Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacanasAra padyAnuvAda padyAnuvAdaka : DaoN. hukamacanda bhArilla zAstrI, nyAyatIrtha, sAhityaratna, ema.e., pIeca.DI. prathama saMskaraNa : 5 hajAra prastata saMskaraNa kI kImata kama karane (7 pharavarI 2005) vAle dAtAroM kI sUcI 1. zrI mahendrabhAI maNilAlajI bhAlANI, mumbaI 1001 2. zrI jambUkumArajI sonI, indaura 1001 mUlya : do rupaye pacAsa paise 3. zrImatI bhaMvarIdevI rAjamalajI godhA, lavANa 1001 4. zrI ramezacandajI bar3ajAtyA, indaura 1001 TAipasaiTiMga : 5.zrImatI zrIkAntAbAI dharmapatli trimUrti kampyUTarsa zrI pUnamacandajI chAbar3A, indaura 501 e-4, bApUnagara, jayapura 6. zrImatI razmidevI vIrezajI kAsalIvAla, sUrata 301 7. zrI bAbUlAla totArAmajI jaina, bhusAvala 251 mudraka: jayapura prinTarsa | 8. zrI zAntinAthajI sonAja, akalUja 251 ema.AI. roDa, jayapura kula rAzi : 5308 prakAzaka: paNDita ToDaramala smAraka TrasTa e-4, bApUnagara, jayapura-302015 viSayAnukramaNikA jJAnatattvaprajJApana mahAdhikAra pRSTha 1se 22 maMgalAcaraNa evaM pIThikA (gAthA 1se gAthA 12 taka) zuddhopayogAdhikAra (gAthA 13 se gAthA 20 taka jJAnAdhikAra (gAthA 21 se gAthA 52 taka) sukhAdhikAra (gAthA 53 se 68taka) zubhapariNAmAdhikAra (gAthA 69se gAthA 92 taka) jJeyatattvaprajJApana mahAdhikAra pRSTha 22 se 45 dravyasAmAnyaprajJApanAdhikAra (gAthA 93 se gAthA 126 taka) dravyavizeSaprajJApanAdhikAra (gAthA 127 se gAthA 144 taka) jJAna-jJeyavibhAgAdhikAra (gAthA 145 se 200 taka) caraNAnuyogasUcaka cUlikA mahAdhikAra pRSTha 45 se 64 AcaraNaprajJApanAdhikAra gAthA 201se gAthA 231 taka mokSamArgaprajJApanAdhikAra gAthA 232 se 244 taka zubhopayogaprajJApanAdhikAra gAthA 245 se gAthA 270 taka paMcaratnAdhikAra gAthA 271 se gAthA 275 taka pravacanasAra kalaza padyAnuvAda pRSTha 65 se 76 prakAzakIya pravacanasAra anuzIlana bhAga-1 (gAthA 1 se 12 paryanta) kI pA~ca hajAra pratiyA~ samAja meM pahu~ca cukI haiN| aneka nagaroM meM isakA svAdhyAya bhI ho rahA hai aura samayasAra anuzIlana ke samAna hI isakA sotsAha svAgata ho rahA hai| aba, pravacanasAra paramAgama grantha ke saMpUrNa gAthAoM kA DaoN.bhArillakRta padyAnuvAda pAThakoM ke hAtha meM dete hue hama bahuta prasannatA anubhava kara rahe haiN| samayasAra Adi granthoM kA padyAnuvAda kA rasAsvAdana to samAja kara hI rahI hai| tadanusAra aba pravacanasAra ke padyAnuvAda kA bhI adhyAtmarasika samAja lAbha uThAye binA nahIM rhegii| yaha padyAnuvAda vAstavika atizaya sulabharUpa se samajhane yogya huA hai; kyoMki ina padyoM meM anvaya lagAkara artha samajhane kI AvazyakatA nahIM hai / gadya jaisA padya hai| par3hate jAvo artha samajha meM AtA jAtA hai| AcArya kundakunda kA hArda pAThakoM ko apanI bhASA meM mila rahA hai - yaha pAThakoM kA puNyodaya hI samajhanA caahie| alpAvadhi meM isakI sI.DI. kaiseTa bhI taiyAra kara rahe haiN| -bra. yazapAla jaina ema.e. - prakAzanamaMtrI, paNDita ToDaramala smAraka TrasTa
