Book Title: Tapagachhiya Tithi Pranalika Ek Tithi Paksh
Author(s): Vijaynandansuri
Publisher: Vijaynandansuri
Catalog link: https://jainqq.org/explore/212428/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapAgacchIya tithipraNAlikA ekatithi pakSa # vijayanandanasUri namo namaH zrI gurunemisUraye // upakrama sarvadA pratyeka karmakAMDa meM prati sthaLa tithi kI pradhAnatA rahatI hai / tithi ke bAre meM ghaDI-paLa ke sAtha aura ghaMTe-miniTa ke sAtha prati varSa paMcAMga meM dI jAtI hai / kintu ArAdhanA meM tithi kisa prakAra se manAyI jAtI hai? usake liye "udayaMmi jA tihIo"-"kSaye pUrvAo" "vRddhau uttarA0" "yAM tithiM samanuprApya0" Adi vidhiniyama vacana ke anusAra calI AtI paraMparA yathArtha svarUpa se samajhameM A zakatI hai / paraMparA bhI eka Agama arthAt mAnya zAstra svarUpa hI hai aura vaha zAstrasApekSabhAva ke anusAra avicchinna rUpa se calI AtI hai| ArAdhanA meM tithi kI yathArtha samajha ke liye yaha "tapAgacchIya tithipraNAlikA" likhI gayI hai aura vaha svaparakalyANa ke uddeza ke sAtha likhI gayI hai| isa "tapAgacchIya tithipraNAlikA" kA saMzodhana-saMpAdana paMnyAsa zrI sUryodayavijaya gaNi ne kiyA hai| vijayanandanasUri zaraNya ! puNye tava zAsanepi, saMdegdhi yo vipratipadyate vA / svAdau sa tathye svahite ca pathye, saMdegdhi yo vipratipadyate vA / / sunizcitaM matsariNo janasya, na nAtha! mudrAmatizerate te / mAdhyasthyamAsthAya parIkSakA ye, maNo ca kAce ca samAnubandhAH / / yadIya samyaktvabalAt pratImo bhavAdRzAnAM paramasvabhAvam / kuvAsanApAzavinAzanAya, namostu tasmai tava zAsanAya || asmAdRzAM pramAdagrastAnAM caraNakaraNahInAnAm / abdhau pota iveha, pravacanarAgaH zubhopAyaH / / vItarAga / saparyAtastavAjJApAlanaM param / AjJArAjA virAddhA ca, zivAya ca bhavAya ca // 1 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tithiH zarIraM tithireva kAraNam / / tithiH pramANaM tithireva sAdhanam / / auM hrIM ahaM namaH || zrI staMbhanapArzvanAthAya namaH // anantalabdhinidhAnAya zrI gautamasvAmine namaH // namo namaH zrI gurunemisUraye // zrIjaina zvetAmbara mUrtipUjaka tapAgacchIyacaturvidha zrI zramaNasaMghanI zAstra ane zrI vijayadevasUrIya suvihita paraMparA anusAra avicchinna calI AtI tithiviSayaka ekatithi pakSa kI zuddha praNAlikA 2 12 parvatithi kI kSaya vRddhi ho hI zakatI nahIM hai / laukika paMcAMga meM parva aura aparva donoM prakAra kI tithioM kI kSaya vRddhi kI jAtI hai kintu prAcIna jaina paraMparA meM parvatithi kI kSaya vRddhi nahIM hotI hai / kintu jaba laukika paMcAMga meM parvatithi kI kSaya vRddhi ho taba ArAdhanA meM aparvatithi kI kSaya vRddhi kI jAtI hai| sAtha sAtha parvatithi aura aparvatithi donoM ko eka hI dina meM bolI nahIM jAtI hai aura likhI bhI nahIM jAtI hai| aura do parvatithi bhI eka hI dina meM nahIM kI jAtI hai| usakI jagaha aparvatithi kI kSayavRddhi kI jAtI hai| mukhya parvatithi bAraha hai| zukla pakSa aura kRSNa pakSa kI bIja, paMcamI, aSTamI, ekAdazI, caturdazI, aura pUrNimA va amAvAsyA / laukika paMcAMga meM ina parvatithi kI kSaya vRddhi ho taba ArAdhanA meM aparvatithi kI kSaya vRddhi kI jAtI hai| Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalyANaka-tithi nitya parvatithi nahIM hai / kalyANaka-tithioM ko parvatithi ke rUpameM batAyI hai tathApi vaha bAraha parvatithi ke prakAra kI nahIM hai / kyoMki laukika paMcAMga meM kalyANaka-tithi kI kSaya-vRddhi hone para bhI ArAdhanA meM vahI kSaya-vRddhi kAyama rahatI hai / usakI badalI meM zrI vijayadevasUrIya paraMparA meM anya tithi kI kSaya-vRddhi Aja dina taka kI gayI nahIM hai / aura vaha paraMparA ucita bhI hai / kyoMki bAraha parvatithi nitya parvatithi hai aura kalyANaka-tithi Adi naimitika parvatithi hai| aura ina donoM meM yahI aMtara vAstavika hai / ata eva bAraha parvatithi kI kSaya-vRddhi meM anya aparvatithi kI kSayavRddhi kI jAtI hai kintu kalyANaka-tithi kI kSaya-vRddhi meM nizcaya hI anya tithi kI kSaya-vRddhi kI jAtI nahIM hai / 12 parvatithi meM apavAda vacana kA sthAna nitya hI rahatA hai| laukika paMcAMga meM 1 (pratipadA) kA kSaya ho taba ArAdhanA meM bhI 1 (pratipadA) kA kSaya kiyA jAtA hai / aura 1 (pratipadA) kI ArAdhanA bIja ke dina kI jAtI hai / besatA varSa yA besatA mahinA bhI bIja ke dina hI ginA jAtA hai aura usI nimitta se snAtra Adi bhI bIja ke dina hI kiyA jAtA hai kintu pUrNimA pratipadA, amAvAsyA-pratipadA ikaTThe kiye jAte nahIM hai aura pratipadA kA kArya pUrNimA yA amAvAsyA ke dina kiyA jAtA nahIM hai| 2 (bIja) ke kSaya hone para pratipadA kA kSaya kiyA jAtA hai / aura 1 aura 2 donoM kI ArAdhanA bIja ke dina kI jAtI hai kintu 1-2 ikaTThe kiye jAte nahIM hAlAMki "kSaye pUrvAo"-"vRddhau uttarA0"vacana kA sthAna-avakAza nitya parvatithi svarUpa bAraha parvatithi meM nizcaya hI pUrNataH hai aura bAkI aparvatithi va naimitika parvatithi svarUpa kalyANaka-tithi Adi meM yathAsaMbhava vibhASApUrvaka avakAza hai| kvacitpravRttiH kvacidapravRttiH, kvacidvibhASA kvacidanyadeva / vidhervidhAnaM bahudhA samIkSya, caturvidhaM bAhulakaM vadanti / / isa prakAra kI vyavasthA prAcIna kAla se calI AtI hai / ata eva tithi aura tithi kI ArAdhanA meM koI garabar3I nahIM hotI hai / 3(tRtIyA) kA kSaya hone para trIja kA kSaya kiyA jAtA hai / 3-4 eka sAtha bole jAte hai aura eka sAtha gine jAte hai / trIja kI ArAdhanA bIja ke dina nahIM kI jAtI kintu 3-4 eka sAtha mAnakara bIja ke bAda Aye ho dina arthAt caturthI ke dina kI jAtI hai / trIja kI sAlagirAha bhI bIja ke dUsare dina manAyI jAtI hai / vaise akSaya tRtIyA kA kSaya hone para, vaizAkha zukla-2 ke bAda hI 3-4 sAtha meM mAnakara usI dina varSItapa ke pAraNA kiyA jAtA hai / kintu vaizAkha zukla-3 kA kSaya hone para vaizAkha zukla-2 ke dina varSItapa kA pAraNA nahIM kA jAtA hai / isa prakAra 2-3 ikaTThe nahIM ke jAte hai / kyoMki aisA karane para varSItapa kI ArAdhAnA meM eka dina kama hotA hai / 4 (caturthI) kA kSaya hone para caturthI kA kSaya kiyA jAtA hai / aura 3-4 sAtha meM bole jAte hai aura manAye jAte hai / 3-4 donoM tithi kI ArAdhanA tRtIyA ke dina hI kI jAtI hai| 5 (paMcamI) kA kSaya hone para caturthI kA kSaya kiyA jAtA hai / aura 3-4 sAtha meM mAnakara 3-4 donoM tithi kI ArAdhanA eka hI dina meM kI jAtI hai kintu 4-5 ikaDe nahIM kiye jAte hai / 6(chaThTha) ke kSaya hone para 6 kA kSaya kiyA jAtA hai / chaTha kI ArAdhanA paMcamI aura chaThu eka sAtha mAnakara paMcamI ke dina nahIM kI jAtI hai / kintu chatru parva-aparvatithi ke kSaya hone para eka tithi pakSa kI tithi kI aura