Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ SENAEVARVACAASAR ARVAAVARANASIKS zreSThI-devacandra lAlabhAI jainapustakoddhAre, granthAGka: 24 ___ zrImatkSemaGkaragaNipraNItam --- SaTpuruSacaritam. mudayitA-assaikA kAryavAhakaH, zAha-nagInanAda ghalAmAI hAvarI-mohamayIvAstavyaH mudritA 'luhANAmitra' mudraNAdhipativiThThalabhAI AzArAma,Thakkara.ziyApurA-vIrakSetre.tA.1-1-15. bhasyAH punarmudraNAdyAH sarve'dhikArAH etadbhANDAgArakAryavAhakANAmAyattAH sthApitAH / vIrasaMvat 2441, vikramasaMvat 1976, isvAbda 1915. afa yes all rights reserved by the trustees of the fund) paNyaM 2 ANako. For Privata & Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ For Privata & Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ padapuruSa // 1 // HIZI ZICH HEHE. JEZICI IEIE HEIL K SaTpuruSacaritopakramaH viditatamametadviduSAM viditatasvAta svasvarUpANAM yaduta karmavaicitryasAmarthyopapAditAtrasthAvaicitryANAM jIvAnAM jIvitamaraNasukhaduHkhAdibhiyAmiyapadArthaprAptiparihArabaddhakakSANAM na sasyekacaina pravRttiH, tadabhAve phalaikyaM tu dUrApAstameva, nitarAM niyatiniyamitamado yaduta kAraNAnusAra hi kArya, mAnyattrAdinacitAmetatsiddhAntasya jAyate eva vicitrakA asumanto vicitraphalabhAja ihAmutra ca tadevabhAsthite ke ke kIdRzaM kIdRzaM karmmArabhante kIdRzaM cAtrApnuvanti bhAvukamitaracetyAdikA jijJAsA labhamAnA prAdurbhAvamanasi sthAnaM tatrajJAnAmRtodadhilaharIyamAnA samiyRyAt, tasyAM ca satya bhAvukAnAM bhAvikArnA svAdevAtmAvalokanalampaTA patA, na ca dIpaM vinA yathAkAre vidyamAnasyArthasyAnupalabdhisrathA vinA zrutopadezamApnuyAdAptopadiSTAmAtmAvabodhasaraNimiti yathAyathamupadarzayanto jIvAnAM vicitrAH pravRttIrupahitavividhaphalA granthakArA bhagavanta upacakruranavadhi iSTAniSTapravRttita tatphaladarzanAbhIpsitapriyApriyasAdhanopAdAnahAnAH / yadyapi vitatametatsvarUpaM pUjyapAdaiH "karmAhitamiha cAmutra cAdhamatamo naraH samArabhate / ihaphalameva svadhamo, vimadhyamastUbhaya phalArtham // 4 // paralokahitAyaiva, pravartate madhyamaH kriyAsu sadA / mokSAyaiva tu ghaTate, viziSTamatiruttamaH puruSaH // 65 // yastu kRtArtho'pyuttamamavApya dharme parebhya upadizati / nityaM sa uttamebhyo'pyuttama iti pUjyatama eva // 6 // " iti tatvArthabhAye sambandhakArikAbhistibhiH kArikAbhirAkhyAtaM puruSapatsvarUpaM yathAyathaM, paramArSe zrImahAnizIthe'pi avitathamAkhyAtaM puruSaSaTka tadIyAcAramUcA purassaraM, tathApi na tAvatA prathamakalpikAnAM zabdArthaprAdhAnyavivekavikalAnAM kevalarasaprAdhAnyAnujIvinAmupakRtiH CHEZ ZEHHEZ JEH HEHE ICH Guth
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaTpuruSa // 2 // HH HH HEHE ICH HIEH HEH ICH IH HH samudbhavati bhAvibhavyAnAmapi bhavyAnAmiti rasaprAdhAnyavodhotpattaye prArabdho'yaM granthaH pUrvakAlIna gItArthagItAnavagItArthasArtha saMbodhabandhuraiH kSemaGkaragaNibhiH SaDvidhapuruSastrarUpabodhakatvAdyathArthAbhidhAnaH SaTpuruSacaritamiti / atra prathamaM SaTpuruSAbhidhAnaprastAvadarzanaM tadanu krameNa SaNNAmapi adhamAdhama 1 adhama 2 vimadhyama 3 madhyama 4 uttama 5 uttamottamAnA 6 svarUpaM upalakSaNanizcayAyayai nAmabhirnirdezaH tAdRg2AcAratatphalaprAptiprabhRtikaM ca yathAI nijagaduH / dRSTAntAstAvadatra paripATayA pulinda 1 moharati 2 zrIpati 3 jinacandra 4 mahendra 5 jinezvarA 6 iti / bhaviSyatyavalokanenaiteSAM karmavipAkabodhAt prazastAdRSTopAyeSu pravRttirbhavyAnAmiti phalegrahiyAso naH, zrImantaH kadA kAmaM bhUmaNDalaM maNDayAmAsuriti vicAraNAyAM pUjyaireva prazastau yat svasya zrIdevasundarasUricaraNAmbhojapaTpadatA pratyapAditena jJAyate zrImanto chrIdevasundarapAdapadmacaJcarIkatAmAbhejAnA babhUvuH / ' atha satrazekharAhAH khyAtAH kSemaGkarAhnAtha / gacchezArkakarA itra dizi dizi nighnanti mohanamaH || 433 " iti zrImunisundarasUrihRdayahimavadudbhUtatridazataraGgiNItIyazrotasi gurvAvalImahAhade, trilokanAjjJAyatetarAmetat yaduta - zrImanto na kevalaM devasundarayuga pradhAnakramakajalInAH, kiMtu gacchagaganodyotavidhAnavijJA api / zrIdevasundarasUripAdAya " zrIdevasundaragaNaprabhavo'dhuneme " 494 / iti gurvAvalyAH vacanAt tasyAzca " rasarasamanumitavarSe " iti vacanAt 1466 varSeSu praNayanAt paJcadazatame zatake taccaritratrilokanAd gurjarAyAM ca vijaGguriti pratItergranthakRtAmapi tadaiva tasyAmeva satteti niHsaMzayaM pratyeyamAItaiH / granthasyAsya prAgjAte'pi mudraNe mulyabAhulyAtprasArAbhAvo'zuddhatAprAcurya prAkRtacchAyArahitatvAtmastutagranyAdhikAriNAM bAlAnAmasugamatA ceti zroSThadevacandrakozaniyuktairArabdhamasya mudraNaM bhavatu sukhAkaraM sarvabhavyAnAmiti samastasactrasukhAkAGkSI kAGkSata AnandasAnaraH / zrImatpattananagare mArgazIrSa kRSNadvAdazyAM somavAsare likhitam. Eff. JEI JEH JE JE JEH HEHEH caritam // 2 //
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ paTapuruSa caritam // 3 // prAkRtacchAyA 3-10 lakSmI svabhAvacapalA, tato'pi capalaM jIvitaM bhAti / bhAvastato'pi capala upakAravilambanaM kutaH ? // 1 // 5- 3 karA api svabhAvena kaSAyakaluSA api nityaurA api / bhAvitajinavacanamanasaH, trailokyasukhAvahA bhavanti // 2 // ..10 ihaloke paraloke, bhavanti duHkhAni yAni tIvrANi / sarvANi tAni jIvA indriyavazagA anubhavanti // 1 // 6-5 asnehaH sahitaH susaMvRtaH dharmArthI upadhAnavIryaH / viharet samAhitendriyaH, Atmahita duHkhenaiva labhyate // 1 // 7-5 muktvA arthakAmau nAnyaH kazcidasti puruSArthaH / yasya kRte tyaktyA dRssttsukhmdRssttaabhilaassH||1|| - 7 arthena guNAH sarve'santazcaitra prakaTA bhavanti / tena vinA santo'pi ca narasya nazyanti jIvaloke // 1 // arthaH sukhAnAM mUlaM, karoti sakalamapi bhuvanamanukUlam / puruSArtheSu pradhAnaH, sarveSvapi tena eSo'rthaH // 2 // arthana indriyArthAH sarve sidhyanti jhaTiti puruSANAm / tribhuvanajanAbhirAmaH, kAmo'pica tena mukRtArthaH // 3 // jAtiH vidyA rUpaM kalAkalApo guNAzca vijJAnam / sarvANi labhante zobhA yena jagati sa jayatvarthaH // 4 // 8-7 atra jagati suprazastau puruSArthoM bhavato dvau puruSANAm / arthaH kAmastathA, sukhanimittaM yata etau // 1 // yadi lakSmIrvasati gRhe priyA'nukUlA murkAtirbhUvalaye / tadA'traiva narANAM svargoM monazca mukhahetU // 2 // 10-11 yadbhaNasi na santi bhAvAH, vacanamidaM asti nAsti ? yadyasti / evaM pratijJAhAnirasato tu niSedhayati ka evaM ! For Privata & Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaTpuruSa / 1 / keneti nAstyAtmA! yena parokSa iti tava kuvijJAnam / bhavati parokSaM tasmAt nAstIti niSedhayati ko nu!*! caritam cittaM cetanA (vedanA) saMjJA vijJAnaM dhAraNA ca buddhizca / IhA matirvitarkaH, jIvasya lakSaNAnyetAnyeva // 3 // yasmA-1 cittAdikA jIvasya guNA bhavanti pratyakSAH / guNapratyakSatvAta ghaTa iva jIvo'to'sti // 4 // anindriyaguNaM jIvaM dujJeyaM mAMsacakSuSA / siddhAH pazyanti sarvajJAH, jJAnasiddhAya sAdhavaH // 5 // 12-- 4 jAto'si moharate ! kapinaTa Abhiyogikamurazca cANDAlaH / nAstikavAdena tvamacApi pratipadyasva jinadharmam // 1 // 14-11 dehaH svajano lakSmIH AjJAmahatvaM ca buddhivijJAnam / vRddhatve saMpAte SaT sthAnAni yAnti puruSasya // 1 // 15- 5 jAto'si sArthavAha chAgaH sarpastatazca siMhazca / mithyAtvamohamada idAnImapica kuru jinadharmam // 1 // -10 putravadhvau sarpabhave, mRgayugalaM ca siMhabhave / natazva hastiyugalapadyApi vairaM kimurahasi ? // 2 // 16-4 sarve jAtAH svajanAH sarve jIvAzca parajanAH jaataaH| ekaikasya jIvasya tu saMsAre saMmarataH ||1||n mA jAnina sA yonina tatsthAnaM na tatkulam / na jAtA na matA yatra sarve jIvA anantazaH // 2 // 18- 3 savajIvahitaM jJAtvA sarvajIvasukhAvaham / sarvottamaM dayAdharma, sarvajJastena bhAvate // 1 // dadyAyo mriyamANAya sAgarAntAM vasundharAma / jIvitaM vApi yo dadyAta jIvitaM tu sa icchati // 2 // mokSArthibhiH kartavyaH dharmo jiivdyaamyH| yAti jIvo'hiMsan yato'maraNaM padam // 3 // ,-12 SoDazavarSaH puruSo lakSmI bhur3e yastu janakasya / epananaM putra RNasaMbandhana saMprAptaH // 1 // For Privata & Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ caritam // 5 // 19- 2 tAtopArjitA lakSmInUna putrasya bhavati sA bhginii| bhavati parasya parakhI svayamupArjitA tato yuktA // 1 // F- 4 svAdhInAmRtaratnaH amaramaroraM ca bhuvanamakurvan / ullasantIbhirna lajjasi laharImiH taraviNInAtha! // 1 // 19-5 chandaM yo'nuvartate marma rakSati guNAn prakAzayati / sa nipuNamanuSyANAM devAnAmapi vallabho bhavati // 1 // - 7 nirantararatnabhRtastathApica ratnAkarasya maryAdA / tena jamati upamAnaM prathamaM jaladhirgabhIrANAm // 1 // 20- 3 tuSTeja yena siddhiH akhi rivijRmbhate bhuvne| sa devaramaNayakSaH pratyakSo dadAtu maSaM saukhyam // 1 // ,,-21 jananI ca janmabhUmirnijacaritaM sujanadurjanavizeSaH / manaiSTaM mAnuSaM paJca videze'pi hRdaye // 1 // 22- 9 nirmalakule janma yauvanasamayo videzapatanaM c| piyavigho'tigurukaH, na jAnImaH kAryapariNAyam // 1 // ,-11 ratnAkara ina sujanA vidhinA vihitA janopakArArtham / ke'pi santi bhubane yeSAM manasi vasati maryAdA // 1 // -12 dhanyAsta eva puruSA jagati jIvitaM ca teSAM sukRtArtham / ye muktiramaNIrakA viraktacittAH parastrISu // 1 // 23-1 bahuzazcintyamAnamApatpatitAnAM phalamasUtAnAm / maraNaM vinA na zaraNaM, rapaNInAM ramaNaviraheNa // 1 // 24- 2 AyuHkSayaM caitrAyudhyamAnaH mamAyate sa sAhasakArI mandaH / ani ca rAtrau paritapyan artheSu mUDho'jarAmaravat // 1 // saMyudhyastu naro matimAn pApebhya AtmAnaM nivartayet / hiMsApramUtAni duHkhAni matvA vairAnubandhAni mahAbhayAni // 2 // vittaM pazavo jJAtayastat vAlaH zaraNamiti manyate / etAni mama teSvapi ahaM no trANaM zaraNaM vidyata iti // 3 // 25-10 dRzyane vidhimAzcarya jJAyane mujanadurjanavizeSaH / AtmA ca kalpane hiNjyate nena pRthivyAm // 1 // For Privata & Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ padapuruSa // 6 // 1664-1646 6 63-40 " ,, - 12 vastuvizeSanirIkSaNe vicakSaNo bhavati sa naro nUnam / AhiNDya dRSTA bahuratnA yeneyaM pRthvI // 2 // 26- 2 udgamanaM bhuvanAkramaNamastagamanaM caivaikadivase / sUryasyApi tisro dazAH kA gaNanetaralokasya // 1 // 26- 3 candrasya kSayo naitra tArakANAmRddhirapi tasya naiva tAsAm / gurukANAM caTanapatane, kA gaNanA nityapatitAnAm // 1 // 6 dIrNadAridyAH paravyasanadurbalA ayazorakSaNasamaryAH / ya etAdRzaH puruSAH ( tAn ) gharantI dharaNiH kRtAryA si ,, - 8 yA vahati puruSadveSaM doSAn dRSTvA hRdaye puruSANAm / sA jhaTiti ratnamAlA varamAlAM sthApayatu tatra kaNThe // 1 // ,, - 12 pararamaNIraktacittA apavitrA bhavanti ke'pi kApuruSAH / tena kumArIkanyA dhanyeha jIvaloke // 1 // 27-11 AmraphalaM supakaM zithilaM vRntaM samudbhaTaH pavanaH / zAkhA AndolanazIlA na jAnImaH kAryapariNAmam // 1 // 29- 8 yauvanaM rUpasaMpattiH saubhAgyaM dhanasaMpadaH / jIvitaM cApi jIvAnAM jalabudabuda saMnibham // 1 // devendrAH samaharddhikA dAnavendrA vizrutAH / narendrA ye ca vikrAntA maraNaM vivazA gatAH / 2 // sarvatra niranukrozA nirvizeSaprahAriNI / suptamattapramattAnAmekA jagatyanityatA ||3|| dAnamAnopacAraiH sAmabhedakriyAbhizca / na zakyA sA nivAravituM trailokyenApyanityatA ||4|| 31- 2 yatkalye karttavyaM nareNAcaiva tadvaraM karttum / mRtyurakaruNahRdayo na dRzyata AvataccApi // 1 // tvarastra dharme karttuM mA pramAdaM kSaNamapi kArSIH / bahuvinazva muddttoM mA aparAhaM pratyaikSiSThAH // 2 // 4 sarvasyAnityatvaM yauvanadhanasvajannArthadArANAs / dehasya jIvitasya caikamapi pazyAho na nityaya // 3 // mAtRpitRputravAvastrakAryakAlaya divAni kurvanti / na zriyamANasyopakAraM tilatuSamAtramapi janayanti // 4 // 6 6 6 6 6 6 caritam // 6 //
