________________
૧૨૬
આત્માનુશાસન
परिणततृषां
प्रायेणैवंविधा हि વિપત્તયઃ ।।
વનચર ભયે જો ચમર મૃગ હા! દોડતાં, વેલા વિષે, નિજ વાળ કોઈ ભરાઈ જાતાં, લોભયુત જડ સ્થિર દીસે; રે! લોભ વાળ બચાવવાનો! પ્રાણ ચમરો ત્યાં તજે, તૃષ્ણા વિષે પરિણતજનોને કષ્ટ આવાં સંપજે.
ભાવાર્થ વનમાં સંચરનારા સિંહાદિ કે ભીલાદિના ભયથી
ભાગી જતાં, જે ચમરમૃગનું પુચ્છ દુર્ભાગ્યે લતાસમૂહમાં ભરાઈ જાય ત્યારે અજ્ઞાનતાથી તે પુચ્છના વાળના લોભે, વાળ તૂટી જશે એમ ધારીને જે મૃગ ત્યાં જ સ્થિર થઈ ઊભું રહી જાય છે પણ ભાગી જતું નથી, તે મૂઢ મૃગને, ખેદ છે કે, પાછળ પડેલા સિંહાદિ કે શિકારી આદિ ન કેવળ વાળથી, અપિતુ પ્રાણથી પણ રહિત કરી દે છે. જેની તૃષ્ણા વધતી જાય છે તેને પ્રાયે આવી જ વિપત્તિઓ પ્રાપ્ત થાય છે.
શ્લોક-૨૨૪
-
विषयविरतिः सङ्गत्यागः कषायविनिग्रहः शमयमदमास्तत्त्वाभ्यासस्तपश्चरणोद्यमः
नियमितमनोवृत्तिर्भक्तिर्जिनेषु
दयालुता भवति कृतिनः संसाराब्धेस्तटे निकटे सति ॥
વિરતિ વિષયમાં, ત્યાગ પરિગ્રહ, કષાયો જે જીતતા, શમ યમ દમન સહ, તત્ત્વચિંતન, તપ વિષે ઉદ્યત થતા; નિયમિત મન, જિનભક્તિ, ઉરમાં દયા આદિ ગુણ વસે, સંસાર સાગર તીર પામ્યા, ભાગ્યશાળી એ દીસે. ભાવાર્થ ઇન્દ્રિયવિષયોથી વિરક્તિ, પરિગ્રહનો ત્યાગ, કષાયોનો નિગ્રહ, રાગ-દ્વેષની શાંતિ, યમનિયમ, ઇન્દ્રિયદમન, સાત તત્ત્વોનો વિચાર, તપશ્ચરણમાં ઉદ્યમ, મનની પ્રવૃત્તિ ઉપર નિયંત્રણ, જિનેશ્વરની ભક્તિ અને પ્રાણીઓ ઉપર દયાભાવ આ