ArAdhanA kI zuddha praNAlikA Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aura saptamI eka sAtha joDa kara saptamI ke dina kI jAtI hai / aSADa zukla-6 kA kSaya hone para zrI mahAvIrasvAmI kA cyavana kalyANaka bhI paMcamI ke bAda saptamI ke dina chaTha aura saptamI sAtha mAnakara manAyA jAtA hai| cyavana kalyANaka kA julusa bhI usI dina nikAlA jAtA hai / kyoMki paMcamI ke bAda hI prabhu kA cyavana huA thA / ThIka usI prakAra vaizAkha zukla-6, vaizAkha kRSNa-6 aura zrAvaNa zukla-6 Adi kA kSaya ho taba paMcamI ke bAda AnevAlI saptamI ke dina chatu aura saptamI eka sAtha mAnakara usI dina chaThTha saMbaMdhita sAlagirAha manAyI jAtI hai| 7 (saptamI) kA kSaya hone para saptamI kA kSaya kiyA jAtA hai aura saptamI kI ArAdhanA chaTha - saptamI ko joDa kara usI chaTha ke dina kI jAtI hai / 8 (aSTamI) kA kSaya hone para saptamI kA kSaya kiyA jAtA hai / aura chaTha-saptamI donoM ko joDakara chaTha ke dina hI chaTha aura saptamI donoM tithi kI AradhanA kI jAtI hai / paMcAMga meM batAyI gayI saptamI ke dina aSTamI kI ArAdhanA kI jAtI hai kintu saptamI aura aSTamI ikaTThI nahIM kI jAtI hai| 9 (navamI) kA kSaya hone para 9 kA kSaya kiyA jAtA hai / 9 kI ArAdhanA 8-9 ko joDakara aSTamI ke dina nahIM kI jAtI hai kintu 10 ke dina 9-10 joDakara kI jAtI hai| 10 (dazamI) kA kSaya hone para 10 kA kSaya kiyA jAtA hai aura 9 ke dina 9-10 joDakara 9-10 kI ArAdhanA 9 ke dina hI kI jAtI hai / arthAt zrIpArzvanAtha prabhu kA janmakalyANaka 9-10 ko joDakara 9 ke dina hI kiyA jAtA hai / 10-11 joDakara 11 ke dina poSa dazamI kI ArAdhanA nahIM kI jAtI hai, ThIka usI prakAra 10 kI sAlagirAha bhI (bhoyaNI Adi tIrtha kI) 9 ke dina hI 9-10 joDakara manAyI jAtI hai| 11 (ekAdazI) kA kSaya ho taba 10 kA kSaya kiyA jAtA hai |shriipaarshvnaath prabhu kA janmakalyANaka 9-10 ko joDakara 9 ke dina hI kiyA jAtA hai / 10-11 joDakara 11 ke dina poSa dazamI kI ArAdhanA nahIM kI jAtI hai, aura upara batAyA usI prakAra unake agale dina arthAt 9 ke dina 9-10 donoM tithioM kI ArAdhanA kI jAtI hai| 12 (dvAdazI) kA kSaya hone para 12 kA kSaya kiyA jAtA hai / aura 12 kI ArAdhanA 11-12 joDakara 11 dina nahIM kI jAtI hai / kintu 13 ke dina 12-13 joDakara 13 ke dina kI jAtI hai / 13 (trayodazI) kA kSaya hone para 13 kA kSaya kiyA jAtA hai aura 12 ke dina 12-13 joDakara donoM tithi kI ArAdhanA 12 ke dina kI jAtI hai / 14 (caturdazI) kA kSaya hone para 13 kA kSaya kiyA jAtA hai / aura 12 ke dina 12-13 joDakara 12-13 donoM tithi kI ArAdhanA 12 ke dina hI kI jAtI hai kintu 13-14 ikaTThA karake 14 ke dina 13 kI ArAdhanAnahIM kI jAtI hai / ata eva caitra zukla-14 ke kSaya hone para zrI mahAvIra janmakalyANaka 13-14 sAtha mAnakara 14 ke dina manAyA jAtA nahIM hai / kintu 13 kA kSaya karake 12-13 joDakara 12 ke dina manAyA jAtA hai / 13 kI sAlagirAha ho vahA~ bhI 14 ke kSaya hone para upara batAyA usI prakAra se hara vakta 12-13 joDakara 12 ke dina hI manAyA jAtA hai| pUrNimA yA amAvAsyA kA kSaya hone para 13 kA hI kSaya hotA hai| ____ 15 (pUrNimA) yA 30 (amAvAsyA) kA kSaya hone para bhI 13 kA hI kSaya kiyA jAtA hai aura 12 ke dina 12-13 joDakara donoM tithi kI ArAdhanA kI jAtI hai, aura paMcAMga kI 13 ke dina 13 hone para bhI 14 kI jAtI hai aura paMcAMga kI 14 ke dina 14 hone para bhI pUrNimA yA amAvAsyA kI jAtI hai kintu 14-15 yA 14-30 juDA jAtA nahIM hai / aura isa prakAra caturdazI-pUrNimA va caturdazI amAvAsyA svarUpa saMyukta parva kI ArAdhanA nirAbAdha ho zakatI hai / sAtha sAtha __ caturdazI-pUrNimA va caturdazI-amAvAsyA ke chaThu tapa kI ArAdhanA bhI ho zakatI hai| Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAMga kI teraza audayikI caturdazI hotI hai aura caturdazI audayikI pUrNimA yA amAvAsyA hotI hai| pUrNimA-amAvAsyA kA kSaya hone para paMcAMga meM caturdazI hone para bhI trayodazI ke dina caturdazI kI jAtI hai / caturdazI ke dina pUrNimA yA amAvAsyA kI jAtI hai / vaha "kSaye pUrvA0" vacana ke AdhAra para hI kI jAtI hai / arthAt "kSaye pUrvA0" vacana ke AdhAra para hI paMcAMga kI teraza audayikI caturdazI hotI hai aura paMcAMga kI caturdazI audayikI pUrNimA yA amAvAsyA hotI hai / ata eva pUrva ke mahAna puruSa ArAdhanA meM isa prakAra kI praNAlikA avicchinna rUpa se mAnya karate rahe haiN| parva-aparvatithi kI vRddhi ho taba tithi aura tithi kI ArAdhanA kI ekatithi pakSa kI zuddha praNAlikA / laukika paMcAMga meM 1 (pratipadA) kI vRddhi hone paraarthAt pratipadA do hone para pratipadA kI ArAdhanA dUsarI pratipadA ke dina kI jAtI hai / besatuM varSa yA besatA mahinAprathama pratipadA ke dina manAyA jAtA hai aura usI nimitta kA snAtra Adi bhI prathama pratipadA ke dina kiyA jAtA hai| 2 (bIja) kI vRddhi hone para 1 do kI jAtI hai kintu do bIja nahIM kI jAtI hai / paMcAga kI pahalI bIja ke dina 1 audayikI nahIM hone para bhI, usI dina dUsarI ekama kI jAtI hai aura vaha audayikI 1 ginI jAtI hai / ata eva dUsarI ekama ke dina ekama kI ArAdhanA kI jAtI hai / kintu besatA varSa yA besatA mahinA yahA~ bhI pahalI ekama ke dina kiyA jAtA hai| 3 (tRtIyA) kI vRddhi hone para do tRtIyA kI jAtI hai aura tRtIyA kI ArAdhanA dUsarI tRtIyA ke dina kI jAtI hai| 4 (caturthI) kI vRddhi hone para caturthI kI vRddhi kI jAtI hai| 5 (paMcamI) kI vRddhi hone para do caturthI kI jAtI hai aura caturthI kI ArAdhanA pahalI paMcamI ke dina dUsarI caturthI mAnakara kI jAtI hai kintu do paMcamI nahIM kI jAtI hai / isa prakAra laukika paMcAMga meM bhAdrapada zukla paMcamI do hone para bhI ArAdhanA meM zAstrAnusArI ahamadAbAda DaheLA ke upAzraya kI praNAlikA anusAra do caturthI kI jAtI hai aura dUsarI caturthI arthAt paMcAMga kI pahalI paMcamI ko dUsarI caturthI mAnakara usI dina saMvatsarI mahAparva kI ArAdhanA kI jAtI hai / do tRtIyA aura do paMcamI bhI nahIM kI jAtI hai| 6 (cha) kI vRddhi hone para do cha? kI jAtI hai aura chaTha kI ArAdhanA dUsarI chaTha ke dina kI jAtI hai / 7 (saptamI) kI vRddhi hone para do saptamI kI jAtI hai aura saptamI kI ArAdhanA dUsarI saptamI ke dina kI jAtI hai / 8 (aSTamI) kI vRddhi hone para do saptamI kI jAtI hai aura saptamI kI ArAdhanA paMcAMga kI pahalI aSTamI ko dUsarI saptamI mAnakara kI jAtI hai kintu aSTamI do nahIM kI jAtI hai| 9 (navamI) kI vRddhi hone para do navamI kI jAtI hai aura navamI kI ArAdhanA dUsarI navamI ke dina kI jAtI hai / 10 (dazama) kI vRddhi hone para do dazama kI jAtI hai aura dazama kI ArAdhanA dUsarI dazama ke dina kI jAtI hai / ___11 (ekAdazI) kI vRddhi hone para do dazama karake dUsarI