________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
બ્રહ્મજ્ઞાન–આત્મજ્ઞાન સંબંધી મોટા ભાગે વર્ણન છે. ઉપનિષદોમાં ચાર વેદોની વિધાને અપરા વિદ્યા કહી છે.
परा विद्या, अपरा विद्या. વેદમાં યજ્ઞાદિ વિધા છે માટે તે કર્મકાંડ પરત્વે હોઈ મger વિદ્યા ગણાય છે, અને ઉપનિષદોની બ્રહ્મ વિઘા તે ચારા વિદ્યા ગણાય છે શ્રી મહાવીર સ્વામીના સમયમાં અને તે પછી અધ્યાત્મ જ્ઞાનને, આત્મ જ્ઞાનને પ્રચાર થતાં વેદોના કર્મકાંડની શ્રદ્ધાને લોપ થયો અને તેથી ઋષિયોએ પણ બ્રહ્મજ્ઞાનથી મુક્તિ છે. વર્ષ કામો યત સ્વર્ગની કામનાવાળા યજ્ઞ કરે, અને મુક્ત થવાની ઈચ્છાવાળ બ્રહ્મજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરે, બ્રહ્મજ્ઞાનથી યાને આત્મ જ્ઞાનથી સ્વર્ગની પ્રાપ્તિ થાય છે અને જીવન્મુક્તિ થતાં મેક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે એ પડશે ઉપનિષદેએ પાડે તેથી વેદની મહત્તા ઘટી જૈનોના આત્મ જ્ઞાન બળથી ભારતવાસીઓની તત્વજ્ઞાન પ્રતિ પ્રીતિ જામી, તે ઋષિના ધ્યાનમાં આવ્યું તથા બાના તત્વજ્ઞાન ભાગના પ્રકાશથી વેદોના પછી રષિયોને ઉપનિષદો રચવાની જરૂર જણાઈ અને તેમાં અંતે વેદોની વિદ્યાને અપરા વિદ્યા કહેવી પડી, તે માટે જુઓ, અથર્વવેદીય મુંડકોપનિષમાં પત્ર ૧૧૬ તા ૨ વાવ તે વિશે તિરથ હૃત્તિ દમય ત્રહ્મવિ વરતિ ચયાપા = અગિર મુનિ તે પ્રતિ કહે છે કે બે વિધાઓ જાણુવા ગ્ય છે, પરા વિદ્યા અને અપરા વિદ્યા, એ વિધામાં પરમાત્માને વિષય કરનારી પર વિદ્યા છે. બીજી અપરા વિદ્યા છે જે યજ્ઞકર્મ, ધર્માધર્મ પ્રવૃત્તિ કરાવનારી છે, અપરા વિધા મહત્વની નથી, અપરા વિદ્યા કઈ તે જણાવે છે.
तत्र अपरा ऋग्वेदोयजुर्वेदः सामवेदोऽथर्ववेदः शिक्षाकल्पो व्याकरणं निरुक्तं छन्दोज्योतिषमिति ॥
अथ परा यया तदक्षरमधिगम्यते ॥
અપરા વિદ્યામાં સર્વેદ, યજુર્વેદ, સામવેદ, અથર્વવેદ, શિક્ષા, કલ્પ, વ્યાકરણ, નિરૂક્ત, છન્દઃ જ્યોતિષ, વૈદક વગેરે સમાવેશ થાય છે, જેના વડે આત્માની પરમાત્માની પ્રાપ્તિ થાય છે એવા આધ્યાત્મિક ગ્રંથને પરા વિદ્યામાં સમાવેશ થાય છે. અપરા વિદ્યાને અવિવા કહે છે. મુંડકોપનિષદ
For Private And Personal Use Only
