________________
જુલાઈ ૧૯૬૯ ]
બંદીવાન બની ચ દરા, એક નિર્દોષ, નાની, ચંચળ, કૌતુકપ્રિય ગ્રામવધૂ, ચિરપરિચિત ગામના રસ્તા પર થઈ, મજુમદારના ધર પાસે થઇ, પેસ્ટ ઑફિસ અને સ્કૂલની પાસે થઈ, બધા. એાળખીતા લેાકેાની દૃષ્ટિ સમીપ થઈ કલંકની છાપ લઈ, હું મેશન મટે ધર છેાડી, ગામ છેાડી ચાલી ગઇ. છેકરાનુ ટાળું પાછળ પાછળ ચાલ્યુ. અને ગામની છેકરીઓ, સહિયરા કાઈ ઘૂમટા ઊંચા કરી, કાઈ બારણા વચ્ચે ઊભી, કાઈ ઝાડ પાછળ છુપાઈ પેાલીસ વડે દારાતી ચંદરાને જોઈ શરમ, અનાદર અને ભયની મારી કમક્રમાટી દર્શાવવા લાગી.
ડેપ્યુટી મૅજિસ્ટ્રેટ પાસે પશુ ચંદરાએ ગુ સ્વીકારી લીધા. અને ખુન વખતે જેઠાણી પેાતાના પ્રત્યે કઈ પણ અત્યાચાર ગુજારતી હતી એ વાત તેની જીભમાંથી પ્રગટ ન થઈ.
ફાંસી
પરંતુ જે દિવસે છિદામે સાક્ષીના પાંજરામાં આવી ઝારબેઝાર રડતાં હાથ જોડી કહ્યું, દાડાઈ હજૂર, મારી નેા કંઈ વાંક નથી.' ત્યારે હામે ધમકી આપી તેને રડતા અટકાવ્યા અને પક્ષપર્ પરા દ્વારા બધી સત્ય ઘટના બહાર કઢાવી લીધી.
·
પરંતુ હાક્રમને તેનાં વચના પર વિશ્વાસ ન આવ્યા; કારણ કે મુખ્ય વિશ્વાસુ સગૃહસ્થ સાક્ષી · રામલેાચને કહ્યું કે ખૂન થયા બાદ તરત હું ઘટનાસ્થળે જઈ પહેચ્યા હતા. સાક્ષી દિામે તે વખતે બધી હકીકત મને જણાવી હતી અને મારા પગ પકડી વિનંતિ કરી હતી કે ‘વહુને કઈ રીતે ખચાવવી તેની યુક્તિ મને બતાવા.' મે તેને એ વિષે કંઈ જ કહ્યું નહિ. સાક્ષીએ મને એમ પણ કહ્યું હતું કે... ‘હું જો એમ કહું કે મારા મેટા ભાઇએ ખાવાનું માગ્યુ. પણ મારી ભાભીએ ન આપ્યુ. એટલે તેણે હાથ-નું દાતરડુ માર્યું; તે આમ કહેવ થી મારી પત્ની બચશે ખરી ? ' મે તેને તે જ વખતે કહ્યું હતું કે ખબરદાર હરામજાદા, અહાલતમાં જઈ એક શબ્દ પણ જૂડો ખેાલીશ નહિ; એમ કરવા જેવું મહાપાપ આ દુનિયામાં ખીજું એકેય નથી. ઇત્યાદિ.
[ ૧૫ રામલેાચને પ્રથમ ચંદરાને અચાવવા માટે અનેક વાતા જોડી કાઢી હતી. પર ંતુ જ્યારે તેણે જોયું કે ચંદરા જાતે વ કાઈ ખેઠી છે, ત્યારે વિચાયુ. કે એ બાપરે, છેવટે શુ ખાટી જુબાનીની જવાબદારી વહેારી લેવી! જેટલું જાણુ છું તેટલું જ કહેવુ’ એ ઠીક છે એમ ધારી તે પેાતે જેટલું જાણુતા હતા તેટલું ખાયેા ! એટલુ જ નહિ પણ ઊલટા તેથી વધારે ખેલતાં અચકાયા નહિ.
ડેપ્યુટી મૅજિસ્ટ્રેટ સ સેશનમાં ધ્યિા.
એ દરમિયાન ખેતી, બજાર, હાસ્ય, રુદન વગેરે પૃથ્વીનાં બધાં કાર્યો । જેમનાં તેમ ચાલવા લાગ્યાં. અને અગાઉની માફક નવીન ધાન્યક્ષેત્રો પર શ્રાવણુની અવિરત વૃષ્ટિવારા વરસવા લાગી.
પેાલીસ ગુનેગાર અને સાક્ષીએ સાથે અદાલતમાં હાજર થઈ, પાસેની મુન્સફ કાર્ટોમાં પુષ્કળ માણસા પેાતપેાતાના મુદ્ભાની રાહ જોઈ બેઠા છે, રસાડાની પાછળ આવેલી એક તલાવડીના આ ભાગની તકરાર સક્ષમ કલકત્તાથી એક વાલ આવ્યા છે અને તે મુનામાં સાક્ષી પૂરવા આગણચાળીસ લેાકા હાજર થયા છે. કેટલાય લેાકેા પાતપેાતાના લેણદેણુના હિસાબની પૂરેપૂરી તપાસ કરાવવા માટે ઉતાવળા બની હાજર થયા છે. જગતમાં તાત્કાલિક તેા એ કરતાં ભારેમાં ભારે ખીજું ક ંઈ નથી એવી તેએાની ધારણા જણાય છે. ાિમ ખારીમથી અત્યંત વ્યસ્ત આ દરરાજની પૃથ્વી તરફ એકી નજરે જોઈ રહ્યો છે. બધું તેને સ્વપ્ન જેવું જણાય છે. કમ્પાઉન્ડના વિશાળ વડ પરથી એક કાયલ કુહુરવ કરી રહી છે. તેઓને માટે કાઈ કાયદાની
અદાલત નથી.
ચદરાએ જજની પાસે કહ્યું, • આ સાહેબ, એક જ વાત હું વારંવાર તે કર્યાં સુધી કહું !' જજ સાહેખે તેને સમજાવી કહ્યું, ‘તું જે અપરાધ કબૂલ કરે છે તેની શી સા થવાની છે એ જાણે છે?'
.
ચંદરાએ કહ્યું, ‘ના.'
જજ સાહેબે કહ્યું, ‘ તેની શિક્ષા ફ્રાંસી છે.’
નાનાં નાનાં કામ પણ ઘણાં અગત્યનાં અથવા માટાં કામેાના જેવાં જ છે, એમ સમજીને કરવાથી માણસમાં ચાકસાઈ આવે છે.