dazama ke dina hI poSa dazama kI ArAdhanA kI jAtI hai| 11 (ekAdazI) kI vRddhi hone para do dazama kI jAtI hai kintu do ekAdazI nahIM kI jAtI hai, dazama kI ArAdhanA paMcAMga kI pahalI ekAdazI ko dUsarI dazama mAnakara usI dina hI dazama kI ArAdhanA kI jAtI hai / paMcAMga meM yadi vaizAkha zukla ekAdazI kI vRddhi hone para zrI mahAvIrasvAmI ke kevaLajJAna kalyANaka kI ArAdhanA paMcAMga kI pahalI ekAdazI ko dasarI dazama mAnakara usI dina kI jAtI hai / ThIka usI taraha mAgha zukla-11 do ho to bhI paMcAMga kI audayikI 10 ke dina sAlagirAha manAyI jAtI nahIM hai kintu paMcAMga kI pahalI 11 ko dUsarI 10 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnakara usI dina kI jAtI hai aura pUrNimA yA amAvAsyA kI ArAdhanA paMcAMga kI dUsarI pUrNimA yA amAvAsyA ke dina kI jAtI hai| bhAdrapada zukla-5 (paMcamI) kI vRddhi meM do catarthI karane meM hI ArAdhya paMcamI se saMvatsarI kA anaMtara caturthItva tathA avyavahitapUrvavartitva sahI mAyane meM hotA hai| mAnakara usI dina hI manAyI jAtI hai, isa prakAra pahalI ekAdazI hI audayikI dUsarI dazama banatI hai| ____ 12 (dvAdazI) kI vRddhi ho to do 12 kI jAtI hai aura dUsarI 12 ke dina ArAdhanA kI jAtI hai| 13 (trayodazI) kI vRddhi ho to 13 do kI jAtI hai aura 13 kI ArAdhanA dUsarI 13 ko kI jAtI hai| caitra zukla 14 (caturdazI) kI vRddhi ho to do prayodazI karake dUsarI trayodazI ke dina hI janmakalyANaka manAyA jAtA hai| ___ 14 (caturdazI) kI vRddhi ho to do trayodazI kI jAtI hai aura paMcAMga kI pahalI caturdazI ko dUsarI trayodazI karake 13 kI ArAdhanA kI jAtI hai / 13 kI sAlagirAha bhI usI dina manAyI jAtI hai / ata eva paMcAMga meM caturdazI do ho to zrI mahAvIra janmakalyANaka kI ArAdhanA bhI paMcAMga kI pahalI caturdazI ko dUsarI 13 karake kI jAtI hai / kalyANaka kA julusa bhI usI dUsarI 13 ke dina nIkAlA jAtA hai kintu do caturdazI nahIM kI jAtI hai / vaise paMcAMga meM do caturdazI ho to trayodazI kI ArAdhanA, kalyANaka va kalyANaka kA julusa paMcAMga kI trayodazI ke dina nahIM kiyA jAtA hai kintu paMcAMga kI pahalI caturdazI ArAdhanA meM audayikI 13 banatI hai aura isI dina hI 13 saMbaMdhita sarva kArya kiyA jAtA hai / isa prakAra bhAdrapada zukla-5 (paMcamI) kI vRddhi arthAt paMcamI do ho to ArAdhanA meM paMcAMga kI pahalI paMcamI ko caturthI karake use audayikI dUsarI caturthI mAnakara usI dina hI zrIsaMvatsarI mahAparva kI ArAdhanA kI jAtI hai kintu paMcamI do nahIM kI jAtI hai / isa prakAra karane se saMvatsarI mahAparva kA ArAdhya paMcamI dina se avyavahitapUrvavartitva aura anantaracaturthItva yathArtha rUpa se prApta hotA hai aura ArAdhanA bhI hotI hai / ata eva paMcAMga meM bhAdrapada zukla paMcamI do ho to arthAt vi. saM. 1992 meM bhAdrapada zukla dUsarI caturthI ke dina ravivAra kI saMvatsarI kI taraha tathA vi. saM. 1993 meM bhAdrapada zukla dUsarI caturthI dina guruvAra kI saMvatsarI kI taraha ArAdhya paMcamI kA dina jo paMcAMga meM dUsarI paMcamI kA dina hai, usake avyavahitapUrvavarti pahalI paMcamI ke dina dUsarI caturthI karake saMvatsarI mahAparva kI ArAdhanA karanA ucita hai aura isameM hI "antarA viya se kappai0" isI sarvamAnya Agamavacana kA tAtparya aura prAmANya nihita hai| sAtha sAtha bhAdrapada zukla paMcamI kA paMcAMga meM kSaya hone para anya paMcAMga ke AdhAra para bhAdrapada zukla SaSThI kA kSaya mAnakara bhAdrapada zukla paMcamI ko akhaMDa rakhakara caturthI ke dina saMvatsarI mahAparva kI ArAdhanA kI jAtI hai| kintu paMcamI kA kSaya nahIM kiyA jAtA hai tathA caturthI aura paMcamI ikaTThe nahIM kiye jAte hai, tathA tRtIyA kA kSaya nahIM kiyA jAtA hai / isa prakAra kI tithi kI zuddha praNAlikA zAstra va vijayadevasUrIya paraMparAnusAra Aja taka calI AtI hai| pUrNimA-amAvAsyA kI vRddhi meM bhI 13 kI hI vRddhi kI jAtI hai |puurnnimaa yA amAvAsyA kI vRddhi meM bhI do trayodazI kI jAtI hai| paMcAMga kI pahalI pUrNimA yA amAvAsyA ko caturdazI kI jAtI hai aura paMcAMga kI dUsarI pUrNimA yA amAvAsyA ko hI pUrNimA yA amAvAsyA kI jAtI hai / isa taraha 13 kI kalyANaka kI ArAdhanA paMcAMga kI caturdazI ko hI dUsarI trayodazI mAnakara kI jAtI hai aura caturdazI kI ArAdhanA (pauSadha, pakkhI, cAturmAsika pratikramaNa Adi) paMcAMga kI pahalI pUrNimA yA pahalI amAvAsyA ke dina caturdazI karake use audayikI caturdazI Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isa praNAlikA ke anusAra saMvatsarI kI ArAdhanA karane se zrI kAlikAcArya bhagavaMte paMcamI ke rakSaNArtha caturthI kA pravartana kiyA thA usakI apekSA se paMcamI kA rakSaNa bhI hotA hai| tathA saMvatsarI mahAparva kA tathA AgAmI besatA varSa kA samAna vAra mila jAtA hai| ata eva saikaDo varSa se jisa vAra kI saMvatsarI ho usI vAra kA nayA besatA varSa AtA hai, vaha bhI prApta hotA hai / tithi prarUpaNA kI prAcIna maryAdA DahelA ke tathA lavAra kI poLa ke upAzraya kI hai / isa prakAra samagra hindustAna kA zvetAmbara mUrtipUjaka tapAgaccha saMgha karatA A rahA hai / tithi- prarUpaNA kI praNAlikA ahamadAbAda parama pUjya paMnyAsa zrI rUpavijayajI gaNivaranA DaheLAnA upAzraya kI aura lavAra kI poLa ke upAzraya kI hone se donoM upAzraya kI tithi kA aura saMvatsarI kA jo nirNaya hotA hai vaha samagra ahamadAbAda ke tapAgaccha ke sabhI upAzrayavAle mAnya karate the aura mAnya kara rahe hai / vahI nirNaya ahamAdAbAda kA saMpUrNa tapAgacchIya saMgha mAnya karate the aura mAnya rakhate hai, vahI nirNaya hindustAna kA sakala tapAgacchIya saMgha ko mAnya hone kI paraMparA hai / ata eva hindustAna ke sabhI gA~va, zahara ke sabhI tapAgaccha saMgha meM tithi kI va saMvatsarI mahAparva kI eka samAna ArAdhanA calI AtI hai| Aja taka isa prakAra kI praNAlikA calI AtI hai| hamAre pUjya vaDIla tathA hama bhI DoLA ke upAzraya kI tathA lavAra ke upAzraya kI praNAlikA anusAra saMvatsarI mahAparva kI tathA tithi kI ArAdhanA karate the aura karate rheNge| Aja taka DaheLA ke upAzraya kI tathA lavAra kI poLa ke upAzraya kI ArAdhanA se bhinna ArAdhanA nahIM kI hai| usI prakAra DaheLA ke upAzraya kI tathA lavAra kI pola ke upAzraya kI praNAlikA anusAra ArAdhanA kareMge / vi. saM. 1952 Adi meM bhAdrapada zukla paMcamI ke kSaya hone para chaThTha kA kSaya sakala zrItapAgaccha saMghane kiyA thA / 7 vi. saM. 1952 meM, vi. saM. 1961 meM, vi. saM. 1989 meM aura vi. saM. 2004 meM paMcAMga meM bhAdrapada zukla paMcamI ke kSaya hone para anya paMcAMga ke AdhAra para bhAdrapada zukla chaTha kA kSaya karake, bhAdrapada zukla paMcamI ko akhaMDa rakhakara bhAdrapada zukla caturthI ko saMvatsarI