________________
૫૮
આત્માનુશાસન
કારણ મને એમ સમજાય છે કે આગલાં જન્મોનાં દુ:ખોથી ભયભીત એવો તું આ મરણ પછી ફરી જન્મવું જ પડશે એમ જાણી, થનાર જન્મનાં અસહ્ય, અકથ્ય દુઃખથી જ ડરે છે. કે જીવ! શરીરની ઉત્પત્તિમાં જ જો તું એવું ભયંકર દુઃખ સમજતો હોય તો હવે જેથી એવું દુઃખ ફરી ન પમાય એવો ઉપાય શીઘ્રતાથી કર!
શ્લોક-૧૦૦
अजाकृपाणीयमनुष्ठितं त्वया विकल्पमुग्धेन भवादितः पुरा । यदत्र किंचित्सुखरूपमाप्यते तदार्य विद्व्यन्धकवर्तकीयम् ॥ કર્યું અજરૃપાણીય કાર્ય પૂર્વે, થઈ વિચારવિમૂઢ તેં; ભવમાંહિ કિંચિત્ સૌષ્ય અંધકવર્તકીય તો જાણ તે.
-
ભાવાર્થ – હે આર્ય! આ (વિવેકજ્ઞાનયુક્ત) પર્યાય પહેલાં તે બધાં જ કાર્ય ‘અનાવૃત્તપાળીયવત્' કર્યાં છે. કોઈ માણસ બકરીને મારવા છરી શોધતો હતો. ત્યાં બકરીએ પોતે જ પોતાની ખરી વડે ભૂમિમાં દાટેલી છરી કાઢી આપી અને પોતાના જ વધનું કારણ બની; તેમ જે કાર્યોથી તારો ઘાત થાય, જન્મ-મરણ વધે, તેવાં જ કાર્યો તેં આજ સુધી હેય-ઉપાદેય સંબંધી વિવેકબુદ્ધિ વગર, મૂર્ખતાથી કર્યા છે. આ સંસારમાં કિંચિત્ સુખરૂપ ભાસતા વિષયાદિનાં સાધન મળી જવાં તેને તું ‘સંધવર્તીય' જાણ અર્થાત્ જેમ કોઈ આંધળો માણસ હાથ ફેલાવે અને બટેર પક્ષી એમાં ફસાઈ જાય એ ન બનવા જેવું આશ્ચર્ય છે અને ક્વચિત્ જ બને છે.
શ્લોક-૧૦૧
हा
कष्टमिष्टवनिताभिरकाण्ड एव चण्डो विखण्डयति पण्डितमानिनोऽपि । पश्याद्भुतं तदपि धीरतया सहन्ते