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ padapuruSa // 7 // HHHHHEZ JEH HEHE. JEI JEH HEH sarvasurA yadi rUpamaGguSThapramANakaM vikuvaran / jinapAdAGguSThaM prati na zobhate tad yathAGgAraH // 1 // saMhananarUpasaMsthAnavarNagatisavasArocchvAsAH / ityAdayo'nuttarA bhavanti nAmodayAttasya // 2 // rAgadveSakapAyAn indriyANi ca paJcApi / parISahAnupasargAn namayayo namo'IdrayaH // 1 // catustriMzadatizayayutA aSTamahAmA tihAryakRtazobhAH / tIrthakarA gatayohA dhyAtavyAH prayatnena // 1 // catvAro janmaprabhRti ekAdaza karmasaMkSaye jAte / ekonaviMzatiH devakRtAzcatustriMzadatizayA bhavanti // 2 // catustriMzadatizayayutA aSTamahAprAtihAryakRtazobhAH / paJcatriMzadguNavANIkA aSTAdazadoSarahitAtha // 4 // ya etAdRzo devA nirjitarAgadveSamoharipavazca / devAdhidevanAma tebhya evAIti bhuvane // 5 // iti SapuruSacaritasya prAkRtacchAyA. KXXXXXXY XXXKXKXXK caritam // 7 // || 6 ||
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ For Privata & Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ caritraM. // zrIjinAya namaH // // atha zrISaTpuruSacaritram (kartA paNDivapravaraH zrIkSepakarapaNiH ) zrIanticaturviMza-mahAvinyacAlitaH // zrIdharmasya bhagAvega, jayanti jagaduttamAH // 1 // arthaH kAmazca mokSazra, pravarddhante yavalyaH // sa zrIdharmaH kathaM na svA-tkaraNIyaH sadA nRNAm // 2 // vipAkaH puNyapApAnAM, vilasan sarvajantuSu // damokSe manaH kRtvA, pratyakSA dina lakSyate // 3 // kiM nAsti maraNaM basmin, zaraNaM vA'sti kiJcana ? // kiM nAnityAca saMyogA? nizcintaiH sthIyate katham ? // 4 // gRhItvA puNyapApe dve, nANake svayamArjite // zeSaM vimucya niHzeSa, jIvA yAnti bhavAntare // 5 // labhante tatra te tAbhyAM, sukhaduHkhe krayANake // cintanIyA kayaM naiSA, vizeSajJairbhavasthitiH ? // 6 // uktaM caihopapattirmama kena karmaNAca prayAvanyamitro bhavAditi // vicAraNA yasya na jAyate hRdi, kathaM sa dharmapravaNo bhaviSyati ? // 7 // cinyA sadA dharmaH, karaNIyo vivakibhiH // tattvajJarupadeSTavyaH . sa yogyAnAM hitAya ca // 8 // samAne puruSatve'pi, I For Privata & Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ caritraM. LEAS yogyAyogyavicAraNA // kathaM bhavediti prazne, sarva rucyate tathA // 9 // dharmAdharmapravAho'yaM, puruSAH prabhavaH (puruSaprabhavaH) purA / taiH samAsevitaH pUrva, pareSAM ca prarUpitaH // 10 // anAdikAlamabhavA, sthitireSA prvrtte| tena teSAM vizeSeNa, yogyAyogyanirUpaNA // 11 // tathAhi iha tAvatsamAne'pi puruSatve pUrvopArjitazubhAzubhakarmapariNAmavazena catuppuruSArthasAdhanabhedAt padvidhAH puruSA bhavanti, tadyathA-adhamAdhamAH 1 adhamAH 2 vimadhyamAH 3 madhyamAH 4 uttamAH 5 uttamottamAzceti / tatra prathame nirUpyante-ye'dhamAdhamAste praNaSTradharma (karma) saMjJAH, vyapagataparalokAdhyavasAyAH, sadaiva zubhAdhyavasAyarahitAH, ajJAtazubhalezyAH, aviditapaJcavidhaviSayamakharasAH, krUrakarmakAriNaH, pApAcaraNasAdarAH, adharmakarmamuditAH, sphuTitakaracaraNaziroruhAH, nirvasanAH, nirAzrayAH, nirAdhArAH, zItAta ( tatA) pajhaJjhAvAtAbhibhUtAH, vallIvitAnaveSTitakuntalAH, carmaparNaparidhAnAH, girikandaranivAsinaH, adRSTasaMmAramukhavilAsAH, sakalalokavyavahAravarjitAH, bhUbhArakAriNaH, labdhe'pi manuSyatve pazudezyAH / atha ke caite evaMvidhA iti nAmatastAnAha-bhillAH pulindAH nAhalAH babarAH khasikAdayazca, te cottamalokavarjitAH, tathA cAnye saukarikAH kaivartAH lubdhakAH zaunikAH cANDAlAdayo nIcakarmakAriNaH, marve'pyete kathAzcitkiJcita draviNAdikamavApya mayaM pibanti, mAMsa bhakSayanti, anyadvA kizcidakAryaM kurvanti, For Privata & Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ candra puruSa // 13 // ete ca sarve sarvajanAH kRtAH sarvajana nindanIyAH sarvajanodvegajanakAH sarvAdharmakarmakAriNaH sarvapuruSArtharahitAH sarvajananindyAmavasthAmanubhUya narakAdiyAnAmanubhavanti, yathA kazcitpulindaH kasyAJcidavyAM ramanendriyAbhibhUtaH sarvatra madhumAsArthaM paryaTan kasmiMzcinmahAvRkSe madhujAlakaM dRSTvA pramuditastatrArUDhA madhu gRhUna bajoDI namakSikAbhirAkulito bhArabhagnArUDhazAyAgAH sahasA patita sahasA'dhaHsthena kenApi tatrAyAtena mahAjagareNa jagrase, tatastanmukhamabhyagatArdhakAyo vRkSAdhaH pUrvamuktaM thUkaramAMmaM svazarIralagnamadhu vindu mizra bhakSayan pramudito vismRtAjagaramukhapravezavyathAmaraNabhayo madhumAMsarasAsvAdaprazaMsAM kurvan tasmin samaye vaitAnyaparvatottaratheoNistharathanUpuranagaranivAsinA candracUDavidyAdhareNa zrInandIzvaratIrthayAtrAyai prasthitena dRSTaH cintitamanena - aho varAko'yaM kAM kaSTAvasthAM patito'pi rasanendriyavikAra moDito na jAnAti krUrAjagaramukhamavezakaSTaM na ca pazyati puraHsthaM maraNaM, aho ! ko'pyayamaindriyo vikAraH sarvanantUnAM ! ko'pi dRzyate naiva, saMsArI jagatAM traye // aindriyeNa vikAreNa, hA yo na viDambitaH // 1 // anAdibhavasaMbhUta-vikAraindriyairaho // praNaSTaziSTamaryAdaM, vinaSTaM viSTapatrayam // 2 // devAsuranarANAM te, mAnyA dhanyA maharSayaH / yeSAM mano vikAreSu, naindriyeTa vimudyati || 3 || tadasya varAkasya karomi kiJcidupakAraM, yataH lacchI mahAnacavalA, taoSi cavalaM ca jItiyaM hoi // bhAvo vi calo, uvayAravilaMbaNaM kIma ? / / 1 / / iti vicintya vimAnAdavatIrya svaryeNa tasya mukhaM vyAdAya pulindaM nikAsya tamajagaraM caritraM. 113 11
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyavArayat, ma ca pulindaH kikSitvasthIbhUto viSAvezapUrNito'pi vidyAdharaM ca pAha-bhoH paropakArin : mAM samAMsapiNDamasmin kSe'dhyAropaya ! yayA tava prasAdena madhumizraM mAMsa bhakSayArmAvi vadan raudradhyAnamanA manAgapi pApAdanivRttaH kSaNAntare mRtaH, * saca vidyAdharasvaM za vismito'cintayata---aho ! saMsAre jIvAnAM keyamatRptiH ! yA maraNAne'pi na nivarttate, yataH-dhaneSu jIvitavyeSuH strISu cAmeSu sarvadA // attAH prANinaH sarve, yAtA yAsyanti yAnti ca // 1 // tato'sau vimAnArUDhaH zrInandIzvare yAtrAM vidhAya vyAvRtaH kAla vane'zokaqatarostale samAdhiyogasAdhitasvAntacApalaM sarvecchAratirodhaniruddhandriyabalaM kamapi mahAmAne / 6 vilokya savismayo manAka sthirIbhUya cetasi cintayAMcakAra. yathA-dhanyAnAM girikandare nivasatAM jyotiH paraM dhyAyatA-mAna dAzrujalaM pibanti zakunAH niHzulkemakezayAH // anyeSAM tu manorayAparicitaprAsAdavApItaTe, krIDAkAnanalikautukajuSAmAyuH parikSIyate // 1 // tato'sau sAnandaM bhUnyastabhastakastaM namaskRtya yAvatpuraH sthitastAvatkuto'pi vyAghrasiMhagajahariNazUkarazambarAdayaH bhApadAH samAgatya taM muni natvA purI nyaSadan / nRpastu tAn dRSTvA vismayasmeralocanaH kautukAkulitacirAstaM muni natlovAca // 4 // --bhagavan ! ete zvApadA mahAkurAH parasparajAtivairAnubaddhamatsaH kathaM tyaktavairAH zAntamUrtayo'bhUvan ? muniruvAca-he rAjan ! tapaH- 2 saMyamasAdhitasAmyasamAdhInAM zubhadhyAnavidhvastasamastAdhInAM maharSINAM prabhAvAt zrIjinavacanazravaNAcca mahAkrarA api pANinaH1201 For Privata & Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ pad puruSa prazAntamanaso avasti, yataH-'sArakhI siMhazA spRzati mutAdhiyA nandinI vyAghrapotaM, mArjArI haMsavAlaM praNayaparavazA kekikAntA bhujaGgam // vairANyAjanmajAtAnyapi galitamadA jantavo'nye tyajeyu-ISThA sAmyaikarUDhaM prazamitakaluSaM yoginaM kSINamoham // 1 // karAvi sahAvaNa, kasAyakalasAvi niyaverAvi bhAviyajiNagyaNamaNA, telukkasuhAvahA iMti // 2 // etannizamya cintitaM rAjA-nanamasyaiva maharayaM prabhAvaH. dhanyo'yaM, yasyaivaM tapaHsaMyamasAmthamAhAtmyaM, aho mahopakArI mahAparayaM jIvalokasya, yataH--candraH sAndraukirati sudhAmaMzubhirjIvaloke, bhAsvAnuccaiH kiraNapaTalairucchinatyandhakAram ||dhaatrii patte bhuvanamakhilaM vizvametaca vAyu-yadatsAmyAcchabhayati tathA jantujAtaM ytiindrH||1|| tato munikRtAM saMsAravairAgyamayIM dharmadezanAM nizamya tatyAnte sa rAjA'pRcchat, he bhagavan ! yo mayA varAkaH pulindaH prANAnte'pi rasanendriyamUDhaH pathi niyamANo dRSTaH,sa kAM gatimagAt ? munirAha-rAjan ! sa prathamaM naraMka gataH, tato naratiryagbhavAntaraiH saptasU narakeSu gatvA paJcendriyaviSayalubdho dIrgha saMsArakAntAraM paribhramipyati, iti zrutvA candracUDanRpaH saMjAtahRdayaduHkhAvezaH kSaNAntare'bhAga muninA bho-rAjan ! evaMvidhA evate viSayAH. kimucyate'yIyAM svarUpaM : yataH-- ihaloe paraloe, havanti dukkhAi~ jAi~ tikkhAi~ // savAI tAi~ jIvA, iMdiyavamagA aNuvanti // 1 // api ca--divagaraja 1 hariNi, 2 siMhanAlaM, 3 gauH For Privata & Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ padaparupa nisAraiH sAritaM pakSagehaM, samayaphalakametanmaNDitaM bhUtadhAnyAm // iha hi jayati kazcinmokSamArvidheyai-radhigatamapi cAnye viplutaihariyanti // // 2 // evaM munervacaH zrutvA saMjAtaparamasaMvega vijJAtendriyaviSayavipAkaH saMsAramukhavimukho maharSi natvA svapuramAgataH, svaputraM candrazekharaM rAjye saMsthApya vidhAya svajanaiH pRthvImanRNAM kRtvA zAsanaprabhAvanAM samyaka saMjAtasaMyamapariNAmaH paramavairAgyaraGgataraGgitasvAnto'ne kopabhogarAjanyakSatriyaiH parivRtaH zrIjinacandrakevalipArSe dIkSA jagrAha, grahaNAsevanazikSAkuzalaH zrIgurumukhAt -aNihe saNihe susaMvuDe, dhammaTTI uvahANavIrie // viharija samAhiiMdie, Ayahi khu duheNa lambhai // 1 // ityupadezaM zrutvA samyaka saMvaranirjarAmayasarvakaraNIyaparaH kRtvA karmakSayamakSayasaukhyaM