Atmanand Prakash Pustak 004 Ank 04

Author(s): Motichand Oghavji Shah
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 5

સમકિત.
=
==
=
=
=
===
ન-ગાર્સિના પ્રવાસે
દરીના
शान्तिक्षयाक्षान्तिशमादिनामतः सूत्रे तु ते दर्शन लक्षणादिमः । धर्मेषु चाधं प्रददौ मु चांतिम ज्ञान ततः स्वीक्रियतां शमो गुणः ॥
શાન્તિ-ક્ષમા-શાન્તિ-શમ વગેરે અનેક નામવાળાં પ્રશમ” ને સૂત્રમાં સમ્યકત્વનું પહેલું લક્ષણ કહ્યું છે, અને જ્ઞાનને છેલ્લે કહ્યું છે માટે એ શમ ગુણને સ્વીકાર કરે.”
આ પ્રમાણે મોક્ષ માર્ગના પ્રવાસીઓને માટે ઉદિષ્ટ સમ્યક દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર એ ત્રિપુટીમાંના પહેલા સમ્યક્ દર્શનનું દર્શન કરાવતાં એના અંગે એનાં પાંચ લક્ષણેમાંના પહેલા પ્રથમ લક્ષણનું કંઈ ભાન કરાવી, હવે એનાં બીજા લક્ષણ “સંગ”ને તપાસીએ.
मुरादिविषयं मुख दुःखंत्वेनानुमन्वानः मोक्षाभिलाष संवेगांचितो दर्शनी भवेत् ।
દર્શની” એટલે સમકિત-દર્શની અર્થાત્ સમકિતી, જીવ કેવો હોય ? એને ઉત્તર કહે છે કે દેવતા આદિના સુખને પણ દુઃખરૂપ માનનારે, અને મોક્ષની અભિલાષારૂપ સંવેગવાળે.
સમકિતીનું આ બીજું લક્ષણ–તેનું નામ સંવેગ. આ પર, મગધ દેશના શ્રેણિક નરપતિને “નાથ” “અનાથ” નું ખરૂં સ્વરૂપ સચોટ સમજાવી, એનું સનાથપણાનું અભિમાન મુકાવી એને પિતાને મુખે એનું “અનાથપણું” મંજુર કરાવનાર અનાથી મુનિને પ્રબંધ ખરેખર ચિત્તાકર્ષક અને પ્રબંધક છે –
એકદા શ્રેણિક રાજા ફરવા નીકળેલ તેમણે એક યુવાન સુકોમળ મુનિને સમાધિસ્થ જોયા. જતાંજ એમના વિશે વધારે જિજ્ઞાસા થવાથી એમની પાસે જઈને પ્રણામ કરી પ્રશ્ન પુછયે
“વૃદ્ધાવસ્થાને યોગ્ય એ આ સંયમ, હે મુનિરાજ, આપને યુવાવસ્થામાં શા કારણથી અંગીકાર કરવો પડે ?”