mahAparva kI ArAdhanA sakala zrI tapAgaccha saMgha ne kI thI aura vaha ucita kiyA thA / bAda meM vi. saM. 2013 va 14 meM paMcAMga meM bhAdrapada zukla paMcamI kA kSaya thA, kintu usI vakhta vi. saM. 1952, 1961, 1989 Adi kI taraha chaThTha ke kSayavAle anya paMcAMga kA AdhAra nahIM lekara kintu vartamAna paMcAMga mAnya karake "kSaye pUrvAo" vacana ke anusAra bhAdrapada zukla caturthI ke dina paMcamI karake, bhAdrapada zukla paMcamI akhaMDa rakhakara vahI ArAdhanA paMcamI ke avyavahitapUrva ke dina saMvatsarI mahAparva kI ArAdhanA krnii| aisA nirNaya DaheLA ke upAzraya tathA lavAra kI poLa ke upAzraya ke saMgha ne kiyA / usI prakAra ArAdhanA karane kA jAhira huA / aura usI prakAra samagra tapAgaccha saMgha ne ArAdhanA kI, hamane bhI usI prakAra ArAdhanA kI / yadyapi ina donoM upAzraya ke saMgha meM bhI matavaibhinya thA / yadyapi DaheLA ke upAzraya aura lavAra kI poLa ke upAzraya ke saMgha meM do bhinna vicAra the| (1) bhAdrapada zukla paMcamI ke kSaya para caturthI kA kSaya mAnanA aura tRtIyA ke dina tRtIyA aura caturthI eka sAtha mAnakara bhAdrapada zukla caturthI kI saMvatsarI karanA tathA bhAdrapada zukla paMcamI do ho to bhAdrapada zukla caturthI do karanA / yaha vicAra AcArya zrI vijayaharSasUrijI ke the / (2) jaba ki AcArya zrIvijayasurendrasUrijI (DaheLAvAle) kI mAnyatA bhAdrapada zukla paMcamI ke kSaya hone para caturthI kA kSaya na karake tRtIyA kA kSaya karane kI thI aura bhAdrapada zukla paMcamI do hone para do tRtIyA karane kI thI / Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kintu bhAdrapada zukla paMcamI kA kSaya nahIM karanA, paMcamI ko akhaMDa rakhanA aura bhAdrapada zukla paMcamI do nahIM karanA / ArAdhya paMcamI ke avyavahitapUrva dina para saMvatsarI mahAparva kI ArAdhanA karanI / isa vicAra para to donoM saMmata the / vahI tithi ke prAmANya meM usI tithi kA audayikatva hI kAraNa hai| caturdazI hone para bhI trayodazI ke dina caturdazI karanevAle tathA caturdazI ke dina pUrNimA yA amAvAsyA karanevAle ArAdhaka hI hai| caturdazI-pUrNimA yA caturdazI-amAvAsyA donoM saMyukta parvatithi meM jaba paMcAMga meM pUrNimA yA amAvAsyA kA kSaya hone para ArAdhanA meM "kSaye pUrvA0" vacana kI AvRtti (do bAra pravRtti) karane se caturdazI pUrNimA yA amAvAsyA banatI hai aura trayodazI caturdazI banatI hai / aura trayodazI anaudayikI hone se usakA kSaya kiyA jAtA hai / ataH ArAdhanA meM caturdazI hone para bhI prayodazI ke dina caturdazI karane se aura ThIka usI taraha caturdazI ke dina pUrNimA yA amAvAsyA karane se aura usI prakAra ArAdhanA karane se paraMparAvAle pUrvokta sarvamAnya zAstravacana aura zrIvijayadevasUrIya paraMparA anusAra pUrNataH ArAdhaka hI hai| tithi ke prAmANya meM tithi kA bhukta kAla yA tithi kI samApti prAyojaka nahIM hai kintu "udayaMmi jA tihi sA pamANaM0" isa sarvamAnya vacana ke anusAra usI tithi kA audayikatva hI usa meM prAyojaka hai / usameM koI matabhinya nahIM hai| paMcAMga kI kSINa aSTamI bhI"kSaye pUrvAo" vacana ke anusAra saptamI ke dina audayikI aSTamI banatI hai| ___ jaba bhI paMcAMga me parvatithi kA kSaya hotA hai arthAt usakA audayikatva nahIM hotA hai taba ArAdhanA meM "kSaye pUrvA0" vacana se pUrva kI jo tithi hai vaha kSINa tithi ke rUpa meM pramANita hotI hai arthAt aSTamI kA kSaya hone para"kSaye pUrvAo" vacana se pUrva kI jo saptamI hai vaha aSTamI tithi ke rUpa meM pramANita hotI hai, isa prakAra vaha aSTamI rUpa meM audayikI siddha hotI hai arthAt vahA~ saptamI tithi meM jo audayikatva hai, usakI nivRtti hotI hai ataH saptamI kA kSaya kiyA jAtA hai aura "kSaye pUrvAo" vacana se aSTamI meM audayikatva prApta hotA hai / paMcAMga meM jaba do aSTamI hotI hai taba pahalI aSTamI bhI "vRddhau uttarA" vacana ke anusAra dUsarI audayikI saptamI banatI hai| jaba paMcAMga meM do aSTamI hotI hai taba "vRddhau uttarAo" vacana ke anusAra pahalI aSTamI meM se aSTamI ke rUpa meM usakA audayikatva nivRtta hotA hai aura pahalI aSTamI dUsarI saptamI banatI hai aura usameM saptamI ke rUpa meM audayikatva prApta hotA hai| "vRddhau kAryA0" vacana se pahalI pUrNimA yA amAvAsyA ke dina caturdazI aura caturdazI ke dina dUsarI trayodazI kI jAtI hai| paMcAMga meM pUrNimA yA amAvAsyA kI vRddhi arthAt do ho to ArAdhanA meM "vRddhau kAryA tathottarA " vacana kI AvRtti (do bAra pravRtti) karane se pahalI pUrNimA yA amAvAsyA caturdazI banatI hai aura vaha audayikI siddha hotI hai / tathA paMcAMga kI jo caturdazI hai vaha audayikI dUsarI trayodazI banatI hai / isa prakAra do pUrNimA yA amAvAsyA kI jagaha do trayodazI kI jAtI hai / isa prakAra caturdazI kA aMza mAtra bhI bhukta kAla na hone para bhI "vRddhau kAryA tathottarA" niyama se pahalI pUrNimA yA amAvAsyA ko caturdazI karake usI prakAra ArAdhanA karane se paraMparAvAle pUrvokta zAstravacana anusAra pUrNataH ArAdhaka hI hai| paMcAMga meM caturdazI hone para bhI trayodazI ke dina caturdazI Adi karanA tathA paMcAMga meM bhAdrapada zukla paMcamI do hone para pahalI bhA. zu. paMcamI ke dina dUsarI caturthI mAnanA yA manAnA anartha kA kAraNa nahIM hai kintu samyaktvazuddhi kA hI AlaMbana yA kAraNa hai| Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ usakA tAtparya yaha hai ki paMcAMga meM caturdazI hone para bhI trayodazI ke dina caturdazI karanA athavA pahalI pUrNimA yA amAvAsyA ke dina caturdazI karanA, sAtha / sAtha bhAdrapada zukla paMcamI do hone para pahalI paMcamI ke dina dUsarI caturthI (jisameM saMvatsarI mahAparva kI ArAdhanA kI jAtI hai) mAnane meM aura manAne meM paraMparAvAle kisI bhI prakAra kI galatI nahIM karate hai / aura isa prakAra mAnanA yA manAnA tanika bhI anartha kA kAraNa nahIM hai kintu nizcaya hI ArAdhanA hI hai aura samyaktva arthAt zuddha zraddhA kI nirmaLatA kA parama AlaMbana yA kAraNa hai| vadato vyAghAta jaisA bolanevAle anukaMpA arthAt dayA karane lAyaka hI hai| jo varga zrIvijayadevasUrIya paraMparAvAle tapAgacchIya sakaLa zrI saMgha se vi. saM. 1992 aura 1993 meM parvatithi kI kSaya-vRddhi meM alaga hokara tithi kI, pakkhI kI aura cAturmAsika kI ArAdhanA alaga kI hai / bAda meM pichale kucha sAla se apanI tithi kIbhinna AcaraNA va prarUpaNA meM paTTa ke rUpa meM thoDA sA parivartana karake pUrNimA aura amAvAsyA kI ArAdhanA meM paraMparAvAle ekatithi pakSa ke anusAra ArAdhanA karate haiM aura karavAte haiM tathA pahalI pUrNimA yA pahalI amAvAsyA ke dina caturdazI aura paMcAMga kI caturdazI ke dina dUsarI trayodazI mAnate haiM aura manAte haiM / jisa dina laukika paMcAMga