Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Rg. N. B.431.
408
श्रीमहिजयानन्दसूरि सद्गुरुज्यो नमः ooooooooo श्री
dooooo
आत्मानन्द प्रकाश
gawook
Boooooooooooovesooooooooo
स्त्रग्धरावृत्तम् ।।
मग्नान्संसृतिवारिधौ हतसुखान्दृष्टवा जनानां बजान् तानुद्ध मना दयाहृदयो रुचेंद्रियाश्वाञ् जवात् । जन्तून्मा जहि ज्ञानतः प्रशमय क्रोधादिशत्रूनिति
'आत्मानन्दप्रकाश'मादिशदसौजीयाङिमद्रः प्रभुः॥१॥ के पु. १९. वीर सं. २४४८ श्रावण आत्म सं. २६ । अंक १ लो प्रकाशक-श्री जैन आत्मानन्द सभा-भावनगर.
વિષયાનુક્રમણિકા. विय
पृष्ट विषय. १ नूतन वरि-भागय लावना... १ ५ उद्देशनी मेहता... .... २ नूतन वर्षामना गा. ... 3 वनना विशुद्धिमय वातावरण. १५ ૩ કચ્છ, કાઠિયાવાડ, ગુજરાતાદિ ૭ સ્વએલખાણ સંબંધી સ્કૂલ
સ્થળે ચાતુર્માસ રહેલા સાધુ- वियार......... ... ... १८ सापाने से पोल... ... ... ७ ८ मापण सध्य पारसौ. ... २७ ૪ જીવનમાં જ્યોતિ પ્રકટાવવા વિભુને प्रार्थना. ... ... ... ... .
વાર્ષિક મૂલ્ય રૂ. ૧) ટપાલ ખર્ચ આના ૪. આનંદ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં શાહ ગુલાબચંદ લલુભાઈએ છાપ્યું-ભાવનગર
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અમારા માનવંતા ગ્રાહકો પ્રત્યે બે બેલ.
ભેટની બુકના વીપી. નું કામ પૂર્ણ થયું છે. દર વર્ષ મુજબ આ વર્ષે પણ ભેટની બુકનું વી. પી. સ્વીકારી લવાજમ વસુલ આપનાર આ - માસિકની કદર કરનાર ગ્રાહકોને અમે ઉપકાર માનીએ છીએ; પરંતુ કેટલાક પ્રમાદિ ગ્રાહકોએ બાર અંકો સુધી ગ્રાહક રહી, અમેએ અગાઉ માસિકઠારા સુચના આપ્યા છતાં વી. પી. મેકલવી તેઓએ ના નહીં લખવાથી અમોએ ભેટની બુક વી. પી. કરી મોકલી છતાં પાછી વાળી નાહક જ્ઞાન ખાતાને નુકસાન કરેલ છે. જોકે તેવા ગ્રાહકોની ઘણી અ૯૫ સંખ્યા છે તો પણ પાછું વાળનાર ગ્રાહક મહાશયે તેમ કરવા જરૂર નહોતી; તોપણ તેઓ ફરી ભેટની બુક મંગાવી લવાજમ મેકલી આપશે. આવી કાગળ છપાઈ વગેરેની સખ્ત મેધવારી છતાં (માસિકનું કાંઈ પણ લવાજમ નહીં વધાર્યા છતાં નિયમિત દર વર્ષે અને વળી આટલા ફોરમની મોટી ભેટની બુક માત્ર સસ્તી - કીંમતે વાંચનનો બહોળો લાભ આપવાના હેતુથીજ જેને સમાજને અમે આપીયે છીયે, ) તે સુજ્ઞ ગ્રાહકોની ધ્યાન બહાર નહીં હોવાથીજ તેમજ અનેક ઉત્તમ લેખ વાંચન માટે આપી અમે સમાજ સેવાને બુજાવીએ છીએ તેને લઈને, દરમાસે ગ્રાહકેાની સં પ્રખ્યા વધતી જાય છે જેથી જેમની પાસે આ વર્ષનું કે આગલા વર્ષનું લવાજમ લેણુ છે તેઓએ લવાજમ એકલી જ્ઞાન ખાતાના દેવામાંથી મુક્ત થવા અમારી નમ્ર સુચના છે. સસ્તી અને ઓછી કિંમતે વાંચનને બહોળા ફેલાવો કરવાની ઉદાર ભાવનાને સભાએ જે રાખી છે; તે અમારા માનવંતા ગ્રાહકે લક્ષમાં લઈ આવા ઉત્તમ લેખોને લાભ બીજા આપણા બંધુઓ કેમ વધારે લે તે માટે દરેક સુજ્ઞ ગ્રાહકોએ એક એક બબે ગ્રાહક કરવા પ્રયત્ન કરશે એવી આશા રાખીએ છીએ.
સુજ્ઞ ગ્રાહકોને નમ્રવિનંતિ. હાલમાં સભામાં કારકુન ન રાખેલ હોવાથીજ આ વખતે ભેટની બુકની વી. પી. ની શરૂ* આતમાં વી. પી. રૂા ૧-૮-૦ ને બદલે ભૂલથી રૂા ૧-૧૦-૦ ના વી. પી. શુમારે બસંહ સંખ્યામાં કરી નાંખેલ છે જેથી જેજે ગ્રાહક બંધુઓએ રૂા ૧-૧૦-2 નું વી. પી. સ્વીકાર્યું* હોય તેમણે બે આના વસુલ લેવા અમને લખી જણાવવું, જેથી પોસ્ટની ટીકીટ મોકલી આ પીશું અને જેમને જવાબ નહીં આવે તેમના ખાતે બે આના જમે કરી ચાલતા વર્ષના ભેટની બુકનું વી. પી. બે આનાનું ઓછું કરીશું માટે તેઓએ અમોને લખી જણાવવું. કારકુનની ભૂલ માટે ક્ષમા ચાહીયે છીયે.
| માસિક કમીટી. મુનિ મહારાજાઓને નમ્ર વિનંતિ. શ્રી ઉપાસક દશાંગસૂત્ર છે કે થોડા વખત ઉપર છપાઈ પ્રસિદ્ધ થયેલ હતું, તે સૂત્ર અમુક અમુક મુનિ મહારાજાઓને તે વખતે અમદાવાદ બીરાજતા પંન્યાસજી મહારાજશ્રી દાનવિજયજી મહારાજ મારફત ભેટ આપવામાં આવેલ છે, હવે તેની કેટલીક કેપીએ અને આ મુનિરાજશ્રીને બીલકુલ ભેટ ઉક્ત પંન્યાસજી મહારાજ મારફત ન મળી હોય તેઓશ્રીએ અમને શ્રાવકના નામ સાથે લખી જણાવવું જેથી સીલીકમાં હશે ત્યાંસુધી પિસ્ટ પુરતા પૈસાનું વીપી. કરી મોકલાવીશું.
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
gi ==
Rશ્રી / ઉન્ન રઝ .મી. ૨ ૨ કાશ
* तत्त्ववेदिप्यात्मनोऽन्तर्भावमभिलपता सकलकालं सर्वेण स्व
विकल्पजल्पाचरणानां सार्थकत्वं यत्नतः परिचिन्तनीयम् , तद्वेदिनां च पुरतःकीर्तनीयम् , ते हि निरर्थकेवयात्मविकल्पजल्पव्यापार सार्थकत्वबुद्धिं कुर्वा
णमनुकम्पया वारयेयुः ।
પુરત ] વીર સં ૨૪૪૮ શ્રાવ, આત્મ સંવત ૨૬. [ અંક ? જે. mmmmmmmmmmmmmm?
(ત સત પરમાત્મને નમઃ) નૂતન વર્ષારંભે–માંગલ્ય ભાવના.
imamowanowrooms
( હરિગીત.) યપદ પામવા પ્રભુ પ્રાર્થના
samomommmmmm?
નમિએ નિરંતર નવિન વરસે દેવશ્રી આદિ પ્રભે, અજ્ઞાન તિમિર ઉદવા આદિત્યસમ એ છે વિભે; બાતા નિપાવે એય પદને ધ્યાન જે નિશ્ચલ બને,
યાચુ પ્રભો ! હું આ સમે એ યોગ્યતા અર્પો મને. ૧–ર્ય. ૨-ગ્રામ કરે.
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માન પ્રકાશ
શ્રીમાન વિજયાનંદસૂરિજીને આત્મિક નમન
ગુરૂરાજ ગુણનિધિ ભવિક જનને બેધવા દઢતા ધરી, વિચરી વિવિધ સ્થળે સદા સ્યાદ્વાદશૈલી વિસ્તરી; ઉપદેશ તેમજ લેખને પુસ્તક બનાવ્યા તત્વના,
શ્રી વિજયાનંદસૂરિશને હો નમન આત્મિક હૃદયના. સુજ્ઞ ગ્રાહક પ્રતિ આશિર વચન–
આ નવિન વરષારંભમાં આશિશ છે આન્તર તણું, સ્યાદ્વાદશૈલી રૂપ અમૃત ભેજ્ય છે ચિન્તામણું; અપિશ એ ગ્રાહક પ્રતિ પ્રતિ માસ વિવિધ રસ ભરી,
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ ઈચ્છે હૃદય શુદ્ધિ જ ખરી. શ્રી આત્માનંદ સભાની ધર્મ પ્રસારક પ્રવૃતિ
છે રમ્ય આ સૌરાષ્ટ્રમાં ભાવિકની ભાવાપુરી, જ્યાં જૈનમંદિર શોભતા જાણું ખરે અલકાપુરી; ત્યાં આત્માનદ સભા સદા શ્રી જૈનધર્મ પ્રસારવા, પ્રકટાવે આત્માનંદ માસિક આત્મ શુદ્ધિ વધારવા.
પુરતક ૧૯
વેલચંદ ધનજી
પ્રથમ પ્રવશ ભાવણ
૧-ભાવનગર. ૨-ઈદપુર,
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નૂતનવર્ષાભના ઉદ્ગારે.
नूतन वर्षारंभना उद्गारो.
આજે આ માસિક અઢારમું વર્ષ પસાર કરી ઓગણીસમા વર્ષમાં પ્રવેશ કરે છે. વીશ સ્થાનકના પદોમાં ઓગણીસમું પદ “શ્રુતભક્તિ” છે. “આત્માનંદ પ્રકાશ નામને સાર્થક કરતું આ માસિક વાચકોના જીવનમાં અધ્યાત્મ રસ ઉતરવાને
શ્રતનું અવલંબન કરી રહ્યું છે. તેના વાંચકે ને શ્રુતજ્ઞાનની વાનકીઓ જુદા જુદા રસથી પીરસી રહ્યું છે, અને ગુરૂ કૃપાથી ઓગણમાં વર્ષમાં-જ્ઞાનાનંદની મસ્તીરૂપ યુવાનીના દ્વારમાં–પ્રવેશ કરતું હોવાથી શ્રુતજ્ઞાનની વિવિધ વાનીઓ નવીન સ્વરૂપમાં ગ્રાહકો–વાંચકોને અર્પવા અભિલાષા રાખે છે.
જડરસૃષ્ટિમાં પ્રકાશ, વિદ્યુત અને આકર્ષણશક્તિ (Action of gravity) વિગેરે અલોકિક સામ રહેલા છે. તેમ જ્ઞાનપ્રદેશમાં પણ એવાં ગઢ સામર્ચો રહેલાં છે જે અનાદિકાળથી ભેગવિલાસમાં મગ્ન થયેલ આત્માને ઢંઢોળીને જગાડે છે અને પ્રકાશન ની એવી તીણ જાતિ (Search light) ફેંકે છે કે જીવનમાં વિપર્યાસ વાસનારૂપ અંધકારનો વિલય થઈ પ્રકાશ પ્રકાશ થઈ રહે છે. જે જ્ઞાનનું આવું ઉત્તમ સામર્થ્ય છે તે જ્ઞાનની વિવિધરંગી વહેંચણી કરવી એ મનુષ્ય જીવનનું એક અગત્યનું કાર્ય છે.
સાહિત્યની, ધર્મની અને સમાજની સેવા આ માસિકથી કેવા પ્રકારે અત્યાર સુધીમાં થઈ શકી છે તેને અતિશયોક્તિથી વર્ણવવું તે અમારું કાર્ય નથી એટલે છતાં જે વાત ઘણી સ્પષ્ટ છે તેનો ઉલ્લેખ કર્યા વગર અમે રહી શકતા નથી કે અમારા ઉપર આવેલ વિદ્વાન મનુષ્યના પત્રોના અનુસાર આ માસિકે અત્યાર સુધીમાં સારી ઉન્નતિ પ્રાપ્ત કરી છે અને તે માટે અમારા લેખક વર્ગને જેટલો આભાર માનીએ તેટલો ઓછો છે.
અમે જાણીને સંતુષ્ટ થઈએ છીએ કે હવે આ માસિકનો વાચક વર્ગ પણ આ માસિકની સાથે વિચાર ક્રમમાં આગળ વધે છે અને પહેલાં જેને અત્યંત ગહન ગણવામાં આવતા તેવા લે છે પણ રસપૂર્વક વાંચવા લાગ્યો છે. કઠિન અધ્યાત્મ વિષયક વિચારોને ગ્રહણ કરવા જેટલું બળ ત્યારેજ આવે કે જ્યારે વાંચક વર્ગ આગળ વધવાની સતત જિજ્ઞાસાવાળો હોય.
ઓગણીસમા વર્ષ સુધીમાં મનુષ્ય જીવનમાં કેવાં પરિવર્તનો થાય છે? આટલે કાળ જે કે મનુષ્ય જગતરૂપ શાળામાં પ્રવેશક પરીક્ષા આપી પાસ થઈ જવા જેટલે તૈયાર થયો હોય છે પરંતુ તેટલા કાળનો વિચાર કલાક અને મીનીટે વડે કરીએ ત્યારે ઘણા લાંબો લાગે છે. તેની વચ્ચે મનુષ્ય અનેક અવતાર આવસ્થાએ ભેગવે છે તેવી જ સ્થિતિમાં પ્રસ્તુત માસિક પણ પસાર થયેલ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
ど
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
જૈન દર્શનનું તાત્વિકજ્ઞાન વૃદ્ધિ પામે, માનવ હૃદયની ભાવનાઓની મહત્તા પ્રકાશિત થાય, ઉપકારી ગુરૂઓની સત્પ્રવૃત્તિએ અને શક્તિએ જનસમૂહમાં પ્રકટ થાય, વિશાળ નિ:સ્વાથી અને હિતમય પ્રસિદ્ધ પ્રવૃત્તિ કરનારા મહાત્માઓના ગુણેાનુ સ્તવન થાય, સાર્વજનિક અથવા સામાજિક કાર્યો કરવાના વિચારોને વિકાસ થાય અને શુદ્ધ દેવ ગુરૂ અને ધર્મ તરફ અનન્ય ભક્તિ પ્રકટ થાય એવી ઉત્તમ ધારણામાં ગત વર્ષની પ્રતિજ્ઞા પ્રમાણે આ માસિકે યથાશક્તિ કન્ય ખજાવેલુ છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિદ્વાન મુનિએ અને ગૃહસ્થાના લેખરૂપ ઉપહારથી પરિતૃપ્ત થયેલુ આ માસિક જૈનાગમમાં દર્શાવેલ સદ્ગુણ્ણાના સંસ્કારો વાંચકાના ચિત્ત ઉપર પાડી નિ ળતાને ઢાંકી દઈ આત્મવીર્યના ઉલ્લાસ પ્રકટ કરે છે, હૃદયની કામળ વૃત્તિઓને જાગૃત કરવા સાથે સભ્યતા, વિનય, ચાતુર્ય, ઉદારતા, દયા વિગેરે ગુણા દર્શાવે છે; તેથીજ આ જગતના ઇતિહાસના અમરપૃષ્ટો ઉપર સુવર્ણાક્ષરે જેએ મુદ્રિત થયેલ છે તેવા આ ત ધર્મના પ્રાચીન અને અર્વાચીન મહાત્માઓના તાત્વિક વિચાર પ્રસંગે પ્રસ ંગે ગત વર્ષોમાં પ્રકટ કરવામાં આવ્યા છે.
