________________
આત્માનુશાસન मानुष्यमिहैव तपो मुक्तिस्तपसैव तत्तपः कार्यम् || દુઃખપૂર્ણ, દુર્લભ, અશુચિ નરતન, અલ્પ આયુ, મૃતિ ખરે; તપ અહીં બને, તપથી જ મુક્તિ, તેથી તપ કર્તવ્ય રે! ભાવાર્થ - આ મનુષ્યપર્યાય દુર્લભ છે, અશુચિ છે, સુખથી રહિત છે. મરણ ક્યારે આવશે તેની ખબર નથી. તે ગમે ત્યારે આવી અચાનક કોળિયો કરી જશે. દેવો અને નારકીઓનાં દીર્ઘ કાળનાં આયુષ્ય જોતાં મનુષ્યનાં આયુષ્ય ઘણાં અલ્પ છે. આમ હોવા છતાં આ મનુષ્યપર્યાયમાં બીજા કોઈ ભવમાં ન બની શકે તેવી ધર્મની, તપની, રત્નત્રયની ઉપાસના થઈ શકે છે અને એ વડે મુક્તિ પ્રાપ્ત કરી શકાય છે. તેથી મનુષ્ય ભવની પ્રાપ્તિને અમૂલ્ય, દુર્લભ ગણી તેનાથી તપરૂપ ધર્મસાધનામાં તત્પર થઈ આત્મહિત કરી લેવા યોગ્ય છે.
શ્લોક-૧૧૨ आराध्यो भगवान् जगत्त्रयगुरुर्वृत्तिः सतां संमता क्लेशस्तच्चरणस्मृतिः क्षतिरपि प्रप्रक्षयः कर्मणाम् । साध्यं सिद्धिसुखं कियान् परिमितः कालो मनः साधनं सम्यक् चेतसि चिन्तयन्तु विधुरं किं वा समाधौ बुधाः ।। ભગવાન ત્રિભુવન ગુરુ સમાધિમાં અહો! આરાધ્ય જ્યાં, પ્રવૃત્તિ સંમત સંતને, સ્મૃતિ ચરણની બસ ક્લેશ ત્યાં; ક્ષય કર્મનો તે હાનિ જ્યાં, સુખ સિદ્ધિનાં તો સાધ્ય જ્યાં, અંતર્મુહૂરત કાળ પરિમિત, મન જ સાધન માત્ર ત્યાં; સર્વોપરી તપ ધ્યાન આવું સાધતા વિજ્જનો! જોજો યથાર્થ વિચારી, હાનિ શી સમાધિમાં ગણો? ભાવાર્થ – હે વિદ્વજ્જનો! તમે વિચાર કરો. ધ્યાનમાં, સમાધિમાં કાર્ય શું છે? ત્રણ લોકના નાથ એવા શુદ્ધ પરમાત્માની આરાધના કરવાની છે. અને આ પ્રવૃત્તિ તો સર્વશ્રેષ્ઠ પુરુષોએ