meM caturdazI kA bhogya kAla kA nAmanizAna bhI nahIM hai usI dina caturdazI tathA paMcAMga meM caturdazI hone para bhI trayodazI ke dina caturdazI mAnate haiM aura manAte bhI haiM / itanA hI nahIM usI varga kI tithipatrikA arthAt paMcAMga meM bhI jaba laukika paMcAMga meM do pUrNimA yA do amAvAsyA ho taba do trayodazI likhA jAtA hai aura pUrNimA yA amAvAsyA kSaya hone para trayodazI kA kSaya likhA jAtA hai aura isI prakAra ve paraMparAvAloM ke sAtha hI pUrNimA yA amAvAsyA kI kSaya-vRddhi meM caturdazI kI, pakkhI kI aura cAturmAsikI kI ArAdhanA karate haiM / __tathApi Aja usI varga ke loga apane liye hI vadato vyAghAta jaisA "paraMparAvAle mahA anartha kara rahe haiM aura unako apane bhalAI ki khAtira bhI apanI bhUla sudhAra lene kI AvazyakatA hai|" aisA bola rahe haiM aura likhavAte bhI hai / aisA vadato vyAghAta jaisA bolakara ve loga hI (yadi unakI samajha meM Aye to)kaisA mahA anartha kara rahe haiM ? kaisA mahA anartha kA sevana kara haiM ? kaisI bhUla kara rahehai ? yadi unako sahI bAta samajha meM Aye to apane hI bhalAi ke mutAbika apanI galatI sudhAra lene ke liye avazya vicAra karanA cAhiye / ___ vAstava meM ve loga anukaMpA pAtra hai aisA kahane meM kucha bhI anucita nahIM lagatA hai| AjJA''rAddhA virAddhA ca, zivAya ca bhavAya ca , isa tithi praNAlikA kitAba kA lekhana hamane "tameva saccaM nIssaMka, jaM jiNehiM paveiyaM" se vAsanAvAsita antaHkaraNa se apane kSayopazama ke anusAra apanI samajha ke anusAra svaparakalyANArthe kiyA hai / isameM yadi pramAda ke kAraNa zrIvItarAga paramAtmA kI AjJA se viparIta likhA gayA ho to usake liye vividha trividha se "micchA mi dukkaDa" dete haiN| hamAre isa lekhana meM yadi kisI ko bhUla mAluma paDa jAve to khuzI se bhUla nikAla sakate haiM / kintu hamAre lekhana kA pUrNataH zravaNa-manana-nididhyAsana karake, hamAre hRdaya ke tAtparya kA yathArya avagAhana karake nikAlI yI bhUla hamAre dila ko tanika bhI duHkha nahIM pahuMcAyegI / isa prakAra sarva vaDIla va mAnya mahApuruSoM ko aMjalibaddha hama bAra bAra vinayasahita nivedana karate haiN| vijayanandanasUri zubhaM bhavatu caturvidhasya zrIzramaNasaMghasya || namo namaH zrI gurunemisUraye / / vi. saM. 2014 meM ahamadAbAda meM sammilita tapAgacchIya mani saMmelana meM vaizAkha zukla-caturthI, budhavAra, tA. 23-4-1958 ke dina rakhA gayA jAhira nivedana ..... Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tithiviSayaka vicArabheda ke bAre meM bAraha parvatithi, saMvatsarI mahAparva kI ArAdhanA kA dina, kalyANaka tithie~ aura anya tithioM kA samAveza hotA hai, usameM do bIja, do paMcamI, do aSTamI, do ekAdazI, pUrNimA aura amAvAsyA ina bAraha parvatithi ke bAre meM jo praNAlikA hai ki laukika paMcAMga meM jaba bhI ina parvatithioM kI kSaya vRddhi hone para ArAdhanA meM ina bAraha parvatithioM meM se kisI bhI parvatithi kI kSaya vRddhi nahIM kI jAtI hai kintu usakI jagaha aparvatathi kI kSaya vRddhi kI jAtI hai| isa prakAra se calI AtI jo zAstrAnusArI zuddha praNAlikA, jo pU. zrIvijayadevasUrijI mahArAja kI paraMparA ke nAma se prasiddha hai itanA hI nahIM usake pahale bhI yahI praNAlikA thI, kyoMki pU. zrI devasUrijI ko pU. zrIhIrasUrijI mahArAja kI praNAlikA se bhinna praNAlikA kA pravartana karane kA koI viziSTa kAraNa yA prayojana ho aisA mAnane ke liye koI sabUta nahIM hai / itanA hI nahIM pU. zrIhIrasUrijI mahArAja ke kAla meM bhI isa prakAra kI praNAlikA mAnya thI aura vahI praNAlikA pU. zrIdevasUrijI mahArAja ne apanAyI, jo aba taka apanI paTTaparaMparA meM avicchinna rUpa se calI AtI hai aura jisa praNAlikA kA saMvigna vidvAn gItArthamahApuruSoM ne Adara kiyA hai aura AcaraNa kiyA hai, isameM kisI bhI prakAra ke tarka yA zaMkA yA carcA kA sthAna nahIM hai aisA hama mAnate haiN| anya kisI varga kI aisI mAnyatA ho ki yaha praNAlikA yatioM ke gAr3ha aMdhakAramaya kAla meM asaMvigna-agItArtha aura parigrahadhArI zithilAcArI dvArA calAyI gayI hai to vahI mAnyatA usI varga ko bhale hI mubAraka ho / yatioM meM bhale hI zithilAcAra aura parigraha ho tathApi itanA to nizcita hI hai ki ve vItarAga dharma ke prati pUrNataH zraddhAvAna to the hii| una logoM ko tithi ke bAre meM galata hetu saha azuddha prarUpaNA karane kA koI kAraNa nahIM thaa| una logoM ne to usI kaThina kAla meM dharma kI rakSA kI thii| 10 tathApi itanA nizcita hai ki pUrvokta bAraha parvatithi kI kSaya vRddhi mata karanA, usakI badalI meM aparvatithi kI kSaya vRddhi karane kI Aja taka calI AtI avicchinna zuddha praNAlikA seMkaDo sAla se samagra tapAgaccha saMgha meM apane sarva vaDIloM ne apanAyI hai, vaha hameM mAluma hai aura pU. paMnyAsa zrIrUpavijayajI gaNi mahArAja kI DaheLA ke upAzraya kI sthApanA se Aja paryaMta hama saba usI prakAra hI samagra tapAgaccha saMgha meM AcaraNa karate haiN| bhale hI kucha logoM ke nizcita varga ne laukika paMcAMga kI parvatithi kI kSaya vRddhi hone para ArAdhanA meM vahI kSaya vRddhi kAyama rakhane kI nayI praNAlikA tapAgaccha ke sabhI AcAryo kI binA saMmati 22 sAla se AcaraNa meM rakhI hai kintu vi. saM. 1992 se pUrva to samagra tapAgaccha meM tathA usI varga meM se bhI kisI bhI sAdhu-sAdhvI yA zrAvaka-zrAvikA ne parvatithi kI kSaya vRddhi nahIM kI hai / kintu pU. maNIvijayajI dAdA, pU. zrI buTerAyajI ma. pU. zrI mUlacaMdajI ma. pU. zrIvRddhicaMdajI ma. pU. zrIAtmArAmajI ma. pU. paMnyAsajI zrIpratApavijayajI gaNi, paM. zrIdayAvimaLajI ma. paM. zrI saubhAgyavimaLajI ma. paM. zrIgaMbhIravijayajI gaNi, donoM kamaLasUrijI ma. zrInItisUrijI ma. upAdhyAya zrI vIravijayajI ma. pravartaka zrIkAntivijayajI ma. muni zrIhaMsavijayajI ma. kAzIvAle zrIdharmasUrijI ma. zrInemisUrijI ma., zrIvallabhasUrijI ma. zrIdAnasUrijI ma. tathA zrIjhaverasAgarajI ma. zrIsAgarAnaMdasUrijI ma. tathA zrImohanalAlajI ma., munizrI kAMti munijI ma. zrIkhAMtisUrijI ma. Adi tamAma apane vaDIla pUjya mahApuruSoM ne vahI praNAlikA arthAt parvatithi kI kSaya vRddhi nahIM karane kA AcaraNa kiyA haiM aura Adara bhI kiyA hai / uparyukta sarva mahApuruSa gItArtha the, agItArtha nahIM the, mahAtyAgI the kintu zithilAcArI nahIM the, parigrahadhArI nahIM the kintu zuddha aparigrahI the, tathA vidvAn aura samayajJa puruSa the tathA vahI kAla bhI aMdhakAramaya nahIM thaa| itanA hI nahIM ve sabhI mahApuruSa bhavabhIru the aura zAstra ke anusAra hI pravRtti karanevAle the / unako zAstra se viruddha yA paraMparA se viruddha karane kA koI kAraNa nahIM thA / aura aisA mAnanA yA bolanA bhI hamAre liye una mahApuruSoM kI AzAtanA