Atmanand Prakash Pustak 004 Ank 04

Author(s): Motichand Oghavji Shah
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 8

આત્માનંદ પ્રકાશ.
मंसारचारकागाविव जनपरायणा । प्रज्ञा चित्ते भवेद्यस्य ह्येतन्निदवान्नरः ।।
સંસારને બંદીખાના જેવું ગણી જે મનુષ્ય તેને ત્યજી દેવાની ઈચ્છા રાખે છે તેને “નિર્વેદ” વાળે સમજ–વૈરાગ્યવૃત્તિ વાળે જાણ.
શાસ્ત્રકાર પણ આ નિર્વાદથી લાભ જણાવે છે કામ ભેગસબધી વિરાગંતા–વિરાગતાથી આરંભ પરિગ્રહને ત્યાગ—આર ભપરિગ્રહના ત્યાગથી સંસારની અલ્પતા અને સંસારની અલ્પતા થી પ્રાપ્ત મેક્ષસુખ પ્રાપ્ત થાય છે.
વિષયમાં લુખ્ય પુરૂષની પેઠે આ જગને શાશ્વત ન માનતાં, સમુદ્રના કલ્લેબની સમાન આ આયુષ્ય ચપળ છે એમ સમજી, બે ઘડી માત્ર પણ ધર્મ ધ્યાન કરી શકાય છે તેથી મહા– લાભને સંભવ છે. સંસારથી ઉદ્વેગ મી એ મશુભ ભાવના ભાવવાની આવશ્યકતા છે કે આત્મા એકલે છે, મારું કાંઈ નથી—એમ ભવ ઉપર વિરાગતા અંગીકાર કરવી. એમ કરવાથી સ્વર્ગ સુખ પ્રાપ્ત થાય છે.
નિર્વેદને માટે આટલા શબ્દોથી સમજુતી ગ્રહણ કરી “અનુકંપા જે સમ્યકત્વનું ચોથું લક્ષણ છે તેની ઓળખાણ કરવી જરૂરની છે.
दीनदुःस्थितदारिद्यसाप्तानां प्रागीनां सदा । दुःखनिवारणे वांछा सानुकंपाभिधीयते ॥
દીન, દુઃખી અને દરિદ્રી પ્રાણીઓના દુઃખ નિવારણ કરવાની ઈચ્છા એનું નામ અનુકંપા છે. અર્થત્ સર્વ જીવને વિષે દયાભાવ રાખવે એ અનુકંપા, પાત્રાપાત્રને વિચાર કરે નથી કો એમ નથી. પણ એ વિચાર તે ક્ષફળ આપનાર દાન પરત્વે કરે કહ્યા છે. દયાદાન–એ સર્વત્ર કર્તા અને પ્રશંસનીય છે.
આ સર્વમાન્ય વિષય પર રાજાની પાંચ રાઓને પ્રબંધ અતિ પ્રસિદ્ધ છે.