________________
આત્માનુશાસન
अत एव हि निर्वाण शून्यमन्यैर्विकल्पितम् ॥
છે ગુણી ગુણમય, નાશ ગુણનો, ત્યાં જ નાશ ગુણી તણો; તો અન્યમતી નિર્વાણને કહે શૂન્ય, કલ્પિત એ ગણો. ભાવાર્થ ગુણી એવું દ્રવ્ય ગુણમય છે, ગુણથી અભિન્ન છે. ગુણનો નાશ એ ગુણી(દ્રવ્ય)નો જ નાશ છે. તેથી નિર્વાણદશાને શૂન્યપણે કલ્પવી એ એક મિથ્યા વિકલ્પ છે, અયથાર્થ નિષ્કર્ષ છે.
-
૧૪૯
શ્લોક-૨૬૬
अजातोऽनश्चरोऽमूर्तः कर्ता भोक्ता सुखी बुधः । देहमात्र मलैर्मुक्तो गत्वोर्ध्वमचलः
પ્રભુ: || અજ, એ અવિનાશી, અરૂપી, સુખી, બુધ, કર્તા, પ્રભુ; તનુમાત્ર, ભોક્તા, મુક્ત મલથી, ઊર્ધ્વ જઈ સ્થિર ત્યાં વિભુ. ભાવાર્થ આત્મા દ્રવ્યાર્થિક નયની અપેક્ષાએ જન્મથી અને મરણથી પણ રહિત હોવાથી અનાદિનિધન છે. તે શુદ્ધ સ્વભાવની અપેક્ષાએ અમૂર્ત હોવાથી રૂપ, રસ, ગંધ અને સ્પર્શથી રહિત છે. તે વ્યવહારની અપેક્ષાએ શુભ કે અશુભ કર્મોનો કર્તા તથા નિશ્ચયથી પોતાના ચેતન ભાવોનો જ કર્તા છે. એવી રીતે તે વ્યવહારથી પૂર્વકૃત કર્મના ફળભૂત સુખ કે દુઃખનો ભોક્તા તથા નિશ્ચયથી અનંત સુખનો ભોક્તા છે. તે સ્વભાવથી સુખી અને જ્ઞાનમય છે. વ્યવહારદૃષ્ટિથી તે પ્રાપ્ત હીનાધિક શરીરપ્રમાણ તથા પરમાર્થદ્રષ્ટિથી તે અસંખ્યાતપ્રદેશી નિજઅવગાહનાપ્રમાણ છે. તે જ્યારે કર્મમલરહિત થાય છે ત્યારે સ્વભાવથી ઊર્ધ્વગમન કરીને ત્રણ લોકના પ્રભુ થઈને સિદ્ધશિલા ઉપર સ્થિત થઈ જાય છે.
-
શ્લોક-૨૬૭
स्वाधीन्याद्दुःखमप्यासीत्सुखं यदि तपस्विनाम् ।