પ્રસ્તુત વર્ષમાં આ માસિક એવી ઉમદા આશા ધારણુ કરે છે કે ભારતવર્ષ ઉપર વસતી જૈન પ્રજાના ઉછરતા ખાળકના હૃદયમાં ઉત્સાહ પ્રેરી પુરૂષાર્થ પ્રેમી ખનાવી તેમનુ ગૃહજીવન અને કુટુંબજીવન ધર્મ અને નીતિના ઉચ્ચ પાયા ઉપર રચાય, ઉચ્ચજ્ઞાનના પરિણમન રૂપ ચારિત્રની જ્ઞાનસ્ય હતું વિસ્તૃતઃ એ સૂત્રને અનુસારે જીવન મૂર્તિ એ ઉત્પન્ન થાય, દુર્લભ માનવ જીવનની મહત્તાને વધારનારી સામગ્રી સંપાદન કરાવે, અને એ રીતે આત્માને પરમબાધ અને આનદને અનુભવ કરાવે–આવી અભિલાષાને સફળ કરવા પરમાત્માને પ્રાર્થના કરે છે.
ગતવર્ષમાં નાના મોટા મળી ગદ્યપદ્યાત્મક લેખા ૭૪ આપવામાં આવેલ છે; જેમાં ખાર પ્રભુસ્તુતિ ઉપરાંત અગીયાર પદ્ય લેખે। અને આકીના ગદ્ય લેખેા આવેલ છે. મુનિરાજ શ્રી કપૂર વિજયજીએ માલજીને સરલતાથી સમજાય અને હિતકારક નીવડે તેવા લગભગ ૨૧ લેખાથી આ માસિકને અલંકૃત કરેલુ છે. જે મહાત્માએ પેાતાના જીવનના મેટા ભાગ આવા આવા મેધદાયક વિષયે લખવામાં કયા છે, તેને અંગે જૈન કામ જેમ આભારી છે તેમ આ માસિકના પોષણમાં પણ તેમણે સહાય કરી છે. સુનેરાજ શ્રી કલ્યાણવિજયજી જેએ પૂજ્ય ગુરૂવર્ય શ્રીમદ્ વિજયસિદ્ધિસૂરીશ્વરના શિષ્ય છે, તેમણે ઐતિહાસીક શેાધ ખાળના બે લેખા ઘણી સારી ભાષામાં રજુ કરી જૈન સમાજ પર ઉપકાર કર્યાં છે. અમે આશા રાખીએ છીએ કે પ્રસ્તુત મુનિરાજ વારવાર ઐતિહાસીક તેમજ આધ્યાત્મિક વિષયેા લખી જૈન સમાજ ઊપર ઉપકાર કરવાનુ ચાલુ રાખશે. ‘ પ્રતિકૃળ અવસ્થામાંથી છુટવાને અમેાઘ ઉપાય-આદર્શ જીવન વિગેરે સાત મેટા લેખાથી રા॰ રા૦ વિઠ્ઠલદાસ મુળ ચદે જીવન વ્યવહાર શુદ્ધિ કરવાના માર્ગદર્શક પ્રયાસ કરેલા છે; એ ગ્રેજ્યુએ
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નૂતનવર્ષાર ભના ઉદ્ગારા
,
છે; અને તેમના લેખે વારવાર યશસ્વી નીવડેલ છે. જગત્ માટે જૈન મહાત્મા પ્રાસ કરવાની યાજના’ ના લાંખો લેખ લગભગ છ માસિક દ્વારા રા રા॰ પ્રભુદાસ બેચરદાસ પાટણવાળાએ લખી જ્ઞાનગર્ભિત વૈરાગ્યની શ્રેષ્ઠતા મતાવી આપી છે તે ખાસ ધ્યાન આપવા જેવી છે. - સ્વ ઓળખાણુ સંબંધી સ્થૂલ વિચારણા ના લેખ લગભગ ચાર માસિકદ્વારા પ્રસિદ્ધ થયેલા છે તે રા૦ રા૦ નંદલાલ લલ્લુભાઇ વકીલના છે; જે ભાગ વિલાસ પ્રધાન મનુષ્યેા માટે મર્ચ વધેતે એ શબ્દોની માફ્ક ચેતવણી રૂપ છે. ‘જૈન ષ્ટિએ લેા. મા. તિલક’ તથા ‘દિવ્ય ભાવનાખળ’ રૂપ એ ગદ્ય લેખા તથા શાંતિમય જીવનની ઘટના' વિગેરે ત્રણ પદ્ય લેખે! રા૦ રા૦ તેચંદ ઝવેરભાઇના છે કે જેઓ ધર્મના અભ્યાસી અને ભાષાનું સારૂં જ્ઞાન ધરાવનારા એક લેખક છે. સંસાર કેવી રીતે મિથ્યા છે ’ તે રા૦ અધ્યાયીના લેખ ગહન વિચારવાળા હાઇ સંસારની વાસનાએ કેવી રીતે છુટી શકે તે સંબંધમાં અજવાળું પાડે છે કે જે લેખકના ઉચ્ચ ભાષા અને રહસ્યવાળા હેાવાથી પ્રશંસાપાત્ર છે. બીજા પદ્મ લેખા રા૦ રા૦ કુબેરલાલ અંબાશંકર ત્રિવેદીના છે જે સમયને અનુકુળ મનુષ્યેામાં રહેલા દ ણાનુ દિગદર્શન કરનાર પદ્યમાં મુક્યા છે. કેલવણી સંબંધી તેમજ જૈનસમાજ માટે મકાના સંબંધી એ લેખા એન. બી. શાહના છે તે જાહેર જીવનમાં જૈન વર્ગની ઉન્નતિ માટે સારા ફાળા આપે છે. રા રા॰ દુર્રભ૭ કાલીદાસનું રજનીભાવના પદ્ય દરેક શ્રાવકે વાંચી પ્રતિરાત્રિએ અમલ કરવાનુ છે. ખરૂં સુખ પ્રાપ્ત કયારે થાય અને મનુષ્યપણું અને અત:શુદ્ધિ બે લેખા આ સભાના મુખ્ય સેક્રેટરીના છે કે જેને માટે કાંઇ પણ લખવું તે અસ્થાને છે; જે લેખા જીવનને સુખી કરવા ઇચ્છતા મનુષ્યાએ ખાસ મનન કરવા લાયક છે.
For Private And Personal Use Only
પ
સ ંક્ષિપ્તમાં આટલું સિ’હાવલેાકન કરી વિશેષ વિવેચનમાં નહિ ઉતરતાં આ માસિકના યથા પાષણુ કરનાર મહાત્માઓના અને અન્ય લેખક વર્ગના પુન: આભાર માનવા સાથે અમે તેએ તરફથી પ્રસ્તુત વ માં સવિશેષપણે જૈનસમાજને નૂતન ભાવનાઆના દર્શનની આ માસિક ારા અભિલાષા રાખીએ છીએ અને શાસન નાયક વીરપરમાત્માને માંગલિક પ્રાર્થનાકારા સમેાધીએ છીએ કે:—ડું જ્ઞાનધન ! સજ્ઞાન એ સિદ્ધિના મહા મંત્ર છે, એજ પરમશાંતિનુ મંદિર છે, એજ ઉન્નતિ માત્રના શિખરને સુવર્ણ કલશ છે, એજ સપત્તિ માત્રનુ મૂલ્ય છે, એજ મિથ્યાત્વ રૂપી તિમિરને મીટાવનાર છે. અમેને અને અમારા વાંચક વર્ગને આત્માનંદ પ્રકાશની ભાવિદ્યુતિમાં ઉત્તમ જ્ઞાનરાશિને આપના અધિષ્ઠાયકની પ્રેરણા વડે પ્રકાશ થાય અને તે વડે સર્વ પ્રાણીએ મુક્તિના માર્ગમાં પ્રયાણ કરતા થઇ જાય એ અમારી અંતિમ પ્રાર્થના છે.
ॐ शांतिः
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
કચ્છ કાઠિયાવાડ અને-ગુજરાતાદિ દેશમાં જુદે જુદે સ્થળે ચાતુર્માસ રહેલા પરોપકાર પરાયણ નિષ્પક્ષ સાધુ સાધ્વીઓ પ્રત્યે શાસન
હિતાર્થે સાદર નિવેદન રૂપે બે બેલ.
(પ્રસ્થાપક સગુણાનુરાગી કપૂરવિજયજી મુ. વઢવાણ કેમ્પ)
ઉપરના દેશે પૈકી અનેક શુભ સ્થળમાં અવારનવાર અનેક સદ્ગણી સાધુ સાધ્વીઓને વિહાર થવા ઉપરાન્ત તેમાંના કઈક સ્થળે ચાતુર્માસ સ્થિતિ થવા પામે છે તે પ્રસંગે ભવ્યજનોને તેમના ઉપદેશને પણ લાભ મળતું રહે છે, તેમ છતાં તેમને સહુને આચાર-વ્યવહાર સુધરે અને તેઓ સઘળા પવિત્ર ધર્મને લાયક બને એ સમયેચિત સદ-ઉપદેશ તેમને મળતો રહે તે તેનું શુભ પરિણામ જરૂર આવે એ મારે નમ્ર અભિપ્રાય છે. એથી જ બે બેલ સાદર કરૂં છું. ૧ સાત પ્રકારની શુદ્ધિ સાચવવા
અંગ વસન મન ભૂમિકા, પૂજેપગરણ સાર
ન્યાય દ્રવ્ય વિધિ શુદ્ધતા, શુદ્ધિ સાત પ્રકાર શરીરશુદ્ધિ, વસદ્ધિ, મનશુદ્ધિ, ભૂમિકાશુદ્ધિ, પૂજે પગરણુશુદ્ધિ, ન્યાયપાર્જિત દ્રવ્ય અને વિધિ શુદ્ધિ એ સાતે પ્રકારની શુદ્ધિ સાચવવા ભારે રવિટ ભરી લાગણી દાખવવાની અનિવાર્ય જરૂર છે. એમ દરેક શ્રોતાના દિલમાં ખાસ કરીને હસી જવું જોઈએ.
સાતે શુદ્ધિ સમાચરી, કરીએ નિત્ય પ્રણામ. એ વચનથી શુદ્ધ દેવ ગુરૂ સંઘ તીર્થની સેવા ભક્તિનો લાભ લેવા ઈચ્છનાર દરેકે દરેકને એ સાતે શુદ્ધિ સાચવવાની ભારે જરૂર જણાય છે. એ સાતે શુદ્ધિ સાચવવા સામાન્ય ઉપદેશ પણ અપાતો હોય અને શ્રોતાજને એ શુદ્ધિનાં નામ પણ ઉચ્ચારતા હોય એથી આગળ વધીને જે હિતોપદેશ શ્રવણગત થાય તે શ્રેતાજનો આચરણમાં ઉતારવા સમર્થ થાય એવા તલસ્પર્શી સદુપદેશની સર્વત્ર ભારે જરૂર છે.
દરેક ગામ નગરમાં વિચરતા અને ચાતુર્માસ રહેલા સાધુજનો પાસેથી એવા સદુપદેશની તાજને જરૂર આશા રાખે. સાધુજને તે સમયના જાણજ હોય, તેથી સમયને બંધ બેસે તો હિત ઉપદેશ આપે તેની સચોટ અસર શ્રોતાજને ઉપર ભાગ્યેજ થયા વગર રહે,
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કચ્છ કાઠિયાવાડ ગુજરાતાદિ સ્થળ ચાતુર્માસ રહેલા સાધુ સાધ્વીન બેબેલ. ૭ ૨ શરીર આરોગ્યના જરૂરી નિયમે પાળવા–
જૈન સમાજ પૈકી ઘણા એકનાં શરીર માંદલા રહે છે. કારણ કે આરોગ્યતા સાચવવા જરૂરનાં સ્વાભાવિક નિયમોને પણ બરાબર જાણીને તે બધાને ક્રિયામાં મૂકવાની ભાગ્યે જ કોઈ દરકાર રાખતા હોય છે.
આ સંબંધમાં વર્ષે વર્ષે પર્યુષણ વ્યાખ્યાન પ્રસંગે તેઓ કેટલુંક સાંભળે છે ખરા પણ ઉપયોગની શૂન્યતાથી તેનો ભાગ્યેજ કશો લાભ લહી શકે છે. આ સ્થિતિ સર્વ સામાન્ય હોઈ આરોગ્ય સારૂં નજ સચવાય તેથી આધ્યાન કરી અને ધિક દુઃખી થાય એમાં કંઈ આશ્ચર્ય નથી. આવી દુઃખદાયક સ્થિતિમાંથી સમાજને ઉદ્ધાર કરે એ સદુપદેશકોનું ખાસ કર્તવ્ય લેખાવું જોઈએ. શરીર નીરોગી હોય તોજ ધર્મ સાધન ભલી ભાત સાધી શકાય, તોજ ચિત્તની સ્વસ્થતા બની રહે અને તત્ત્વજ્ઞાન-શ્રદ્ધા સાથે ભાવની રક્ષા તથા વૃદ્ધિ પણ સહેજે થવા પામે. ૩ જીવ દયા ( જયણુ) પાળવા પૂરતું લક્ષ રાખવા—
ધર્મના અથી જ એ હરેક કામ કરતાં-હાલતાં ચાલતાં, ઊઠતાં, બેસતાં, ખાતાં પીતાં, સૂતા કારવતા, અને વાતચિત કરતાં કંઈ જીવને નાહક પરિતાપ થાય એમ કરવું ન ઘટે. કચરો પૂજે કાઢવા શસ્ત્ર જેવી ખજુરીની સાવરણી નજ વાપરવી પણ મુલામ વાસંદીને જ ઉપયોગ કરવો ઘટે. રઈ કરતાં દરેક પ્રસંગે જીવરક્ષા માટે ભારે ખ્યાલ રાખવો. સ્વચ્છતાં–ચોખાઈ સાચવવા ભૂલવું નહીં. ઘરમાં દુકાનમાં કે દેરાસરમાં ક્યાંય એક પણ દી ઉઘાડે મુકવો નહીં. કેઈનું કશું અનિષ્ટ ચિન્તવવું નહીં. અહિતરૂપ થાય એવું કઠોર વચન વદવું નહીં. ગાળ દેવી નહીં ચાડી ખાવી નહીં. તેમજ પર નિંદા કરી પોતે મલીન થવું નહીં. ચેરી જારી પ્રમુખ કુવ્યસન સેવવાં નહીં. અભક્ષ્ય અનંતકાય ખાવા નહીં. માદક પીણાં પીવાં નહીં. ભ્રષ્ટ વિદેશી દવા લેવી નહી. બ્રણ ખાંડ પણ ખાવી નહીં. સહુ પ્રાણીઓને સ્વઆત્મા સમાન લેખવા. ઇર્ષા–અદેખાઈ કે વેર વિરે કોઈ જીવ સાથે વસાવવાં નહીં. સહુ સાથે મિત્ર ભાવે વર્તવું. બની શકે તેટલે પરોપકાર કરી છૂટવું. નમ્રભાવે સ્વક્તવ્ય સમજીને કરવું તેના ફળમાટે અધીરા ન થવું. દીર્ધ દ્રષ્ટિ રાખવી. ઉદાર બનવું. સ્વપર હિ તમાં સાવધાન રહેવું.
