________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૩૪
શ્રી આત્માનઢ પ્રકાશ
નથી. સુખ કે દુ:ખ અંતરમાં ઉપજે છે અને તે ઉત્પન્ન થવામાં અરિ પદાર્થોના ફાળા નિમિત્ત હોય છે છતાં તે અનુભવે માટે ભાગે આપણી આંતર અવસ્થા ઉપરજ નિર્ભર છે. આપણા ઉપર પ્રિય કે અપ્રિય અસર ઉપજાવે તેટલા કારણથી તે મિથ્યા ઠરતા નથી. ઉલટુ જે જે વસ્તુઓ જેટલા પ્રભાવ ઉપજાવે તે તે તેટલા પ્રમાણમાં સત્ય અને વાસ્તવિક ઠરે છે.
ઘણાકા સંસારને ખાટા માને છે તેનું કારણ એ આગળ લાવે છે કે સંસાર તેમની મરજી પ્રમાણે સ્વરૂપ પકડતા નથી. તેમને અમુક પ્રમાણમાં પૈસા ટકા, અમુક પ્રકૃતિના ઘરના માણસા, ઉત્તમ પ્રકારની તંદુરસ્તી વિગેરે વિગેરે જે જોઇએ તે સંસાર આપતા નથી તેથી તેમના હિસાબે સસાર ખાટા ઠરે છે; પરંતુ તેમાં સંસારને દ્વેષ નથી, એવા કારણથી સંસારને મિથ્યા માનનાર ભાઇએ સમજવુ જોઇએ કે તેમની ઇચ્છા પ્રમાણે અની આવે તેટલા બધા નિયમે સંસારમાં છે, માત્ર તેમનુ તે નિયમાનુસાર અ ચરણ નથી, માટેજ તેમ બની આવતુ નથી અને તેથી તેમને નિરાશ થઈને સંસારને મિથ્યા માની તેના તિરસ્કાર કરવા કારણ નથી; પરંતુ પાતાના મનને અનુસરતી સ્થિતિ ઉપજાવવા માટે યેાગ્ય વર્તન કરવા જરૂર છે.
તે ઉપરાંત બીજી મુશ્કેલી એ છે કે સંસાર રહ્યો એક અને આપણે રહ્યા અનેક. દરેકની રૂચિ અને મનેા ભાવના પ્રકાર અને સ્વરૂપે જુદા જુદા. તેથી તે દરેકના મીજાજને અનુસરતું સ્વરૂપ સ ંસાર ધારણ કરી શકે નહિ એ દૈખીતુ છે. વિશ્વ કેવુ હાવુ જોઇએ, તેમાં કેવી વ્યવસ્થા હોવી જોઇએ, તેમાં કેવી સંસ્થાઓ, કેવા મનુપ્ચા, કેવા સંબ ંધે, હાવા જોઇએ તે સ ંબધી દરેકે દરેક મનુષ્યેાના જુદા જુદા આદર્શ હાય છે અને તે પ્રમાણે ન હેાય તેથી પણ સંસાર મિથ્યા ડેવાનું માનવુ તે ચેાગ્ય નથી.
ત્યારે સંસાર શું મિથ્યા નથી ? આટલા આટલા શાો આટલા સૈકાથી જે ઉપદેશ આપે છે તે શું તદ્દન વગર સમજના અને નિષેતુક છે ? ઉત્તરમાં કહેવાનુ એટલુ જ છે કે તેમના ઉપદેશ સંસાર મિથ્યા છે. એટલે ખરી હકીકત એમ છે કે સંસાર મિથ્યા નથી પણુ સ ંસારને પોતાના માનવા તે મિથ્યા છે. સેાયના એક બીંદુને પણ આપણે આપણું બતાવી શકીએ તેમ નથી જે મનુષ્યા પાતાપણા ઉપર વસ્તુમાત્રની પ્રતિષ્ઠા કરાવા મઢે છે તે રેતીના ઉપર પેાતાની ઇમારતના પાયે બાંધે છે. સંસાર પોતાની એક પણ વસ્તુને આપણી થવા દે તેમ નથી કેાઈ અણુધારી ક્ષણે આપણે આપણી માનેલી સાધન સામગ્રીને સ ંસાર પાછી ખેચી લેશે એમ શકા જેવુ' નથો, કેમકે તે સામગ્રીનું સ્વામિત્વ સંસારનું છે, આપણું નથી.
For Private And Personal Use Only
