Atmanand Prakash Pustak 012 Ank 04

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 5

પૂર્વકાલના જૈનઆચાર્યો,
દેશ ભાષાઓમાં, સરલ અને સુબોધ રચનામય, કથાઓ, વ્યાખ્યાને, ઉપદેશે, અને નીતિના નિબંધ લખ્યા છે!
પ્રસંગવશથી પૂર્વકાલીન જૈન સાધુઓના પુરૂષાર્થના ફળરૂપ જૈન સાહિત્ય સંબંધી, બે વાત કહેવાનું મન થાય છે તેથી વાચકને કંટાળો તે નહીં જ આવે. આગળ એવા સાધને નહોતા કે જેથી દરેક મનુષ્ય એ જાણી શકે કે દુનિયાના કયા કયા ધર્મોનું, કયી કયી જાતીઓનું, સાહિત્યમંડળ કેટલું અને કેવા મહત્ત્વવાળું છે. પરંતુ આધુનિક વૈજ્ઞાનિક કાળના પ્રતાપે એ મુશ્કેલી દૂર થઈ છે. અને અનેક વિદ્વાનોના મહત પરિશ્રમથી દરેક જિજ્ઞાસુ એ વિષયની પિતાની આકાંક્ષા પૂરી કરી શકે છે. શેધળના આધારે આપણે કહી શકીએ છીએ કે–ભારતવર્ષના ભાષા સાહિત્યના ભવ્ય ભંડારને ભરપૂર કરવા માટે જેટલે ભાગ ભાગ્યશાળી જેન ભિક્ષુઓએ ભજવ્યે છે, તેટલે બીજે કોઈ ધર્મવાળાએ નથી જ !!! આ વચન, સ્વધર્મના અનુરાગના લીધે કહેવામાં આવે છે એમ માનવાનું કારણ નથી, તેમજ અતિશક્તિરૂપે પણ નથી, પરંતુ યથાર્થ વસ્તુ રિથતિના લીધે જ એમ કહેવામાં આવે છે. જે ભારતીય ભાષાના સાહિત્ય ભંડળમાંથી જૈન વાલ્મય જુદું કાઢી લેવામાં આવે તે ભારતનું સાહિત્ય-સાગર ઘણું જ સૂકાઈ ગયેલ લાગશે. જેનેએ બ્રાહ્મણ વિકાનેની માફક ફક્ત એકલી સંસ્કૃત ગિરાને જ પોષી છે તેમ નથી પરંતુ દેશ ભાષાએને પણ તેમણે ઘણી પુષ્ટ કરી છે. કેટલીક ભાષાઓ તે ખાસ જેના પ્રતાપે જ સજીવન રહી છે. એમ કહીએ તે પણ અત્યુક્તિ નથી. એના ઉદાહરણમાં, આપણે પ્રાકૃત અને કર્ણાટક (કનડી) ભાષાઓના નામ લઈશું. પ્રાકૃત-માગધી શરસેની અપભ્રંશ વિગેરે પુરાતન ભાષા કે જે એક સમયે હિન્દુસ્થાનના કેટલાક પ્રદેશમાં પ્રજાની મુખ્ય ભાષા હતી. પ્રજા પિતાને સમગ્ર વ્યવહાર એજ ભાષાથી ચલાવતી હતી. એ ભાષામાં લખાયેલું સાહિત્ય જે આજે આપણે જેવા જઇશું. તે ફક્ત જેને ત્યાંજ મળશે. જૈનોએ એની અંદર, પિતાના પવિત્ર ધર્મગ્રંથ (આગમ)થી માંડી ન્યાય, વ્યાકરણ, કાવ્ય, કેષ વિગેરે કઠીનમાં કઠીન વિષયથી લઈ કથા, આખ્યાયિકા, ઉપદેશ જેવાં સરલ પદાર્થો સુધીના બધા વિષયો ઉપર એક, બે કે દશ, વીશ નહીં પરંતુ હજારે ગ્રંથે અને લાખો શ્લોક લખ્યા છે! કાળના કુટિલ પ્રહારથી જે કે ઘણુ ગ્રંથે નષ્ટ થઈ ગયા છે, પરંતુ જેટલા વિદ્યમાન છે, તેટલા પણ કાંઈ ઓછી સંખ્યાવાળા નથી. જ્યારે એક તરફ અમુક સંખ્યાવાળા જેને પ્રબલ પુરૂષાર્થ આટલા વિશાળ ફળ રૂપમાં ઉપસ્થિત છે, ત્યારે બીજી બાજુ કરેડેની ગણતરીમાં ગણવાવાળા હીંદુઓ તરફથી ફક્ત ગંડવ જેવા એક બે કાવ્યું કે, કેટલાક સંસ્કૃત નાટકમાં છૂટા છૂટા અને ટૂંકા ટૂંકા વા શિવાય, એ વૃદ્ધ-માતૃભાષામાં કશું લખાયેલું નથી મળતું!