________________
સમારા પ્રણ
ક્રિયા છે. ચૈત્ર માટે અને ક્રિયા તુલ્ય છે તેથી મેધાને જોડનાર ૨ કાર સમુધૈવ કહેવાય (સમુચ્ચય દ્રવ્યનું ઉદા :- રાજ્ઞઃ નશ્ચિ બચ્ચ અહી રાજ્ઞનું રૂપ એક કારકમાં અને અશ્વ રૂપ બે દ્રવ્ચે રહેલા છે.
પટતઃ
0 સમુચ્ચય કારકનું ઉદા. :- ૌત્રો મંત્રસ્ત્ર એક પતિ ક્રિયામાં ચૈત્ર અને ચૈત્ર બે કાર છે, સમુચ્ચય ગુણનુ ઉદ્યા :- अत्रम् शुक्लश्च कृष्णश्च એકજ દ્રવ્યમાં શુકલ અને કૃષ્ણરૂપ એ ગુણછે, (૨) જીવાપય વહાર :- ગૌણ-મુખ્ય ભાવ વડે એક દ્રવ્ય ક્રિયા વગેરેની વાત.
દક્ષેશ્વરાષ્ટધ્ધ ત્રીયતામ્ = પીપળા જુમા-વડજીએ આ અનુક્રમ ક્રિયા છે. સકાર
[402]
(૭૬) સમાનામને
बटा । भिक्षाम् अट गां च आनय હે ભાળક! ભિક્ષા માટે ક્રૂર અને ગાયને લાવ – આમાં ‘ભિક્ષા લાવવી મુખ્ય ક્રિયા છે. રસ્તામાં ગાય’ મળે તે લાવવાની ગૌણ ક્રિયા છે. તેથી અહી જે ૬ કાછે તે બાય છે – સહેાકિત અભાવે સમાસ ન થાય (3) इतरेतर चकार :- પરસ્પર એકજ ક્રિયા તરફ જે દ્રવ્યા. બીજાને અપેક્ષીને કર્તા વગેરે સમ્બન્મથી કરાય તેવા દ્રવ્યાનેા જ પ્રગટ અવા અવયવ ભેદવાળા મુહુ તે કરેસર ચાર કહેવાયછે. દા.ત. રૌદ્રશ્ચ મૈત્રશ્ર હટમ્ શ્રુત: (એ નામ છતાં તે દ્વિચન કે બહુવચનમાં વપરાય અને વધુનામ હોય। બહુવચન થાય) અહી ઘટ કરવા એ ક્રિયા છે બન્ને ઘા કરતા હાવાથી કર્તાપણા વડે ક્રિયા સાથે સંબંધ છે સમુહુ એ પ્રકારે છે :- (૧) પ્રગટ અવયવ :-- જે પોતાના મૂળ ભેદમાં રહે તે જેમકે :
=
શેવઃ ૩/૧/૧૮ * સૂત્રપૃથ :-- મમનામુ ર્ટોન જ રોષ: * વૃત્તિ :– સુહાર્યાના વન્ત્ર: : શિતે ડયે નિવસન્ત वश्व कुटिलश्च वत्रौ, कुटिलौ वा । " વૃદ્ધ :- તુલ્ય(સમાન) અથવાળાં * સમાસમાં એક પશ્ન રહે અને બાકીનાં પદાનું નિ તન થાયછે. (આ સમાસઃ રોપ વ્રુન્દ્ર કહેવાયછે) જેમકે:- વક્ત્ર ટિશ્વ કૃતિ વો અથવા ટિટો = એવાકા (અહીં બેમાંથી એક પદ ચ કે યુતિ રહે તે દ્વિવચનમાં આવે) * અનુવૃતિ:-ચાર્જેટä: સહેતો ૨/૧/૧૧૭ થી રૃન્દ્ર
|
ા વિશેષ :- 0 અન્ય ઉદાહરણ
|
સિસન્ન ગુરુને શ્વેતત્ર = સિતા: વસે ગુા: વક્ષે વેતા: = ધોળા
ક્ષેત્રના ગ્રહણથી રૌત્ર જ આવે અન્ય કઇ નહી (ર) અપ્રગટ અવયવ :- જે ધાતાના મૂળ અર્થ માં રહે અને ન પણ રહે જેમકે :- વા−ડાળી વૃક્ષના અર્થમાં અપ્રગટ અવયવ છે પણ રાવા પેાતાના અર્થમાં પ્રગટ અવયવ છે. (૪) સમાહાર ચાર્ :- એકજ ક્રિયા પ્રતિ કર્તા વગેરેના સમ્બન્ધ થી સમુદાય પ્રધાનવાળા જે કાર તે માંદાર ચાર કહેવાયછે જેમકે:
0 હિતાની પક્ષે રસ્તાને લાલ આંખા
Eare raदिराच पलाशाच एतेषाम् समाहारः इति खरिपाम् ગમે તેટલા નામે હાય તે પણ સમાસ નપુસકલિંગ એકવચન થાય
Jain Education International
-
=
ge
ઉપરોક્ત ચાર પ કારમાંથી પ્રથમ એર્ કારમાં સમાસ થા નથી કારણકે ત્યાં રહેવિત નથી. છેલ્લા બે માં સમાસ થાય છે
મૈં વિશેષ :- 0 ‘નૃત્ય’’ વિવેચન યુક્ત છે બૃહન્યાસનાં ન્યાસાનુસન્માન નીજ વૃત્તિ અત્રે સમાવિષ્ટ છે. તથા સ્પષ્ટીકરણ માટે સરળઅથ પણ ‘નૃત્ય’’ માં આપેલા છે
0 ઉદાહરણ :
ક્ષક્ષ પોષસ્ત્ર = હસયોષો = પી પળેા અને વડ વાર્ વ વ ચ = વાચનમ્ = વાણી અને ત્વચા 0 સàાપ્તિ કેમ કર્યું ?
=
ગ્રામ મા રમŕય: = દરેક ગામ સુંદર છે અહીં ‘વિપ્સા’ છે.
-
0 સમાનાથ* કેન કહ્યું ?
શોધો 0 માત્ત કેમ
બંને જુદા અવાળા છે. શું ?
વજ્રન યુતિને ચઃ બેંકને જુએ અને કુટિલ તે જુએ અર્થ' સમાન છે. પણ ક્રિયા ક્રમશઃ છે. - સંદેશ નથી.
[402]
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