mokSamagAt zrIcandracUDanRpaH // iti nizamya pulindakathAnakaM, viSayaduHkhavipAkanivedakam // tyajata bho ! adhamAdhamaceSTitaM, kuruta dharmamanantasukhapradam // 2 // 1 // athAdhamAH punaH paralokaparAGmukhA ihalokamAtrapratibadvA arthakAmaikadattahRdayA indriyasukhAbhilASiNo'nutpannasaMsArabhayA acintitajanmajarAmaraNaklezA avijJAtaparaduHkhalezA AvimRSTadAruNakarmavipAkA yathAruci bhakSayanti, yathAruci pibanti, yathAruci vadanti, yathAruci kukarmANi kurvanti na ca te janApavAdabhIravaH, na ca teSAM kumArgapravRttinivAraNasajjA svaparalajjA, ke caite ato nAmatastAnAha-laGvAH makhAH naTAH vaitAlikA indrajAlikAH dyUtakArakAH taskarAH vezyAH dAsAH kathakAH anye'pi nAstikama For Privata & Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAnusAriNaH, te hi samupahasanti dhArmikajanAn , nindanti mokSamArga, jugupsanti dharmazAstrANa, viDambayanti devagurukathAlApAna, isanti sadAcAra, kathayanti ca-kana dRSTaH paralokaH ? ko vA tataH samAgataH ? kena dRSTA jIvAdayaH ! kena jJAtaH puNyapApasadbhAvaH ? kena dRSTAH svarganarakamokSA : ? kiMtu jaTAbhasmalocAdikaM kAyaklezaH, vratagrahaNamAtmano bhogavaJcanA, kriyAkalApo dambhaH, AgamAdipaThanaM galatAluzoSaH, dharmopadezo mugdhajanapratAraNaM, devagurupUjA dravyakSayaH, ato'rthakAmo muktvA nAnyaH puruSArtho'sti, paTanti ca muttUNa atyakAme, no anno koi atthi purisatyo / jassa kara caiUNaM, dimuhamadiahilAso // 1 // yataH-puruSasyArthaH to paramadaivataM. tathAhi-arthavAn bahumanyate nRpaiH, stUyate sarvalokaH, paritriyate bandhujanaiH, zlAdhyate bandivRndaiH, AdhIyate ca | bahujanaiH. yataH-atyeNa guNA save, aNahuMtA cetra pAyaDA hu~ti // teNa viNA hu~tAvihu, narassa nassaMti jipaloe // 1 // atyo suhANa mUlaM, karei sayalaMpi bhuvaNamaNukUlaM // purisatthemu pahANo, sabemuni leNa esattho // 2 // anyeNa iMdiatyA, sabbe sinjhanni jhatti purisANaM // tihuaNajaNAbhirAmo, kAmovi hu neNa mukayatyo // 3 // jAI vijjA rU.vaM. kalAkalAvo gaNA ya vinmANa // maye lahaMti soha, jeNa jae jayau so anyo| 4 // ityevaMvAdinaH paJcandriyaviSayavazagatA adhamavRddhivAdadhamAH svayaM naNAH pagana| pyasa datopadezapradAnena nAzayanti, adhamabuddhitvaM ca paramArthanaslepA duHkhepyetra mukhAbhimAnataH. yataH-mijJAnamUDhamanimRgo na l For Privata & Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghaTapuruSa // 8 // manyate vyAvagItaM sukhAya ? kiMvA mInasya na varddhayatyabhilASAtirekaM galagatAmiSaM ? kiM na pilobhayati visarpana kAlapAriyo / madhukaraM ? kiM na janayati harSa pataGgasya dIpazikhA ? kiM nAnandayati kuTakariNI kariyUthanAthaM, paramArthacintAyAM tu svAnavinAzAyAmISAM vyApAraH, yathate tathA'nye'pi indriyavazagA (gatA) draSTavyAH, evaM ca neyamabuddhivAdadhamA vidvajjanagaNanA alabdhamahAjanamahimAno'viditaparamAnandalezAH pratyAsannabahulasaMsAraklezA iha loke bahujananindanIyAH paraloke bahudugyavedanAmu gati gacchanti, yathA moharatirmantrI, tathAhi-jambUdvIpe bharatakSetre dakSiNAr3heM madhyamakhaNDe zrIkAntApuryA zrIbhuvanacandro nRpaH, mantrI matisAgaraH zrIjinadharmatattvajJaH, dvitIyo nAstikamatAnusArI dhamedveSI moharatiH, anyadA patriMzadrAjakulasaMkulAyAM rAjasabhAyA saMjAyamAne dharmavicAre moharatiruvAca-itya jae supasatthA, purisatthA huti dunni purisANaM // attho kAmo ya tahA, muskhanimittaM jao ee.. 2 // jai lacchI vasai ghare, piyA'NukulA sukitti bhUvalae // tA ityeva narANaM, saggo mukkho asudeU // 2 // iti zrutvA pramuditAn rAjAdIn dRSTvA mAha mantrI matisAgaraH-rAjanetAni muktAni mama manasi na camatkurvanti, yataHidaM prakRtyA viSayavaMzIkRtaM, parasparaM strIdhanalolupaM jagat ||snaatne vartmani sAdhubhidhRtaM, ihA kuvodhaiH kugatau nidhIyate // 1 // sarvatra mUlabhA rAjan !, saktaM priyavAdinaH // apriyasya tu pathyasya, vaktA zrotA ca durlbhH||2|| ataH kiJciducyate, na dharmamantare For Privata & Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ pada puruSa 119 // mere store sukhopAyaH yataH - lakSmIrvezmani bhAratI va badane zaurya se doSNoryuge, tyAgaH pANitale suSIya hRdaye saubhAgyazobhA kIrti pakSAne yatvAdbhave dinoM so'tipUraNAya satataM dharmaH saMbhAvyatA // 3 // svArtha sarvabhUtAnA, matAH saH mattayaH / sukhaM nAsti vinA dharma, tasmAdaparo bhaveda ke sahasambharayaH, kulimbharayatha kespi kepi narAH / nAtmambharayastadidaM phalamakhilaM sukRtaduSkRtayoH // 5 // etAnazamya samIcInaM manyamAnA rAjAdayo maunamabhajana, mantrI moharatimadveSI mAha-bhoH sabhAsadaH ! zrUyatAM nArthakAmau vinA'nyaH puruSArtho'sti, yedarthe sukhaparihAro'STamukhakalpanA va kriyate, iha prathamaM tAvajjIva eva nAsti, kasyaM puNyapApe ? kasya ca tayoH phalaM sukhaduHkhe mRgatikagatI ca ! ataH sarvamAnAlametaditi / atrAvasare detadyotitAmbaraH, zobhamAna sarvANa vetAmbaraH, paramabrahmacArI, samyaktvamUladvAdazavratadhArI, AkAzagAmI, avanizAnI, svaparasamayapArINaH, dhamadhurAdhUrINaH, zrIsarvazAsanaprabhAvakaH, siddhaputraH zrAvakaH ratnatrayopalakSaNavarNamayasUtratrayadhArako gagana mArgeNa tatra rAjasabhAyAmAyAsIt, taM tathAbhUtaM dRSTvA sarve rAjAdayo vismayasmeralocanAH kRtAbhyutyAnA namakuH, sa ca siddhaputro rAjopanIta kanakamayasiMhAsanamAsInaH sabhAyAmAziSamadAt yathA - AdhAro yastrilokyA jaladhijaladharArkendavo yanniyojyA, bhujyante yatprasAarraterrestry: saMpado'pi || AdezyA stha cintAmaNirasurabhIkalpavRkSAdayaste, zrImAn jainendradharmaH kisalayatu sa vaH zAta mosalakSmI // 1 // etadupadezaM zrutvA rAjA mamudito'cintayat- aho ayaM puNyAtmA lamIyAn ya garIyAMstapatA *218333736983 caritrama
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ | // 20 // paTa puruSa ra mahIyAnmahasAgaganANacArI sAtizayajJAnadhArI; tadasya mukhena zaNomi jIvAjIvAditattvanirNayamiti, tataH so'vAdIt-bho dharmazIla ! ko bhavAn ! kutaH samAyAtaH ?ka gantA ? kasya ziSyazceti, sa pAha-he rAjan ! prathamAItIrthe bharatezvarazcakravartI sAdharmikabhaktacAsNuvratadhAriNAM brahmacAriNAM purA kazipucintAmakarot , tatasteSAmAdhikyaM dRSTvA ratnatrayaparIkSApUrvakaM tadupalakSaNaM kanakaratnamayaM yajJopavItamadAt , te ca tataH sarveSAM mahanIyA abhavan , tataH zrIbharatAnvaye'STabhistathaiva parIkSApUrva svarNamayaM, tataH paramaparai rUpyamayaM yAva zrIajitajinapitA, tataH paraM sUtramayamabhUt , tadanu te brahmacAriNo navamajinAntare sAdhunyucchede sati pragate yatidharme ke'pi mithyAdRSTayo'brahmacAriNo gRhasthA abhUvan , ke'pi samyagdRSTayo vairAgyabhAjo brahmacAriNaH, teSAmanvaye'haM siddhArthanAmA zrAvako mahapikRtasiDaputrAparanAmA zrIparamAnandakevalipArSe gRhItANuvrato brahmacArI tacchiSyo merugirau kRtayAtraH zrIzatrujayaM prati prasthito vyomamArgasthastara sabhAyAM nAstikamatAnusAriNaM moharatimantriNaM jIvAdibhAvAn sato'pi ninuvAnamavalokyAtrAgatavAn / etadAkarNya nRpeNa cintitam-aho bhaviSyatyasmatsamIhitA jIvAdivicAragoSThI, bhaviSyati ca taccanirNayaH, tataH prAha nRpo-bho bhAvadharmazIla ! samAdiza jIvAditattvaM ? tataH so'vAdIt-bho mantrin moharate ! keyaM taba kugatyabhilApiNI jIvAdibhAvApalApadhISaNA ? kiM nAvalokyate'ntarmukhaM ? yataH-jaM bhaNasi natthi bhAvA, vayaNamiNaM atyi natthi ? jai asthi / eva padamAhANI, asao zunisehae ko Nu ! // // keNati natthi AyA !, jeNa parukkhatti tava ku For Privata & Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghaT puruSa // 11 // 783373763 faari / hos read tamhA, natyitti nisehara ko NuM ? || 2 || cittaM veaNa sannA; vibhANaM dhAraNA ya buddhI a / IhA naI triyakA, jIvassa u lakkhaNA ee || 3 || jamhA cittAIA, jIvasta guNA hati pacakhA / guNapaJcakravattaNao, ghaTTaca jIvo ao asthi || 4 || aNidiaguNaM jIvaM, duNNeaM maMsacakkhuNA! siddhA pAsaMti sadya, nANasiddhAya sANo // 5 // ato'sti jInaH sati ca tasmin puNyapApe api staH, tayoH phalaM sugatikugatI sukhaduHkhe ca tataH parihAryamevedaM mithyAmavilAsitaM ityAkarNya nRya: sabhAsadaH pramuditA jJAtajIvAditAH saMjAtadharmabuddhayaH siddhaputraM prazazaMsuH, yathA bho dhArmika ! gatamayAsmAkaM tirohitatantravicAraM mohAndhakAraM yataH - binA gurubhyo guNanIradhibhyo jAnAti dharma na vicakSaNo'pi / AkarNadIryojjvalalocano'pi dIpaM vinA pazyati nAndhakAre / / 1 / / iti yAvatsarve stuvanti tAvadAkAzamArgeNa siddhaputropari puSpavRSTirdivyavANI cAbhUt, aho ! jIvAditacajJAtA zuddhaprarUpakaH satyavAdI cAyaM siddhaputraH proktaH purA zrIparamAnandakevalineti etAM divyavANI puSpavRSTiM na sarve saromAJcA rAjAdayaH procuH - satyametat kurvanti devA api pakSapAtaM. narezvarAH zAsanamudradanti / zItIbhavanti dosatvAcAM phalamAmananti || 1|| atrAvasare nirUttarIkRtaH krodhAgnisopmasvAntaH sabhAyAH samutthAya nirgato mohAniH apamAnAdanyatra grAmanagarAdiSu nAstikapataM prapayana mahadbhirAstika nairninyamAnaH kAlena tyAcyAM vAnaro'bhUna. tatrApyavicArabhAga anyavAnareNa mAritacandrapure no jAtaH, natra janaiH pUjyamAnastApasAn dRSTA svayaM gRhItastataH kRtvA saudharyadevoM ke caritram // 11 //
