Atmanand Prakash Pustak 015 Ank 02

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 8

૩૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
શકુનિકા વિહાર તમે સમરાવજો. ‘કુમારપાલ પ્રબંધ ” માં મેરૂતુંગે આ જીર્ણોદ્ધારની સવિસ્તર હકીકત આપી. છે; અને શકુનિકા વિહાર વિષે એમ કહેવામાં આવ્યું છે, કે સુવ્રતના મંદિરમાં વિજા ચઢાવવાના ઉત્સવ વખતે કુમારપાળ, હેમાચાર્ય તથા અણહિલપુરની જૈનમંડળી હાજર હતી; તથા રાજાની સૂચનાથી “આરાત્રિકા મંગળ’ પણ કરવામાં આવ્યા હતા. ત્યાર બાદ ઉત્સવ પૂર્ણ થતાં હેમાચાર્ય આમ્રભટની રજા લેવા આવ્યા. તે વખતે તેમણે આદ્મભટને આનંદના આવેશમાં મંદિરના મથાળા ઉપર નાચતા જોયા તે વખતે સૈન્યની દેવીએ કાંઈક વિઘ ન મું. હેમાચાર્યો આ વિધ્રની હકીકત જાણી લીધી અને યશસકંદ ગણિને સાથે લઈને પક્ષીના ઉડવા સાથે ભરૂચમાં આવ્યા, જ્યાં આ દેવીની સ્થાપના હતી. ત્યાં તેમણે એક લાકડાની ખાંડણીમાં ચોખાના દાણા નાખ્યા અને યશ્ચન્દ્ર ગણિ ખાંડવા લાગ્યા. પ્રથમના અવાજ થીજ મંદિર ડેલવા લાગ્યું અને બીજા અવાજે દેવીની મૂર્તિ પિતાની જગ્યા ઉપરથી ઉખડીને કરૂ થઈને હેમાચાર્યના ચરણમાં આવીને પડી. ત્યાર બાદ, “પ્રબન્ધ ચિન્તામણિ” ના કર્તાના કહેવા પ્રમાણે હેમાચાર વનદેવતાએ નાખેલા વિઘને પોતાના જ્ઞાન પ્રભાવથી દૂર કરી તે શ્રી સુવ્રતના મદિરમાં પાછા આવ્યા.
હવે આપણે કુંભારીના નેમિનાથના મંદિરમાં આવેલી પ્રતિમા નીચે કેતરિલા લેખ વિષે જોઇએ. આપણે જોયું છે કે તેમાં ત્રણ જુદી જુદી બાબતો છે. (૧)
શ્રી મુનિસુવ્રતની પ્રતિમા, (૨) અધાવધ તીર્થ, અને (3) શકુનિકા વિહારતીર્થ વળી તેમાં બે તીર્થના જીર્ણોદ્ધારની વિગત પણ છે. હવે આપણે “તીર્થ કપ” ની મદદથી આ તીર્થો વિશે તથા તેમના જીર્ણોદ્ધાર કરનાર વિષે સંપૂર્ણ રીતે જાણ્યું છે. હવે પ્રતિમાઓના દરેક ભાગ ઓળખી કાઢવાનું કાર્ય બાકી રહ્યું છે. ચિ તરફ જોતાં એમ માલુમ પડે છે કે પહેલી આકૃતિમાં મૂળ ચિત્ર છે અને બીજી આકૃતિ મૂળના કરેલા ચિત્ર ઉપરથી છે. આ પ્રતિમા જે આકૃતિરમાં આલેખી છે તે આબુ ઉપરના તેજપાળના મંદિરમાંની છે અને તે શ્રીસુવ્રતને અર્પણ કરેલા ભય રામાં આવેલી છે. પણ યજું ઘણું જ નાનું હોવાથી કેટગ્રાફ પાડી શકાય તેમ નહતો, તેથી તેનું ચિત્ર કાઢવામાં આવ્યું છે, એમ સ્પષ્ટ છે કે બીજી આકૃતિનું ચિત્ર તદન આપ્યું છે, પણ પહેલી આકૃતિમાં મૂળને નિચેને અર્ધો ભાગ જ છે. તેથી વધારે વિસ્તારને માટે બીજી આકૃતિ ઉપર આપણે આધાર રાખવે જોઈએ, હવે આ આકૃતિના ઉપગ્લા ભાગમાં આવેલું એક તીર્થકરનું દેવળ છે તે બેશક મુનિસુવ્રત સ્વામીનું જ છે, જેનું વર્ણન લેખમાં કરવામાં આવ્યું છે અને જે પહેલાં અ* બંધાવેલું તથા સૂદણ અને ત્યારબાદ અબડે સમરાવેલું હતું. જે અશ્વ અને તેની પાસે જ લગામ ઝાલીને ઉભેલો માણસ