karanA hai aisA nizcita hamArA mAnanA hai / " Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzita huA thA aura "vIra zAsana " nAmaka mAsika meM nAma-sthAna sahita zabdazaH prakAzita huA thA / vaDhavANa kempa jeTha vada-6, ravivAra ataH hamArA aMtima abhiprAya aura kathana yaha hai ki --- bAraha parvatithi kI kSaya-vRddhi nahIM karanA / laukika paMcAMga meM jaba bhI bAraha parvatithi kI kSaya-vRddhi ho taba ArAdhanA meM usakI badalI meM aparvatithi kI kSaya-vRddhi hI karane kI jo praNAlikA hai usameM hama tanika bhI parivartana karanA nahIM cAhate haiM / aura apane samagra tapAgaccha meM caturvidha saMgha usI praNAlikA ko eka samAna rUpa se mAnya rakheM aura pichale kucheka varSa se jinhoM ne usase bhinna praNAlikA apanAyI hai usakA ve loga hRdaya kI vizAlatA se tyAga kareM / aisI tapAgacchIya carvidha zrIsaMgha ko merI nama vinaMti hai / tathA isa carcA ke viSaya meM bAraha parvatithi kI kSaya-vRddhi nahIM karane kI praNAlikA kA samAveza karanA ucita nahIM hai aisA hama mAnate haiM / bAkI saMvatsarI mahAparva kI ArAdhanA ke dina ke bAre meM aura anya kalyANaka-tithi Adi kI carcA karake nirNaya karane meM hamArI saMmati hai / uparyukta bAraha parvatithi ke bAre meM bhI atra upasthita donoM pakSa meM se jinako bhI paraspara carcA yA vicAra karanA ho, ve kara sakate haiM / itanA hI nahIM una logoM ke dvArA paraspara carcA yA vicAra karake jo bhI sarvasaMmata nirNaya hogA, usameM hamArI sammati hai kintu ArAdhanA meM bAraha parvatithi kI kSaya-vRddhi karane kI praNAlikA ko carcA kA viSaya nahIM banAnA cAhiye, yahI hamArI mAnyatA nizcita hI hai / vaha apane pUjya vaDIloM ne jisa prakAra AcaraNA kI hai, usako akSuNNa rakhanA cAhiye / aura isameM hI zAstrAnusAritva, paraMparAnusAritva aura gurvAjJAnusAritva pUrNataH rahatA hai aisI hamArI mAnyatA hai / vijayanandanasUri vaDhavANa kempa se vijayanandanasUri, tatra munizrI darzanavijayajI, munizrI jJAnavijayajI, munizrI nyAyavijayajI yogya anuvaMdanA jeTha vada-3, guruvAra kA zrAvaka gIradharabhAI ke sAtha bhejA huA patra milA / saMvatsarI ke bAre meM tumane kucha spaSTIkaraNa pUchAye haiM kintu Apa ko mAluma hai ki isa prakAra ke praznoM ke uttara ke liye pratyakSa milakara spaSTIkaraNa prApta karanA ucita hai / Aja dina taka Apane ApakI ora se paMcAMga prakAzita karavAye, usake bAre meM hameM kucha bhI pUchAyA nahIM hai yA usI samaya kucha bhI spaSTIkaraNa mAMgA nahIM hai / usake bAda Apane "jaina parvatithi kA itihAsa" kitAba chapavAyI usI samaya bhI hameM kucha batAyA nahIM thA / to aba spaSTIkaraNa pUchAne kA kyA matalaba? vizeSa tA. 7-6-1948, somavAra ke "muMbaI samAcAra" meM prakAzita lekha hamane yA hamAre gurujI ne diyA nahIM hai yA chapavAyA nahIM hai / aura kisane samAcArapatra meM diyA vo bhI hameM mAluma nahIM haiM / hama prAyaH kabhI bhI samAcArapatra meM kucha bhI dete nahIM haiM yA chapavAte nahIM haiM tathApi hamane vo diyA haiM yA chapavAyA haiM aisA koI mAne to vaha usakI nAsamajha hai / vi. saM. 1952 meM jodhapurI caMDAzcaMDa paMcAMga banAnevAle paMDita zrIdhara zIvalAla ko hI usI vakta pUchAne para unho ne likhA thA ki hamArA paMcAMga brahmapakSIya hai, vaha mAravADa meM mAnya hai, Apa ke pradeza meM saurapakSa mAnya hai to usI prakAra se Apa ko chaTha kA kSaya karanA / aura isake bAre meM 1952, zrAvaNa suda-15 kA "jaina dharma prakAza" pustaka-12, aMka - 5vaoN tathA 1952 aSADha vada-11 W vi. saM. 2004 meM surendranagara meM muni zrIdarzanavijayajI tripuTI kI ora se aaye| haye patra ke uttara kI nakala, jo patra usI samaya " zAsana sudhAkara " nAmaka mAsika meM Age pIche ke nAma binA "eka saMta puruSa kA bhedI patra" zIrSaka se Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA "sayAjI vijaya" par3ha leMge to vizeSa spaSTatA ho jaayegii| aura AtmArAmajI mahArAja kA bhI apanI upasthiti meM usI prakAra (6 ke kSaya kA) abhiprAya thA, vaha bhI Apa ko spaSTa ho jAyegA / tA. 18-5-1937 kA "AtmAnaMda prakAza" pu.34, aMka-12 meM A. zrI vallabhasUrijI bhI likhate haiM ki svargastha gurudeva kI AjJAnusAra 1952 meM bhAdrapada zukla 6 kA hI kSaya kiyA gayA thaa| to yadi usI vakta AtmArAmajI mahArAja ne Apane likhA hai usI prakArabhAdrapada zukla-5 ke kSaya para paMcamI kA hI kSaya mAnA hotA to zrI vallabhasUrijI ko apane gurujI ke viruddha likhane kA koI bhI kAraNa ho aisA hama mAnate nahIM haiM / vaLI Apa likhate hai ki A. zrIsiddhisUrijI kahate haiM ki maiM bhI pahale se hI paMcamI kA kSaya mAnatA thA aura dUsaroM ne bhI paMcamI kA kSaya karake caturthI ke dina saMvatsarI kI thI / vaha bhI taddana galata hai| isa pramANa 1989 ke "vIrazAsana" varSa 11 ke aMka 41 aura 44 meM AcArya zrIdAnasUrijI ke spaSTIkaraNa se spaSTa ha jAyegI kyoMki isameM bhI A. zrIvijayasiddhisUrijI to kyA sakala zrI tapAgacchIya caturvidha saMgha meM se kisIne bhI bhAdrapada zukla-5 kA kSaya mAnA nahIM thA kintu anya paMcAMga ke AdhAra para bhA. zu-6 kA hI kSaya mAnA thA, yaha bAta spaSTa hai / vizeSa tuma likhate haiM ki bhAdrapada zukla-6 kA kSaya karake bhAdrapada- 4, maMgaLavAra kI saMvatsarI karane se A. zrIvijayarAmacaMdrasUrijI ke sAtha saMvatsarI hogii| ataH ve aura unakA pakSa mAnyatA sahI hai aisA bhadrika loga yA bhadaiyA zrAvaka mAneMge / ApakI yaha mAnyatA bhI galata he kyoMki unakI aura apanI saMvatsarI eka hI dina Ane se hama eka ho sakate nahIM kyoMki ve loga paMcamI kA kSaya karate haiM aura hama chaThTha kA kSaya karate haiN| yadi hama aisA vicAreMge to lokAgaccha Adi kI saMvatsarI bhI apane sAtha Ane se kyA hama lokAgaccha ke ho jAyeMge / ataH isa bAta kA Dara rakhane kA koI kAraNa nahIM hai / vaLI Apane likhA ki Apa isa viSaya meM acchI taraha vicAra karake muddAsara samAdhAna deM aura vistAra se spaSTIkaraNa kareMge / to hamane apane 12 kSayopazama ke anusAra prAyaH pratyeka prazna ke bAremeM prathama se hI vicAra kara rakhA hai / aNAgae cautthIe pATha kI vyavasthA tathA kSaye pUrvA vacana kI vyavasthA bhI hamAre dhyAna meM hai / pratyeka viSaya meM apane kSayopazama ke anusAra vigatavAra spaSTatA hai hI kintu patra meM sabhI prakAra kI carcA va spaSTatA karanI mutAbika nahIM hai / bAkI A. zrIvijayAnaMdasUrijI ma. (zrI AtmArAmajI ma.), paM. zrIgaMbhIravijayajI gaNijI, lavAra kI poLa ke upAzrayavAle paM. zrIpratApavijayajI gaNijI Adi apane sabhI vaDIla zAstra va paraMparA ke AdhAra para calanevAle the kintu apanI kalpanA ke AdhAra para calanevAle nahIM the / ve bahuzruta, bhavabhIru, anubhavI aura zrIvItarAga zAsana ke