Atmanand Prakash Pustak 015 Ank 02

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

જેને એતિહાસિક સાહિત્ય. ચીતરેલ છે તે, સ્પષ્ટ રીતે કહી શકાય કે, પેલે અશ્વમેઘનો અધ હશે અને પાસે ઉભેલો આદમી ભગુકચને રાજ્ય કર્તા જીતશત્રુ હશે, કે જેની પાસેથી આ અશ્વને છોડવવામાં આવ્યો હતો. દેવાલયની જમણી તરફ એક બાજુએ સમશેરને જમણા હાથમાં રાખીને તથા એક બાલકને ખોળામાં લઈને બેઠેલ એક સૈનિક છે. નિ:સંશય પણે આપણે કહી શકીએ કે આ લંકાને અધિપતિ ચંદ્રગુપ્ત તથા તેની પુત્રી સુદર્શ હશે, જેને ભરૂચના એક વેપારી નામે ધનેશ્વરે જોઈ હતી. ધનેશ્વરને પણ બીજી બાજુએ રાજાને આપવાની ભેટ લઈને પાછળથી આવતા સેવક સહ ચિતરવામાં આવ્યો છે. નીચેના અધ ભાગની બરાબર જમણી બાજુએ એક નદીને દેખાવ છે. તથા કાચબા, દેડકાં, મઘર, માછલાં વિગેરે જળચર પ્રાણીઓના દેખાવ ઉપરથી આપણે બેલાશક કહી શકીએ કે તે નકીને દેખાવજ છે અને આ નદી તે નર્મદાજ હશે જેના કોઈક ભાગ ઉપર થઈને સુદર્શણા ભરૂચમાં આવી હશે. આ નદીમાં બે નાકાઓ કાઢવામાં આવી છે જે સુદર્શણાની જ હશે તેમાંની મોટી તૈકામાં જે સ્ત્રી ઉપર છત્ર ધરવામાં આવ્યું છે તે ખરેખર સુદર્શણાજ હશે. આ પ્રતિમાના બાકીના ભાગ ઉપર સુદર્શણાના શકુનિકાના અવતારની વિગત છે. આ છોડ ઉપરની સમળી તે શકુનિકા છે અને ઝાડ તે કરંટ વનમાં આવેલું વડનું ઝાડ છે તેની નીચે કાઢેલો માણસ તે તેને બાણ મારતે શિકારી જ છે. આપણે જાણુએ છીએ કે આ સમળી માંસનો કટકો લાવી હતી તેથી પ્રથમની આકૃતિમાં તે સમળી માંસને કટકો કરડતી હોય તેમ દેખાવ આપે છે. પણ બીજી આકૃતિમાં આ પ્રમાણે નથી. વળી નીચે એક બીજી સમળી ચિતરવામાં આવી છે જે બાણ વાગ્યા પછી પડેલી શકુનિકા હશે એમ ધારી શકાય. તેની પાસે બે જેનસાધુઓ છે જેમના હાથમાં ચમરીઓ છે અને એકના હાથમાં કમંડલું છે. તેમને એક તે પેલે સાધુ છે કે જેણે તેના ઉપર પાણી છાંટયું અને તેને પંચનમસ્કાર ભણવ્યા, જેથી તે રાજાની પુત્રી તરીકે અવતરી. બીજી આકૃતિ ઉપર નીચેના બેઉ ખુણામાં એક સ્ત્રી તથા એક પુરૂષ છે, બેઉના હસ્ત જોડેલા છે અને પુરૂષની પાસે એક પાટીયું છે. સુદર્શણની શકુનિકાના અવતારના દેખાવ સાથે આ દેખાવને કાંઈ સંબંધ નથી. પહેલી આકૃતિમાં તેમની જગ્યા ઉલટસુલટી કરવામાં આવી છે; અને બે બાજુએજ એને ચિતરવાથી મૂળ દેખાવ સાથે તેને કોઈ સંબંધ હોય એમ જણાતું નથી. મુનિસુવ્રતની દેવકુલિકા ઉપર પણ આ બંને સ્ત્રી પુરૂષને કરવામાં આવ્યા છે તે કોણ છે એ ખાસ કરીને નક્કી થઈ શકે તેમ નથી, પણ અનુમાન. એમ થઈ શકે કે તે અમ્બડ અને તેની ભાર્યા હશે, કારણકે જે લોકો પોતાના નામે અગર સગા-સંબંધીઓ માટે દેવળો