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ caritram --- baTapuruSasa Abhiyogikasuro'lpAko'bhUta, tatrAparadevAn maharSikAn pazyana mahAduHkhI mRtvA cANDAlo'bhavada, raudrapariNAmato daurbhAgyapAbhava- paDitaH pUrvabhavanAstikavAdasaMskAreNa dharmanindAparo'nyadA gato'TavyAmindhanArtha, tatra sAndradrumatale dhyAnAghiDacitaM zAntaM saubhAgyasundaraM kamapi muni dRSTA'cintayat-aho vipralamdho'yaM kenApi pAkhaNDinA dharmavyAjena, kayamanyathA dRSTapukhaparihAreNASTamurakhArthameva prayatate ? etattacintitaM manaHparyAyajhAnena vijJAyovAca vAcaMyamaH-jAo'si moharai kavi, naho'bhiyogiamuro a cNddaalo| nAhiyavAega tumaM, ajjavi paDivajja jiNadhammaM // 1 // etAM gAthAmAkarya tadaryacintanena saMjAtajAtismaraNaH svAn pUrvAn bhavAn dRSTvA vismitaH kimasti dharmastatmabhAvaza ? yenAiM suro'bhavaM, kimasti pApaM ? yenAhaM kapinaTacANDAleSvabhavamiti cintayattasya punAstikatvAnubhAvena jAtamapi jAtismaraNaM niSphalamabhUt, acintayada-nUnamayamasyaiva pAkhaNDinaH ko'pi vilambhanaprakAro'sti, yenAimevaMvidhAn bhavAn pazyAmi, anyathA ka purayaM ka pApaM ka ca bhavabhramaNaM ? ato mArayiSyAmyenamiti yAvatA kuThAramAdAya pradhAvitastAvatA kRSNasarpaNa daTo raudradhyAnaparo mRtvA prathamanarakamagAt / iti vicintya caritramAlekathA, kugatiduHkhavilAsaniketanA / kumatimoharateriti ninditaM, tyajata tena sadA'dhamaceSTitam // 1 // . aba vimadhyamAH punardharmArthakAmAn parasparamavAdhayA sevante, mokSa tu gajanimIlakayaivopekSante, na punarnindanti, vadAnta - janmAntare rUpasaubhAgyazcAlinI vibhavavilAsamAlinaH putrapautrAdiparivArabhoja sakalabhavaleyarAja zrIdharmaprabhAveNa bhavAntareSa ---- - - For Privata & Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ paT puruSa caritram // 1 bhaviSyAma iti dAnazIlatapaHparA bhavanti, duSkarakriyAM kurvanti, tIyAMni sevante, paropakAraM sAraM manyante, ke punaste ? tAnAmataH pAha-brAhmaNAH, kSatriyAH, vaNijaH, kauTumbikAH, rAjAnaH, anye'pyevaMvidhA ihaparalokApAyadarzinaH, ye'pi ca mokSAbhilASiNaH kumAvanikA jJAnadhyAnatapaHkaSTakarA mithyAdRSTayaste'pi paramArthAdarzanatvena vimadhyamAH, ye ca samyagdRSTayaH sanidAnAcakravAdivibhavabhogAbhilApiNaste'pi tathAvidhA eva, ete sarve'pi dharmamapekSante, paralokaviruddhaM pariharanti, sugatikugatI manyante, paapbhiirvH| paThanti ca-dharmAjanma kule zarIrapaTutA saubhAgyamAyurbalaM, dharmeNaiva bhavanti nirmalayazovidyArthasaMpattayaH / kAntArAca mahAbhayAcca satataM dharmaH | paritrAyate, dharmaH samyagupAsito bhavati hi svrgaapvrgdH||1|| puMsAM ziromaNIyante, dharmArjanaparA nraaH| AzrIyante ca saMpadbhilagAbhiriva pAdapAH // 2 // evaMvAdino vimadhyamA dharmArthino'pi tathAvidhadharmavakAraM guruM vinA na samyag dharmasvarUpamupalabhante, yataH-dharmasya durlabho jJAtA, samyagvaktA tato'pi ca / zrotA tato'pi zraddhAvAn , kartA ko'pi tataH sudhiiH||1|| pratipaccandraM | surabhI, nakulo nakulIM payaca kalahaMsaH / citrakavallI pakSI, sUkSmaM dharma sudhIrvetti // 2 // atastathAkarmalAghavena bhavanti ke'pi prANino dhArthinaH, paraM samyagdevagurudharmasvarUpamavidanto yathA tathA pravartante, na ca te samyagdharmaphalasAdhakAH, yathA zrIpatimArthavAhaH, ta thAhi-jambIpasya bharate madhyamakhanr3e candrAvatIpuryo candratilako nRpaH, zrIpatiH sArthavAhaH, zrImAn rAjJaH priyaH sarvajanamAnyo Mal mithyAtvamUDhamatirakSAtajinadharmo dharmArthI ca, anyadA brAhmamuharte prabuddhaH san svacitte'cintayat-yAti kAlo galatyAyurvibhUti For Privata & Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaTU puruSa ||14|| raticaJcalA | priyeSu kSaNikaM prema, keyaM dharme'vadhIraNA ? // 1 // tatkaromi svakulocitaM dharmamiti mAravyaM yajJakarma, pravarttitaM lakSabhIjyaM, vApIkU patAkAdIni ca dvAdaza varSANi kArayitvA laukikapuNyAni svaputraM zrItilakaM kulabhAre saMsthApya rAjAnamanujJApya tIrthAni karttumuttarasyAM dizi niragAt, tato dezAntare paribhramannanyadA kvApyaTavIpradeze sAndradrumatale padmAsanasthaM paramabrahmapavitrAtmAnaM ma nikalevaraM kamapi maharSi madrAkSIt uvAca ca aho amaGgalamUrttirayamiti, keyamasyAzucikAyasya dharmakriyA ! iti zrutvA samamitratRNamaNileSTukAJcanaH sa munistadanugrahAya prAha--yoH zrIpate ! na jAnAsi zucyazucidharmasvarUpaM, yataH - zaucamAdhyAtmikaM tyaktvA, bhAvazuddhayAtmakaM zubham / jalAdizaucaM yad dRSTaM, mRDha vismApanaM hi tat // 1 // brahmacaryeNa satyena tapasA saMyamena ca / zuddhirAdhyAtmika dRSTA, tIrthastAnairna tAvikaiH // 5 // brahmacarye dhruvaM jJeyaM, parabrahmekakAraNam / dehazobhA tadarthe hi tyajyate brahmacAribhiH ||3|| evaM muninoktamAkarNya so'cintayat-ko'pyayaM nanu tatrajJo yaH svadehe'pi niHspRhaH / sarvasaGgaparityAgAtsevate vijanam vanam // 1 // tataH prabhRti kizcidbhadrakabhbhAvamApannaH praNamya muniM prAha-- maharSe ! yuktamuktamAntarAtmazaucaM paraM kiM karomi ? na kSamaH svakulAcAraM moktuM kSamastra mamAparAdhamityabhidhAya puro'calat, tato dvAdazavarSaistIrthAni kRtvA svagRhamAgataH krameNa jarayA grastaH, snuSayA tadvacasA putreNa cAvajJAtazcintitavAn aho puruSasya mahAkaSTakAriNI jarA, yataH - deho sayaNo lacchI, ANamahattaM ca buddhivibhANaM / buddhatte saMpate, chaTTANA aMti purisassa // 1 // tataH putre snuSAyAM ca saMjAtakopo mRtvA tatraiva pure kasyApyAbhIrasya gRhe chAgobhUt, tataH caritram // 14 //
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ pada puruSa caritram // 15 // putreNa pituH zrAddhadine mUlyena sa AnItaH, svagRhAdikaM dRSTvA saMjAtajAtismaraNaH kokUyamAno mAritaH, punaH saMjAtakopo mRtvA duSTa- so jAtaH, pUrvareNa tena daSTaH putraH snuSA ca, to mRtvA'TavyAM mRgamRgIyugmaM jAtaM, sarpastu mRtvA siMho'jani, punastena tan mRgayugmaM vinAzitaM, tacca tatrava kariyugmaM jAtaM, punastattenaiva siMhena mArita, tatraiva vane zabarayugmamabhUt , tataH pUrvavairAnubhAvena tau zavarasiMhI parasparaM mAraNodhato jAno, anyadA yo muniH pUrva sArthavAhabhaveSTavIpradeze dRSTo ninditazca, sa eva viharaMstatrAgAt , taM ca dRSTvA siMhaH kiJcitprasannamanAH savidhamupasarababhANi muninA-bhoH zrIpate ! kina smarasi ? jAo'si satyavAho, chAgo sappo tao a siMho y| micchattamohamRDho, iNDipi hu kuNamu jiNadhamma // 1 // imAM gAyAM zrutvA vijJAtapUrvabhavasvarUpaHsaMjAtapazcAttApaH saM ninditavAn, hA dhig mAM, ka sa sArthavAhabhavaH! va sa chAgasarpasiMhabhavA me'bhUvan ! dhanyo'yaM maharSiH, yenAhaM prativodhitaH, paraM na jinadharmamakArpa, 2 kimidAnI tiryagbhave kariSyAmIti taM muni natvA dInAsyaH puro'sthAt , tataH sa zavaraH sakalatro vanAntaH paryaTana tatrAgataH, taM siMha tathAbhataM prekSya acintayata-aho'yaM RrAtmA kathamevaM prasannamRtirabhUtu , kiMcAsya maharayaM prabhAva iti, itazca sa siMhastaM zabaraM dRSTvA pUrvavaraNa saMjAtakrodho yAtrattanmAraNAra macchati, tAvaduktaM muninA, bhoH siMha! kiM na jAnAsi ? tavedaM putrasnupAyugmaM,-puttavaha sappabhave, miajualaM mAriyaM ca siMhamaye / so ahatyijualaM, ajjavi varaM kimudahasi // 1 // iti munimukhAgAyAM zrutvA siMhaH prazAmto bhUtvAvintapat, kimidaM mama putravadhUyugmaM triSu bhaveSu mayA mAritaM ? zavaratha sakalatro vivAtapUrvabhavo'cintayat // 15 // For Privata & Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ pada puruSa 112601 KK 7318363 kama saMjAtajAtismaraNo mama siMhaH pitA ? iti tyaktavairAH sarve prazAntamanaso'bhavana tataH zareNokta maharSe ! mahadbhAgyamasmArka, yadbhavadvacasA gataM cirantanaM varaM jJAtaM ca saMsArasvarUpamiti, tato siMhasya pAdayoH patitaH kSAmita siMhaH so'pi tayoH prasanno'bhUt, tato viSAdavisaMsthulAMstAn jJAtvA prAha muni:- bho bhadrA ! mA vipAdaparazA bhavantu bhavataH kuru jinake dharma, Rava cari saMsAraH yataH - sabe jAyA sayaNA, sadhe jIvA ya parajaNA jAyA / ikkissa frre u, saMsAre saMsaraMtassa // 1 // na sA jAI nasA joNI, na taM ThANaM na taM kulaM / na jAyA na suyA jattha, sahe jIvA aNatamo // 2 // ityAkarNya sarve saMvegabhAjo'bhUvan / atrAtrasare ke'pi kuto'pi tApasAstatrAjagmuH tAn dRSTrA zavaraH zabarI siMhazca pramuditAH pUrvabhavaparicayasaMskAreNa 6NemuH uvAca ca zavara:- he munayo ! yuyamasmAkaM pUrvabhavaguravo mahAbhAgyena dRSTAH tadadya kRtakRtyAH sma iti, tatastAn saMjAtamithyAtvasaMskArAn dRSTvA muniracintayat-aho ! kA'pyayaM jIvAnAM dRSTirAgo, yo bhavAntareSvapi saMcarati, yataH -- kAmarAgasneharAgau, tatvajJAnAM na dustyajauM / eSa teSAmapi prAyo, dRSTirAgastu dustyajaH // 1 // dharmArthano'pi saMsAre, dRzyante bahavo janAH / dharmatatvamapazyanto, dRSTirAgavimohitAH || 2 || jinajeminikaNabhakSA-kSapAdabauddhakapilasuragurubhiH / jagadekamatIkarttuM na pAryate bhavatu kimanena ? || 3 || iti vicintya punarmithyAtvapUDhAn tAn jJAtvAnyatra vijahAra maharSiH siMhaH pratipacAnazanaM pithyAmaditvA prathamasvarge AbhiyogikaratvamApa, zavarA tu tApasavrataM gRhItvA'jJAnatapaH kRtvA tatraivAbhiyogikasuratvaM prApatuH, tatra maharddhikasurANAM samRddhiM pazyanto // 16 // | caritrama
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ puruSa carItram // 17 // duHkhena kAlamatikramya labdhamapi jinadharma hA pUrvabhave nAkAma ityAtmanindAparAH kAlena punaH zrIjinadharmamavApya mokSa yAsyanti,zrIpateriti vibhAvya caritraM, dRSTirAgagatatatvavivekam / laukikAcaraNarUDhivicitraM, tyajyatAmiha vimadhyamakRtyam // 1 // 3 / atha madhyamAH punarthakAmamokSeSu prasaktAzcatuva' puruSArtheSu jJAtamokSakakAryaparamArthAH, mokSameva paramatattvamabhimanyamAnA api hInasayatayA kAlAnubhAvena vA putrakalatrasnehanigaDitA mohabandhanapaddhA jAnanto'pi paramArtha, pazyanto'pi samyagjJAnadarzanacAritrANi mokSamArga, avagacchanto'pi dAruNaM rAgadvepapariNAmaM, pazyanto'pi saMsArAsAravastusvabhAvaM, paribhAvayanto'pi kaTukavipAkatvaM viSayapilasitAnA, cintayanto'pyunmArgapravartakatvamindriyANAM, tathApi madhuratayA viSayANAM, capalatvAdindriyANAM, durladhyatvena saMsArasvabhAvasya, anAsannatvena mokSasya, acintyazaktitvAtkarmapariNatInAM, na zaknuvanti mahApurupasevitAM pravrajyAmadhyavasituM, tato hInasakhatvena gRhavAsamAvasanti, te punaH zrAvakAH samyagdRSTayo'dhigatarjAvAjIvAditacA vijJAtajinavacanarahasyA yathAzakti gRhIta tAH, anye'pi prakRtibhadrakAH prakRtyA sakaruNahRdayAH kSAntimAIcArjavopetA lobhAnAkulitacittA dAnazIlataporucayaH zubhabhAvabhASitAntaHkaraNAH, te cehaloke bahujanamAnanIyAH prazaMsanIyA mokSAbhilASiNaH, paraloke devatvaM manuSyatvaM vA prApnuvanti, yathA jinacandramAraH, tathAhi-jambUdvIpe bharatakSetre vijayapure somacandranRpaH, tasya candrakAntAbhidhA priyA, tatraimAmidhaH zreSThI, tasya dhanazrIriti ca piyA, anyadA'patyAbhAvAd danAM nAM prekSya zreSThI purAgahivaramaNodyAnasthaM mahAprabhAvaM candranAmAnaM yakSa prati kRtvA pUjopacAraM pAha // 17 // For Privata & Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ puruSa : he svAmin! yadi mama putro bhaviSyati, tadahaM tatra mahiSazataM dAsye, svakIyasarvasvena pUjAM ca kariSye, tataH kAlAntare jAtA zreSThinI sAdhAnA; tadA ca samavasRto vahirudyAne caturjJAnI bhagavAn bhuvanabhAnumuniH dvandanArtha gacchato lokAn dRSTvA dhano'pyagAt, kRtA ca tadA muninA dayAdharmamayI dharmadezanA, yataH - sabajIvahiyaM naccA, saGghajIvasuhAdahaM / savyuttamaM dayAdhammaM, saddannu teNa bhAsae // 1 // dijjAhi jo maraMtassa, sAgaraMtaM vasuMdaraM / jIviaM dAtri jo dijjA, jIviaM tu sa icchA // 2 // mukkhatthihiM kareavo, dhammo jIvadayA / jAI jIvo ahiMsaMto, jao amaraNaM payaM || 3 || iti dayAdharma sarvottamaM zrukhA zreSThI pratibuddhaH saMjAtadayA pariNAmaH samyaktvamUladvAdazavatAni prapadya svagRhamAgataH, svakuTumbaM na dharmamayamakarot anyadA prasUtA tatpanI putraM kRte janmotsave zreSTI mahipataM yakSadvAre mumAca svakIyalakSatrayatrittena kAritaM svarNaratnamayaM puSpatrayaM ca lAvA kRtvA ca yakSasya pUjAM