૪ પીવાનું પાણી સાવ અબેટ (ચામું) રાખવું. એમાં એવું વાસણ બોળી બધું પાણી બગાડવું નહીં. એંઠી (અશુચિ) વસ્તુથી અસંખ્ય જીવોની હાનિ થાય છે. ઉપરાંત કોઈ વખતે ચેપી રોગ લાગુ પડે છે, જેથી પરિણામે ભારે ખરાબી થવા પામે છે. એવી ગોબરાઈ જેમ બને તેમ જલદી દૂર કરવા સહુ ભાઈ બહેનોએ ચીવટ રાખવી.
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. ૫ રસોડું, પાણીયારું, ઘંટી, ખાણ, ભેજન, અને શયન પ્રમુખ સ્થળે જરૂર ચંદ્રવા બાંધવા.
૬ શક્તિ, સમય અને લક્ષમી વિવેકસર સારામાં સારે ઉપગ કરતાં શિખવું.
૭ સંકુચિત દ્રષ્ટિ છેડી, વિશાળ ઉદાર દ્રષ્ટિથી ખરા . અને છાજે એવો વ્યવહાર રાખો.
૮ અન્યને વધર્મમાં જોડાય અને સ્વધર્મ જ ધર્મમાં દ્રઢ થાય એ પ્રબંધ રચ.
૯ આપણે સહુનું વર્તન સુધરે-ઉંચા પ્રકારનું થાય એવી સમચિત કેળવણી મળતી રહે.
ઈતિશમ
जीवनमा ज्योति प्रकटाववा विजुने प्रार्थना.
( નેહભર્યું હિયું અમીરસથી ઉછળે–એ રાહમાં ) પ્રકટાવે પ્રભુ અમમાં જીવન જતિને,૮
જેનાં જીવન અંધારે અટવાય જે; વિશુદ્ધ જ્ઞાન તણું જોતિવિ હે પ્રભે !
તલસે આપતણેજ વિશુદ્ધ પ્રકાશ જે—પ્રકટાવે. ૧ ક્ષણ ક્ષણમાં અમ હૃદયે દીન બની જતાં,
આપ તણે ઉદ્યોત અમેને સહાય જે; દઢતા સંયમ ધીરજ શુભ ગુણ પ્રેરતા,
અંતરાત્મતણ શુભ યોગ પમાય જે—પ્રકટાવો. ૨ સુખદુ:ખનાં નિમિત્ત વિષે સમચિત્તતા,
પ્રેરો જેથી પ્રકટે શુભ મને જે તેવતણી દષ્ટિમાં શાંતિ મેળવી,
અનાદિ બંધન વિસરી સ્મરીએ આપજે—પ્રકાટા ૩ ઉચ્ચ જીવનના સંદેશાઓ આવતા,
અનુસરીએ તે આદેશે તત્કાળ જે; જ્ઞાનક્રિયાના સુંદર યોગ મેળવી,
છેદ સંસ્કૃતિ બંધનનાં એ મૂળ જે—પ્રકટા. ૪
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ઉદ્દેશની એકતા.
સ્થળ સ્થળ વિવે ક્યારે તમને ભાળશું ?
જ્ઞાનપયોગ થકી જે છ અંહી વ્યાપ્ત જે, જ્યારે ટળશે દિલથી ભેદની ભાવના,
લેહ મટી પારસમણિ થઈએ આપ્ત જે—પ્રકટા ૫ ઉર સાગર ઉલ્લાસે અમ પ્રકટાવજે,
જેથી જીવન ઉછળે એગ તરંગ જે, દિવ્ય મનેહર મુદ્રા પ્રભુતા પ્રેરતી,
પલટાવે ગતકાળ જીવનને રંગ જે—પ્રકટાવે. ૬ અંતર્યામી પરમાત્મન ! અહિં સંચર,
જેથી અમ જીવન શાંતિ રેલાય જે; દિવ્ય સરોવર જ્ઞાન તણું જલ ઝીલવા, વિક૯૫ જેથી શાંતિમાં લય થાય જે—પ્રકટાવે. ૭
ફતેહચંદ ઝવેરભાઈ
ઉદેશની એક્તા.
વિઠ્ઠલદાસ મૂ. શાહ આ લેખમાળાના ગયા બે લેખમાં આરેગ્યતા અને સમયના સદુપયોગ ઉપર લખાઈ ચુકયું છે અને એ બતાવવામાં આવ્યું છે કે એ વસ્તુઓ સંસારયાત્રાને માટે અત્યંત ઉપયોગી છે. આજે ત્રીજા મહત્વપૂર્ણ વિષય-ઉદેશની એકતા ઉપર વિવેચન કરવામાં આવશે.
વર્તમાન સમયમાં કેઈ કાર્યમાં યશ પ્રાપ્ત કરે તે સહજ કામ નથી. આજ કાલ આપણું ચારે તરફ એવી ઘણી નવીન બાબતે ઉપસ્થિત થઈ રહી છે કે જે આ પણું ધ્યાન પોતાની તરફ ખેંચ્યા કરે છે. આપણું મન એ સર્વ વાતો જાણવા માટે, સાંભળવા માટે અને જોવા માટે લલચાયા કરે છે. કેઈ મનુષ્યને વ્યાપાર, કળાકુશળતા યાને ઉદ્યોગ ધંધામાં સફલતા પ્રાપ્ત કરતે જોઈને આપણે પણ વ્યાપારી બનવા ઈ. છીએ છીયે. જ્યારે આપણે કોઈ મનુષ્યની શારીરિક શક્તિના અદ્દભુત પ્રયોગો જઈએ છીએ ત્યારે આપણે છે. રામમૂર્તિનું અનુકરણ કરવા ચાહીએ છીએ. જ્યારે આપણે કોઈ મનુષ્યની બુદ્ધિને પ્રશંસનીય પ્રભાવ જોઈએ છીએ ત્યારે આપણું મન
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. સ્વયમેવ તેની નકલ કરવાની ઈચ્છા કરવા લાગે છે. કેઈ સમર્થ વકીલ, બેરીસ્ટર, ડટર, એજીનીયર, આદિને જોઈને તેની સમાન જીવન વ્યતીત કરવાની ઈચ્છા સેંકડે વિદ્યાથીઓના મનમાં સ્વયમેવ ઉન્ન થયા કરે છે. કોઈ વક્તા અથવા ઉપદેશકની વકતૃતા સાંભળીને કઈ કવિની કવિતા વાંચીને અને કોઈ લેખકને ગ્રન્થ જોઈને આપણા મનમાં વક્તા, કવિ અને ગ્રન્થકાર બનવાની ઈચ્છા ઉપન્ન થાય તો તે આશ્ચર્યની વાત નથી. સારાંશ એ છે કે જ્યાં જ્યાં આપણે જોઈએ છીએ ત્યાં ત્યાં આપણું મન આકષાય છે અને અન્ય લોકોની સફળતા જોઈને લલચાવા લાગે છે. આ વર્ણન કાલ્પનિક નથી. પ્રાયે કરીને સર્વ વિદ્યાથીઓ તેમજ મોટી ઉમ્મરના કોઈ મનુષ્ય પણ આ માનસિક ચંચલતાના વિષયમાં સ્વાનુભવથી ગવાહી આપી શકે છે. એક વખત વિદ્યાથી પોતાનાં મનમાં કહે છે કે હું કોઈ કૅલેજમાં અધ્યાપકનું કામ કરીને મારા દેશના યુવકને ઉપયોગી શિક્ષા આપીશ. બીજીવાર તે એમ કહે છે કે હું મારા દેશની આર્થિક સ્થિતિમાં સુધારો કરીને સર્વ લોકોને સંપત્તિમાન અને સુખી બનાવવાનો યત્ન કરીશ. પરંતુ જે મનુષ્ય આ જમાનામાં રહીને ધ્યાનપૂર્વક પિતાની ઉન્નતિના ઉપાયને વિચાર કરશે તેને એ વાતનું અવશ્ય ભાન થશે કે અનેક ઉદ્દેશ એક સાથે પૂર્ણ થાય તે વાત અસંભવિત છે.
આજકાલ જીવન કલહની તીવ્રતા ઘણી જ વધી ગઈ છે અને આપણે જે તે વસ્તુની પાછળ આપણા મનને ભટકવા દેશું તે અંતમાં નુકશાન સહન કરવું પડશે. જે આપણે આપણું એક મનને અનેક કાર્યોમાં એક સાથે રેકશું તો અને ભ્રષ્ટ તતે ભ્રષ્ટની કહેવત ચરિતાર્થ થયા વિના રહેશે નહિ, આ જમાને ખાસ યાને વિશેષ કામ કરનારને છે, સાધારણ માણસનો નથી. જે મનુષ્ય કેઈ એક કાર્ય હાથમાં લઈને એકાગ્ર ચિત્તથી તે પુરૂં કરે છે તે આ જીવન-સંગ્રામમાં વિજય પ્રાપ્તિને અધિકારી બની શકે છે. વિચાર કરવા જેવી વાત છે કે જે મનુષ્યનાં તન, મન, ધન પ્રત્યેક સમયે ઉન્ન થનારી અનેક ઈચ્છાઓ પૂર્ણ કરવામાં લાગી રહે છે તે મનુષ્યની કાર્યસિદ્ધિમાં, તથા એક બીજા મનુષ્યની એક માત્ર નિશ્ચિત ઈરછા પૂર્ણ થવામાં, કેટલે તફાવત રહેલો છે ? કહેવાનો મતલબ એ છે કે જે આપણે સફળતા પૂર્વક આપણું જીવન વ્યતીત કરવા ઈચ્છતા હોઈએ તો આપણે એ વાતને નિશ્ચય કરી લેવો જોઈએ કે આ સંસારમાં આપણે વિશેષ ઉદ્દેશ કર્યો છે? એ ઉદેશ એક વખત નિશ્ચિત થઈ ગયા પછી તેના ઉપર સર્વદા આરૂઢ રહેવું જોઈએ તેનેજ હમેશાં વળગી રહેવું જોઈએ.
આપણા દેશની વર્તમાન દશા અનુસાર એવા એટલાં બધાં સારાં સારાં કાર્યો છે કે જે ઉદેશના વિષયમાં સાવધાન રહેવાથી સરળતા પૂર્વક કરી શકાય છે એ સંદેહ વગરની વાત છે કે શિક્ષા દ્વારા પિતાના દેશબંધુઓને શિક્ષિત કરી શકે છે,
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દેશની એકતા.
૧૧
કોઇ સામાજીક વિકાસમાં સિદ્ધાંતા અનુસાર પોતાના સમાજની ઉન્નતી કરવાના યત્ન કરી શકે છે. કોઇ વિજ્ઞાનની સહાયતાથી હૃષ્ટિ, વ્યાપાર, કળા કૈાશલ્ય આદિમાં ઘણુ સુધારા કરી શકે છે કેઇ રાજ્યની તિના અભ્યાસ કરીને પેાતાના દેશનું ભલુ કરી શકે છે અને કાઇ પાતાના ધર્મના સનાતન તત્વાનાં આધારે સુખ અને શાંતિ પૂર્વક જીવન વ્યતીત કરવાના માર્ગ બતાવી શકે છે આ કહેવુ કઠીન નથી પર ંતુ અનુભવથી જાણી શકાય છે કે એ સર્વ ઉપયેગી કાર્યોમાં અમુક એક કાર્ય વિશેષ સારૂં હાય છે. પરંતુ પ્રાયે કરીને લેાકેા એવાં કાર્યોમાં લાગી જાય છે કે જે તેએની સ્વાભાવિક અવસ્થાની પ્રતિકુળતાને લઇને તેનાથી થઇ શક્તા નથી એવાં કાર્યો કરવામાં પરિશ્રમ અને શક્તિના મિથ્યા દુરૂપયોગ થાય છે; આપણે એવાં કાર્યો હાથલેવા જોઇએ કે જે આપણી સ્વાભાવિક અવસ્થાને અનુકૂળ હાય જે કરવાની આપણામાં કંઇક સ્વાભાવીક ચાગ્યતા હાય. આકાશમાંથી તારા ઉતારવાની કેશીશ કરવીતે વ્યર્થ છે કાર્યના આર ંભમાંજ જ્યારે આપણા ઉદ્દેશ નિશ્ચિત કરવાના સમય હાય ત્યારે ખુબ વિચાર કરી લેવા જોઈએ. અને એક કાર્ય હાથમાં લીધા પછી તેને પૂરૂ' કરીને જ છેડવું જોઇએ જ્યાં સુધી કાર્ય યાને ઉદ્દેશના સાફલ્યતાની કાઇ પણ સભાવના અને સંધિ હોય અને જયાં સુધી કાર્ય ની અનુપયાગિતા પ્રતીત ન થાય ત્યાં સુધી વિશ્ર્વ મનારથ થવાય તે પણ વારવાર તે કરતાં રહેવુ જોઇએ. હમેશાં એટલુ સ્મરણુમાં રાખવું કે સર્વ કાર્યોમાં હાથ લગાવવાથી કોઈ પણ લાભ થતા નથી.
ઘણે ભાગે અધિકાંશ લેાકેા પોતાનાં મનની ચંચલતાને લઇને કોઇ પણ એક કાર્ય ચા ઉદ્દેશમાં સ્થિર રહી શકતા નથી એવા લેાકેાને પસ્તાવા સિવાય બીજો કેઇપણુ લાભ થઈ શકતા નથી! . વષયમાં નીચેનુ' દૃષ્ટાંત ઉપદેશક થઇ પડશે. એક સમયે એક હિન્દુ અને એક મુસલમાન પરસ્પર તકરાર કરવા લાગ્યા; મુસલમાન રામને અસત્ય સિદ્ધ કરવા લાગ્યા અને હિંદુ રહીમને; આ વાતના નિર્ગુ ય થવા મુશ્કેલ હતા; એટલા માટે તે બન્ને એ એક સભ્ય મનુષ્યને મધ્યસ્થ તરીકે નિયત કર્યો. મધ્યસ્થ માણસે તે એટલુ જ કહીને ઝગડા ટાળવાના યત્ન કર્યો કે હિંદુને માટે રામ અને મુસલમાનને માટે રામ સત્ય છે છતાં પણ તે બન્ને માણસે હઠ કરીને એક મીનને અસત્ય કહેવા લાગ્યા ત્યારે તે મધ્યસ્થ માણસે કહ્યું કે તમે બન્ને એક પર્વતના ઉંચા શિખર ઉપરથી પાતપાતાના ઇષ્ટ દેવનુ નામ સ્મરણ કરીને નીચે કુદી પડા ને પીને મરી જશે તે અસત્ય ઠરશે. હિન્દુ “ રામ ” નું નામલઇ ને કુદી પડયા અને એક પથ્થરને પકડીને લટકી રહ્યો મુસલમાન “ રહીમ ” નું નામ લઈને કુદી પડયે અને તેને પણુ તેમજ થયું.
LC
,,
፡
એમ કહેવાય છે કે અચાનક ત્યાં આગળ આકાશમાંથી એક દ્વિવ્ય વિમાન નીચે ઉતર્યુ અને બન્નેને સ્વર્ગ તરફ લઇ ગયું. તે દૃઢ્ય ોનારમાંથી એક માણુસનું મન લલચાયું. તે વિચારવા લાગ્યા કે એકલા ‘રામે’ યા ‘ રર્હુિમ ’ જ એ
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ફેશની એકતા.
