Atmanand Prakash Pustak 011 Ank 12

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 3

આત્માનંદ પ્રકાશ,
૩૩
જેનોના ઉથના છ તત્વો, વર્તમાનકાલે જેને પ્રજા પિતાના ઉદયને માટે મહાન પ્રયત્ન કરવા મથે છે. આ સંસાર સાગરનું મથન કરી તેમાંથી ઉદયના રત્ન મેળવવા માટે તેમને ભગીરથ પ્રયત્ન દેખાય છે, પરંતુ એ રત્ન મેળવવા માટે જે દિશા ગ્રહણ કરવી જોઈએ, તે દિશા તેમને લક્ષમાં આવતી હતી. આથી તેમના એ સર્વ પ્રયને નિષ્ફળ થઈ જાય છે. જ્યાં સુધી ઉદયના ઉજવળ પ્રકાશને આવનારી દિશા તેમના લક્ષમાં આવશે નહીં, ત્યાંસુધી જેટલા પ્રયત્ન કરશે તે બધા પ્રયત્ન માત્ર શ્રમરૂજ થઈ પડશે.
આજ સુધીમાં જે જે દેશની પ્રજા ઉન્નતિમાં આવી છે, તે પ્રજાની પ્રવૃત્તિ કેવી દિશામાં હતી, તેમનું મનોબળ કેવું હતું અને તેમનામાં ઉદય મેળવવામાં ઉપગી એવા સદ્ગણે કેવા હતા? એ પ્રથમ દીઘ વિચારથી મનન કરવાનું છે.
પ્રાચીન અને અર્વાચીન વિદ્વાનોએ ઉદયકાલને માટે છે તે નક્કી કરેલા છે. એ છ તથી સાંસારિક ઉદય સાધ્ય થઈ શકે છે, એટલું જ નહીં પરંતુ તેનાથી પલેકનું હિત કરનારે ધાર્મિક ઉદય પણ સાધ્ય થાય છે.
એ છે તેમાં મુખ્ય તત્વ કેળવણું છે. આ તવના આધારથીજ પ્રજા ઉદયનું શુદ્ધ દર્શન કરી શકે છે. સર્વ વિદ્વાને જેને આ લેક તથા પરલેકની ક૯૫લતા કહે છે, તે કેળવણી સર્વ અર્થને સાધનારી ગણાય છે. ઉદયને માર્ગ કેળવણને આશ્રીને જ પ્રકાશિત થાય છે. કેળવણી રૂપ અમૃતથી સિંચન કરેલા મન
અને શરીર જે શક્તિ ધારણ કરે છે, તે શક્તિ કેવી દિવ્ય અને અદ્ભુત છે, તેને વિચાર કરતાં જણાશે કે, જે પ્રજા કેળરાએલી છે, તે પ્રજાને જ આગળ વધવાને માર્ગ સ્વતઃ પ્રાપ્ત થઈ આવે છે, જેને પ્રજા જોઈએ તેટલી એ દિશા તરફ વળતી નથી. ઉચ્ચ કેળવણીના બીજ એ પ્રજાના હૃદયમાં વાપવામાં આવતા નથી. જેન પ્રજાની વસ્તીના પ્રમાણમાં વિદ્વાન વર્ગ ઘણેજ ઓછું છે. વિશાળ બુદ્ધિવાલે મેટ વગ સાધનને અભાવે ઉચ્ચ કેળવણી મેળવી શકો નથી. જેને પ્રજામાં કેળવણની જેટલી ન્યુનતા છે, તેટલી દુર્દશા, અધમતા, અંધકાર અને અવ્યવસ્થા જેવામાં આવે છે. તેથી ઉદયકાળના છ તોમાં કેળવણીને પ્રથમ તત્વ ગણવામાં આવ્યું છે.
ઉદયકાળનું બીજુ તત્વ ઐક્ય છે. સામાજિક બળ મેળવવાનું મુખ્ય સામે ધન ઐક્ય છે. એના બળથી દરેક પ્રજા સંપૂર્ણ સાધન વતી બની શકે છે. એકયતત્વના મહિમાને માટે એક વિદ્વાન લખે છે કે, “જ્યાં એકબળ છે, ત્યાં પરમાત્મા પોતે વાસ કરે છે, અને તેમાં દિવ્ય શક્તિની પ્રેરણા કરે છે.” એકયના બ.
થી રાજય, ધર્મ, વ્યવહાર, કેળવણી, ગૃહ અને શાળાની ઉન્નતિ સાધ્ય થઈ શકે છે. એક્યની અદ્ભુત શક્તિ અસાધ્ય કાર્યને સાદ કરે છે. એ મડતત્વ જૈન પ્ર