devazeSAmiSekaM puSpaM putrasya zirasyadAt, dvitIyaM svasya tRtIyaM ca jAyAyAH, tato rAtrau ruSTo yakSaH pratyakSIbhUya mAha-re tvayA mama kiM pratipannaM ? kiM dattaM ? tataH zreSThI prAha-he yakSarAja ! dattaM mayA tava mahiSazataM pratipannaM, mArayAmIti tu mayA noktaM, tatkathaM mArayAmi tAn varAkAn jJAtajinadharmaH san ? svasarvasvalakSatrayeNa pUjA ca kRtA, paraM maGgalArthaM tava zeSAgrahaNaM kRtamiti, tato yakSastasya dayAdharmanizvayaM jJAtvA prasannastatprazaMsAM kRtvA svasthAnamagAt tataH zreSThiputraH kRtajinacandranAmA kumAraH sakalakalAkuzalo jJAtazrIjinadharmaH kadAcitravanasamaye svamitraiH saha pathi gacchan kenApi paThyamAnAmimAM gAthAmazRNot-- solasavariso puriso, 3873837836 12611 HEHEHEHEHEH JEHO JE HooJE Zoo caritram // 18 //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ caritram // 19 // lacchI bhuMjei joujaNayassa / eso nUrNa putto, riMNasaMbaMdheNaM saMpatto // 1 // ityAkarNya kumAraNa cintitaM svacitte-yuktamuktamanena, yataH-tAyavidvattA lacchI, nUNaM puttassa hoi sA bhaiNI / hoi parassa paritthI, sayaM vidvattA tao juttA // 1 // tataH kasyApyAnivedya svapuNyopArjitalakSmIkRte dezAntaraM pratyacAlIdvastramAtraparigrahaH, tataH pratipuragrAmArAmaM bhrAmyananyadA krameNa prAptaH samudrataTe, tatra ko'pyadhvagaH sayAyAtaH kallolamAlAkulaM jalaghimavalokya pAha-sAhINAmayarayaNo, amaramaroraM ca bhuvaNamakaraMto! ollatirIhi na lajjasi, laharIhiM taraMgiNInAha ! // 1 // iti taduktaM zrutvA jinacandraH pAha-bhoH pAnya ! na paradUSaNaM vAcAM bhUSaNaM. yataH-chaMda jo aNubaTTai, mammaM rakkhai guNe payAsei / so niuNamANusANaM, devANavi vallaho hoi // 1 // tato na jaladheSaNaM vaktumarhasi, tasmin guNA api santi-rayaNaniraMtarabhario, tahavi hu rayaNAyarassa majjAyA / teNa jae uvamANaM, paDhama jalahI gabhIrANaM // 3 // imAM guNagrahaNagAthAM zrutvA ko'pi jaladhidevaH pramuditaH pratyakSIbhUya kumArasya koTimUlyaM ratnapaJcakamadAta, tataH kumAraH * kasyApi yAnapAtramAruhya tArAdrIpaM gataH, tatra ca tArApure vahirudyAne devaramaNayakSabhuvane sthitaH, atrAntare bhuvanazekhAnRpa putrI rUparekhA, bhuvanatilakamantriputrI rUpanidhiH, bhuvanacandra zreSThimutA rUpakalA, bhuvanamundarasArthavAhasya sutA rUparatinAmnI ca, catasro'pi parasparaM prItibhAjo rAjabhavane militAH rAtrau mitho viyogabhItA iti pocuH-yayAtmanAM sarvAsAmeka eva patiH svAt , ladA yAvajjIvaM viyogo na syAta, ato bahirudyAnasthaM mamabhAvaM yakSamArAdhya varaH prArthyate iti mantrayitvA mutAH prage sapUjopakaraNAzca For Privata & Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ caritram padaharuSa tasro'pi gatA yakSabhavanaM, dRSTazca tatropaviSTaH kandarpAkAraH kumAraH, vismayasmeralocanAH parasparaM kRtAlocanAstaM kumAraM manasi kRtvA a kRtayakSapUjA manasaiva taM varaM prArya svasthAnamaguH, kumArastu tAsAM rUpasaubhAgyacAturyaraJjitamanAH kRtaphalAhAro vAsaramatikramya rAtrI // 20 // tatraiva yakSabhuvane'sthAt , nizIthe ratnapaJcakena yakSaM pUjayitvA tuSTAva, yathA-tuTTeNa jeNa siddhI, riddhI buddhI viyaMbhae bhuvage / so devaramaNajakkho, paJcakkho dera maha mukkhaM // 1 // tatastadbhaktayA tuSTo yakSaH pratyakSIbhUya tadratnapaJcakaM tasmai datvovAca, bhoH kumAra ! taba bhatyA ratnapUjayA ca tavAbhISTaM kanyAyatuSkaM dattaM mayA, yAcakha punarabhISTaM varamiti, tataH kumAraH kRtapaNAmaH prAi-he svAmin ! mama cintitakAryAvasare samAgatya sAhAyyaM kAryamiti, tato yakSa mominyuttA kSaNAkumAraM rAjabhavane tadviyogavidhurANAM tAsAMkanyAnAM pArthe'mucat , tAzca ta kumAraM yakSaM cAgataM dRSTvA pramaditA yakSArpitarANigrahaNopakaraNA yakSapacasA pariNItAH, yakSastu tiro'bhavat, tataH prabhAte tathAbhUtAH kanyAH kumAraM ca prekSya rAjAmAtya zreSThisArthavAhAdayo vismitAH svasvaputrikAjJApitavRttAntAH pramuditAH, karituraGgamAdibhistaiH satkRtaH kumAraH kiyantaM kAlaM tatrAsthAt, ratnacatudaMra jAyAcatuSkasyApitaM, tAbhirapi mahAprasAda itikRtA svasvahArAnta yakIkRtya sthApitaM, ekaM ca tena svazarIrasyAbharaNIkRtaM, tataH jhumAraH katipayairdivasaH svasthAnasvajanotkaSThito'bhUta, yataH-jaNagI ya jammabhUmI, niacariaM muaNadujaNaviseso / maNaiTuM mAzussaM, paMca videsevi hiayaMmi // 1 // tato rAjAdIHal nanujJApya taiH satkRtaH sakalatraH sa potamAkhyAbdhimArgeNAcalat , tato durdaivayogena bhanapotaH kumArastu patito jaladhau, tajjAyAcatuSka // // 20 // For Privata & Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Sad puruSa // 21 // lava tajayoH, atrAvasare ko'pi julakuJjaraH kariNInuSkAbalampasAya sakalasAmAnAya sUDamadhye ratnahI sucava, tataH caritram sAratapkAravismitastade velAvanAtaH, paryaTana kamapi dhyAnasthaM svarSimadAmada, dRSTAla ca-pratyAvara tyasamAnA, banavAsaniSeviH / / rantri hudo nityamaddo sAmyamahormayaH // 1 // tataH kavaraNAmaH praznAkarodana bhagana / kathaM jalakulcareNa mamevA kA ukhAca caMyamA-bhoH kumAra !laM. pUrvabho'simova nadI palibdocasA pravado vivAhaNadharmaH kvAmi bane mRgame hariNIcatuSkayUtuM bhISmagrIStRSNAmUrchita jalasekena zItalIkaTya namaskAramadAna sa. panAha svAsasvaSNAturo mRtya'stu mala ro'bhUta, hariyo jalakariNyazca, vena khAM pUrvopakAriNaM dRSTyA mahineta taka pratyapakAraH kRtaH vanaH kumAroH iriNasya mahoe kA manyamAnoM muni nalA gato ratnadvIpaM, tatra yAti mahAratnAni samuhInAti pakSa sahamANi, vrato jalaparaNArthapAyAte. vaNikSote bhaedalA sa jAyAcatuSkaratnayutazcaTitA, podavamijA. ca jAyApalalobhena rAno jinabaddha prasidhaH samudrAntaH, prAtastajAH yAsvamUSvA svadharAna saMgopya duHkhitA jAtAH, potavaNijA bhogArtha gAdapa vyarthivAstA pavitratAmAlinyastaM tRNAyApi nAmanyanta, tataH sa dunaH sakrodhaH svavAsasthAne candrapure gatvA candrAdityanRpasya tAH prAbhRtapade'kazota, rAjya satkRtaH sa ratnAnyAdAya svagRha- // 21 // magAta , samIpusyena mubuddhimantriNA'bhANi-he rAjan ! etAH, salajjamAvana kasyApi puNyabhAjaH kulAnAH saMbhAvyante, tito saMjJA tAsAM rUpasaubhAgyamohitena tAH saMsthApitAH svAntaHpuraikadeze, svayaM ca rAtrau pacchannastAsAM svarUpaparijJAnAya samIpe' For Privata & Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 22 // gAt / itazca potavaNijA'myudhau kSisojinacandraH phalakamAsAdya vibhirdinaiH kallolapreritazcandradvIpe tIravelAvanaM gataH, tatra dhyAnAdhInasvAntaM yoginamekaM dRSTvA kSaNamasyAt , tato yoginA'bhANi-bhoH kumAra! madbhAgyena tvamavAyAto'si, kuru mama vidyAsAdhane sAMnidhyaM, etadAkarNya cintitaM kumAreNa-kRtabhUriparitrANAH, prANA yAnti nRNAM svayam / taizcetparopakAraH syAt, sundaraM kimataH param // 1 // tataH pratipannaM tadvacaH kumAreNa, kRtaM ca rAtrau tasya vidyA sAdhayataH sAnidhya,pratyUpe siddhavidyena yoginA rUpaparAvAzyIkaraNAJjanaguTike kumArAyArpite, kumArastu te lAtvA svajAyAviyogavidhurastAsAM svarUpamajAnan pUrvapratipannavaraM yakSa manasi kRtvA tuSTAva-yakSo'yaM kalpavRkSo'yaM, cintitArthavidhau kSamaH / pratyakSIbhUya me machu, manaHkSobhaM nirasyatu // 1 // sa tataH smRtamAtraH pratyakSo yakSaH mAhakumAra ! kimarthaM tvayA'haM smRtaH / sa ca svajAyAsvarUpamapRcchat , yakSeNoktaM-tAzcandrAdityanRpasyAntaHpure zIlazAlinyo gatamAlinyAH santi, tataH kumAreNokto yakSastasmin pure bahirudyAne kumAraM muktvA cintAratnamekaM datvA tiro'bhUt , kumArastu tadanjanaguTikApayogeMNAdRzyamAno rAtrau tatra rAjJaH samIpezAmada, atrAntare rAjaputrI rUparekhA pAha-he sakhyaH!-nimmalakulaMmi jammo, jovaNasamao videsapaDaNaM ca / piaviraho aigaruo, na jANimo kjjprinnaamo||2|| tato mantriputrI rUpanidhiruvAca he sakhi ? mA bhaiSIH -rayaNAyava suaNA, vihiNA vihiyA jaNovayAratyaM / ke kevi saMti suvaNe, jANa maNe vasai majjAyA // 2 // tataH zreSThiputrI rUpakalAlapat-dhanA te citra purisA, jayaMmi jIraM ca tANa sukayatyaM / je muttiramaNirattA, virattacittA paritthIsu // 3 // For Privata & Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAratram IR3 // ] tataH sAryavAhaputrI rUpavatI uvAca ( ratiHmAha) pahuso ciMtijjata, AvaipaDiANa kulapamUANaM / maraNaM vinA na saraNaM ramaNINaM ramaNaviraheNaM // 4 // etaddAthAcatuSkaM tAsAmAkarNya rAjA'cintayana-aho yuktamuktaM mantriNA purA. yadetAH kulAGganAH saMbhAvyante, tato rAjA lajita iva svasthAnamagAt , kumArastu tAsAM vacobhiH pramuditaH kautukArthaH vane'gAta, tataH prabhAte rAjJA tAcatasro'pi sabhAyAmAnItA:, pRSTAH svasvarUpaM tA nAyocan , tataH potataNig rAjA pRSTaH pAha-he rAjan ! etA mayA dezAntarAnmUlyena mAbhRtAryamAnItA devasya, tato mantriNoktam-asaMbhAvyametat , atrAntare kumAro guTikApayogeNa kRtarUpaparAvartastatrAgataH prAha-lAtvA paJca sahasrANi, ratnAnAM vAridhau patiH / yenAsAM lobhataH kSiptaH, sa sarva kathayiSyati // 1 // etadAkarNya rAjAdayaH sarve sabhAsadaH savismayA babhUvuH, tAzcatasro'pi svareNa taM jJAtvA rUpaparAvartavaisadRzyena vismitAstUSNI sthitAH, ko'pi paramArtha no veti, potavaNik tu nIcairmukho'bhavat , tato rAjJaGgitAkArajhenAmANi-bhoH ! ko'traparamArthaH ? yAvatA ko'pi na vakti tAyatA mantriNA proktaMdevAyaM zlokasya vaktA puruSaH sarve kathayiSyati, tato rAjJA''grahe kRte kumAraH potavaNijo'bhayadAnaM dApayitvA sarvamuvAca, to rAjJA ranAni sarvANi kumArasya dApitAni, potavaNika ca svadezAniSkAsitaH catasro'pi niyastasyArpitAH, paraM rUpaparAvanena tA necchanti taM, tataH kumArastAsAM manaHkhedaM jJAtvA svaM svAbhAvikarUpamakarot . taM dRSTvA pramudinAstAH, tatastadguNarajitena gajJA satkRtya sa svasamIpe sthApitaH, kiyatA kAlena punaH pilobiyogaduHkhaM smRtvA rAjAnamanujJApya jAyAcatuSkayuto bahuparikarazrita ratnaprA // 23 // For Privata & Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ chan puruSa // 24 // mANasamAhitaH svapura mahatA maina savaH, mitrokSa pramodamakasetuH, anyadA tatra punaH prAptaH sa eva bhagavAn catursAnI bhuvanabhAnu muniH, caritram gataH so'pi loko bandanArtha, pitA zamaM jitracandrozI makAnaH kRtA:tadA bhagavatA dharmadezanA yathA-AukkhayaM ceva abujjhamANe, aal samAha se sAisakAri muMdu / ajhe asao pasvipamANe, adveza mUDhe ajarAmarakha // 3 // saMbujjhamAcho u nare maImaM, pAvAja ( 0vANa) apANa niaijjaa| hiMsappamyAI duhAI maMtA, verAevaMdhAmi sahalamamANi // 2 // vittaM pasavoanAo, taM vAle saraNaMti manai / eena kA mama tesuvi ahaM, no tANaM saraNaMti vijaha // 3 // iti muninokaM zrutvA bahUnAM lokAnAM sarvaviratidevaviratilAbho'bhUt , jinaca dastu tathAvidhahInasattvatvena