મળી શકે છે ? તેમજ એ પણ વિચારણીય છે કે શું તે પુરૂષ ઉદેશની એકતા વગર અને પરિશ્રમ કયા વગર પ્રતિભાશાળી બની ગયા છે? પરિશ્રમ કરવાની અપરિ મિત શક્તિ ને જ “પ્રતિભા ” કહેવામાં આવે છે. પ્રતિભાશાળી પુરૂષમાં કાર્યો જેઈને એમ નથી સમજવાનું કે આપણે પણ વગર પ્રયત્ને તેની માફક સઘળું એકદમ કરી શકશે. કોઈએ સત્યજ કહ્યું છે કે “ આજકાલ અજ્ઞાન અથવા અર્ધજ્ઞાનની વાતે નજી દેવામાંજ બુદ્ધિમત્તા રહેલી છે, નહિ કે તેની પાછળ સમય ગુમાવવામાં.”
ઉપર કહેવામાં આવ્યું છે તેમ આપણે ઉદ્દેશ એકજ હા જોઈએ અને તેની સફલતા માટે આપણે આપણું સઘળી શક્તિઓને કામમાં લગાવવી જોઈયે. હવે અહીંઆ એટલું જાણવું જરૂરનું છે કે આપણું જીવન એ વિશિષ્ટ ઉદેશ કે છે? એ વિષયની વિસ્તૃત ચર્ચા કઈ બીજા લેખમાં કરવામાં આવશે. પરંતુ અહિંઆ એટલું કહેવું ઉચિત જણાય છે કે આપણે બચપણથી આપણું અંત:કરણની સ્વાભાવિક શક્તિ અને વૃત્તિ જેવા જોઈએ અને તેની પ્રવૃત્તિ ક્યી દિશા તરફ અધીક છે તેને નિશ્ચય કરી લેવો જોઈએ. એ સ્વાભાવિક શક્તિ અને વૃત્તિનેજ વિકાસ, વિદ્યાથી દશામાં, કેળવણીની સહાયતાથી કરતા રહેવો જોઈએ અને એજ આપણું જીવનનું મુખ્ય કર્તવ્ય હોવું જોઇએ આપણે માટે એટલું કરવું ઉચિત છે કે આપણે હમેશાં એ માર્ગે ચાલતા શીખવું જોઈએ, એ માર્ગને કંટક હીન બનાવવું જોઈએ, અને તેનું અનુસંધાન કર્યા કરવું જોઈએ. એ પ્રાકૃતિક માર્ગ પર અવલંબિત રહેવાથી અંત:કરણની કોઈ એક શક્તિને પૂણાંવિસ્થાએ પહોંચાડવાનો પ્રયત્ન કરવાથી આ પણું જીવન અવશ્ય સફળ થશે.
કોઈ મનુષ્યમાં ગમે તેટલી તીવ્ર બુદ્ધિ હાય, તે પણ જે તે સઘળી દિશાઓ તરફ ગતિ કરશે તો તેની ગતિ અવશ્ય મન્દ બની જશે. કેટલાક મનુષ્ય એક જ કામ કરતાં છતાં પણ સફલ મનોરથ નથી બનતા. તેનો દેષ તેઓ પિતાના દુર્ભાગ્ય ઉપર મૂકે છે. પરંતુ તે તેઓની ભૂલ છે. સાચી વાત તો એ છે કે કાંતો તેઓ ઉચિત રીતિથી કાર્યનો આરંભ નથી કરતા અને કાંતો તેઓ પિતાને ઈષ્ટ સિદ્ધિ માટે થોડા સમયસુધી ભગીરથ પ્રયત્ન કરીને શેષ કાર્ય આલસ્ય અને અનુત્સાહથી કરે છે. જો કે ઉદેશ પરિપૂર્ણ કરેલ હોય તે પહેલાં આપણે એ જોઈ લેવું જોઈએ કે આપણામાં તેના સંપાદનની યોગ્યતા રહેલ છે કે નહિ. જે ન હોય તો એથી પહેલાં ગ્યતા પ્રાપ્ત કરવા પ્રયત્ન કરે જોઈએ. એ કાર્ય વિદ્યાથી અવસ્થામાં સરળતાથી થઈ શકે છે. અહિં આગળ આધુનિક શિક્ષાપદ્ધતિના વિષયમાં પણ એજ વાત કહેવાની આવશ્યક્તા પ્રતીત થાય છે. એ પદ્ધતિ આપણને એ શીખવે છે કે તમે કોઈ પણ વિષયમાં અનભિજ્ઞ ન રહો. “પરંતુ એ સિદ્ધાંત સર્વથા દોષપુર્ણ છે. જે આપણે કોઈ એક વિષયમાં પૂર્ણતા પ્રાપ્ત કરવી હોય તો અન્ય વિડ્યો તરફ ધ્યાન આપવું જોઈએ નહિ. આપણે ઈચ્છિત વિષયના અનુસંધાનમાં મનને એકાગ્ર કરીને આપ સર્વ
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. કોને ઉચ્ચ પદે પહોંચાડી દીધા તો પછી હું બનેનાં નામ લઈને તેઓ કરતાં પણ અધિક ગ્યતા પામી જઈશ. બસ, એટલો વિચાર કરીને તે પર્વતના શીખર ઉપર ચઢી ગયો અને નીચે કુદી પડ્યો. તે અસ્થિર સ્વભાવને માણસ હતો. નીચે પડતી વખતે તે શૂન્ય વાયુમંડળમાં વિચારવા લાગ્યું કે કયા વૃક્ષની શાખા પકડવી અને કયું નામ-રામ યા રહીમ–નું ઉચ્ચારણ કરવું. તે કઈ વખત રામ નામનું ઉચ્ચારણ કરતે, કઈ વખત રહીમનું નામ કે ઈ વખત તે એક વૃક્ષની શાખા પકડતે, તે કઈ વખત બીજાની-એ રિતે તે એક ઉદેશથી બીજા ઉદ્દેશ તરફ ભટકતે ભટકતો નીચે પડી ગયે. તેના શરીરનાં ચૂરેચૂરા થઈ ગયા.” જે લેકે કોઈપણ એક ઉદેશ પર સ્થિર ચિત્ત નથી રહેતા તેઓની આવી જ દશા થાય છે.
જ્ઞાનના વિષયની એવી અદભૂત વૃદ્ધિ થઈ રહી છે કે એક માણસ સર્વ વિષયોનું સંપૂર્ણ જ્ઞાન મેળવી શકે એવી સંભાવના જોવામાં આવતી નથી. મનુષ્યને જીવન કાળ ઘણેજ અપ છે. સંસારમાં સોંગ સત્યપૂર્ણ જ્ઞાનની દિન પ્રતિદિન ઉન્નતિ થઈ રહી છે. એ ઉપરથી જ કહેવામાં આવ્યું છે કે
शास्त्रं ह्यनन्तं बहुलाश्च विद्याः अल्पश्च कालो बहुविघ्नता च । यत्सारभूतं तदुपासनीयं हंसो यथा दीरमिहाम्बुमध्यात् ।।
કેઇ એકજ વિષયનું પૂર્ણ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવું અને એક જ વિષયમાં દક્ષતા પ્રાપ્ત કરવી કઠિન છે, તે પછી અનેક વિષયો ઉપર ધ્યાન આપવામાં પોતાનાં તન, મન, ધનને ક્ષય કરવાથી શું લાભ? વિદ્વાનોના મત અનુસાર વર્તમાન સમયને પ્રવાહ વિશેષતા તરફ અધિકાધિક વેગથી વહે છે. “The present is an age of specialization” આપણે આજકાલની સર્વ વાતો સંપૂર્ણ રીતે જાણી શકતા નથી એ નિર્વિવાદ વાત છે; એટલા માટે આપણે આપની સ્વાભાવિક રૂચિ અનુસાર કેઈ એકજ વિષયમાં દઢ સંક૯પપૂર્વક ઝુકી પડવું જોઈએ. હા, સંસારમાં એ એકાદ દુર્લભ મનુષ્ય હેય છે કે જે એક જ શરીર અને એક જ મસ્તિષ્ક પડે બહુ જન-સાધ્ય કાર્ય કરી શકે છે. તે ચાહે તે એક સમર્થ ઈતિહાસકાર બની શકે છે, એકાદ મહત્વ પૂર્ણ ધાર્મિક ગ્રંથ લખી શકે છે, રાજ્યનીતિમાં નિપુણ બની શકે છે, તેમજ સૃષ્ટિ તથા જીવનનાં તનું અનુસંધાન પણ કરી શકે છે, ટુંકામાં તે જે ચાહે તે કરી શકે છે. તેને માટે કેઈપણ વસ્તુ અસાધ્ય નથી હોતી. તેનામાં એક પ્રકારની વિલક્ષણ શકિત રહેલી હોય છે. તેવા માણસને જ વસ્તુત: પ્રતિભા સંપન્ન કહેવામાં આવે છે. પરંતુ વિચાર કરવા જેવી વાત છે કે સંસારમાં એવા કેટલાક પ્રતિભાશાળી પુરૂષ
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
બો આમાન દ પ્રકાશ આંતરિક શક્તિઓને ઉપયોગમાં લેવી જોઇએ. નહિ તો આપણે કઈ પણ વિષયમાં પૂર્ણતા પ્રાપ્ત કરી શકીશું નહિ; એટલું ખરું કે ઘણી વાતોનું સાધારણ જ્ઞાન હોવું આવશ્યક છે, અને એ ઘણીજ સુગમતાથી થાય છે. તેને માટે વિશેષ પરિશ્રમ કરે પડતું નથી. તાત્પર્ય એ છે કે ઉદેશની એકતા ઉપરજ સફલતા અવલંબિત છે. પ્રકૃતિનાં કાર્યોમાંથી પણ આપણને એ વાતને બેધ મળે છે. જુઓ, જ્યારે વરાળ શુન્ય આકાશમાં અહિં તહિં વિખરાઈ રહે છે ત્યારે તે કોઈ ઉપયોગમાં નથી આવતી, ત્યારે તેના સમાન અનુપગી વસ્તુ કોઈ પણ નથી. પરંતુ તેજ વરાળને જ્યારે એકત્રિત કરવામાં આવે છે અને કોઈ યંત્રમાં ભરવામાં આવે છે ત્યારે તે મહાન ઉપયોગમાં આવી શકે છે.
એકજ વિષયની તરફ ધ્યાન એકાગ્ર કરો. એકજ વિષયને પૂર્ણતાએ પહોંચાડો. આમ કહેવાનો મતલબ એ નથી કે તમારે સારાનરસાનો ભેદ ન જે. ઉદ્દેશની એકતા આપણને એ નથી શીખવતી કે આપણે પાંચ અને દશને સરવાળે પણ ન કરી શકીએ. જે લોકે એમ સમજે છે કે ઉદ્દેશની એકતા આપણને એકપક્ષીય થવાનું શીખવે છે તેઓ માટી ભૂલ કરે છે. આપણા નિશ્ચિત ઉદ્દેશની સફલતા અર્થે આવશ્યક વાતનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવું એ કદિ પણ હાનિકારક હોઈ શકે નહિ. પરંતુ આપણા કેન્દ્રભાવ અર્થાત ઉદ્દેશની એકતાને અનેકતાનું રૂપ આપવાનો યત્ન કદિ પણ ન કરવો જોઈએ.
આપણે ઉદ્દેશ ઘણાજ ઉંચા પ્રકારનો હોવો જોઈએ એ વાતમાં મતભેદ હોઈ શકે જ નહિ. એક કહેવત છે, જેનો અર્થ એ છે કે જે મનુષ્ય આકાશને લક્ષ્ય બનાવી નિશાન લગાવે છે તે કોઈ ન પર લ કરનાર માણસ કરતાં અધિક ઉંચું નિશાન લગાવી શકે છે. એક વાત હું મા માનમાં રાખવાની જરૂર છે કે એક તીરથી બે નિશાન કદિ પણ લગાવી શકતા નથી. આ સંસારની જીવનયાત્રા જેઓ સફળ કરવા ઈચ્છતા હોય છે તેઓને “g : શો વા શિવ વા' એ મંત્રને વ્યવહારિક જપ હંમેશાં કરવું પડશે. જીવન-સંગ્રામમાં વિજય પ્રાપ્તિને માટે એક આંગ્લ વિદ્વાને એ ઉપાય બતાવ્યું છે કે
* One thing at a time and that one will
is the way of happiness as many a' tell", આ સત્ય છે. જેઓ ઉદ્દેશની એકતા ઉપર ઉચિત ધ્યાન આપે છે તેઓ સં સારમાં સુખ અને શાંતિનો અનુભવ પ્રાપ્ત કરી શકે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જીવનના વિશુદ્ધમય વાતાવરણ जीवननां विशुद्धिमय वातावरणो.
જૈન દર્શન દૈતિક માનસિક અને આધ્યાત્મિક ભૂમિકાઓ ઉપર પ્રકૃતિનું સત્વ રજ અને તમે એ પ્રમાણે ત્રિગુણાત્મકપણું સ્વીકારી આગળ વધે છે; વિશ્વના દરેક પદાર્થો ત્રણ ગુણવાળા હોવાથી તેના કાર્યોમાં પણ તે ગુણ ઉતરી આવે છે સત્વગુણ શાંતિને ઉત્તેજક છે રાજસગુણ ભેગલાલસાની પ્રવૃત્તિ-જાગૃત્તિને ઉત્તેજક છે અને તમોગુણ પ્રમાદ-અવિચાર અને કવાયને વધારનાર છે. મનુષ્યના નિવાસ સ્થાન --સંગતિ--આહાર અને વિહાર ઉપર મુખ્યત્વે કરીને તેના વાતાવરણની વિશુદ્ધિની સ્વચ્છતા કે અસ્વચ્છતાને આધાર હમેશાં રહેલું છે.
પ્રત્યેક પદાર્થ ત્રિગુણાત્મક હોવાને અંગે સ્થાનના પણ સ-રજસ્ અને તમ એવા ત્રણ ભેદ પડે છે પરંતુ તે ઉપરથી એમ માનવાનું નથી કે જ્યાં એક ગુણ હોય ત્યાં બીજા બન્ને ગુણે નજ હોય; મતલબ કે પ્રત્યેક સ્થળે એક ગુણનું પ્રધાન પણું અને બાકીના બે ગુણો ગાણપણ વર્તતા હોય છે. કેટલાક સ્થળો સત્વપ્રધાન પ્રકૃતિવાળા હોય છે તેવા સ્થાનોને સચેતન પ્રાણીઓ સાથે સંબંધ થતાં તે
સ્થાનના ગુણો અને ત્યાં આશ્રય લેનાર પ્રાણીઓના ગુણોને વિનિમય થવા માંડે છે તે પ્રસંગે સ્થાનગત પ્રકૃતિ મનુષ્યના આત્મામાં રહેલી રાજસ-તામસ કળાને મંદ ખડી સંક્રાંત થઈ જાય છે અને સત્વગુણની વૃદ્ધિ કરે છે.
