________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૧૫
શ્રી આત્માનદ પ્રકાશ,
વિશુદ્ધિવાળું થાય પણ તેની અસર એવી પ્રબળ હાય છે કે તે સંબંધમાં આવનાર પાપી—તામસ પ્રકૃતિવાળા પ્રાણીની પણ પ્રકૃતિના પલટો કરાવી પોતે અવિચળ રહે છે. ખુલ્લી હવા, વૃક્ષની કુંજો, બગીચાઓ વિગેરે પણ સામાન્યત: જોઇએ તે પણુ પ્રવૃત્તિમાં રચી પચી રહેલા મનુષ્ય જીવન ઉપર કેવી અસર કરે છે ?
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જિન મદિરામાં અને તીર્થ સ્થળેામાં સંસાર વિષયક વાર્તાની પણ મનાઈ કરવામાં આવી છે તેનું કારણ પણ એજ હાવું ઘટે છે કે આવા સ્થળેામાં આવીને પણ મનુષ્યા પેાતાની હલકી પ્રકૃતિને પાથે-માળચેષ્ટા કરે અથવા વ્યાખ્યાન કે પ્રતિક્રમણમાં ઝોકાં ખાય, એ રાજસ તામસ પ્રકૃતિની સામે પ્રતિરોધ બળ ઉસન્ન કરવા માટે છે અને જે ત્યાં પાષવામાં આવે તેા અંત:કરણને ઉચ્ચ કળાએ મુકવાને બદલે તે સ્થાનને ક્રમે ક્રમે અધમ પ્રકૃતિના વાતાવરણવાળું કરી મુકે છે, શાસ્ત્ર ડિંડિમ વગાડીને કહે છે કે મહાત્માઓના નિવાસ સ્થાનમાં હિંસક પ્રાણીઓ પણ પેાતાનાં વૈરા ભુલી જાય છે તેમજ એક શેરીનું નિરપરાધી કુતરૂં શિકારી મનુષ્યના સ્થાનમાં મુકાય છે તે તેનામાં ક્રૂરતાના સંચાર થાય છે. આ અન્ને દૃષ્ટાંતા મનુષ્યને સૂચવે છે કે તેણે સ્થાનની પસંદગી કરતાં અત્યંત સાવધાન રહેવુ જોઇએ.
'
જૈનદર્શીન ‘ વિચાર ’ ને માનસિક પરમા માને છે. અને તે ‘લેશ્યા ’ ના પ્રકાર હાવાથી તેને જુદા જુદા આકાર (Thought form) અને કાળા, નીલ, કાબરચિત્રા વિગેરે રંગવાળા માને છે. પાશ્ચિમાત્ય વિદ્વાનાએ તેના રંગાત્રાની મહૃદથી તપાસ્યા છે, સ્વીકાય છે. આ ઉપરથી પણ સિદ્ધ થાય છે કે સ્થાનના સંબંધ આપણા અંત:કરણમાં સાત્વિક-રાજસ કે તામસ ભાવ ઉપજાવનારી શક્તિ ધરાવે છે.
અશાકવૃક્ષ તીર્થંકર પ્રભુના સમવસરણમાં પ્રાતિહાર્ય તરીકે પ્રકટ થવાના હેતુ શું છે ? ત્યાં આવનાર તમામ પ્રાણીએ વેરને ભુલી જાય અને સંસાર તાપના શાક રહિત થઇ શાંતિથી તે છાંયા વડે જિનાપદેશ સાંભળે છે. આમાં જેમ તીર્થકર પરમાત્માની શાંતિના પ્રભાવ છે તેમ તેવા વૃક્ષવાળા રમણીય સ્થાનના પણુ પ્રભાવ છે. વડનુ વૃક્ષ સામાન્ય પ્રાણી વર્ગને શીતકાળમાં પેાતાની ઘટા નીચ ગરમી આપે છે તેમજ ઉષ્ણકાળમાં ઠંડક આપે છે. સ્થાનના પ્રભાવ મનુષ્ય જીવન ઉપર અસર કરવા માટે ખાસ અગત્યનું સાધન છે એ નિર્વિવાદ છે. મતલબ કે જીવનની વૃત્તિએ અને સ્થાન સાથે અરસપરસ નિકટ સબંધ છે; એમાં જે ખળવાન હાય તે એક બીજાની અસર ગ્રહણ કરી શકે છે.
For Private And Personal Use Only