sarvapiratimanAhatya samyaktvamUlAni dvAdaza vratAni pradipadya svagRimAgataH, kAlena paitRkaM bhAramuddhRtya cintAmaNipUritasamAhitaH vittavalena rAjapasAdena ca sarvaca kArAbhayadAnapaciM, acIkaranimAsAhamAditya medinI, apUpuSa. pAtrANi vividhadAnuna, kRtArthAnakarohInAnAthAnanukampAdAnena, kRtvA sarvatra paropakAra, devagurumArmika pratimAra, akssobhyyunaa| manAgapi mithyAgbhiH, kRtvA gRhidhamocivAM vRtti, vidhAya ante dvAdazadhAmArAdhanA, svagRhe'pipatipayAnacana, zubhadhyAneta samAdhisa / mUkhA dvAdaze ko zakamaramAnikaH so'bhUda, krameNa mokSaM yAsyati mahAnidehe idi nikAlanamArakI vibhuvanamAnasanirSitacitram // 24 // vihitacaturvidhadharmapavitraM, kuruta nizcamya sumadhyamakRtyam // 1 // . ayottamAH punarmokSakaddhatyA podhekarAdInuparamArza tAtyu para pharamAya malyo, dehi kalakhitvA pohajAla tribhUvanamaH / / 604006200RO-AROVARIOPYE For Privata & Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhadra puruSa | // 25 // 98389889633 1838 1838 1836 1833 1836 183 zAla, bhaktavA viSayakuTIraM sakalapANinivAsadhIraM, vighaTayyAjJAnatimiraM jagadvivekAcchAdanaprasaraM, galahastayitvA rAgadveSamahAmalau sakalaprANihRdayazalyau, chicA snehapAzAn kRtasakalasaukhyavinAzAn vidhApya krodhAnalaM jagaddahanamavalaM, saMcUrNya mAnabhUdharaM vinayavRttibhanjana durdharaM, unmUlya mAyAvallIvanaM jagadaJcanopAyagahanaM, ullaGghya lobhamahAsAgaraM sakaladoSamakarAkara, dAntA duSTendriyaturaGgamAn kRtakumArgagamanAn, avidrAvitA bhogatRSNayA, ajitAH parISadaiH, abhagrA ghoropasargasaMsagaiH, dUre mahilAvilAsAnAM, anabhyAse sAvadyAbhyAsAnAM, dezAntare'saMyamasya, * ananti ke kudharmasya, viditaparamArthAH, tolayitvA''tmAnaM vimucya saMsArasukhaM sthairyavimukhaM, avagaNayya saMsArabandhaputrakalatrAdisambandhaM, avajJAya karmapariNAma, pratyAsanamokSabhAvatvAnmahApurupasevitAM sarvaduHkhanirjaraNahetubhUtAM itarajanamanoduSkaratarAM mavrajyAmabhyupagacchanti, punaH sAdhavastapaH saMyamazubhAdhyavasAyasAvacanAH nAnAlabdhinidhayo bhavanti, yathA mahendro narendrastatparivAra, tathAhi - jambUdvIpe bharatakSetre zrI ayodhyAmahA puryAmikSvAku kulAlaGkAraH surapatinRpaH, tasya ca surasundarI priyA, tayoH putro mahendraH sa cAnyadA svapitraM guNasAgaramantriputraM guNamundaraM prati prAha-yo mitra ! anekAsundarI vasundharAM manaH yataH -- zrutvA mantriputro mitra ! te cchariaM jANijjaDa muanndujjnnvimeo| appANaM ca kalijjai, DiMDijjai teNa puhavI || 1 || iti yuktamuktaM vatthavimesanirikSaNe, viakakhaNo hoi so nage nRNaM / ADiMDiUNa viTThA va gyaNA jeNimA puhavI / / 2 / / caritrama // 25 //
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ pada puruSa cAratrama // 26 // iti mantriputravacasA sotsAhaH kumAraH prItipAtreNa tenaiva saha viyogAsahau piTarAvananujJApya kSapAyAM kSitinirIkSaNArya niryyau| puragrAmavanapavatAdivilokanaparo'nyadA'vantIpurImatyAsannaM gataH, mUryamastaM gataM nirUpyAha rAjaputraH-ugaNaM bhuvaNa kamaNaM, asthamaNaM caiva egadivasaMmi / sUrassavi tinni dasA, kA gaNaNA iaralogasma // 1 // tataH pUrvATo candrodayaM dRSTvA prAha mantriputraH -cadassa khaA na hu tArayANa riddhI vi tassa na hu tANaM / guruANa caDhaNaeDaNaM, kA gaNaNA niccapaDiyANaM? // 1 // al evamanekadhAnyoktimaktayuktibhirvArtAvinodaM vidhAya pradApasamayAnopau pratyAmannadavatAbhavane to gato, tatra ca kAcidyoginI rUpa saubhAgyazAlinI samAyAtA, tAM dRSTvA''yamaryAdAsamudraM kizcinyagmukhIbhUtaM mahendraM sA pAha--dittadAraddA paravasaNa-dubalA ayasarakkhaNasamatthA / je eArisa purisA, dharaNi dharatI kayatthA'si // 2 // tato devatAM namaskRtya kumAraM kandarpAkAraM prekSya sA''khyat -jA vahai purisadosaM, dose daTTaNa diyai purisaannN| sA jhatti rayaNamAlA, varamAlA Thavau tuha kaMThe // 1 // ityAkarNya kRtapraNAmo guNasundaraH pAha-bhagavati ! kvAsti sA ratnamAlA? kasya putrI ? kiM tasyAH puruSadvepakAraNaM? iti pRSTA sAjAdIta--samudramadhye saptazatayojanapramANaH siMhaladvIpo'sti, yatra jale jale muktAH,sthAne sthAne ratnAni, vane vane gajAH, gRhe gRhe dvAtriMzahAgadharAH puruSAH, gRhe gRhe padminIstriyaH, tatra laGkAnAmanagarI, tasyAM kamalakIrtinRpaH, kamalAvatIrAjJI, tayoH putrI strIguNavizAlA ratnamAlA prAptapANigrahaNakAlA, paramenAM gAthAM muhumuhuH paThati--pararamaNIrattacittA, apavittA hu~ti kavi kApurisA / teNa kumArI kannA, dhannA iha gaNamundaraH pAda-bhagavati : jale jale muktAH,sthAna sthAna tayoH putrI svIguNAva For Privata & Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ . caritram ||27|| jIvalogami // 1 // iti nigadya gatAyAM yoginyAM kanyAsvarUpAkarNanamAtrasaMjAtAmAtrAnurAgo'pi svagAmbhIryeNa cakArAkAragopanaM kumAraH, taM tathA jJAtvA'cintayanmantriputra:-santaH sacaritodaya vyasaninaH prAdurbhavadyantraNAH, sarvatraiva janApavAdacakitA jIvanti duHkhaM sadA / avyutpannamatiH kRtena na satA naivAsatA vyAkulaH, kAryAkAryavicAraNAndhavapiro dhanyo janaH prAkRtaH // 1 // tataH mAha mantriputraH--he mitra ! gamyate tatra yatrAsti ratnamAlA, vilokyate kautukaM, tato vyomamArgeNa gayA yoginyA kathitaM tatkumArasvarUpaM ratnamAlApAH, sa..I tatsatpuruSazravaNamAtreNa prapAditA tanmayamanAH samabhun , tato ratnayAlAsamIpasthA ratnamaJjarIratnaprabhAratnavatInAmnyastisro rAjakanyAstatsakhyaH sasnehAH procuH he sakhi : ya evaMvidhaguNastavAbhimato varaHammAkapapi sa evAstu, iti mantrayitvA catasro'pi gaganagamanavidyAvalena gatA avantIbahirdevatAbhavanasamIpavane, tatra devatArcakArpitapradhAnazayyAyAM suptaM samitraM kumAramavalokya trailokya sundaraM sAnandAH samutpATyAnItavatyo laGkopavana, tadA prathamaM prayuddhaH kumAraH sarvamanyadeva dRSTvA vimino mitraM prabodhya prAha-bhoH kimidaM sarvamanyadeva dRzyamAnAsti ? tatazcatasro'pi kanyAH praNAmaM kRtvA proH mA yuvA bhaSTA, vayaM ratnamAlApramukhA rAjakanyA yoginIvacasA bhavadaguNAkRTA yuvA nato'trAnIya logavane sthitAH mmaH, nano mantripuragotaM.-3 mitra mAnmanAM sarvametadayatnenopasthitaM jAtaM, kumAraNoktaM-mitra :-aMbayaphala tupaka, mihilaM vi samu bhaDo paro / mAhA ma-haNamIlA. na jAgimA kaGajapariNAmo // 1 // tataH pApaturnidrA kumAge mantriputra, tataH kumAraNoktA gAyAM zru-vA cato'pi kanyAH parasparama: // 27 // For Privata & Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ caritram kAryapariNAmaH saMdigdho'sti ? yena kumAreSApuktaM, yataH--"kAryapravRttI yadudAracetasA, prmaannmntHkrnnaanyH|" ataH kriyate Pal ko'pyupakramaH, iti vimRzya sthitAstAzcatastro'pi zayyAyAzcaturyu pAdeSu, itazca vaitAvyamarapurasvAminazcandracUhanRpasya sutA candrikA svayogyavarAbhAvena pitarau cintAturau vilokya pUrvArAdhitAM rohiNIvidyA svayogyaM varaM papraccha, tayoru-mahendrakumAraH, saca sAmpata laGkApuryA bahirudyAne sAmitraH prApto'sti, iti zrutvA candrikA vimAnArUDhA tatra gatvA rohiNIvidyAbalena kumAra samitraM zayyAsana catuppAdalagnakanyAcatuSkayutamapatya svastAhirayAne'muacat , svayaM ca gatA svagRhe, kathitaM ca piturvivApazakumArAnayanAdisvarUpaM, tataH svaputrIrapazyanto vidyAbalena kanyAcatuSkApaharaNaM jJAtvA kamalakIrtikamalabhAnukamalAkarakamalaprabhanAmAno nRpAstatrAjagmuH, prabhAte svaputrikayA candrikayA yutazcandracUDa nRpazca saparikaratatra gataH, kanyAcatuSkayutaM samitraM kumAraM prekSya sampakaptarUpamanAnantaH parasparaM sarve mukhAnyavalAkeyAMcakruH, tataH khastakanyAnivadite kumArAnayanAdisvarUpe pramuditAstaM prati pANigrahaNAgrahamakAH, tano'bhANi mantriputreNa-yathA'yaM kumAro vasundharAzcaryavilokanArtha svabuddhayA pituranujJAM vinApi nirgato'tra yAvadAgato'sti, ataH paraM yUyaM tathA kuruta yathA'sya pANigrahaNamahotsavAvalokanena pitromanorathaH sArthakaH syAt , ityAkarNya sarve'pi sakastRrNa kRtasAmagrIkAH svasvaputrikAyutAH saparivArAH kumAraM mamitraM vimAnamAropyAyodhyA prati pratasthuH, mantriputreNa tu vimAnArUDhena puro gatvA kRtaM 6 kumArAgamanajJApanaM nRpasya, tataH samAyAtaH saparikaraH surapatinRpaH sammukha putrasya, kAritaH pravezamahotsavaH, maMjAtAH savapI vidyA // 28 // For Privata & Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ para pakSa caritram dharANApattArakAH sauzreNiSu, tatA nRpasyAgre mantriputreNa kazita: mArasya gRhanirgamAdividyAdharakanyAsahitAgamanAvadhivRttAntaH, pramuditastana surapatinRpaH, tataH kAritA pANigrahaNasamagrasAmagrI, kAritA mahAmahotsavana paJcakanyAnAM pANignahaNaM mahendrakumAraH, aparAsAM ca svayaMda yAtAnAM vyuttarazatakanyAnAM, tato rAjA trisRSTAH svadhAnamaH sabai vidyAdharAH saMjAtasarvapUrNamanorathAH, hato mahendrakumAraH pitrA samudhdhRtarAjyabhAraH surAvatAra iva saMsArodAraM viSayasukhamanvabhUt kiyakAlamaSTottarazatakanyAlaGkRtaH, anyadA'nekamaharSibandasaMsevyamAnapAdAravindaH samavasato'yodhyAvahiH zakrAvatAratIrthe bhagavAn kevalI zrIbhavanamAnaH, vijJapto'sAvAgatya vanapAlena tadAgamanaM, datvA ca tasmai pAritoSikaM mahAdAnaM nRpaH sakumArAntaHpuro mato bandanAtha, sarve'pi kRtapradakSiNA vicakSaNA vihitapraNAmA yathAsthAnaM puratastashaH, kRtA tadA bhagavatA dharmadezanA. yathA--bho bho bhavyasavA! saMsAre sarvamanityaM palA mA kuruna dharma pramAda, yataH---jukSaNaM rUbasaMpattI, soharagaM ghaNamaMpayA / jIvi vAvi jIvANa, jalayucuasannibha / / ? // devidA samAhidivA, dANaviMdA ya vismubhA / nariMdA je avikatA, maraNaM vivasA gayA // // savatya niragukosA nivisesappahAriNI / suttamanapamanANaM, egA jagi aNimayA // 3 // dANamANokyAredi, sAmabhayakyiAhi ya / na sakA sA nivAreu, telukaNAvi'nicayA 4 // anA durlabhaM prApya manuSyatvaM mA kurudhvaM kvApi mamatvaM, iti zrutvA nagapatinupaH saMjAnavairAgya raGgaH zrIguruM praNamya svasthAnamAgataH, maMmArasamvanimagvA'nijadrannamapi mahendra kumAraM rAjyabhAra saMsthApya svayamanekarAjanyaparitaH pravajyAmagrahIta . nato mAlazrIjina dharmakarSama For Privata & Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ caritram pada puruSa mahendranarendraH kiyatA kAlena pituH zokaM stokaM kRtvA svabalasAdhitabhUvalayazcaturbuddhiAtacaturupAyabuddhinA guNasundaramantriNA dhRta saptAharAjyabhAraH prAjyaM sAmAjyasukhamanvabhavat , acIkarAjinaprAsAdamANDitAM medinI, prAdhIvRtatsyAjJAvadhi jagatpradhAnaM dayAdAnaM, // 30 // ajIjanatmatyAsa ajIjanatpratyAsannamuktiM zrIjinasayabhaktiM, akarojjIvalokasAraM paropakAraM, amINayadAnamAnena sadA kRtasatsaMsarga svajanavarga, hI akarotkRtArthAn sadanukampAdAnena dInAnAthAn , evaM trivargasaMsargeNa kRtArthIkRtAtmA nisarganirjitAntaraGgAripaivargo'nyadA caturtha puruSArthazrIapavargasAdhanAya sAvadhAnamanAH samabhUt, itazcAgAtsa eva bhagavAn zrIbhuvanabhAnukevalI, nivoditaM codyAnapAlena tadAgamanaM, al datvA ca tasmai yAvajjIvAI mahAprItidAnaM gato mahendranarendraH sAntaHpuraH samaM guNasundaramantriNA tadvandanArtha, yathAvidhi vanditvA yathAsthAnaM niSaNNeSu sarveSu sudhAmudhAkAriNyA vANyA'karodbhagavAn dharmadezanAM, yathA-bho bho bhavyalokAzchannajJAnAlokA mA paribhramatAPasminnazaraNye bhavAraNye dAvopataptanakulA iva viSayamRgatRSNAkulAH, kiM na pazyata ?