આઘાત પ્રત્યાઘાતને નિયમ ( w f action K. reaction ) આ રીતે લાગુ પડવાથી જિનમંદીરમાં જનાર મનુષ્યોના આત્માની પ્રકૃતિ જિનેશ્વરપ્રભુની મુદ્રાને જોઈને સત્યપ્રધાન થવી જ જોઈએ એમ આપણને સ્પષ્ટ લાગશે, પરંતુ જિનમંદિરનું વાતાવરણ રાજસ તામસ પ્રકૃત્તિ વાળું આપણું નિમિત્તા થી ન બનવા પામે એ સાવચેતીની બહુજ જરૂર છે જિન મંદિરનું વાતાવરણ સત્વ પ્રધાન છતાં વ્યવસ્થાના અભાવે આપણું નિમિત્તાથી રાજસ પ્રધાન બની જાય છે. આમાં આપofી બેદરકારી અને અવ્યવસ્થા મુખ્ય હેતુભૂત હોય છે. એથી ઉલટું શત્રુંજયગિરિ. રાજ ઉપર તીર્થનાયક આદીશ્વર પ્રભુની પૂજા પ્રસંગે સ્ત્રી પુરૂષોની અથડાઅથડી અને ભીડ એવી જામે છે કે જે તે સ્થાનની સર્વ પ્રધાનતા લાંબા કાળથી મજબુત થયેલી ન હતી તે આપણાં નિમિત્તથી આપણી અવ્યવસ્થાઓથી ક્યારની નાબુદ થઈ હોત અને રાજસ તામસ વાતાવરણવાળી બની ગઈ હતી પરંતુ આપણી અવ્યવસ્થાઓ કરતાં તે સ્થાનની પવિત્રતાનું બળ અધિક છે. જિનમંદિરની અવ્યવસ્થાઓ જેમ જેમ દૂર કરવાની સાવધાની વાપરવામાં આવે છે તેમ તેમ તે સ્થાન અને વ્યકિતની પરસ્પર અરા સાવધાન રહે છે, ઉપાશ્રય પણ તેનેજ લગતું સત્વ
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
પ્રધાન સ્થળ હોય છે પરંતુ ત્યાં જઈને આપણું કર્તવ્ય શું છે? ત્યાં જઈ આવ્યા પછી આપણે આપણી અભાવનાવાળી પ્રકૃતિ ઉપર કેટલા પ્રમાણમાં અસર કરી ? વ્યાખ્યાન સાંભળી રાજસ કે તામસ પ્રકૃતિ કેટલી ઘટાડી? તેના વિચારે નજ આવે અને યંત્રવત્ ગમનાગમન થાય તે સિવાય આપણુ રાજસ તામસ પ્રકૃતિ ઉપર તે સ્થાનની કશી અસર થતી નથી ઉલટું કેટલી વખત તે સ્થાનનું વાતાવરણ આપણે આપની કિલ છ ભાવનાવાળું કરી મુકીએ છીએ.
જે સ્થળે મહાપુરૂષે વિચર્યા હોય છે અને તેમની પ્રકૃતિને રસ ટાયો હોય છે તેવા સ્થાનમાં આવતાં મનુષ્યની તાત્વિક દષ્ટિ અચાનક પ્રકટ થતી દેખાય છે અને તેના અધિકારના પ્રમાણમાં તેને રહસ્યનું ભાન થવા સાથે તત્વવિચારનું સામર્થ્ય પ્રકટે છે; તેજ પ્રકારે રજોગુણવાળા સ્થાનને સંબંધ થતાં સત્વ અનેતગુણ દબાઈ જઈ અનેક પ્રકારની ઈચ્છા અને વાસનાઓને તૃપ્ત કરવા તૈયાર થાય છે અને ધાર્મિક ક્રિયાકાંડ તેને શુષ્ક લાગે છે અથવા કષ્ટ સાધ્ય ભાસે છે; રાજસપ્રધાન પ્રકૃતિવાળા મનુષ્યો ભેગવિલાસની તૃપ્તિમાં દેડધામ કરનારા, અર્થ ઉપાર્જન કરવા માં અહોનિશ તત્પર રહેનારા હોય છે. આમ હાઈ આત્માના વિશુદ્ધ ગુણોને પ્રકટાવનારી સામાયિક-પ્રતિક્રમણાદિ કિયાઓનું રહસ્ય સમજવા દરકાર કરતા નથી અને એથી જ એમને મન એ વસ્તુઓ કિંમત વગરની નિમય થઈ ગયેલી હોય છે. આ ઉપથી એક એ સિદ્ધાંત ફલિત થાય છે કે સત્વગુણ પ્રધાન આત્માને જીવન પર્યત રાખવાને માટે બાલ્યાવસ્થાથી જ સામાયિકાદિ ક્રિયાઓના ટાંકણાઓ વડે જીવનમાં સંસ્કારે દરરોજ પાડવા જોઈએ જેથી મોટી ઉમરે પણ તે તે ક્રિયાઓનું બળ આત્માને સવિશેષપણે સત્યપ્રધાન બનાવી ઉચ્ચ વર્તનથી જીવનને અધિક બળ આપી શકે.
આમ હોવાથી રાજસ પ્રકૃતિવાળા મનુષ્યો મોટે ભાગે પોતાની પ્રકૃતિને અનુકુળ સ્થાન શોધી લે છે. એટલે કે સાત્વિક સ્થાનમાં જઈ શાંતિ મેળવવાની ઈચ્છા નહિ કરતાં ગમે તે પ્રવૃત્તિ તો કરવી જ જોઈએ એવા નિશ્ચયવાળા હોવાથી બે પાંચ સ્થાનમાં પિતાના જેવીજ પ્રકૃતિવાળા મિત્રવર્ગ પાસે ગપ્પાં સંખ્યા ચલાવી હરકોઈ વ્યક્તિની નિંદા કે અતિશયોક્તિવાળી સ્તુતિમાં કલાકોના કલાકે વીતાડે છે અને પિતાની પ્રકૃતિને પુરતે ખોરાક આપી સજીવન રાખે છે.
તમે ગુણવાળા સ્થાને પણ પ્રત્યેક મનુષ્ય ઉપર પિતાની અસર પ્રકટાવે છે, પ્રમાદ, અવિવેક, અભિમાન, આલસ્ય અને ક્રોધ ઉત્પન્ન થાય તેવા સ્થાનને સંબંધ તે પ્રકૃતિવાળાઓ ઈચ્છે છે એટલે કે જ્યાં આળસુ અને વ્યસન મનુષ્ય વસતા હોય ત્યાં તેમની પાસે રહેવું, તેમના પ્રસંગમાં આવવું અને તેમની મિત્રતા વધારવી એજ તેમની પ્રકૃતિનું લય મુખ્ય હોય છે.
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ધ્વનના વિષ્ણુદ્ધિમય વાતાવરણા.
સાકર જેમ સ્વભાવથીજ મિષ્ટ હાય છે તેમ કેટલાક સ્થાના સ્વભાવથીજ સાત્વિક હાય છે. જેમ સાકર સાથે મેળવેલું જળ કાંઇપણ વિલંબ વિના સાકરના ગુણુને મેળવી લે છે; તેમ મનુષ્યે પણ સ્થાન સંબંધી પ્રકૃતિને તત્કાળ મેળવી શકે છે એથી ઉલટુ જેમ લેાઢાના ડટ્ટાને સાકરને સંયેાગ કશી અસર કરી શકતા નથી તેમ ત્રણે પ્રકૃતિઓના તારતમ્યને સમજનાર મનુષ્ય ઉપર કોઈ પશુ અશુભ વાતાવરણ અસર કરી શકતુ નથી.
૧૭
વીરપરમાત્મા ચંડકોશિક સર્પના તામસ પ્રધાન સ્થાનમાં ગયા તા પણુ માતાની સર્વપ્રધાન પ્રકૃતિ અવિચળ રાખી શક્યા છે એટલું જ નહિ પરંતુ તે સર્પને પણ સત્વ પ્રધાન બનાવી દીધા છે. ભાગવિલાસ સમયે પેાતાના રાજમહેલમાં આસપાસના તમામ સજોગો રાજસવૃત્તિને પોષનારા હાવાં છતાં સયમકાળે ભેગ માત્રને તજીને ચેાગી થયેલા છે. તેમજ સાત્વિકી વૃત્તિના પ્રધાનસ્થાન સમવસરણુમાંગેાસાળાના તેજોલેશ્વાના ઉપદ્રવ વખતે પણ પોતાની પ્રકૃતિ ત્રણે સ્થાનામાં અવિચલિત રાખી શક્ય! છે. ઉલટું તે દરેક સ્થાનાનુ વાતાવરણુ વિશુદ્ધ કરી શકયા છે. એ ઇતિહાસમાં મેાજુદ છે.
તીર્થંકરાની કલ્યાણક ભૂમિએ જેમકે સમેતશિખરજી, પાવાપુરી વિગેરે સ્થળામાં સત્વશુદ્ધિને પ્રભાવ રહેલા છે. કેમકે આવા સ્થાનમાં આવતાં અ ંત:કરણ ઉચ્ચ કળાએ વવા માંડે છે અને તીર્થંકર પ્રભુનાં ચરિત્રાની યાદ આપી આત્માને નૈસર્ગિક શક્તિનું ભાન કરાવે છે. તેજ પ્રમાણે મુબઇ અને કલકત્તા જેવા પ્રવૃત્તિવાળા શહેરોમાં શાંતિ અને સાત્વિકી વૃત્તિના અભાવ ષ્ટિગેાચર થાય છે. જેથી તે સ્થાનામાં મનુષ્યાની સ્વાભાવિક લાગણીઓ દબાઇ જવાથી ધર્મના સત્યપ્રધાન કાનુના સાચવી શકાતા નથી,
પરંતુ પાણીમાં કુદરતી મિષ્ટતા હાયા છતાં જેમ તેમાં લૂણુ નાખવાથી મિષ્ટતાને પરાભવ થાવ છે, તેમ વ્યકિત અને સ્થાન વચ્ચેના સંબંધનું પરિણામ છે. એક બીજાના સ્વભાવ ફરી જાય છે; તેથી ઉલટુ ભર્યા સરેાવરમાં જેમ મીઠાંને ટાલા નાંખવાથી કશી પણ અસર દેખાતી નથી તેમ જે સ્થાનમાં સ્વાભાવિક ગુણુ ઉચ્ચપણે બધાઇ ગયેલે હાય છે તે સ્થાનનું વાતાવરણ તેના સંબંધમાં આવનાર મનુષ્યથી વિકારી બનતું નથી.
For Private And Personal Use Only
સમાયલા છે કે તે
મજબુત છે કે તે
શત્રુંજયગિરિ શાશ્વત છે એમ કહેવામાં એવા અર્થ સ્થાનની અસ્તિ કાયમ રહેવા સાથે પવિત્ર અસર એવી કદી અનેક વિધી વાતાવરણમાં પણ ચલિત થવાની નથી. કેમકે : ઉત્તરાત્તર વિશુદ્ધિનું વાતાવરણ પ્રબળપણે પ્રસરતુ જતુ હોય છે. કાળ પ્રભાવે કદાચ ઓછુ
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૧૫
શ્રી આત્માનદ પ્રકાશ,
વિશુદ્ધિવાળું થાય પણ તેની અસર એવી પ્રબળ હાય છે કે તે સંબંધમાં આવનાર પાપી—તામસ પ્રકૃતિવાળા પ્રાણીની પણ પ્રકૃતિના પલટો કરાવી પોતે અવિચળ રહે છે. ખુલ્લી હવા, વૃક્ષની કુંજો, બગીચાઓ વિગેરે પણ સામાન્યત: જોઇએ તે પણુ પ્રવૃત્તિમાં રચી પચી રહેલા મનુષ્ય જીવન ઉપર કેવી અસર કરે છે ?
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જિન મદિરામાં અને તીર્થ સ્થળેામાં સંસાર વિષયક વાર્તાની પણ મનાઈ કરવામાં આવી છે તેનું કારણ પણ એજ હાવું ઘટે છે કે આવા સ્થળેામાં આવીને પણ મનુષ્યા પેાતાની હલકી પ્રકૃતિને પાથે-માળચેષ્ટા કરે અથવા વ્યાખ્યાન કે પ્રતિક્રમણમાં ઝોકાં ખાય, એ રાજસ તામસ પ્રકૃતિની સામે પ્રતિરોધ બળ ઉસન્ન કરવા માટે છે અને જે ત્યાં પાષવામાં આવે તેા અંત:કરણને ઉચ્ચ કળાએ મુકવાને બદલે તે સ્થાનને ક્રમે ક્રમે અધમ પ્રકૃતિના વાતાવરણવાળું કરી મુકે છે, શાસ્ત્ર ડિંડિમ વગાડીને કહે છે કે મહાત્માઓના નિવાસ સ્થાનમાં હિંસક પ્રાણીઓ પણ પેાતાનાં વૈરા ભુલી જાય છે તેમજ એક શેરીનું નિરપરાધી કુતરૂં શિકારી મનુષ્યના સ્થાનમાં મુકાય છે તે તેનામાં ક્રૂરતાના સંચાર થાય છે. આ અન્ને દૃષ્ટાંતા મનુષ્યને સૂચવે છે કે તેણે સ્થાનની પસંદગી કરતાં અત્યંત સાવધાન રહેવુ જોઇએ.
'
જૈનદર્શીન ‘ વિચાર ’ ને માનસિક પરમા માને છે. અને તે ‘લેશ્યા ’ ના પ્રકાર હાવાથી તેને જુદા જુદા આકાર (Thought form) અને કાળા, નીલ, કાબરચિત્રા વિગેરે રંગવાળા માને છે. પાશ્ચિમાત્ય વિદ્વાનાએ તેના રંગાત્રાની મહૃદથી તપાસ્યા છે, સ્વીકાય છે. આ ઉપરથી પણ સિદ્ધ થાય છે કે સ્થાનના સંબંધ આપણા અંત:કરણમાં સાત્વિક-રાજસ કે તામસ ભાવ ઉપજાવનારી શક્તિ ધરાવે છે.
અશાકવૃક્ષ તીર્થંકર પ્રભુના સમવસરણમાં પ્રાતિહાર્ય તરીકે પ્રકટ થવાના હેતુ શું છે ? ત્યાં આવનાર તમામ પ્રાણીએ વેરને ભુલી જાય અને સંસાર તાપના શાક રહિત થઇ શાંતિથી તે છાંયા વડે જિનાપદેશ સાંભળે છે. આમાં જેમ તીર્થકર પરમાત્માની શાંતિના પ્રભાવ છે તેમ તેવા વૃક્ષવાળા રમણીય સ્થાનના પણુ પ્રભાવ છે. વડનુ વૃક્ષ સામાન્ય પ્રાણી વર્ગને શીતકાળમાં પેાતાની ઘટા નીચ ગરમી આપે છે તેમજ ઉષ્ણકાળમાં ઠંડક આપે છે. સ્થાનના પ્રભાવ મનુષ્ય જીવન ઉપર અસર કરવા માટે ખાસ અગત્યનું સાધન છે એ નિર્વિવાદ છે. મતલબ કે જીવનની વૃત્તિએ અને સ્થાન સાથે અરસપરસ નિકટ સબંધ છે; એમાં જે ખળવાન હાય તે એક બીજાની અસર ગ્રહણ કરી શકે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ્વઓળખાણ સંબંધી સ્થળ વિચારણા. વસ્તુસ્થિતિ આ પ્રકારે હોઈ દરેક મનુષ્ય આત્માની ઉન્નતિ કરવા માટે જિનમંદિર અને ઉપાશ્રયે–દેવ, ગુરૂ અને ધર્મ એ ત્રણ તત્વની પ્રાપ્તિથી સાત્વિકી વૃત્તિ વધારવા દરરેજ આવશ્યક કાર્ય તરીકે જવાને સંકલ્પ કરે જોઈએ. તે ઉપરાંત પોતાના ગૃહમાં પણ પૃથફ સ્થાન રાખી ઓછામાં ઓછા બે ઘડી એટલે કાળ આત્મગત દોષનું ચિંતવન કરવામાં હમેશાં નિયમ તરીકે ગાળવાની જરૂર છે જેથી ગત અનંત કાળમાં નહીં સધાયેલું એવું પરમ કર્તવ્ય આ ભવમાં સિદ્ધ થઈ પરિણામે સંસારની સમાપ્તિ બની આવે છે. જીવનની વિશુદ્ધિના વાતાવરણ ઉપર “સંગતિ” કેવી અસર કરે છે તે પ્રસંગે પાત્ત વિચારીશું.
ફતેહચંદ ઝવેરભાઈ,
સ્વલખાણ સંબંધી સ્થલ વિચારણું.