saMpUrNa premI the| ve zAstra va paraMparA se viruddha ho aisA kadApi kareM aisA mAnane kA koI kAraNa nahIM hai / zAstrAnusArI, avicchinna, suvihita paraMparA anusAra saikAoM se yahI eka rAjamArga, dhorImArga calA A rahA hai / vi. saM. 1952 meM A. zrIsAgarAnaMdasUrijI ne alaga saMvatsarI kI / saM. 1992-93 meM A. zrIrAmacaMdrasUrijI unake guru aura unake anuyAyIoM ne alaga saMvatsarI kii| unake sivA bhAratavarSa ke sarva sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAsahita caturvidha saMghaisI dhorImArga para hI calA hai aura hama bhI zAstra va paraMparA ke anusAra isI dhorImArga para cala rahe haiM, tathApi jaba A. zrI sAgarAnaMdasUrijI saM. 1992 meM saMvatsarI saMbaMdhita sakala zrI saMgha se alaga apanI saMvatsarI kI AcaraNA kI tathA A. zrIrAmacaMdrasUrijIne vi. saM. 1992-93 meM saMvatsarI saMbaMdhita apanI alaga AcaraNA kI vaha zAstra va zrIvijayadevasUrIya paraMparA ke anusAra sahI hai aisA hamArI samakSa jAhira va maukhika zAstrArtha se siddha kareMge to hama bhI apanI paraMparA choDane ke liye aura micchA mi dukkaDaM dene ke liye taiyAra haiM / aura isameM hamArA koI kadAgraha nahIM hai / tathA Apane likhA ki bhAvi saMgha kI rakSA va ekatA ke khAtira hamArI Apako namra vinaMti hai to isake bAremeM jAnanA ki saMgha kI rakSA va ekatA bhA. zu-5 ke kSaya meM bhA. zu-5 kA hI kSaya mAnane meM bhA. zu.-5 ke kSaya meM bhA. zu.-3 kA kSaya karane meM hI hogA aisA hama mAnate Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahIM hai kintu saM. 1952, 1961, 1989 kI taraha sakala zrI saMgha dvArA Acarita dhorI mArga para calane meM hI saMgha kI ekatA hogI aura vahI ucita lagatA hai| tumane tumhArI "jaina parvatithi kA itihAsa" nAmaka pustikA ke pRSTha 44 para likhA hai ki saM. 1961 meM zrI sAgarajI mahArAja ne bhI kapaDavaMja meM saMgha kI ekatA ke liye saMgha ko anya paMcAMga mAnya rakhAyA thA to isa vakta bhI saM. 1961 meM kapaDavaMja kI taraha anya paMcAMga ko mAnya karake chaThTha kA kSaya karake sakala zrI saMgha ke sAtha bhA.zu.-4, maMgaLavAra ko zrI saMvatsarI karanA hI hameM ucita lagatA hai| aura to hI saMgha kI ekatA kI saccI bhAvanA kahI jAyagI / Apako bhI aisI hI preraNA karanA hI ucita hai / zrIkalpasUtra, zrInizIthasUtra, cUrNi tathA yugapradhAna zrIkAlikAcArya bhagavAna kI AcaraNA Adi aneka pramANa-sAbitI ke AdhAra para tathA trikAlAbAdhita jaina zAstrAnusArI tapAgacchIya zrIvijayadevasUrIya paMraparA anasAra tathA zrIdhara zIvalAla jodhapurI caMDAzucaMDu paMcAga ke AdhAra para, aura 1952, 1961, 1989 meM ahamadAbAda ke DaheLA ke upAzraya, lavAra kI poLa ke upAzraya, vIra ke upAzraya, vimaLa ke upAzraya Adi sarva upAzrayavAle aura hindustAna ke sakala zrI tapAgacchIya saMgha ke sabhI AcArya, sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikA caturvidha saMgha dvArA Acarita AcaraNA ke anusAra isa varSa saM. 2004 kI sAla meM bhI saMvatsarI mahAparva bhAdrapada zukla-4, maMgaLavAra, tA. 7-9-1948 ko hI ArAdhanA karanI hameM ucita lagatA hai / Apako bhI isa prakAra saMvatsarI parva kI ArAdhanA karanI cAhiye aura aisA hameM ucita va hitakara lagatA hai / bAkI jaisI ApakI icchA / saM. 1952 kI zrIsaMgha kI AcaraNA seAja taka koI garabaDI paidA nahIM yI hai, vaise bhaviSya meM bhI garabaDI hogI aisA hama mAnate hI nahIM hai| muni zrI darzanavijayajI kA svAsthya aba sucAru hogA / vi. saM. 1998 meM zeTha zrIkasturabhAI ne zrIsuracaMda puruSottamadAsa badAmI jaja sAhiba, zeTha bhagubhAI cunIlAla starIyA, zeTha camanabhAI lAlabhAI, zeTha jIvatalAla pratApazI, zeTha popaTalAla dhArazIbhAI ina pAMco gRhastha ko ahamadAbAda se tithi ke zAstrArtha ke bAra meM nimnokta DrAphTa lekara taLAjA nagare parama pUjya zAsanasamATa guru bhagavaMta zrInemisUrIzvarajI mahArAja ke pAsa bheje the |is DrAphTa meM A. zrIsAgarAnaMdasUrIzvarajI ma. aura A. zrIrAmacaMdrasUrIzvarajI ma. ke hastAkSara the |aur isake bAre meM sUcana va saMmati lene ke liye Aye the / unhoM ne saMmati va sUcana dene ko kahA, usake pratyuttara meM hamane batAyA ki jAhira va maukhika paddhati se A. zrIrAmacaMdrasUrijI ke sAtha zAstrArya karanA ho to isameM apanI saMmati hai / badAmI sAhaba ne kahA sAhiba isa DrAphTa meM jAhira va maukhika zAstrArtha kI hI bAta hai / yaha sunakara hamane vahI DrAphTa mAMgA, unhoM ne diyA aura hamane paDhA / vahI DrAphTa nimnokta prakAra kA thA ---- pAlitANA, tA. 19-4-1942, vaizAkha zuda-4, ravivAra zrI sakaLa saMgha kI tithi carcA saMbaMdhita matabheda kI zAnti ke liye nirNaya karane ke liye zeTha kastUrabhAI lAlabhAI jina tIna AdamI ke nAma kA prastAva lAye unameM se hama donoM ko (AcArya zrIsAgarAnaMdasUri tathA A. zrIrAmacaMdrasUrijI ko) do do nAma pasaMda karanA / usameM jo nAma para dono kI saMmati ho usako nyAyAdhIza ke rUpa meM niyukta karake, vaha donoM pakSa ke maMtavya sunakara jo nirNaya de vaha hama donoM ko kabUla karanA aura inake anusAra AcaraNa karane kA hama donoM aura donoM ke ziSya samudAya ko maMjUra hogA / vijayarAmacaMdrasUri dA. pote. AnaMdasAgara dA. pote. isa DrAphTa ko paDhakara hamane kahA ki isameM hastAkSara karanevAle donoM AcArya apanA maMtavya binA jAhira va maukhika zAstrArtha nyAyAdhIza ko samajhA sakate haiM / isameM jAhira va maukhika zAstrArtha zabda hai hI nahIM / saM 1998 meM taLAjA Aye zrIbadAmI sAhiba Adi aura saM. 1999 maiM boTAda Aye zeTha zrIkasturabhAI ne diyA huyAprArUpa arthAt DrAphTa--- Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 yaha sunakara badAmIsAhiba ne kabUla kiyA ki mahArAja sAhiba kI bAta sahI hai / bAda meM unhoM ne pUchA ki to jAhira va maukhika zAstrArtha kaise kiyA jAya hamane kahA ki jAhira va maukhika zAstrArthatIna meM se kisI eka prakAra ho sakatA hai / 1. rAjasabhA meM rakhanA ho to bhI ho sakatA hai, eka ora bhAvanagara sTeTa hai, dUsarI ora pAlItANA sTeTa hai aura tIsarA valabhIpura sTeTa hai / jahA~ para karanA ho vahA~ hama taiyAra hai / yaha sunakara badAmI sAhiba ne kahA ki aisA honA abhI to saMbhava nahIM hai| 2. to dayALu dAdA kI pavitra chAyA meM pAlItANA meM hindustAna kA sakaLa saMgha sammilita kareM aura vahA~ carvidha saMgha kI upasthiti meM jAhira va maukhika zAstrArtha kiyA jAya / hamane jAhira va maukhika zAstrArtha kI dUsarI rIta btaayii| badAmI sAhiba ne kahA aisA karane meM bahuta tuphAna hone kI saMbhAvanA hai| isake pratyuttara meM hamane kahA ki isameM tuphAna kaise ho sakatA hai do AcArya zAstrArtha kareM aura bAkI sakaLa saMgha zAMti se sne / aura apane apane pakSavAle ko zAMti rakhane kI