--avazyaM yAtArazcirataramuSitvA'pi viSayA, viyoge al ko bhedastyajati na jano yatsvayamamUn ? / vrajantaH svAtantryAdatulaparitApAya manasaH, svayaM tyakttA hyete zamamukhamanantaM vidadhati // 1 // saGgaiH kiM na viSayo puridaM ? kiM chidyate nAmayairmRtyuH kiM na vijRmbhate ? pratidinaM drayanti kiM:nApadaH ? / sagAH | kiM na bhayAnakAH zvapadavadbhAgA na kiM vaJcakA, ? yena svArthamapAsya kinnarapuraprakhye bhave vaH spRhA // 2 // bhRzaM duHkhajvAlAnidhayanicitaM janmagahanaM, yadakSAdhInaM syAt sukhamiha tadante'tivirasam / anityAH kAmArthAH kSaNaci calaM jIvitamidaM, vimRzyaivaM svArthe For Privata & Personal Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka iha sukRtI muhyati janaH // 3 // ityubhAkarNI vANI samAkarNya sakarNAgraNImahendranarendraH samullasitasaMvegAtirekaH zrIgurUn praNamya cAritram svasaMyamapariNAmamakathayata , tataH prAha maharSiH-he rAjan !-jaM kalle kAyaI, nareNa ajeva taM varaM kAuM / maccU akaraNahiyo, na hu dIsai AvayaMtoci // 1 // tUraha dhamma kAuM, mA hupamAyaM khaNapi kuvijaa| bahuvigyo amuhutto, mA avarahaM paDhicchAhi // 2 // iti zrulA mutarAM nirvedapadavImadhigamya sa svagRhamAgataH sAMsArikabhAvavimukhaH punaracintayat-mudassa aNivattaM, judaNadhaNasayaNapratyadArANaM / dehassa jIviasma ya, ilapi na viccha ho nicaM // 3 // mAyapiyaputabaMdhA, sakajakumAlA hiyAi kIrati / na maraMtamsuvayAro, tilatusamittoci hu jaNaMti // 4 // ekaH pApAtpatati narake yAti puNyAtsvarekaH, puNyApuNyapacayavigamAnyokSamekaH prayAti / / saGgAmnanaM na bhavati sukhaM na ditIyena kArya, tasmAdeko vicarati sadAnandasaukhyena pUrNaH ||2||iti ciraM cite vicintya prathivImanaNAM ka guNamundaramantriNamAdideza, svayaM ca gRhavAsocitAni zrIjinazAsanopadiSTAni sakalapuNyakRtyAnyakagen , evaM saMsAravirasAyasAnasukhavimukho mahendranarendro yazaHkIrtimayaM jIvitaM vidhAya ranamAlAkukSisaMbhavaM ratnazekharaM sunaM rAjye saMsthApya sAlazikSA ityA. kRtyA zAsanaprabhAvanAM, vidhAya vidhinA'STAdinakAma hokAya, upabhogagajanyakSatriyakulasaMbhUtaH prabhavatasvaigamyaraH saMnyaktasaMgAra mukhamahargaH // 2 // pazvazanapurUpairguNasundaggantriNA na pandrito mahAvibhRtyA zrIkAlimAdAnte saMsAraduHkhadhAgdA prAjyAM jagAha, nato dviripazikSAdako molpanA duSkarataratapaHsaMyamazubhayAnamAnamaH mamAnaguNaparikarI drAkSetra kAlabhAvayavadAdaraH pRthivyAM vigna bhAjA'pAyavipAka 601 " 3 For Privata & Personal Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsthAnavicayacintane, pittaM dharmadhyAne sthirIkRtya jinamatapradhAnAni mithyAdRzAmajJAtAti kSamAmArdavAvamuktyAdIni zukladhyAnAva- caritram lambanAni samAlambya parIpahopasargasaMsarge caivamacintayat--aho kaizcitkarmAnudayagatamAnIya rabhasA-dazeSa nidhUtaM prabalatapasA janmacakitaiH / svayaM yadyAyAtaM tadiha mudamAlambya manasA, na kiM sA dhIrairatulamukhasiddhivyavasitaiH ? // 1 // punarapi sahanIyo duHkhapAkastavAyaM, na khalu bhavati nAzaH karmaNAM saMcitAnAm / iha sahagaNaSitvA yabadAyAti samyaka, sadasaditi viveko'nyatra bhUyaH kutaste! / / 2 / / evaM sarvasahaH sarvatra vAgaNenigukhA (vaimukhyAdA) tmaratisvAntaHzrImahendrarAjarSidehAdibhyo vyatiriktamAtmAnaM pazyanna kApi mamatvavAnabhUta , tataH sarvendriyaistattadarthakriyAH kurvannapi na kApi karmabandhabhAgjAtaH. yatA-jJAnasyaiva hi sAmarthya, pairAgyasyaiva vA kila / yatko'pi karmabhiH karma, bhujAno'pi na marate // 1 // samyagdRSTerbhavati niyataM jJAnavairAgyazaktiH, svaM vastu kAlayitumalaM svajarUpApti (tatprApti) yuktyA / yadyad (yasmAd ) jJAtvA vyatikaramimaM tatvataH svaM paraM vA, svasminnAste viramati parAn sarvato rAgayogAt // 2 // jJAnavAna / svarasato'pi yataH syaatsrvraagrsvrjnshiilH| lipyate sakalakarmabhireSa, karmamadhyapatito'pi yatI n||3|| jJAnino na hi parigrahabhAtraH, karmarAgaramariktanayeti / rAyuktanukapAyitavastra-svIkRteH sa hi vahirluTatIva // 4 // evaM tapaH saMyamazumadhyAnasAmbarabhyatInAM teSAM / // 2 // sarveSAM sAdhUnAM mahendrarAjarSezcAnekA labdhayaH prAdurAsan , tathAhi-ke'pi svakIyaviNmUtrakaphamalasparzAdaya auSadhayo bhavanti yeSAMte sarvo-15 padhilabdhayaH ?, kepi aNutva 2 mahatva 3 laghutva 4 gurutva 5 prApti 6 prAkAmya 7 izitva 8 vazitva 9 apratiyAtitva 10 For Prata & Personals Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ pada puruSa caritram antardhAna 11 kAmarUpitvAdi 12 labdhimantaH / tatrANutvamaNuzarIrakaraNaM, mahattvaM merorapi mahattarazarIrakaraNaM, laghutvaM vAyorapi, gurutvaM vajrAdapi, prApti misthasyAigulyagreNa meruparvatasya sparzanamAmarthya, prAkAmyamapmu bhamAviva gamanazaktiH, IzitvaM trailokyasya prabhRtA tIrthakaratrizezvarakaddhivikaraNaM, vazitvaM sarvajIvavazIkaraNalabdhiH, ativAtivaM parvatamadhye'pi nissaGgagamanaM, antardhAnamadRzyarUpatA , kAma pitvaM yugAdeva nAnAkArarUpavikaraNazaktiH / ke'pi vIjabunhayaH 13 ke'pi koSThabuddhayaH 14, ke'pi padAnusArilabdhayaH 15, 'pi sakazruto dadhyavagAhanamanaso manobalinaH 16, ke'pyantamuhUrtena sakalazrutoccAraNasamarthA vAgbalinaH 17, pratimayA'vatiSThamAnAH zramaklamavirahitA varSa yAvat kAyavalinaH 18, yeSAM pAtrapatitaM kadanamapi kSIramadhuma piramataramavIyavipArka jAyate, te kSIrAviNaH 19, evaM madhvAzraviNaH 20, sapirAzraviNaH 21, amRtAzraviNaH22, ke'pi akSINamahAnamAH 23, ke'pyakSINamahAlayAH 25, ke'pi saMbhinna zrotolabdhayaH 25, ke'pi jayAcAraNAH 26, ke'pi vidyAcAraNAH 27, ke'pi zApAnagrahasamarthAzIvipalabdhayaH 28, ke'pi pulAkalabdhayaH 29, ke'pyavadhijJAninaH 30, ke'pi manaHparyAyajJAninaH 31, ke pi kevalajJAninaH 32 / evaMvidhAste mahA yo'nekalabdhimAno'pi labdhAranupanIvayantaH paropakArAya zrItIrthapravRttaye ca pRthivyAM vijahaH, athAnyadA svasminnanantajJAnadarzana khyazaktimayaM svasvarUpaM cintayataH maMjAtazukadhyAnAkarSaNa ghAtikarmacatuSTayakSayAkejalajJAnamAvirabhadbhagavataH zrImahendrarAjarSeH, tato devaiH kRtakevalajJAnotpattimahotsavazciraM pRthivyAM vidvatyAnakabhavyajantajAtakRtaprativAdhaH kRtazrI #23682 For Privata & Personal Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ para puruSa tIrthapravRttimahonnatiH saparivAraH zrIzatruJjayamahAtIrthaM gatvA kRtvA bhavopagrAhikarmakSayaM jagAma mokSa mahendrarAjarSiH / apare'pi taspa- caritram rivAramaharSayaH sarve'pi duSkarataratapaHsaMyamazubhadhyAnanirdhatakarmANaH kRtvA karmakSayaM ke'pi mokSagamana, ke'pyanuttaraSimAneSu, ke'pi |tyakenu, keciddevalokeSu zakrasamAnasuraddhimanubhaya dvitribhaveSu mokSaM yAsyanti-iti mahendranarendrakathAnakaM, dalitasaMsRtiduHkhavitAnakam / samadhigamya vizuddhaguNAkaraM, hadi narAH kurutottamatAM ciram // 1 // 5 // athottamotamAH, te punastIrthakaranAmakarmavipAkavartinastIrthaGkarAH, trailokyezvarAH, trailokyanAthAH, trailokyamahanIyAH, trailokyastotavyAH, trailokyadhyeyAH, nidapAH, sarvaguNasaMpUrNAH, ata eva sarvajIyebhyaH sarvaprakArairuttamottamAH, tathAhi-yadA cete'nAdikAle'vyavahArarAzigatAstadA pe tathAvidhavyatvavipAkenAparajIvebhyaH kazcid guNavizeSaruttamAH, yathA ratnAkarotpaneSu rajo'vaguNDiteSu cintAmaNirviziSTaH, tato yathApravRttikaraNena vyavahArarAzau prAptAH santastathAvidhakarmavipAkasadbhAvAtpRthvIkAyikeva cintAmaNipaddhalAgalakSmIpuSpasaubhAgyakarAdiSu ratnajAtiSu, apkAyikeSu tattattIrthodakAdipu, tejaskAyikeSu yajJAgnimaGgalapradIpAdidhU, vAyukAyikeSu vasantasamayabhAvimRzItalamugandhamalayAcalavAtAdiSa, vanaspatikAyikeSu haricannamaMdArapArijAtasaMtAnacandanasahakAracampakAzokAdiSu // 34 cikavallIdrAkSAMnAgavallIsaprabhAvamahauSadhISu, dvIndriyeSu dakSiNAvarttazaGkhazuktikAsAligrAmAdiSu, evaM trIndriyayaturindriyeSvapi jnyeyN| OM paJcendriyatiryakSvAgatAH sarvottamabhadrajAtigajadevadAlimaNisamalaGkRtamahAturaGgamAdiSu bhavanti, sato manuSyepvAgatA apUrvakaraNena granthibhedAra For Privata & Personal Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ puruSa ||35|| vizrAyAmivRttikaraNAdikrameNa samyaktvamAsAtha bhAvidhadravyakSetrakAlabhAvAdisamagra sAmagrImavApya zrImadardadAdibhaktimakarSavizeSAtsIkara nAmakarma samayanuttaravimAnAdiSutpadyante tatra ca saMpUrNa suralokasukhamanubhUya tatazcyutAH sarvottamavizuddha jAtikula vaMze pUtpadyante, tatra teSAmavataraNaprabhAveNa prApnoti mAtA caturdaza mahAsvamAni te ca garbhavAse'pi matizrutAvadhijJAnatrayazAlino bhavanti teSAM caprAktana puNyodayapreritA jRmbhakAmarA garbhAvatAraM zakravacanena cirantanAsvAmikamahAnidhAnAni gRhe nikSipanti, garbhavAse'pi na teSAmaparagarbhavattathA vedanA nAzubhAhArAdipariNatirmAtuH sarvazubhavastunaMpatteH, nAparajananIvacathA mAtuH kaSTAnubhavaH, pratyutarUpasaubhAgyakAntiyuvilAdyabhivRddhiH, zubhamanovAkkAya pariNatiH, audAryagAmbhIryadhairyAdivizeSotpattiH, paropakAra dayAdAnadevagurubhaktisvajana bahumAnamadAnAdidohada saMpacyutpatiH, sarvendriye viSayaprAptiH sarvatra zrItizca jAyate pituzca mahApramodaprakarSa; na ca kuto'pi parAbhavaH, praNamanti sarve'pi bhUpAlAH, pravartate sarvatrAjJA vizAlA, marUrataH sarvadigantaSu yazaH kIrttI, bhavati sarvatra vaMzonnatiH, saMjAyate gRhe sarvavastUnAM saMpattiH, samAyAnti sarvAH saMpadaH prayAnti dUre vipadava, aho yeSAmevaMvidhamavataraNaM teSAM janmakSaNe tu bhavanti zubhasthAnasthAH sarve zubhA grahAH, syAtrailokye'pi sarvatraudyotaH syAdantarmuhUrtta nArakAdInAmapi saukhyaM kurvanti ratnasuvarNarUpyAbharaNapuSpagandhAdaSTaH saudhAGgaNe pramuditA devAH, vitanvanti rodaH kukSimbharijayajayArAvaM nadantyanAhatA namasi devAnAM dundubhayaH, bhavanti prasannAH sarvA dizaH, vAnti sugandhizItalA vAyavaH, prazAmyati sarvatra dharitryAM rajaHsaraH, jAyate sugandhizItalA jaladhi caritra |||35||