લે. વકીલ નંદલાલ લલુભાઇ—વડોદરા. ૧ અઢાર પ્રકારની દ્રવ્ય દિશા અને અઢાર પ્રકારની ભાવ દિશાઓમાંથી આપણે જીવ આવ્યા અને પાછે તેજ દિશાઓ પૈકી કોઈને કઈ દિશામાં જવાને એમ આવા ગમન કરતાં કરતાં કોઈપણ ઠેકાણે સ્થિરતા પામવાને કે કેમ?
૨ પંચાસ્તિકાયમય લેક અસંખ્યાત પ્રદેશ છે. ભગવંત તીર્થકરે અને કેવળજ્ઞાની મહારાજેને જગતનું સ્વરૂપ પિતાના અનંત જ્ઞાનથી જાણીને જે વસ્તુ જેવા સ્વરૂપમાં જણાઈ તેવી આગમ દ્વારા જણાવી ગયા છે. તેમાં એક વાત એવી જણાવી છે, કે આકાશના અસંખ્યાતા પ્રદેશ છે. તે એકે એક પ્રદેશે આપણું જીવે અનંતીવાર જન્મ મરણ કરેલાં છે. એવો એક પણ પ્રદેશ નથી કે જ્યાં આપણું જીવે અનંતીવાર જન્મ મરણ કરેલાં ન હોય. તેમજ ચૌદ રાજલોકમાં અનંતા જીવો છે. તે પ્રત્યેક જીવની સાથે આપણે જીવ કોઈને કોઈ પણ રીતના સબંધમાં આવેલ છે. તેવી જ રીતે તીર્થકર, ગણધર, ચક્રવર્તી, અનુત્તર વિમાનમાં દેવપણે ઉત્પન્ન થવું, અને ભાવિત અણગારપણું પામવું, એ પાંચ સ્થાન શીવાય એવું કોઈપણ સ્થાન, કુલ, જાતિ, અને એનિ નથી કે જ્યાં આપણે જીવ વારંવાર ઉત્પન્ન થયે ન હોય, એ પ્રમાણે જણાવેલું છે.
૩ આ કથનમાં જણાવેલું સ્વરૂપ સમજવાને આ જન્મ કઈ વખત અંત રંગ પ્રેમથી પ્રયત્ન કર્યો નથી અથવા કરતા નથી એ કેટલી મોટી ભૂલ?
૪ આઠ પ્રકારના કર્મોમાં આયુષ્ય કર્મ નામનું એક કર્મ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
૫ દેવ, મનુષ્ય, તિર્યચ, અને નરક એ ચાર ગતિમાં અને ઉત્પન થવાને પારાશીલાખ જવાની છે તેમાંથી કઈને કોઈ નીમાં જન્મ ધારણ કરે છે.
૬ જે જે ભવમાં જીવ ઉત્પન્ન થાય છે. એટલે આયુષ્ય કર્મનાં દળીયાં પિતાના આત્મપ્રદેશની સાથે લઈ આવે છે.
૭ એ આયુષ્ય કર્મનાં દળીયા–પુદગલો-જીવ આત્મપ્રદેશમાં ક્યાં રાખે છે? આત્મા–જીવ–તે અરૂપી છે. એ બેનો મેળ શી રીતે થાય છે? આ તે ઘણી સુક્ષમ વાત છે. તે એકદમ લક્ષમાં આવે તે આજ સુધી આપણને કેઈએ કેમ જણાવી નહિં ? એવી વાત જણાવનાર તે છે પણ તે જાણવાની કે સમજવાની આપણને રૂચી થતી નથી.
૮ આપણામાં પોપકારી જીવન ગુજારનાર મુનિ મહારાજાએ એક સ્થાન પર સ્થિર નહી રહેતાં હમેશ જુદા જુદા પ્રદેશમાં વિહાર કરે છે, તેઓના વિહારના અનેક ઉપદેશમાં એક ઉદ્દેશ એવો છે કે--બાળ જીવોના ઉપર કાર્ય બુદ્ધિથી ધર્મોપદેશ કરે. તેથી તેઓ વ્યાખ્યાન દ્વારા કે બીજી રીતે ધર્મોપદેશ દેવાને પ્રયત્ન કરે છે. તે ધર્મોપદેશ સાંભળવાને આપણે જતાં નથી, તેઓ ધર્મોપદેશ સાંભળવા આવવા આપણને ઉપદેશ કરે છે, ત્યારે આપણે કોઈને કઈ સબબ બતાવી વખત નથી મળતા, કુરસદ નથી, આવા પ્રકારના નજીવા બહાના કાઢી ત્યાંથી છટકી જવામાં આપણું ચાતુર્ય લઢાવીએ છીએ.
૯ આ જમાનામાં ધાર્મિક સાહિત્યના ફેલાવા માટે જુદી જુદી સંસ્થાઓ તરફ થી પુર્વાચાર્યોકૃત વિવિધ વિષયેના ગ્રંથ છપાઈ બહાર પડે છે. તે ગ્રંથ ઘર આગળ વાંચતાં જ્યાં સુક્ષમ બોધના વિષયે આવે છે ત્યાં આપણે મુંઝાઈ જઈએ છીએ. અને તત્વજ્ઞાનના વિષયે નહિ સમજાતાં તેના ઉપર અરૂચી લાવી તેવા વિષયો વાંચ વાનું અને સમજવાનું છોડી દઈએ છીએ, અગર તે ઉપર અનાસ્થા કરીએ છીએ. અથવા જ્યાં જ્યાં વ્યાખ્યાનની સવડ હોય છે ત્યાં ત્યાં સુક્ષમ વિષય સમજાવનાર આગળ ગ્રંથે વંચાતા હોય છે તે વખતે તેવા વિષયો સમજી લેવા પ્રયત્ન કરતા નથી, અને કથાનુયોગના વિષયે તરફ રૂચી બતાવીએ છીએ. એટલે સુક્ષમ બધના વિષયનું જ્ઞાન અને તત્વ પ્રતિતિ થતી નથી.
૧૦ પ્રથમ તો આવી સુમિ વાતો સમજવાને તત્વ રૂચી પિદા થવી જોઈએ વ્યવહારિક ઉચ્ચ પ્રતિનું શિક્ષણ મેળવવાની ઈચ્છાવાળા વિદ્યાથી કોલેજની અંદર જે તે વિષયના પ્રેફેસર પાસે જઈ તેમના ભાષણો સાંભળી તે તે વિષયના ગ્રંથને
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ્વઓળખાણ સંબ‘ધી સ્થળ વિચારણા.
ના
હમ દ
સારી રીતે અભ્યાસ કરે છે ત્યારે તેમને તે વિષયનું જ્ઞાન થઇ પરિક્ષામાં નિવડે છે. તેવીજ રીતે તત્વજ્ઞાન મેળવવાને પ્રયત્ન કરવા જોઇએ. પ્રયત્નની આગળ અસાધ્ય શું છે ?
૧૧ શ્રુત જ્ઞાનના જીજ્ઞાસુ અભ્યાસીનું લક્ષણુ ખતાવતાં શાસ્ત્રકારો જણાવે છે કે, શ્રીમ ́ત કુટુ ંબના સુખી તરૂણ પુરૂષ પાતાની નવયેાવના લાવણ્ય અને ગુણવતી પત્નિ સાથે જતા તાપણુ તેવામાં નજીકના પ્રદેશમાં દેવતાઇ ગાયન થાય છે એવી ખબર તેને મળે તે સાંભળવાને તેના જીવ તલ પાપડ થઈ જાય છે, અને જેમ અને તેમ શીઘ્ર ગતિથી ત્યાં જાય છે, અને ગાયન સાંભળવાને એકાગ્ર બને છે. તેમજ કોઇ પ્રખ્યાત નાટક કંપનીના વખાતા ખેલ હાય છે, તેા તે જોવાને માટે જનાર પ્રેક્ષક જીજ્ઞાસુઆની ઉત્સુકતા એટલી બધી તેવામાં આવે છે કે તે પ્રસ ંગે અંગત લાભની કોઇ બાબત હોય છે, તે તે તરફ ઉપેક્ષા કરીને પણ નાટકને માટે જાય છે એટલુંજ નહિ જ ઠેકાણે નાટક કંપની હાય છે તે ઠેકાણે દૂર દૂર પ્રદેશથી પ્રક્ષકો મોટી અડચણ અને દુઃખ વેઠીને નાટક જોવા જવા અને નાટકની શરૂઆત વખત પહેલાં પાંચી જવાને દેડાદોડ કરી મુકે છે. નાટકની ટીકીટે ખપી ગઇ હોય તેવ પ્રસગે ટીકીટની મુળ કીંમતની ખમણી ત્રમણી કિંમત આપીને પણ નાટકને ચુકતા નથી અને નાટક જોઇને પોતે જીવનમાં કૃત્ય કૃત્ય થયા હાય એમ સતાષ માને છે તેજ પ્રમાણે તત્વજ્ઞાન મેળવવાને માટે જો પ્રયત્ન કરવામાં આવે તે જ્ઞાનાવરણી કર્મના ક્ષયાપામ ભાવને પામીને સુક્ષ્મ વાતા જાણવાને અને સમજવાને લાયક થઇએ દરરોજ ઘેાડા વખત એ ખાતે કાઢી નિયમિત રીતે સતત્ પ્રયત્ન કરનારા અભ્યાસીઓ સારા જાણકાર થએલા છે.
૧૨ હવે આપણે મુળ વિષયની વિચારણા કરીએ; પાંચ પ્રકારના શરીર છે ઔદારિક: વૈક્રિય, આહારક, તેજસ અને કાણું. પ્રતિક્ષણે પુદ્ગલના ઉચ્ચય
૨
૪
મ
૧
ૐ
અપચયના લીધે વધવા અને ઘટવાના શરીરના ધમ છે. તેજસ અને કાણુ શરીર પ્રત્યેક સસારી જીવની સાથે પ્રવાહની અપેક્ષાએ અનાદિ કાલથી સંબંધવાળુ છે. આદારિક અને વૈક્રિય શરીર ગતિ આશ્રી જન્મ ધારણીય છે. દેવ અને નરક ગતિના જીવાને વૈક્રિય શરીર મનુષ્ય અને તિર્યંચ ગતિના જીવાને દારિક શરીર ભવઆશ્રી હાય છે, તેથી પ્રત્યેક સ’સારી જીવ ત્રણુ શરીર વાળા હોય છે. આહારક શરીર તા ચૌદ પૂર્વધર લબ્ધિવંત સાધુ સન્દેડ ટાળવા માટે અથવા તીર્થંકરની રિદ્ધિ જોવા માટે સ્ટ્રાટકના જેવું અતિ ઉજવલ મા હાથ પ્રમાણુ અંતર મુહૂર્તની સ્થિતિ
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
વાળું આહારકનામ કમદિયે આહારક શરીર યોગ શુભ પુદ્ગલ ગ્રહણ કરી જીવ પ્રદેશ સાથે મેળવી શરીર પણે નિપજાવે છે તે આહારક શરીર કહેવાય છે. આ આ હારક શરીર ઉત્પન્ન કરવાની શક્તિ એવા લબ્ધિવંત પવિત્ર મુનિઓ શિવાય બીજ એને હોતી નથી.
૧૩ કામણ શરીર એટલે કર્મને વિકાર, કર્મમય, કર્મવરૂપ, સર્વ શરીર બીજભૂત ખીર નીરની પેઠે જીવપ્રદેશ સાથે જે કર્મ દળીયાં મળી રહ્યાં છે તે આ કામણ શરીર છવ-આત્માના જે શુદ્ધ ગુણ અનંત જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર યાને જીવન જે નિર્મળ સ્વરૂપ શુદ્ધ ચિદાનંદમય તેને આચ્છાદન કરે છે. આ શરીરેજ જીવની અનંત શક્તિને દબાવેલી છે મિથ્યાત્વ, અવિરતી, કષાય વેગ અને પ્રમાદના લીધે જીવ પ્રતિ સમયે--ક્ષણે કર્મ બંધ કરે છે તેમાં જે સમયે આવતા ભવના આયુષ્યને બંધ કરે તે સમયે આઠ કમને અને બાકીના સમયે સાત કર્મને બંધ કરે છે.
૧૪ આયુષ્ય કર્મને બંધ વર્તમાન ભેગવાતા આયુષ્યને ત્રીજે, નવમે, સતાવીશમે, એકાશીમે છેવટ અંત મુહુર્ત ભાગ બાકી રહે તે વખતે કરે છે.
૧૫ ચરમ શરીરીયાને છેવટ મુક્તિગામી છ સિવાયના સંસારી છે આવતા ભવના આયુષ્યને બંધ કરીને જ મરણ પામે છે. એ આયુષ્ય કર્મના દળીયાં યાને પુદ્ગલે પિતાને આત્મ પ્રદેશની સાથે ક્ષીર નીરની પેઠે ઓતપ્રોત કરી નાખે છે. કાર્પણ વગણના પુદ્ગલે એટલા બધા સુક્ષ્મ છે, કે તે ચરમ ચક્ષુથી જેવાઈ શકાતા નથી. કાર્પણ શરીર જે કર્મ પુગલેનું જ બને છે તેની સાથેજ આયુષ્ય કર્મના દળીયાને સંબંધ થાય છે. જીવ માતાના ગર્ભમાં ઉન્ન થાય છે ત્યારથી પ્રતિ સમય આયુષ્ય કર્મ ભોગવાઈ તે કર્મ પુદગલો આત્મ પ્રદેશથી છુટા પાડે છે. એ છુટા પડતાં પડતાં છેવટ કર્મના પુદગલો ખપી જાય છે ત્યારે જીવતે ગતિમાં મરણ પામી પાછો નવીન ગતિના આયુષ્યને બંધ કરેલો હોય છે, ત્યાં ઉન્ન થાય છે. એમ જન્મ મરણ કર્યા કરે છે. એમ ભૂતકાળમાં આપણું જીવે અનંતા શરીર ધારણ કર્યા અને છોડ્યા. એ છોડેલા શરીર સમુદાયને એકઠાં કરી તેને ઢગલો કરવામાં આવે તે આખા જંબુદ્વીપમાં પણ સમાઈ શકે નહિં. જીવને જ્ઞાનાવરણ કર્મ એટલાં બધા લાગેલાં છે પુર્વભવોનું સ્વરૂપ આપણે જાણ શક્તા નથી. જે તે જાણવામાં કે જોવામાં આવે તે આ જીવનમાં આપણે જે અશુદ્ધ જીવન ગુજારીએ છીએ તે નહિં ગુજારતાં તેને શુદ્ધ બનાવવા જરૂર પ્રયત્ન કરીએ.
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ્વઓળખાણ સંબંધી સ્થળ વિચારણા. ૧૬ આયુષ્ય કર્મને બંધ કરી જીવ જન્મ ધારણ કરે છે. તે જીવ જેમ જેમ ઉમરમાં વધતા જાય છે તેમ તેમ આયુષ્યમાં ઘટતું જાય છે. લેકિક કહેવત પણ છે કે—મા જાણે દીકરે મોટો થાય છે અને આયુષ્યમાંથી ઓછો થાય છે.” આયુષ્યમાં વધારે કરવાની સત્તા કેઇની નથી. પરમ પુજ્ય તીર્થકર ભગવંત જેમની સેવામાં હમેશાં કમતીમાં કમતી એક કોડ દે રહે છે, તેઓ પણ આયુષ્યમાં વધારે કરી શક્તા નથી. પ્રતિ સમય ભગવાતું આયુષ્ય એ પણ એક જાતનું આવીચિ નામનું મરણ છે. એ મરણનું ભાન આપણને થતું નથી. મેહમાં મુંઝાઈ વિષય કષાયમાં રકત બની પ્રતિ સમય પ્રમાદાચરણમાં વ્યતિત કરીએ છીએ, તે જે આયુષ્યના સ્વરૂપનું યર્થાથ જાણપણું હોય તે કરીએ નહિં.
