________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
પ્રધાન સ્થળ હોય છે પરંતુ ત્યાં જઈને આપણું કર્તવ્ય શું છે? ત્યાં જઈ આવ્યા પછી આપણે આપણી અભાવનાવાળી પ્રકૃતિ ઉપર કેટલા પ્રમાણમાં અસર કરી ? વ્યાખ્યાન સાંભળી રાજસ કે તામસ પ્રકૃતિ કેટલી ઘટાડી? તેના વિચારે નજ આવે અને યંત્રવત્ ગમનાગમન થાય તે સિવાય આપણુ રાજસ તામસ પ્રકૃતિ ઉપર તે સ્થાનની કશી અસર થતી નથી ઉલટું કેટલી વખત તે સ્થાનનું વાતાવરણ આપણે આપની કિલ છ ભાવનાવાળું કરી મુકીએ છીએ.
જે સ્થળે મહાપુરૂષે વિચર્યા હોય છે અને તેમની પ્રકૃતિને રસ ટાયો હોય છે તેવા સ્થાનમાં આવતાં મનુષ્યની તાત્વિક દષ્ટિ અચાનક પ્રકટ થતી દેખાય છે અને તેના અધિકારના પ્રમાણમાં તેને રહસ્યનું ભાન થવા સાથે તત્વવિચારનું સામર્થ્ય પ્રકટે છે; તેજ પ્રકારે રજોગુણવાળા સ્થાનને સંબંધ થતાં સત્વ અનેતગુણ દબાઈ જઈ અનેક પ્રકારની ઈચ્છા અને વાસનાઓને તૃપ્ત કરવા તૈયાર થાય છે અને ધાર્મિક ક્રિયાકાંડ તેને શુષ્ક લાગે છે અથવા કષ્ટ સાધ્ય ભાસે છે; રાજસપ્રધાન પ્રકૃતિવાળા મનુષ્યો ભેગવિલાસની તૃપ્તિમાં દેડધામ કરનારા, અર્થ ઉપાર્જન કરવા માં અહોનિશ તત્પર રહેનારા હોય છે. આમ હાઈ આત્માના વિશુદ્ધ ગુણોને પ્રકટાવનારી સામાયિક-પ્રતિક્રમણાદિ કિયાઓનું રહસ્ય સમજવા દરકાર કરતા નથી અને એથી જ એમને મન એ વસ્તુઓ કિંમત વગરની નિમય થઈ ગયેલી હોય છે. આ ઉપથી એક એ સિદ્ધાંત ફલિત થાય છે કે સત્વગુણ પ્રધાન આત્માને જીવન પર્યત રાખવાને માટે બાલ્યાવસ્થાથી જ સામાયિકાદિ ક્રિયાઓના ટાંકણાઓ વડે જીવનમાં સંસ્કારે દરરોજ પાડવા જોઈએ જેથી મોટી ઉમરે પણ તે તે ક્રિયાઓનું બળ આત્માને સવિશેષપણે સત્યપ્રધાન બનાવી ઉચ્ચ વર્તનથી જીવનને અધિક બળ આપી શકે.
આમ હોવાથી રાજસ પ્રકૃતિવાળા મનુષ્યો મોટે ભાગે પોતાની પ્રકૃતિને અનુકુળ સ્થાન શોધી લે છે. એટલે કે સાત્વિક સ્થાનમાં જઈ શાંતિ મેળવવાની ઈચ્છા નહિ કરતાં ગમે તે પ્રવૃત્તિ તો કરવી જ જોઈએ એવા નિશ્ચયવાળા હોવાથી બે પાંચ સ્થાનમાં પિતાના જેવીજ પ્રકૃતિવાળા મિત્રવર્ગ પાસે ગપ્પાં સંખ્યા ચલાવી હરકોઈ વ્યક્તિની નિંદા કે અતિશયોક્તિવાળી સ્તુતિમાં કલાકોના કલાકે વીતાડે છે અને પિતાની પ્રકૃતિને પુરતે ખોરાક આપી સજીવન રાખે છે.
તમે ગુણવાળા સ્થાને પણ પ્રત્યેક મનુષ્ય ઉપર પિતાની અસર પ્રકટાવે છે, પ્રમાદ, અવિવેક, અભિમાન, આલસ્ય અને ક્રોધ ઉત્પન્ન થાય તેવા સ્થાનને સંબંધ તે પ્રકૃતિવાળાઓ ઈચ્છે છે એટલે કે જ્યાં આળસુ અને વ્યસન મનુષ્ય વસતા હોય ત્યાં તેમની પાસે રહેવું, તેમના પ્રસંગમાં આવવું અને તેમની મિત્રતા વધારવી એજ તેમની પ્રકૃતિનું લય મુખ્ય હોય છે.
For Private And Personal Use Only