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ paTU purUSa Potatormati mekhalA, samupachya mati pa caturAlAvaniH, kurvanti SaTpaJcAzadikkumArikAH sRtikarmANi prabhUtazarmANi, kurvanti catuHpaSTisurendrAH zcaritrama mekhalyA murAdro janmAspeikamahotsavaM, bhavati kSaNamAnandamayaM jagata, tathAhi-prayAti vairaM parasparAnavaddhaM devAsurANAM tirazcAM ca, syAjjanAnAmAdhinyAdhiprazAntiH, notpadyante lokeSu zudropadravAH, na prabhavanti kasyApi zAkinyaH, niSprabhAvANi bhavanti duSTamantratantrANi, bhajanti lokAnAM grahAH zAntibhAvaM, upazAmyanti bhUtapretAdayaH, bhavanti janAnAM manAMsi parasparaM pInibhAJji. bhavetkRthivyAM dugdhavRtanelekhurasAnAM vRddhiH, syAtsarvavanaspatInAM puSpaphalakisa layasamRddhiH, jAyante samadhikasvasvaprabhAvA mahauSadhayaH, bhavati ratnasuvaNarUpyAdidhAtRnAmAkareSu samAdhikotpattiH, muJcanti velAM jaladhayaH, bhavanti susvAdurzAtalajalAni, bhavanti sarvANi "pANi sugandhIne, urdhvamAyAnti dharitrIgatAni nidhAnAni, aho yeSAM jayANe myuH mulabhAH sAdhakAnAM vidyAmantrasiddhayaH. utpadyante lokAnAM hRdayeSu sadbuddhayaH, bhavanti daryAdrANi manAMsi, na niyAnti mukhebhyo'satvacAsi, na paravittApaharaNamatiH, na kuzIlajanasaMgatiH, na krodhena paraparAbhavaH, na mAnena vinayAtikramasaMbhavaH, na mAyayA paravaJcanaM. na lobhAnyAyavattilayanaM, na manaHsaMkalpasaMtApaH, na parapIDAkArivAgvyApAraH, na cAzubhakAyakriyAkalApaH, na pApavyApabuddhiH, syAtsukRtakRtyeSu manaHzuddhiH, bhavetsamIhitasiddhiH, bhavetparasya guNagrahaNAbhivRddhiH, kurvanti lokA gRhe gRhe mahotsavaM, gAyanti janmamaGgalagItAni, kurvanti gRhe gRhe bardApanikAni, aho yeSAM janmani bhavanti pramuditAH svargapAtAlabhUmivAsino devAH, kurvanti For Privata & Personal Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ raritram pra zAzvatacaityeSu mahotsavaM, kurvanti murAnA bhAtrIkANi, alaGkurvanti navanavAbharaNaH, kArayanni nAnAvidhA krIDA, saMcArayati dakSiNakarAlguSTha'mRtaM suraH puSTaca, bAlakAle'pi te jJAnatrayazAlinaH. aparimitavalaparAkramAH, akSobhyA devaasur37|| narANA, aparabAlakebhyaH sarvottamaprakRtayaH trailokyarakSAkSobhaktayaH, anadhyayanavidAMmaH, azikSitasarvakalAkalApakuzalAH, sarvAvayavamanalakArasubhagAH, zaizave'vyaktavAco'pi devAsuranarANAmAnandakAriNaH, acApalyasvabhAvAH, svaparAnupatApazIlAH, alolyalIlAvilAsAH, jnyaanjnyeysvbhaavtvaadlpecchaaH| AcAlakAlAgnirAmayambadamalAdirahitadehAH, sadya utphullakamalabaddahamukhabahulapArimalAH, gokSIradhArAdhavalAdhirAmiSAH, carmacakSuragocarAhAranIhArAH, catvAro'pyamI AjanmasahotthAtizayA (tataHpratipratIkApratima) tato'pratima rUpasaubhAgyodbhavapAvane yauvane tu teSAMsA kA'pi rUpasaubhAgyazobhA yA surAsuranarezvarasvAntakRtamaJcamatkArakSobhA. uktaMca-sabasurA jai ruvaM, aMguTupamANayaM viuvijaa| jiNapAyaMguTuM para, na sohae taM jahiMgAlo // 1 // saMghayaNarUbasaMThANa-vaNNagaisattasAraUsAsA / emAiNuttagaI, caMti nAmodayA tasma ||2|| aho yeSAM sa ko'pi rUpasaubhAgyASTottarasahasrabAha (bAhulya) dehalakSaNalIlAtizayo yaH stUyate gIyate cintyate svargalokeSu devadevIbhiH, pAtAlalokeSu nAganAgAGganAbhiH, maryaloke ca manuSyamRgAkSIbhiH, kiMbahunA ! yeSAM rUpaM saubhAgyaM, bhAgyaM, lAvaNyaM, gamanaM, vilokana, vacanaM, darzanaM, sparzanaM, zravaNaM. audArya, gAmbhIrya, dhairya, samayAdatvaM, AryanvaM. dayAlatvaM, anaudatyaM, sadAcAratvaM, manaHsatyaM, bAkasatyaM, kAyakriyAmanyaM, sarvajanInatvaM, prabhutvaM, prazAntatvaM, jitendriyatvaM. guNitvaM, For Privata & Personal Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 38 guNAnugagitvaM, nimamatvaM. sAmya ramyatvaM, sarvAbhimukhatvaM, nirbhayatvaM, nirdoSatvaM, sakalatrailokya'pi nAnye ca devAsuranare. ata eva trailokya'pyalokikAtizAyiguNagaNagarizAstata eva sarvatra labdhamahApratiSThAH, sarvatra vihitavivekavividhakAryAH, sarvatrocityAcaraNacaturAH, satsvapi sarvottamajAtikula rUpavalaprabhutvasaMpatyAdiSu vikArakAraNeSu sarvatrApyakalitavikArAH, ye cAnantaduHkhamukhaM sthaiyavimu vaM viSayasukhaM jAnanto'pi tathAvidhapAgbhavanivadabhogaphalakarmavalA saJjanti prAjyasAmrAjyazriyaM tadApi virasAvasAnabhogAbhiyogaSo vimukhA nirupamavairAgyaraGgasaMgatA bhavanti, yaduktam-yadA marunnarendrazrI-stvayA nAthopabhujyate / yatra tatra ratirnAma, viraktatvaM tadApi te||1||n saMsAre sA kApi sArA ramyA ca bhogAdisaMpad, yA teSAM mano ranjayati, na tatkizcidvastu vastutayA sAraM saMsAre, yatra tanmano yAti vistAraM, tathA'pi yathAvidhisAdhitapuruSArthatrayAzcaturthapuruSArthaparabrahmapadasAdhanasamayavido'pi paJcamabrahmakalpavAsibhilokAntikasurairAgatya jJApyate saMvatsaradAnasamayaM, sthitiriyaM-yathA prabhAtasamaye svayamutthito'pi nRpaH zApaNavajayajayAdiravaiH prabodhyate, tataH kArayanti grAmapurapattaneSu varavarikAM vAditrapUrvikA icchitaM dIyate iti sAMvatsarikamahAdAnodghoSaNAM, tataH pravartate suvarNaratramANikyavastrAbharaNagajaturaGgamAdibhiryeSAM sAMvatsarikaM mahAdAnaM sakalalokasAdhAraNakRpApradhAnaM, tataH kAritAyAmarNava mekhalAyAmanRNAyAmavanyA raNaraNayati sarvatra yaza-kIrtipaTaho, yeSAM dIkSAsamayamavadhinA'vagamya samAgacchanti catu:paSTiH surendrAH sapagviArAH, kurvanti sarvadA sarvaprakArairaSTAhinakA dIkSAmahAmahotsavaM, tataH svayaMgRhItadIkSA vijJAtasakalazikSA // 38 For Privata & Personal Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ tram // 39 // mokSakabaddhakakSAH svakaraNIyadakSAH kSamAyAM viharanti dravyakSetrakAlabhAvapvaprativaddhAH, sahante yathotpamAparISahopasargAn. yaduktaM-rAgahosakasAe, iMdiyANi ya paMcavi / parIsahe ubasagge, nAmayaMtA nmo'rihaa||1|| tatastyaktasamastavAhyAbhyantaraparigrahA nirgranthA bhavanti.. | yaduktaM-ahiMsA sarvajIvAnAM tato maitrIpramodakAruNyamAdhyasthyabhAvaH sthirIbhUte dharmadhyAne zAntimArdavAvamuktyAdyAlambanaH zukladhyAnArUDhAH kSapakazreNimAzritya kurvanti ye ghAtikarmacatuSTayakSayaM, tato yugapatsakaladravyaparyAyasAkSAtkAri samutpadyate yeSAM kevalajJAnaM kevaladarzanaM ca, tataH paraM bhoH sakarNAH !AkarNayantu teSAM tIrthakRtAM nAmakarmaprakRtamahimAnaM. yatra te pAdamavadhArayanti tatra yojanaM pramArjayanti bhUmikAM vAyukumAradevAH, siJcanti sugandhijalena meghakumAradevAH, kurvanti paJcavarNasugandhapuSpadRSTimRtakumArAH, tato maNiratnasuvarNamayaM yojanapramANaM pIThabandhaM tatra kurvanti vyantaradevAH, tatra maNimayakapizIrSamaNDitaM ratnamayacaturdAraM patAkAtoraNadhvajasAlabhabjikAvirAjitaM |mAkAraM kurvanti vaimAnikadevAH, ratnamayakapizIrSazobhitaM muvarNamayaM madhyaprAkAraM caturdAraM kurvanti jyotiSkAmarAH, suvarNamayakapizIrSakavibhUSitaM rUpyamayaM catudvAraM bAyapAkAraM kurvanti bhavanapatidevAH, caityadmaratnamayapIThadevacchandakAsanAdikamanyadapi yeSAM puNyaprabhAvAta kurvanti kalyANIbhaktayo devAH, tataH muraiH pAdanyAsasaMcAryamANanavamuvarNakamalasthApitapadanyAsAzcaturvidhaMdevanikAyanAyakaparivRtAH samAgacchanti samavamaraNaM, tatra kRtatIrthapraNAmAH sarvAbhimukhyatArtha devaH kutApararUpatrayAH pUrvAbhimukhAH siMhAsane tiSThanni, tato yathAsthAnaM sthitAsu dvAdazasu paripatsu yojanagAminyA sarvasaMdehApahAriNyA sarvabhASAsaMvAdinyA vANyA kurvanti te dharmadezanAM mokSamArga For Privata & Personal Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ padaparuSAna Il yoll bAsanavaram / vapubhAM prakAzinI,tataste jagadguravA jagamAthA jagattArakA anantaguNagurUttamA anantazaktayo'nantamahimAnazcaturkhizadatizayakalitA aSTamahApAtihAryavirAjamAnAH paJcaviMzadvAgguNaprINitadevAsuranaratiryaggaNAH, kRtatribhuvanaguNaploparaSTAdazadoSa rahitAH, jayanyatazcaturvidhadevanikAyadevakoTiparivRtAH svayaM kRtArthA api paropakArAya kurvanti vihAraM pRthivyAM, yaduktam-varatIsaaisayajuA, aTTamahApADiharakayamohA / titthayarA gayamAohA, jhAeadA payatteNaM // 1 // cauro jammapabhiI, ikArasa kammasaMkhae jAe / iguNIsaM devakae, cautIsaM aisayA hu~ti // 2 // azokAkhyaM vRkSaM suraviracitaM puSpanikaraM, dhvani divyaM zravyaM ruciracamarAvAsanavaram / vapubhAMsaMbhAraM samadhuraravaM dundubhimatha, prabhoH prekSya cchatratrayamadhimanaH kasya na mudaH // 3 // cautIsaaisayajuA, aTThamahApAdiherakayamohA / vANI paNatIsaguNA, ahArasadosarahiyA ya // 4 // je eArisa devA, niji pariurAgadosamohA ya / devAhidevanAma, tesiM citra chajjara bhuvame // 5 // is evaM guNagaNagariSThA landhatrailokyapratiSThAH sakaladevAsuranaravariSThA viharanto mahItale kurvanti kumatadhvAntavizvastasatpathaprakAzanaM, anA dikAlapavalamithyAtvapraNAzanaM ca, nayanti mahobati jinadharmazAsana, vitanvanti jheyabhAvAvabhAsanaM, bhivA bhavabhramaNakAraNaM kubodha, | kRtvAnekabhavyajanamanaHpratirodha, sata AyuHkarmabhogaprAntasamaye zukladhyAnena kRtvA bhavopagrAhikarmacatuSTayakSayamekena samayena ajuzreNyA | prayAnti mokSa lokAgralakSaNaM kSetra, nordhvamupagrahavirahAta, adho'pivA naiva gauravAbhAvAta, yogaprayogavigamAna tiryagapi teSAM gatirasti, -yaddevamanujAH sarve, saulyamakAryasaMbhavam / nirvizanti nirAzA, srvaaksstriinnnkssmm||1||srpnnaatiitkaalen, yacca bhukaM mhrikaiH| bhAvino // 3 // cautIsabhAsaya // je eArima For Privata & Personal Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ caritrama yaJca bhokSyanti, svAdiSTaM svaantrnyjkm||2|| anantaguNitaM tasmA-datyanaMsvasvabhAvajam |eksmin mamaye saukhyaM, taraJjanne nirnyjnaaH||3|| anantadarzanazAna-zaktisaukhyamayAstataH / trailokyatilakIbhUtA-statra tiSThanti sarvadA // 4 // tasmimeva samaye'vadhijJAnena jJAtvA teSAM nirvANasamayaM samAgacchanti saparivArAzcatuHSaSTisurendrAH, kurvanti gAzIpacandanAdisugandhidravyadehasaMskAra, sakakazAzvatanatyeSvaSTAhinaka mahAmahotsavaM ca, aho AsaMsArabhramaNagabhAvatArajanmagRhavAsadIkSAjJAnotpattinirvANagamanAdikaM yeSAM sarvamapyalokikamataste ke bhagavantaH sarvasaMsArijIvebhyaH sarvaprakAraruttamottamAH zrI tIrthakarAH iti SaTpuruSIvivaraNam // uttamottamatayA tayA nayA, vizvavizvamukha dAyino jinAH / akSayAkhilasukhAdimedurAH , pApuravyayapadaM mahodayAH // 1 // zrImattapAgaNanabhogaNavayaMsUrya-zrIdevasundaragurupavaraprasAdAt / kSemakaro gaNivaraH svaparopakAra-detozcakAra puruSAzrapiNaM vicAram // 2 // iti zrIdevasundaramariziSya paM0 kSemakaragaNikRtaM SaTa puruSIsvarUpaM samAptam // zrIrastu / / // 41 // For Privata & Personal Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ . COPE SAND // iti zrIpaTa puruSacaritraM samAptam // onasbab.45 nakalI. ya ANUAWAR R For Private Personal Use Only