૧૭ ચાર ગતિરૂપ સંસારમાં જુદી જુદી જાતિમાં ઉન્ન થનાર છે તે તે આશ્રી ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય કેટલું બાંધે એ પણ લક્ષ ઉપર રાખવા જેવું છે.
મનુષ્ય ગતિવાલા જીવોમાંથી જે મહાન પુન્યશાળી જીવ આઠે કર્મ અપાવી મોક્ષે જાય તે સીવાયના છ ચારે ગતિમાં એટલે ચાવીસે દંડકે જઈ શકે છે. ચારે ગતિપકી દેવગતિના દેવેનું ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય તેત્રીસ સાગરોપમનું, મનુષ્ય અને તિર્યંચ ગતિ આશ્રિ ત્રણ પલ્યોપમનું અને નરક ગતિમાં પણ તેત્રીશ સાગરોપમનું છે. એ દરેક ગતિમાં તેના પેટા વિભાગ ઘણા છે, અને આયુષ્યના બંધના કાલમાં તારતમ્યતા છે. અહિં એ ધ્યાનમાં રાખવાનું છે કે મનુષ્ય ગતિમાં એ આપણે શુદ્ધ પવિત્રાચરણ રાખી ઉત્તમ જીવન નહિં ગુજારતાં અશુદ્ધ જીવન ગુજારીશું તો ભવાંતરના આયુષ્યને બંધ, નીચી ગતિ એટલે નરક અને તિર્યંચ ગતિના લાયક પડશે. પછી તે ગતિના લાયકના માઠા વિપાકે આપણને ભેગવવા પડશે. માટે તેવી ભુલ ન થાય તેના માટે કાળજીવંત રહેવાની જરૂર છે.
આપણે અમુલ્ય વારસે. આદર્શ જૈન ગુરૂકુળની નજર નોંધ.
બાળકનું પશુ જીવન,
જૈન સમાજનું ભાવિ જેના હાથમાં છે તે ભાવી પ્રજાની સ્થીતિનું અવલોકન કરવાની ભાવનાથી આ મારૂં પર્યટન હતું. મેં મારી સફરની શરૂઆત નાના ગામડાથી કરી. આવા ઘણાં ગામોમાં મેં જોયું કે ત્યાંના બાળકો પશુ જીવન ગુજારી રહ્યાં હતાં કેમકે તેમને શિક્ષણ આપવાને નિશાળ કે અધ્યારૂનું સાધન ઘણા ગામમાં હતું. એતો ખુલું જ છે કે પ્રકાશ વિના વનસ્પતિ કરમાય છે, પશુ, પક્ષી પણ કચ
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
વાઈને નિસ્તેજ બને છે તે મનુષ્ય જેવી જીદગી પ્રકાશરૂપી જ્ઞાન વિના નિસ્તેજ હાયજ. કેટલીક વખત મને એમ પણ થઇ આધ્યુ કે પેાતાના પ્રાણ-ધન રૂપ વારસા ને આમ અજ્ઞાનરૂપી અંધકારમાં ઉછેરવા માટે તેમનાં વાલી-માબાપને બે શબ્દો કહી દઉં પરંતુ હું જ્યારે ઉંડા ઉતર્યા ત્યારે મને જણાયુ કે તેમના માબાપાજ આવા અંધારામાં દેખાઇ તદ્દન શુષ્ક થઈ ગયાં હતાં, મનુષ્ય જીવનની સાર્થકતા શુ છે? તેનું તેને ભાન નહેતુ. ધર્મ અને આત્માના વાસ્તવિક સ્વરૂપને પીછાણતાં નહાતાં, તેમની આર્થિક સ્થીતિ પણ એટલી નબળી હતી કે તેનું પેટ પુરવાના પણ સાંસા જોવાયાં ત્યાં તેમને બાળકોના કલ્યાણ માટે કહેવુ તે મને ફળ વિનાનું લાગ્યું, ઘણાં બાળકો તે મા કે ખાપ વિનાના એકલાં અટલાં રજળી પડેલાં હતાં. તેએ જાનવરની માફ્ક પેટ કેમ પુરવુ તેજ ચિંતામાં હાઇને કાંતા કાઇની ગુલામીમાં કે કાંતા ભીક્ષા કે અઘટીત માર્ગે વહી જવાની અણી પર હતા. પેટને માટે ઈંડુ વટાળવા ધર્મ વેચવા ચગદાઇ મરવાને પણ તેઓ તૈયાર હતાં. હાય ! આ દેખાવે મારા હૃદયને ચીરી નાંખ્યું. દયાના નિ:શ્વાસ નિકળી ગયા ને એ અશ્રુ પણુ સરી પડયાં. હવે હું શહેરામાં ગયા. હું સમજી શકયા કે નાના ગામડામાં ધંધા ધાપા વિના પાયમાલ થઇ કંટાળી ગયેલાં સે કડા કુટુંબે પેાતાના પ્રિય વિશ્રામસ્થાનનો ત્યાગ કરીને અહીં આવી વસ્યા હતાં. જેથી શહેરા માણસાની મેદનીથી હચમચી રહેલાં મેં જોયાં. પ્રાથમિક સૃષ્ટિચેતા મને કેટલાંક શહેરા જોઇને સ્વર્ગના વૈભવની વાતાના મુકાબલા કરવાનું મન થયું. ગાડી ઘેાડાની દોડધામ મોટર ટ્રામ રેલવેની મારમાર, બાગબગીચાની લહેજત અને નવનવા રંગમાં રંગાયેલા ટોળા ધ માણસોને હરતાં ફરતાં જોઇ જરા અદેખાઇ પણ થઇ. પરંતુ મારા આનંદ તા આપણા ભાવિ વારસાના આનંદ સાથે જોડાઇ રહ્યો હતા તેથી હું તેમની સ્થીતિ નીડાળવા નીકળી પડચેા. સત્ય વિનાનાં શહેરી.-
જ્યારે હું બાળકોના શીક્ષણસ્થાનામાં ફરવા લાગ્યા ત્યારે પહેલા તેા સેકડો બાળકાને ભણવા જતાં જોઇ, અને તેમના માટે વિશાળ મકાના અને સગવડા નીહાળી મારી છાતી સવા વેત ઊંચી થઇ ગઇ. ને તેમના પાછળ શાળા, કોલેજો, હાઇસ્કુલા અને તેવા મેટાં નામના ડઠારા વાંચતા ફરી વળ્યા. અહીં મે ઘણાઓની આંખે ચકચકતા કાચના પાવરા (ચશ્મા ) માંધેલાં જોયાં. પહેલાં તે મને લાગ્યુ કે કદાચ બહુ ભણેલાએ ઇનામમાં હીરા-માણૂક ના ઇનામ મેળવીને મલકાતા હશે. પરંતુ જરા પાસે જઈને જોઉ તો આ ઉછરતા બાળકની આંખાના ઠેકાણાં ન ભાળ્યાં. હવે તે હું તેના ટાળામાં ભળ્યા. અને જેમ જેમ વધારે નજીક જતે ગયે તેમ તેમ મારા હોશેાકમાં ફેરવાઇ ગયે.
આ ટોળામાં જાત જાત ને વર્ણ વર્ણ ના બાળકો હતા પણ તેમાં પ્રેમ આછા જાચે. સાથે ભણનારા સહયોગી શ્રી કૃષ્ણ અને શ્રામાના ભાઇભાવ ક્યાં અને આ
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આપણું અમુલ્ય વારસે. શ્રીમંત ગરીબના ભેદનું ભુત પેઠેલ મામલે ક્યાં? વર્ષો પછી પણ શ્રીકૃષ્ણ જેવા દેવાંશી પુરૂષદેશને ચકવતી છતાં લીખારી વેશે આવેલા સુદામાનું નામ સુણું સામે દેડે, વેશ અને અધિકારનો તફાવત સુલી જઈ ભેટી પડે અને સામાન્ય તંદુલની ભેટને પિતાની અમાપ સમૃદ્ધિથી પણ અધિક કીમતી કહે, એ વાત મારા મનમાં તાજી થઈ આવી.
મને એમ થયું કે આ પૂર્વની વાતો તે વાતેજ રહેવાનું, કારણ હાલના આપણુ ચકમાં કંઈ ઉણપ હોવા વિના તેમ ન બને. એજ આર્ય ભૂમિ તથા એજ હવા-પાણી અને પ્રકાશ છતાં જુની આર્ય સંસ્કૃતિનો લોપ થવાનું કારણ શોધવા મેં બહુએ પછાડા માર્યા. અંતે મને એ વિચાર આવ્યો કે તે વખતના શિક્ષણમાં કે શિક્ષણ પદ્ધતિમાંજ આ ગુણ હોવા જોઈએ. બળવાન અને નિરોગી મુળ વિના સુંદર વૃક્ષ કે મીઠાં -રાઉ ફલની આશા કેમ રાખી શકાય ? શિક્ષણ શામાટે?—
જેને આપણે કેળવણી કહીએ છીએ તેને અર્થ કેળવાવાને છે. કેળવણી લેવા કેળવાવા છતાં જે માણસ-માણસ ન બને તે લીધેલી કેળવણું શું કામની? મૃગ પાસે કસ્તુરી છતાં તે કસ્તુરીને શોધે, કે માથે અમુલ્ય વસાણાં લાધવા છતાં ગધેડાં ભે ચાટતાં જ રહે તેમ કેવળ ભાર વહેવાને કેળવણને જે જરૂરનો નથી, છતાં મને તો દેખાયું કે અહીં બાળકે માં મોટા ભાગે વિનય કે પૂજ્ય ભાવને અભરાઈએ ચઢાવવામાં આવ્યું હતું. ધર્મની શ્રદ્ધાને બદલે ધર્મને ઢગ મનાતે, બાળકની તેજીતું તે ઘણે અંશે નિશાન પણ નાતાં, છતી આંખે અંધ જેવાં, છતાં સાધન મુફલીસ દેખાતાં, અને કુતરાના ભરાવાનો અવાજ સાંભળતાં છુપાય જાય તેવી નબળી છાતીના વહુએ બાળકે મેં જોયાં.
આર્ય ભુમિમાં ઉછરેલી પ્રજા આટલી વિર્યહીન કેમ? એ પ્રશ્નને મને બહું ગુંચવ્યું. પણ વધુ તપાસ કરતાં સમજાયું કે તેમાં ઘણાં બાળકોને જન્મતાં પહેલાં પરણાવેલાં હતાં, કેટલાક ધર્મ કે વિવેકની ખામીથી આડે ગયા હતા, કેટલાકને ઘરની ચિંતા, કેઈને દેડાડીની પીડા અને કોઈને સાત્વીક ખોરાકને અભાવ હતે. સૌના માટે એક વાત તે એ હતી કે શિક્ષણને કમ કેવળ ને કોના ચરખા ઘડવા જેવો હતો. મનુષ્ય બનાવવા કરતાં ભાર લાધવાના–બનાવવાને વધારે કાળજી ૨ખાઈ હતી. હૃદયને તે બહુએ આઘાત થયે પરંતુ શું ઉપાય ? મારું કામ તો નિરિક્ષણ કરવાનું અને ખાસ કરીને જૈન પ્રજાને વીર પુત્ર તરીકે ચળકતી જેવાને ભાવિ પ્રજાની સ્થીતિ અવલોકવાનું હતું. એટલે નો ક્રમ રચવાની ચિંતામાં મારે રોકાઈ જવું ન પાલવ્યું અને હાલની અવદશા અવલોકીને મનને જે આઘાત થયો હિતે તેથી શાંતિ મેળવવાને યાત્રાળે જવા નીર્ણય કર્યો. શ્રી સિદ્ધક્ષેત્રમાં જૈન ગુરૂકુળી–
આપણું પવિત્ર તિર્થ શ્રી સિદ્ધાચળજીના દર્શન કરવાને હું નીકળે અને
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ જ્યારે રેલવેમાં બેઠાં દુરથી ગિરિરાજનાં દર્શન કર્યા ત્યારે મન બીજા વિચારોને છોડી તે તરફ વળ્યું. હું બારી પાસે બેસીને ગીરીરાજને નિહાળી રહ્યો હતે. જેમ જેમ પાલીતાણાનું સ્ટેશન પાસે આવતું ગયું તેમ તેમ મારો આનંદ ઉછળે જતું હતું તેવામાં એક ભવ્ય મકાન મારી દષ્ટિયે પડતાં સ્ટેશન ઉપર આવું વિશાળ મકાન કોનું
[ શ્રી યશોવિજ્યજી જેન ગુરૂકુળ-પાલીતાણા. ].
છે તેમ જાણવા મન લડાયું. ગાડી સ્ટેશનના કંપાઉન્ડમાં પડી ત્યાં તો મારા ચિત્તને આ મકાને રોકી દીધું, ને દુરથી શ્રી યશોવિજયજી જેન ગુરૂકુળ-પાલીતાણું” એ શબ્દો વાંચતાંજ હું કદી ઉઠ્યો અને બોલાઈ જવાયું કે “હા ! હજી જૈન પ્રજા જીવતી છે ખરી, ”
મારી સાથે બેઠેલાઓ આ મારી બાળચેષ્ટાથી હસી પડ્યા અને માંહો માંહે મારી તરફ આંગળી બતાવવા લાગ્યા. પણ મારું ધ્યાન તે આ આશાના કિરણમાં એટલું પરોવાઈ ગયું હતું કે ગાડી ઉભી રહેતાંજ આંધળુકિયાં કરીને બહાર કુદી પડ્યો ને આ “ગુરૂકુળ” ની પવિત્ર ધુલીને ચરણસ્પર્શ કરવાને દેડ્યો. જેન ગુરૂકુળમાં મેં શું જોયું?
ગુરૂકુળના પ્રવેશદ્વારમાં પગ મુકું છું તે ત્યાં કેટલાંક બાળકો નાહી ધોઈ પૂજા કરવા ઉપર ચઢતાં હતાં, કેટલાંક ચોકમાંજ ઉભા કરેલાં કસરતના સાધનો સાથે અંગકસરતને અખાડે જમાવી રહ્યા હતા. આ પ્રાથમિક દષ્ટીથી જ મને ઠંડક
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૭.
આપણે અમુલ્ય વારસે. વળી ગઈ. આ બાળલીલા નીહાળવામાં તચિત થઈ ગયે. તેવામાં એક ગૃહસ્થ આવી મને વિવેકથી પુછયું. “કેમ ભાઈ, આપ ક્યાં રહે છે? વખત હોય તે પધારે, હું સર્વે બતાવું. આ તમારા બાળકેનું નિવાસગ્રહ છે.
તેમના સાથે વાત કરતો અને નવા નવા પ્રશ્નને પુછતે આ મકાનના બધા ભાગે ફરી વળે. કસરત શાળા-બગીચા અને એકાંત સ્વચ્છ સંદર્ય તે મેં બહારથીજ જોઈ લીધું હતું. પરંતુ સાથે ફરતાં ત્યાં મેં દેરાસર, લાયબ્રેરી, રૂ કાંત વાના ચરખા, કાપડ વણવાની શાળા, સભાગૃહ અને નિશાળ પણ જોયાંકેટલાંક બાલકે પુસ્તક અને વર્તમાન પત્ર વાંચતા, કેઈ વાજીંત્ર સાથે સંગીત શીખતા, કઈ અભ્યાસ કરતા ને કઈ માંહોમાંહે જ્ઞાનગોષ્ટી કરતાં જોયાં. હું જ્યાં ફર્યો ત્યાં રહેલાં બાળકો ઉભા થઈ વિવેકથી સત્કાર કરવાનું ચુક્યા ન હતા. જયારે હું કોઈ તેમને આંસ પરીજન ન હોઉં તેમ મારા તરફ માયાથી જોઈ રહેતા. મારા પ્રશ્નને ઝીલી લેઈને નમ્ર ભાષામાં સંતોષકારક ખુલાસો કરતા ને પાછા પિતાના કામમાં વળગી જતા.