apIla kareM yadi isa prakAra zAstrArtha na karanA ho to ___3. yahA~ Aye huye tuma pAMca aura chaThe zeTha zrIkastUrabhAI ina chaH kI upasthiti meM jAhira va maukhika zAstrArtha kiyA jAya aura nyAyAdhIza usakA usI samaya nirNaya jAhira kareM / jo donoM ko kabUla hove / itanA to honA hI cAhiye / turata zeTha jIvAbhAI ne kahA ki ApakA jo vicAra ho vaha Apa likhakara deM / ataH hamane jIvAbhAI kI upasthiti meM hI DrAphTa taiyAra kiyA aura isakA vAMcana karake una logoM ko diyA / vaha DrAphTa isa prakAra thA .... samudAya ne jo kI thI, vaha zAstra va zrIvijayadevasUrIzvarajI mahArAja kI paraMparA se viruddha hai / ataH usa viSaya meM sarvaprathama maukhika aura jAhira zAstrArtha vijaya rAmacaMdrasUrijI ko hamAre sAtha karanA par3egA / unhoM ne tapAgaccha ke sarva AcAryoM ko binA pUche saMvatsarI alaga kI hone se sarvaprathama prazna hama unako pUchege, jinakA uttara unako maukhika hI denA par3egA / bAda meM isa viSaya meM ve bhI hamase prazna pUchege / bAda meM tithi saMbaMdha meM bhI isa prakAra zAstrArtha kiyA jAyegA / aura usI samaya nyAyAdhIza jo phaisalA sunAyegA, vaha hama donoM ko mAnya karanA pdd'egaa| yadyapi nyAyAdhIza ke rUpa meM donoM pakSa ko saMmata vyakti niyukta honA cAhiye aisA hama mAnate haiM kintu TharAva ke anusAra madhyastha ke rUpa meM Apa jo niyukta kareMge usameM hamArA virodha anupayukta hone se hama virodha karate nahIM hai| madhyastha arthAt nyAyAdhIza ke rUpa meM niyukta kiye gaye vidvAna hamAre zAstrArtha ke viSaya ko samajhane meM samartha hai ki nahIM aura prAmANika hai ki nahIM, isa bAta kI parIkSA hameM karanI hogii| zAstrArtha ke samaya donoM pakSa meM se jinako bhI upasthita rahanA ho ve bhAgale sakate haiN| yahI DAphTa lekara pAMco hI zrAvaka ravAnA haye / yahI DrAphTa vi. saM. 1999 meM boTAda meM parama pUjya zAsanasamATa paramaguru bhagavaMta zrI ke pAsa unakI saMmati va sUcana lene ke liye Aye ye zeTha zrIkastUrabhAI lAlabhAI tathA zeTha zrIcamanalAla lAlabhAI ko bhI diyA thA / zuru meM zeTha zrIkastUrabhAI ne batAyA ki isa prakAra DrAphTa karake donoM AcAryoM ke hastAkSara liye haiM aura isa prakAra zAstrArtha rakhA gayA hai, to isa viSaya meM ApakI kyA rAya va sUcana hai ? pratyuttara meM hamane kahA ki1. sarvaprathama saMgha meM aisI alaga pravRtti kyoM ho hI sakatI hai? cAhe maiM hU~ yA anya ho / yadi koI saMgha se alaga pravRtti kareM to saMgha ke agraNI ko unake pAsa usakI spaSTatA mAMganA cAhiye / yahI apanI durbalatA hai| tA. 3-5-1942 vikrama saMvat 1992 ke varSa meM zanivAra kI saMvatsarI tathA vi. saM. 1993 ke varSa meM budhavAra kI saMvatsarI vijayarAmacaMdrasUrijI ne tathA unake gurujI ne aura unake Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. tuma loga apanI saMmati sUcana lene Aye ho to kyA hastAkSara karanevAle donoM AcAryoM ko pUchakara Aye ho ? yA apane Apa hI / pratyuttara meM zeTha ne batAyA ki maiM apane Apa hI AyA huuN| yaha sunakara hamane kahA ki to hamArI saMmati yA sUcana kA kyA upayoga kala ve donoM AcArya meM se koI aisA kaheMge ki hameM unakI saMmati yA sUcana kI koI AvazyakatA nahIM hai, to hamAre sUcana kA kyA matalaba? tathApi yadi Apa ko hamAre sUcana kI jarUrata ho to ApakA yaha jo DrAphTa hai usakI jagaha phirase nayA DrAphTa banAkara usameM donoM pakSa ke cAra cAra AcArya kI saMmati lenA likhanA / pahale DrAphTa meM donoM AcAryoM ke hastAkSara lekara bAda meM cAra isa pakSa ke AcAryoM ke aura cAra usI pakSa ke AcAryoM ke hastAkSara lene cAhiye / 3. kahIM bhI zAstrArtha likhita ho hI nahIM sakatA / jAhira aura maukhika zAstrArtha hI zAstrArtha kahalAtA hai| mahAn kavi va vidvAn paMDita zrIharSa ne "khaMDana khaMDakhAdya" meM batAyA hai ki "kathAyAmeva nigrahaH" / vAdI aura prativAdI ke lekhana meM nigraha nahIM kahA hai / 4. hama zAstrArtha karane ke liye taiyAra hai, kintu jAhira va maukhika zAstrArtha karanA ho to apanI saMmati hai / bhale hI apane sAmane bAraha rAmacaMdrasUri AyeM yA bAraha so (1200) kalyANavijaya AyeM / kintu jAhira va maukhika rIti se ho to hama khuzI se taiyAra haiN| aura usameM jo satya siddha hogA usakA svIkAra karane ko bhI taiyAra haiM / hamArA kisI bhI prakAra kA Agraha mata samajhanA / bAkI likhita meM to koI pakSa kI ora se 500 deMge to kisI pakSa kI ora se 1000 deNge| koI 2000 bhI de sakate haiN| zeTha ne kahA ki isameM aisA nahIM hogA | hamane kahA nahIM hogA to kalyANakArI, kintu jAhira va maukhika zAstrArtha ho to hI usameM apanI saMmati hai / 15 bAda meM zeTha ne kahA ki aba Apa ko dUsarA kucha bhI na kahanA ho to hama jAte haiM / usakA pratyuttara dete huye hamane kahA ki tuma loga kurAna va talavAra lekara Aye the aisA mata samajhanA / apane DrAphTa meM Apa saMmati do anyathA sarva doSa Apa ke zira para hai aisA mata samajhanA / hama apane svabhAva ke anusAra jora se cillAkara bolate haiM kintu kisI bhI prakAra kA anucita hama nahIM bolate haiM / bAda meM zeTha khar3e huye aura vaMdana karake anujJA mAMgI / ThIka usI vakta hamane apanA likhA huA DrAphTa zeTha ko diyA aura kahA ki lIjie yahI hamArA uttara hai| DrAphTa lekara sIDhI nIce utarate utarate zeTha bole ki mujhe ucita lagegA to maiM yaha DrAphTa dUMgA / ataH hamane zeTha ko bolA Apane jisa kArya ke liye apanI saMmati yA sUcana lene ke liye Aye the yadi usakI AvazyakatA ho to denA / anyathA jaisI ApakI icchA / vijayanandanasUri N. B. boTAda meM zeTha zrIkastUrabhAI ke sAtha uparyukta jo bAta huyI thI vahI bAta zabdazaH hamane A. zrIvijayarAmacaMdrasUrijI ko vi. saM. 1999 meM zrIgirirAja upara jaba hameM mile taba kahI thii| sUcanA (vi. saM. 2027 ke divAra paMcAMga se) zAstrAjJA va suvihita paraMparA ke anusAra zrI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka tapAgacchIya zrI saMgha ko vi. saM. 2028 meM agale varSa meM zrI saMvatsarI mahAparva kI ArAdhanA bhAdrapada zukla dUsarI caturthI, maMgaLavAra, tA. 12-9-1972 ke dina karanI hai vijayanandanasura (vi. saM. 2028 ke divAra paMcAMga se) Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapAgaccha kI prarUpaNA kI prAcIna maryAdA, ahamadAbAda, DaheLA ke upAzraya kI hone se DaheLA ke upAzraya kI aura lavAra ke upAzraya kI praNAlikI anusAra saMvatsarI, tithi tathA paMcAMga-mAnyatA kI AcaraNA hama saba aura tapAgaccha zrI caturvidha saMgha karate A rahe haiM aura bhaviSya meM bhI iheLA ke upAzraya va lavAra ke upAzraya meM saMvatsarI, tithi, aura paMcAMga-mAnyatA kI jo praNAlikA apanAyeMge vahI praNAlikA kA AcaraNa hama bhI kareMge / vijayanandanasUri