________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
*
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
શકે છે પણ માનવ આત્માની દષ્ટિ દુષિત થયેલી હોય છે, તેથી તેનામાં સત્યની તુલના કરવાનું વ્યાજબી ઘોરણ કયાંથી હોઈ શકે ? એમ કેમ ખાત્રીથી કહી શકાય કે સત્યને દરેક મનુષ્યનું અંતઃકરણ ગ્રહણ કરી શકે છે.
આ મુશ્કેલી ભરેલા પ્રશ્નનું નિરાકરણ કદાચ એવી રીતે કરી શકાય કે દૈવીક સત્ય મનુષ્યના અંતકરણ પર પ્રતિબીંબ પાડવાને અને તેને જાગૃત કરવાને એકદમ પ્રયત્ન કરે છે કે તે સત્ય મનમાં એવી યોગ્યતા ઉત્પન્ન કરે છે કે જેથી તે ભેદને પામી શકે છે. જેવી રીતે સૂર્યનું કિરણ રમતું રમતું સુતેલા માણસની મુખમુદ્રા પર પડે છે અને પોતાને પ્રકાશ જેવાને માટે તેની ચક્ષુઓ ઉઘાડે છે, તેવી જ રીતે મહાવીર પરમાત્માનું સત્ય આત્માપર પ્રકાશતું તેની શક્તિ ચંચળ અને જાગૃત કરે છે કે જેથી કરી
કરીને તે સત્યને જઈ શકે છે. જીજ્ઞાસા માનસિક શક્તિને જાગ્રત કરે છે તે છતાં માનસિક શક્તિ જીજ્ઞાસામાં ઓતપ્રેત થયેલી છે. તેથી બેમાંથી પ્રથમ ક્રિયા કોની છે તે ચોક્કસ કહેવાતું નથી પણ તેઓ એક સાથે કામ કરે છે. એમ સામાન્ય રીતે કહેવાય છે. સત્ય મનને જાગૃત કરે છે, તો પણ મન ચંચળતામાં હોવું જ જોઈએ, નહિતર સત્ય તેને પહેરી શકે નહી આવીજ બેવડી ક્રિયા આત્માના અનુક્રમવાળા અભ્યાસમાં ચાલી આવે છે. પ્રકાશ અને કલ્પના, જ્ઞાન અને સમજણ, દેવીક સત્ય અને વિવેક બુદ્ધિ સાથેજ ઉત્પન્ન થાય છે, અને વિસ્તારને પામે છે તેમાં વારંવાર પરાવર્તન થયા કરે છે, તેઓ અનુક્રમે કારણરૂપ થાય છે અને અસર કરનારા થાય છે. સાંસારિક અભ્યાસના ધોરણ અને વિચારની પેઠે આ બાબતમાં પણ જેમ જેમ દરેક માણસ જ્ઞાનમાં આગળ વધે છે તેમ તેમ તેની જાણવાની શક્તિ વધારે ખીલે છે અને તે શક્તિના નિયમથી જ્ઞાનમાં વિશેષને વિશેષ વૃદ્ધિ થાય છે. નવી નવી શંકાનું સમાધાન થયા પછી સાહિત્યમાં કે વિજ્ઞાનશાસ્ત્રમાં દરેક મુશ્કેલી દુર થઈ શકે છે. જોવાની, મુકાબલે કરવાની, જુદા પાડવાની વિગેરે શક્તિઓ દઢ થાય છે ધ્યાન આપવાની માનસિક પ્રકૃતિ મજબુત થાય છે અને એવી રીતે જ્ઞાનને વિસ્મૃત અનુક્રમ, સત્યનો વિસ્તારવાળે, પવિત્ર અને જાણી શકાય તે દેખાવ, મનને પ્રતીત થાય છે. વળી કુદરતના નિરીક્ષણથી સુંદરતાનું વિવેકબુદ્ધિ પ્રથમ અનુમાન કરતા શીખે છે. અને પછી કેળવાય છે. વિચાર કરવાના કામમાં વિચાર કરવાની શક્તિ વિસ્તારને પામે છે. જીજ્ઞાસા ત્વરિત થાય છે, વિચાર અને લાગણીના તો પવિત્ર અને પ્રકૃલ્લિત કરાય છે અને તેથી કરીને કુદરતની નિરીક્ષા કરનારનું આખું મન ઉત્સાહ, સંપૂર્ણ સમજવાળું અને કેળવાએલું થઈ જાય છે. તેવીરીતે આંતરીક ભેદ જાણવાની શક્તિ પ્રથમ દૈવીક સત્યનું માહાસ્ય અને સુંદરતા ઓળખવાને ગ્ય હોતી નથી તે હમેશના અભ્યાસ અને પરિચયથી તેને જાણવાને વિશેષને વિશેષ કેળવાતી જાય છે. મહાવીર પરમાત્માના વચનના આતુર અભ્યાસના દરેક કાર્યમાં સુધારણાની ઉંચી કિયા ચાલુ રહે છે. મનની જડતા અને શુન્યતા
For Private And Personal Use Only
