________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
આદર્શ છે; મોટામાં મેટો દારૂડીયે, દારુડીયાને આદર્શ છે, કિંતુ લુંટારાને દારૂડિયાને અને ઠગ લોકોને ઉપદેશ ન આપવું જોઈએ એમ કહેવાનો આશય નથી.
એટલા માટે આદર્શજીવનની કોઈ વ્યાપક વ્યાખ્યા કરવી જોઈએ, “આદર્શ ” શબ્દના ગર્ભમાં આપણે પ્રવિષ્ટ થઈએ છીએ ત્યારે તે આપણને તે તેનું સત્ય સ્વરૂપ બતાવે છે અને તે વખતે આપણને પ્રતીત થાય છે કે તે “ સારામાં સારે નમુનો” છે. તેથી જે જીવન સૌથી સારું હોય તે જ “આદર્શ—જીવન” છે અને જેવી રીતે શારીરિક રોગગ્રસ્ત મનુષ્યને માટે શારીરિક સંદર્ય અશક્ય છેતેવી રીતે દુર્ગણ રૂપી આત્મિક રેગથી પીડિત વ્યક્તિને માટે આદર્શ જીવન વહન કરવું દુ:સાધ્ય છે. એટલા માટે દુર્ગણ મનુષ્યનું જીવન ગમે તેટલું મહાન હેય તો પણ ત્યાજય છે.
એક ફ્રેંચ લેખકે કહ્યું છે કે “જ્યારે પેરીસમાં નેપોલીયનના મૃત્યુના સમાચાર ફેલાઈ ગયા ત્યારે હું રાજમહેલની પાસે થઈને જતો હતો. ત્યાં આગળ કેટલાક લકે આપસમાં વાત કરી રહ્યા હતા કે બોનાપાર્ટીના મૃત્યુના ચોક્કસ સમાચાર અહિંથી મળી શકશે. જે સમાચારે સમસ્ત યુરોપ દેશને સ્તંભિત કરી દીધું હતું તેને લેશ પણ પ્રભાવ તે સમયે તે સ્થળ ઉપર જોવામાં આવતો ન હતો. ત્યાંથી હુ કાલીફ હોટલમાં ગયા અને ત્યાં આગળ પણ તેવી જ વાત મારા સાંભળવામાં આવી. જ્યાં જુઓ ત્યાં એક જ પ્રકારની ઉદાસીનતા જોવામાં આવતી હતી. તે વાતથી કોઈ પણ વ્યથિત થતું નહોતું. જે મનુષ્ય પ્રાય: રામસ્ત યુરોપખંડને જીતી લીધું હતું અને સમસ્ત પૃથ્વીને ધ્રુજાવી હતી તેણે લોકો ઉપર પિતાની અદ ભુત છાપ બેસાડી તેઓને આશ્ચર્ય ચકિત કર્યા હતા, પરંતુ તેણે લોકોને પ્રેમ બિલકુલ સંપાદન કર્યો ન હતો.”
ઈમર્સન કહે છે કે નેપોલીયને નૈતિક સિદ્ધાંત વગર પોતાની સમગ્ર શક્તિઓને ઉપયોગ જીવવામાં અને ઉન્નત બનવામાં જ કર્યો હતો.
હવે કહેવાનો આશય એ છે કે કોઈ માણસ ગમે તે મહાપુરૂષ હોય તો પણ જે તેનામાં જરા પણ દુર્ગણ હોય તે તેના અંશને લીધે તેનું જીવન વજર્ય છે. આ સ્થળે નેપોલીયનની વિરૂદ્ધ કંઈક લખવું પડયું છે તે ઉપરથી એમ સમજી લેવાનું નથી કે નેપોલીયનનું જીવન સંપૂર્ણત: ત્યાજય અને વજર્ય છે. નેપોલીયનની જે કોઈ બીજે મહાપુરૂષ થયે છે કે નહિ એ પણ એક શંકાસ્પદ વાત છે.
સર્વાગ સુંદર જીવનને આદર્શ જીવન કહેવામાં આવે છે. એટલા માટે એક મનુષ્યના જીવનને એક ભાગ ગમે તેટલું સુંદર હોય, પણ તેને બીજો ભાગ દુર્ગ
થી નિકૃષ્ટ બની ગયો હોય તો તેનું જીવન આદર્શ ભૂત કહી શકાય નહિ. જેવી
For Private And Personal Use Only