દરેક બાળકને જરૂરનાં પુસ્તક-સુવા-બેસવા અને સાચવવાના સાધને તથા નિત્યકર્મ માટે કટાસણું-કપડાં વગેરે સર્વે ઉપકરણે નિરનિરાળા-સ્વતંત્ર અપાયેલાં જોયાં. ભણવાને નિશાળ પણ ગુરૂકુળમાંજ સ્વતંત્ર હતી, જેમાં વહેવારિક ગુજરાતી તેમજ અંગ્રેજી અને ધાર્મિક શિક્ષણ પદ્ધતિસર આપવાને ખાસ પ્રબંધ કરેલ જે. રસોડામાં દરેકની ખાસ જરૂરી સગવડ–સ્વછતા અને સંભાળ ઈ. ખાવામાં પથ્ય, નિયમીતતા અને મીતાહારની સંભાળ રાખવાને ભુલાયું ન હતું. હમેશાં અહીં બે આયંબીલ બાળકોમાં અખંડ થયાજ કરે છે. એ જાણીને તે હું ઘણેજ ખુશી થઈ ગયો.
આરેગ્યતા માટે પણ ખાસ દેશી વેદ્ય અને જરૂરી દવાઓનું સંગ્રહસ્થાન અહીં જોયું. શરીર તપાસ માટે ડોક્ટરને આવવાને પણ પ્રબંધ છે તે જાણ્યું. મને આપણી ભાવિ પ્રજાને ઘડવા માટે જે ગામે ગામ ગુરૂકુળ જેવાને લાલચ થઈ હતી તે અહીં પ્રત્યક્ષ જોઈને મને અપૂર્વ શાંતિ થઈ.
સાથે ફરનારે અંતે વિવેકથી પૂછયું–મહાશય ! આ આપના બાળકો માટેનું આપનું જ સ્થાન છે તે તેમાં કંઈ સુચના કરવા જેવું જણાય તે આપ ફરમાવશે. તે આ ખાતાના વ્યવસ્થાપકેને તેથી વાકેફ કરવામાં આવશે. અહીં આવનાર ગૃહસ્થ પિતાના વિચાર સ્વતંત્ર રીતે અહીં રાખેલી અભિપ્રાય નેધ પેથીમાં લખી શકે છે ને તેની કેપી ખાતાના વ્યવસ્થાપકોને મેકલવામાં આવે છે.”
વ્યવસ્થાની આ વાત સાંભળી મને વધારે હર્ષ થયે. મેં જાણી લીધું કે ખાતાની દેખરેખ માટે મુંબઈમાં મુખ્ય ઓફીસ છે. અને તે કમિટિમાં શ્રીમાન-બુદ્ધિ
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૮
શ્રી આત્માનă પ્રકાશ,
વાન અને ઉત્સાહી મુંબઇનાં પ્રતિષ્ઠિન આગેવાના છે. તેની નજીકની સભાળ માટે એક પેટા કમિટિ નજીકના સંસ્કારી શહેર ભાવનગરમાં છે. તેએ વખતે વખત આવીને ખાતુ તપાસી રહે છે. ને તે છતાં હુ મેશની સંભાળ માટે સ્થાનિક કમિટ પશુ છે. દરેક સભ્યેા તદ્દન લાગણીથી નિ:સ્વાર્થ સેવા આપે છે. આ વાતથી મને ખાતા ઉપર વિશ્વાસ અને પ્રેમ જામ્યા અને તેનું સુ ંદર ભવિષ્ય દેખાયુ'. · પશુ મારે હવે સુચવવું શું ’ તે વિચારવાને મેં ખાતાની આથીક સ્થીતિ તેમજ હવે વધારે કંઇ કરવાનું છે ? તે પૂછ્યું. તેના જવામમાં જાણી શકાયું કે-ખાતાના વ્યવસ્થાપકે હજી તે પોતે આ સંસ્થાને વધારવા ચાહે છે. પ્રાચિન જૈન સાહિત્યનું પ્રદર્શન કરવાની પણ તેમની ભાવના છે. તેઓ તેા ઇચ્છે છે કે ગુરૂકુળના બાળક ભવિષ્યના આદ્ય આગેવાન બનવાજ જોઇએ. તેનુ જીવન સ્વતંત્ર અને સુખી હાવું જોઇએ. તેનુ મનેામળ દૃષ્ટ અને સંસ્કારી જોઇએ. તેને વહેવાર પ્રમાણિક અને ધર્મ માર્ગને અનુસરેલા હાવા જોઇએ, તેના વહેવાર નિરાભીમાની અને માયાળુ જોઇએ. આ ઉદેશ ઉપરજ ગુરૂકુળના ગઢ ચણાય છે. અને તેની સિદ્ધિ માટે તન-મન અને ધનથી સેવા અપવી એ સોના મુદ્રાલેખ છે.
આ સર્વેની સફળતા માટે જ્યારે મે આર્થિક સ્થીતિ જાણી ત્યારે મને જરા ગ્લાની થઇ. પહેલુ જ જરૂરનું કામ જે ગુરૂકુળ ગામે ગામ સ્થાપવાનું જૈન પ્રજા માટે જરૂરનુ છે, તેના પાચા નાંખી ચણતર ચણી રહેલા આ ખાતાને પૈસાના વરસાદથી રસમસ કરી નાંખવામાં જૈન પ્રજા આળસ કરે તે મારા મનને અસહ્ય થઇ પડ્યું. પોતાના ( વામીભાઇના) સંતાના ભાવિ પ્રજાના જીવન ઘડવા અનેનિરાધાર બાળકોને ખેાળામાં લઇ શહેરી બનાવવાને મથી રહેલા આ બ્રહ્મચર્યાશ્રમને તેા જૈન પ્રજાએ નાણાની ઉપ દેખાવાજ દેવી ન જોઇએ.
અવસર.
હંમેશાં તેના ઉદ્ભયના વિચાર કરવા જોઇએ, આંગણે અવસર આવે ત્યારે તા તેને પહેલાંજ યાદ કરવી જોઇએ. પવિત્ર પ પણપ જેવા દિવસેાના પવિત્ર હેતુને સાધવાને પહેલાંજ આ અગત્યના ખાતાને કંઈને કઇ રકમ દરેક જૈને આપવાના ધર્મ –કજ મનાવી જોઇએ. મુનિવરેાના ઉપદેશમાં-વિદ્વાનાના-વિચારામાં–શ્રીમં તાની ઉદારતામાં એજ વાત હોવી જોઈએ, કે જૈન સમાજની ભાવિ પ્રજા શુદ્ધ સંસ્કારી અને સત્તાવાન બનાવવાને તૈયાર થયેલ આ ખાતાને જગતના એક આદર્શ સ્થાન તરીકે ખનાવવું તેમાં સમગ્ર જૈન પ્રજાને માન અને મગરૂરી છે.
દેવદત.
For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અમારી સભાનું જ્ઞાનાધાર ખાતું.
૧ સુમુખ તૃપાદિમિત્ર ચતુષ્ક કથા શા. ૧૨ વિજયદેવસૂરિ મહામ્ય.
ઉત્તમચંદ હીરજી પ્રભાસ પાટણવાળા તરફથી, ૧૩ જૈન ગ્રંથ પ્રસ્તિત સગ્રહ, ૨ જેન મેઘદૂત સટીક
( ૧૪ લિંગાનુશાસન પણ (ટીકા સાથે) ૩ જૈન ઐતિહાસિક ગજ૨ રાસ સંગ્રહ ૧૫ ધાતુ પારાયણ. ૪ પ્રાચીન જૈન લેખસંગ્રહ દ્વિતીય ભાગ ૧૬ શ્રી નંદીસૂત્ર-શ્રી હરિભદ્રસૂરિત ટીકા. ૫ અંતગડદશાંગસૂત્ર સટીક ભરૂચ નિવાસી સાથે બુહારીવાળાશઠમોતીચંદસુરચંદ તરફથી | ઉજમ વ્હેન તથા હરકાર બહેન તરફથી. ૧૭ ગુણમાળા (ભાષાંતર) શેઠ દુલભજી દેવાજી ૬ શ્રી કલ્પસૂત્ર-કીરણોવાળી શેડ દોલતરામ રે. કરચલીયા-નવસારી.
વેણીચંદના પુત્રનું સ્વરૂપચંદભાઈ તથા તે ૧૮ શ્રી વિમલનાથ ચરિત્ર ભાષાંતર. મનાધર્મ પત્નિબાઈચુનીબાઇનોદ્રવ્યસહાયથી. ૧૯ દાનપ્રદીપ ૭ ટ્રસ્થાનકે સટીક.
૨૦ સો સિત્તરી ૮ વિજ્ઞપ્તિ સપ્રહું,
૨૧ ધર્મન ૯ સસ્તારક પ્રકીર્ણક સટીક,
૨૨ ગુરૂતત્વ વિનિશ્ચય શેઠ પરમાનંદદાસ ૧૦ શ્રાવધર્મવિધિ પ્રકરણ સટીક.
| રતનજી ગોધાવાળા, હાલ મુંબઈ. ૧૧ વિજયચંદ કેવળી ચરિત્ર પ્રાકૃત. ૨૫ ચૈત્યવંદન મહાભાષ્ય (ભાષાંતર) નંબર ૧૮–૧૯-૨૦-૨૧-૨૨
૨૪ નવતત્વ ભાષ્ય (ભાષાંતર) ૨૩-૨૪ના ગ્રંથમાં મદદની અપેક્ષા છે.
આ સભાના સુજ્ઞ વાર્ષિક સભાસદોને નમ્ર સુચના. ગયા અઢારમા વર્ષના શ્રીઆત્માનંદ પ્રકાશ માસિકની ભેટની બુક છપાઈ ગયેલ છે. તેનું કે અઢારમું વર્ષ પૂર્ણ થઈ ઓગણીશમું શરૂ થયેલ છે. જેથી જે વાર્ષિક સભાસદ મહાશય પાસે આ વર્ષનું કે આગળના વર્ષનું સભાસદ તરીકે લવાજમ લેણ” છે, તેટલા પુરતી રી તથા ભેટની બુકના પોસ્ટ ખર્ચ સાથે ૨કમ ચડાવી ફી વસુલ કરવા બહાર ગામના સભાસદોને વી. વી. થી ભેટની બુકે મેકલવામાં આવશે જેથી તે સ્વીકારી લેવું. આ શહેરના સભાસદે ને હાથે હાથે પહોંચડાવામાં આવશે, જેથી તેમની પાસે સભાસદ તરીકેના લેણી રી-લવાજમ વગેરે કારકુનની પહાંચ લઈ આપવી અને ભેટની બુક લેવા મહેરબાની કરવી.
ગયા અઢારમા વર્ષનું શ્રીઆમાનંદ પ્રકાશ માસિકનું લવાજમ પ્રથમ
મોકલાવેલ માનવંતા ગ્રાહકોને વિનંતિ. ઉપર પ્રમાણે અઢારમા વર્ષનું પ્રથમથી લવાજમ મોકલેલ ગૃહસ્થને ઉપકાર માનવા સાથે જણાવવા રજા લઈએ છીએ કે તેઓશ્રીના ઉપર આ વર્ષની ભેટની બુક માત્ર પેસ્ટ પુરતા પૈસા રા ૦૨-૫-0 પાંચ આનાનું વી. પી. કરી મોકલવામાં આવે છે જેથી તેઓએ તે સ્વીકારી ભેટની બુક લેવી. નવો ( ચાલતા વર્ષ ) માટે લવાજમ મોકલવા કૃપા કરવી,
For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir મહાત્ અંતરાત્મા. S2852 S * આપણા મહાન અંતરાત્મામાંથીજ મહાન અને અમર કાર્યો કરનારી છે શક્તિ આવે છે. આપણે જાણીએ છીએ કે આપણામાં કઈક એવી વસ્તુ છે જો છે કે જે કદિ પણ બીમાર પડતી નથી, કદિ પણ થાકતી નથી, અને કદિ પણ ભૂલ છે જ કરતી નથી. સત્ય, પ્રેમ વિગેરે સગુણા અખૂટ પ્રમાણમાં આપણા મહાના જ અંતરાત્મામાં વસે છે. એ અંતરાત્મા તમામ સૌન્દર્ય અને ન્યાયનો ભંડાર છે. રૂ જગતનાં સુંદરમાં સુંદર એવાં તમામ સ્ત્રી પુરૂષનું સૌન્દર્ય મળીને પણ જેના જી શતાંશની તુલ્ય ન આવે એવું અતુલ સૌન્દર્ય, અનુપમ અને અખુટ આનંદ અને અગમ્ય શાંતિને એમાં નિવાસ છે. અને જલ વા સ્થલપર કદિ પણ આવેલા Bii નહિ એ પ્રકાશ તેમાં સદાકાળ પ્રકાશી રહ્યો છે. આપણે સઘળા જાણીએ છીએ કે આપણામાં કેઇક એવી શક્તિ છે કે જે કદિ પણ નાશ પામતી નથી. છે જે અમર છે, દૈવી છે. સદાય જાગૃત અને પરમ ક૯યાણકારી એ આ ગુપ્ત જ દેવદ્રત્ત કે જે આપણાં સમગ્ર જીવનમાં આપણી સાથે સાથેજ રહે છે, જે આપણને ચેતવણી આપવાને આપણને બોધ આપવાને અને આપણે ગમે ત્યાં શ્રી જઈએ અથવા ગમે તેટલા પતિત થઈએ તો પણ આપણું સંરક્ષણ કરવાને પ્રયત્ન કરે છે, તેને આપણે સઘળા ઓળખીયે છીએ. ઘણા લોકોને આ મંગળ- 4 ઝિી કારક માતૃ શક્તિની, આ શાંતિ અને સદિચ્છાના સંદેશ વાહકની પ્રતીતિ, જાણે છે તેઓ તેને પોતાની નજરે જોઈ શકતા હોય તેમ નિશ્ચયપૂર્વક થાય છે. આપણા જ જ આ મહાન અંતરાત્મામાં કઈક એવી શક્તિ છે કે જે આપણને કહે છે કે સર્વ જ # વસ્તુઓને બનાવનારી પરમાત્મ શક્તિ સાથે આપણું તાદાત્મ્ય છે અને આપણે જ ખરી આતુરતાથી જ્યારે પણ આદરી બેસીએ ત્યારે તે શક્તિની સાથે તાદામ્ય છે છે. પ્રાપ્ત કરવાને શક્તિમાન છીએ અને એકવાર આપણે આ મહાન ઝરાનું આ અમૃતપાન કરીશુ તે પુન: કદિ પણ આપણને લૌકિક ઇચછાઓ અને તંગીઓ છે સતાવી શકશે નહિ. શરીરના કેટ્યાવધી અણુઓમાં જે આરોગ્યતા વગર ઉપગે પડી રહી છે તેને જે માત્ર ઉપગજ કરી શકાય તે ગમે તેવા રેગ પણ નિવૃત્ત થઈ જાય છે, પરંતુ ઘણા માણસો તેનો ઉપયોગ કર્યા વિના જ આ * સંસારમાંથી ચાલ્યા જાય છે. << વિચારોના ચમત્કાર " માંથી. ટેક્ટ 0 2228 $ $>$ $ $ $ $ $ $4) For Private And Personal Use Only