Atmanand Prakash Pustak 011 Ank 12

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 5

આત્માનંદ પ્રકાશ
અથવા ત્યાં સુધી ધીરધાર રાખવી, તેને માટે ઘણું ચારિત્રબળ અને ઘણી ચતુરાઈ વાપરવી પડે છે, નાની નાની વાતને બાજુ પર રાખી ખમી લેવાની વારંવાર ફરજ થાય છે, આવી આવી અનેક પ્રકારની રીતે વ્યાપારના ઉદ્યોગના અંગમાં સમાય છે, તે પણ સર્વ સતત ઉઘોગથી સંપાદાન થઈ શકે છે. એવા ઉદયકાળના ઉદ્યોગ તત્વને માટે જૈન પ્રજાએ સર્વદા તત્પર રહેવું જોઈએ. જ્યાંસુધી જૈન પ્રજામાં એ તત્વની ખામી છે, ત્યાં સુધી પ્રમાદ અને આલસ્ય એ બંને શત્રુઓ તેને અધમ રિથતિમાં દેરી જવા વગર રહેશે નહીં. ઉદયકાળનું પાંચમું તત્વ સાહસ છે. કેટલેક પ્રસંગે સાહસને ઉચ્ચ કેટીમાં ગયું નથી, પરંતુ ઉદયકાળના કેટલાક પ્રસંગોમાં તેને પ્રધાન તરીકે માનેલું છે. આજકાલ જૈન પ્રજામાં એ તત્વની ખામી જોવામાં આવે છે, તેને લીધે વ્યાપારની શિથિલતાનું તે પણ એક કારણ બન્યું છે, તેથી તે ઉપર લક્ષ કરવું આવશ્યક છે. સાહસ એ વ્યાપાર વગેરે સાંસારિક કાર્યોની વૃદ્ધિને અર્થે તેમજ પરોપકારને માટે અતિ ઉપયોગી ગુણ છે. જેમ વિચાર રહિત સાહસ હાનિકારક છે, તેમ વિચાર સહિત સાહસ બહુ લાભપ્રદ છે. પણ તેમાં એટલું યાદ રાખવાનું છે કે, વિચારનું પ્રાધાન્ય થવાથી સાહસ વ્યર્થ પ્રાયઃ થઈ જાય છે, અને માત્ર ઉદ્ધતાઈ કે અમર્યાદ રૂપેજ દર્શન દે છે. તે તજવા એગ્ય છે. સાહસિક વૃત્તિવાળા માણસ જ્યારે બહુ વિચાર કરતાં થાય છે, ત્યારે તેઓ સ્વાથી બનતાં જાય છે, પિતાના સુખ અને સગવડ માટે અગ્ય એવા માર્ગો પણ તેઓ લે છે, તેમ સાહસમાં ન થવું જોઈએ. જૈન પ્રજામાં એ તત્વ પરંપરાથી છે, પણ વર્તમાન કાળે તેમાં મોટે ફારફેર થઈ ગયે છે. તેમના હૃદયમાં ભીતાએ વાસ કરેલો છે, તેથી સાહસનું ઉચ તત્ત્વ તદન નિસ્તેજ બની ગયું છે. હવે ઉદયકાળનું એ મહા તત્વ જૈન પ્રજાએ સતેજ કરવું જોઈએ. સાહસ તત્વના બળથી જૈન પ્રજા અનેક ગુણ મેળવી શકશે, એમ નિશ્ચય પૂર્વક કહી શકાય છે. કારનું કે, એ સાહસ તત્વને આદર આપવાથી બીજા ઘણું ઉચ્ચ ગુણે સ્વતઃ પ્રાપ્ત કરી શકાય છે. સાહસિક મનુ ખ્ય વ્યાપાર, મા હાસ્ય કે પિતાનું કે પરનું ભલું કરવામાં સ્વાર્પણ જે સર્વ વાતમાં ઉગી તેને સારી રીતે દર્શાવી શકે છે. કેટલાક ભાગે અજાણ છતાં કછી, ભાટીયા અને લુવાણાનો વ્યાપાર વૃદ્ધિ સર્વ કેઈને વિસ્મય પમાડે છે. તેથી ઉદયકાળના આ સાહસ તત્વને માટે જૈન પ્રજાએ સદા ઉત્સુક રહેવું જોઈએ.
ઉદયકાળનું છઠું તત્વ જાહેર નીતિની સુધારણા છે. જૈન પ્રજામાં એ તત્વની મોટી ખામી છે. સત્ય, સદાચાર, સદ્વર્તન, સરળતા અને સમય બોધ એ જાહેર નીતિના અંગે છે. એ અંગે.ને લઈનેજ લેક વિશ્વાસ મેળવી શકાય છે. વેપારમાંના કાર્યોને અંગે નીતિમાં શિથિલતા દાખલ થવાથી સખને ઘટાડો થાય છે. અને તેથી વેપારને મંદ પાડનારૂં એક મોટું કારણ ઉભું થાય છે. વહીવટના ચોપડામાં મુહર્ત કરતી વખતે મહાન પુરૂના નામ લખી તે ચે પડામાં ખેરા ખાતા અને લેવડ દેવડ