Atmanand Prakash Pustak 012 Ank 04

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 6

-
૪
આત્માનંદ પ્રકાશ
બ્રાહ્મણ પંડિતની, આવા પ્રકારની-પ્રાકૃત ભાષા તરફની-ઉપેક્ષા, અને સંસ્કૃત ઉપરની અનહદ પ્રીતિ, એ ભારતવર્ષના પુરાતત્ત્વ પ્રેમીઓને બહુ ખટકે છે. કારણ કે, સંસ્કૃત ભાષા તે ફકત વિદ્વાનોના મનને જ તુષ્ટ કરવાવાળી છે.તે સદાથી વિદ્વાનોની વચ્ચે જ બોલાતી હતી. કેઈપણ સમયે તે પ્રજાની સવ સાધારણ ભાષા તરીકે ભાષા થઈ નથી. આમ હોવાથી તેની અંદર જે કાંઈ ગુંથવામાં આવેલું છે તે ફકત સંસ્કૃત-મનુષ્યને જ અનુભવ છે, સામાન્ય પ્રજાને નથી. સામાન્ય પ્રજાના અનુભવના અભાવે, તે વખતની રાષ્ટ્રીય પરિસ્થિતિ કેવા પ્રકારની હતી એ આપણે નથી જાણી શકતા. અમુક માણસોના આચાર વિચાર ઉપરથી સમગ્ર પ્રજાના આચારે વિચારે જાણી નથી શકાતા. પ્રજાના જીવનની રેખાઓ જોવા માટે પ્રજાની ભાષામાં જ લખાયેલા વિચારે હોય તે તે ઉપયેગી થાય. આજ કારણથી આજે ભારતવર્ષના યથાર્થ ઈતિહાસની ન્યૂનતા આપણને વારંવાર મુંઝવણમાં નાંખે છે. એટલી પણ સદભાગ્યની વાત છે કે, જૈન સાધુઓની પોપકારવૃત્તિ,તેમને પરિશ્રમ, એ વિષયમાં કાંઈક આશ્વાસન આપે છે. પ્રાકૃત ભાષામાં લખેલા તેમના અગણિત ગ્રંથ, એ તરફ ઘણે પ્રકાશ પાડે તેમ છે. યદ્યપિ, હજીલગી જેવી જોઈએ તેવી, જૈન-પ્રાકૃત–સાહિત્યની, આલોચના પ્રત્યાલોચના, વિદ્વત્સમાજમાં વિશેષ પ્રકારે થઈ નથી, પરંતુ ભવિષ્યમાં એ તરફ અધિક પ્રવૃત્તિ થાય, એવી આશા, ઉદાર વિચારવાળા અને ઉત્સાહી એવા દેશી તેમજ વિદેશી વિદ્વાની, તે તરફ જતી, મંદ પરંતુ આદર યુકત દૃષ્ટિથી રાખી શકાય છે. જ્યારે જૈન પ્રાકૃતસાહિત્યનું અવલોકન વિશાળરૂપમાં થશે, તેની અંદર રહેલા અનેક ગૂઢ રહસ્યો પ્રકટ થશે, ત્યારે, આપણા ઇતિહાસની આરસી ઉપર ઓરજ જાતને પ્રકાશ આવશે.
પુરાતની પ્રાકૃતની જ પુત્રી, આપણી માતૃભાષા, ગુર્જરગિરાનું કલેવર જૈનેથી કેટલું પિષાણું છે, તે વાત “ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ્ર” ના પ્રતાપે તથા બીજા પણ આપણું ઉદારાશમ વિદ્વાનોના સુપ્રયાસથી, બધાની જાણમાં આવી જ ગઈ છે, તેથી તેના વિષયમાં વિશેષ કાંઈ કહેવું તે પિષ્ટપેષણ જેવું હોવાથી, એટલું જ કહેવું બસ થશે કે, ગુજરાતી ભાષાને જન્મથી પાળી પેણીને હેટી જેનેએ જ કરી છે !
દક્ષિણ ભારતની મુખ્ય ભાષા જે કર્ણાટકી (કડી) છે, તે પણ ગુજરાતીની માફક જૈને (દિગંબર સંપ્રદાય) થીજ વધારે પોષાણી છે, એમ આપણે નામદાર મદ્રાસ ગવમેંટ વિગેરે તરફથી થયેલી શોધખોળના પરિણામે કહી શકીએ છીએ. એ ભાષાની અંદર જૈનેએ વિદ્યાને લગતા બધા વિષયે ઉપર સંખ્યાબંધ પુસ્તકે લખ્યા છે. ન્યાય, વ્યાકરણ, કાવ્ય, કેષ, સાહિત્ય વિગેરેના અનેક ગ્રંથો લખી એના શરીરને ખૂબ પરિપુષ્ટ કર્યું છે. કનડી સાહિત્યને અભ્યાસ કરવા માટે જેટલા સાધનો વિદ્યમાન છે, તેમાંથી ઘણે ભાગ જેનેની માલિકીને જ છે. કર્ણાટક