________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સંસાર કેવી રીતે મિથ્યા છે?
૨૬૩ કદાચ દલીલને ખાતર સંસાર ગ્યા માનીએ તે પણ જે મિથ્યા છે તેનો ત્યાગ કરવામાં મહત્વ શું છે? જે વસ્તુને આપણે ખોટી માનીએ તેને પડી મુકવા પુરૂષાર્થ અને વીરત્વનો અવકાશ ક્યાં છે? જેમાં મહત્તા છે તે પદાર્થોને સારા માનીને પોતાને પ્રિય હોવા છતાં, પરના રસુખ અર્થે અર્પણ કરવાનું છે. જેને આપણે પિટું માન્યું છે, અને આપણા હૃદયથી જેની કીંમત કશીજ નથી, તે બીજાને આપવામાં આપણું સ્વાર્પણની ભાવના લેશ પણ ચરિતાર્થ થતી નથી. રૂપાને ઢેળ ચઢાવેલ બેવડીઓ પૈસે, રૂપી મનાવીને આપવામાં જેમ દાન રહેલું નથી, તેમ આપણી લક્ષ્મીને ખેટી, ક્ષણિક, મિથ્યા અને પ્રાપંચિક માનીને દુનીયાને આપવામાં દાનની કે સ્વાર્પણની ભાવનાનું સાફલ્ય નથી. પોતે ખોટું આપવું, અને સામે માણસ તેને સાચું સમજ આનંદ માને અને તેમાં આપણે આનંદ માને તે પણ આત્મપ્રવંચના અને પિતા પ્રત્યેની ઠગાઈ છે. ખેટરૂપીઓ દાનમાં આપીને એમ માનવું કે તે સામે માણસ તેને સાચે રૂપીએ માની આનંદ મેળવશે તેમાં જેમ ઠગાઈનું તત્વ છે તેમ આપણે સંગ્રહિત દ્રવ્ય સમુહ આપણે પિતે મિથ્યા માનીને તે બીજાને આપી એમ માનવું કે તેને સામે માણસ સાચું માની આનંદ મેળવશે તેમાં પણ ઠગાઈ જ છે. આવી વૃત્તિથી આપેલી લક્ષ્મીમાં એક પક્ષે જેમ મહત્તા નથી તેમ અન્ય પક્ષે ઔદાર્ય કે ગેરવ નથી.
સંસાર ખોટો માન્યા પછી, ઘણો પોતાની લક્ષ્મીને “સવ્યય” આ પ્રકારે કરતા જોવામાં આવે છે, પરંતુ તે તે ડુબતા વહાણમાંથી જે ઓછે કરવા માટે માલ દરીયામાં ફેંકી દેવામાં આવે છે તેના જેવું છે અથવા તે અત્યાર સુધી ગેરસમજથી સાચાને બદલે ખોટી વસ્તુને સંગ્રહ કરવાની જે મુર્ખાઈ કરી હતી, તે મૂર્ખાઈ સુધારવા માટે હવે તેને ફેકી દેવાનો પ્રયત્ન કરવા જેવું છે.
પરંતુ વસ્તુતઃ સંસાર ખોટો નથી. તે મિથ્યા નથી તેમ પ્રાપંચિક પણ નથી. પ્રભાતની સુવર્ણરંગી ગગનભા, મધ્ય પ્રહરને પ્રકાન્ડ, પ્રખર સૂર્યપ્રકાશ, સંધ્યાનું સ્નિગ્ધ મૃદુ તેજ, રાત્રીની નલ, નિર્મળ,નક્ષત્રશભા, પ્રકૃતિના ભવ્ય ચમત્કારે, નદી, તારા, પર્વત, સમુદ્ર કશુંજ મિથ્યા નથી અને કદાચ આપણી નિર્વેદમય વૃત્તિના પ્રભાવથી તેને મિથ્યા માનીએ તો પણ તે તેવા થઈ જાય તેમ નથી. વિજ્ઞાનના, ગણિતના, તત્વજ્ઞાનના, ખોળના, જ્યોતિષના વિગેરેના મહા નિયમો મિથ્યા નથી. નગરે, રા, મહારા, વિગ્રહો આદિ પણ જવલંત સત્યરૂપે કાયમ જ રહેવાના છે. અલબત સ્થાનાંતર, કાળાંતર થયાજ કરવાના. પણ તે બધું બ્રાન્તિ છે અને ખેટું છે એમ માની તેને ત્યાગ કરવામાં આત્મપર્વના સિવાય કશું જ નથી. ખરૂં છે કે તે બધા આપણા ઉપર શુભ કે અશુભ, સુખદ કે દુ:ખદ અસર પ્રગટાવ્યે રહે છે પરંતુ તેથી તે મિથ્યા છે એમ કેમ કહેવાય ? તે સમજાતું
For Private And Personal Use Only