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - una sabhI ko yugapata tathA pratyeka ko pratyeka ko| maiM na, vidamAna mAnasa kSetra ke arahaMta ko / / 3 / / arahaMta siddhasamUha gaNadharadevayuta saba suurignn| ara sabhI pAThaka sAdhugaNa ina sabhI ko karake namana / / 4 / / parizuddha darzanajJAnayuta samabhAva Azrama prApta kr| nirvANapada dAtAra samatAbhAva ko dhAraNa karU~ / / 5 / / nirvANa pAvai sura-asura-nararAja ke vaibhava sahita / yadi jJAna-darzanapUrvaka cAritra samyak prApta ho / / 6 / / cAritra hI basa dharma hai vaha dharma samatAbhAva hai| dRgamoha-kSobhavihIna nija pariNAma samatAbhAva hai / / 7 / / _____ ) ----___ pravacanasAra padyAnuvAda jJAnatattvaprajJApana mahAdhikAra maMgalAcaraNa evaM pIThikA (harigIta) sura asura indra narendra vaMdita karmamala nirmalakarana / vRSatIrtha ke karatAra zrI varddhamAna jina zata-zata namana / / 1 / / avazeSa tIrthakara tathA saba siddhagaNa ko kara namana / maiM bhaktipUrvaka namUM paMcAcArayuta saba zramaNajana / / 2 / / jisakAla meM jo darava jisa pariNAma se ho pariNamita / ho usImaya vaha dharmapariNata AtamA hI dharma hai||8|| svabhAva se pariNAmamaya jiya azubha pariNata ho ashubh| zubhabhAva pariNata zubha tathA zudhabhAva pariNata zuddha hai / / 9 / / pariNAma bina nA artha hai ara artha bina pariNAma naa| astitvamaya yaha artha hai basa dravyaguNaparyAyamaya / / 10 / / prApta karate mokSasukha zuddhopayogI aatmaa| para prApta karate svargasukha hi zabhopayogI AtamA / / 11 / / azubhopayogI AtamA ho nArakI tiryaga kunara / saMsAra meM rulatA rahe ara sahastroM dukha bhogatA / / 12 / / ------(1)
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - - - - - - - / - zuddhopayogAdhikAra zaddhopayogI jIva ke hai anUpama aatmotthsukh| hai naMta atizayavaMta viSayAtIta ara avichinna hai||13|| ho vItarAgI saMyamI tapayukta ara sUtrArtha vid / zuddhopayogI zramaNa ke samabhAva bhavasukha-dukkha meM / / 14 / / zuddhopayogI jIva jaga meM ghAta ghaatiikrmrj| svayaM hI sarvajJa ho saba jJeya ko haiM jAnate / / 15 / / trailokya adhipati pUjya labdhasvabhAva ara sarvajJa jina / svayaM hI ho gaye tAteM svayambhU saba jana kaheM / / 16 / / yadyapi utpAda bina vyaya vyaya binA utpAda hai| tathApI utpAdavyayathiti kA sahaja samavAya hai / / 17 / / --------- ___ (4) jJAnAdhikAra kevalI bhagavAna ke saba dravya guNa-paryAyayuta / pratyakSa haiM avagrahAdipUrvaka ve unheM nahIM jAnate / / 21 / / sarvAtmaguNa se sahita haiM ara jo atIndriya ho gye| parokSa kucha bhI hai nahIM una kevalI bhagavAna ke / / 22 / / yaha Atma jJAnapramANa hai ara jJAna jJeyapramANa hai| haiM jJeya lokAloka isa vidhi sarvagata yaha jJAna hai / / 23 / / are jinakI mAnyatA meM Atma jJAnapramANa naa| to jJAna se vaha hIna athavA adhika honA cAhie / / 24 / / jJAna se ho hIna acetana jJAna jAne kistrh| jJAna se ho adhika jiya kisataraha jAne jJAna bina / / 25 / / / - - - - - - - / sabhI dravyoM meM sadA hI hoMya re utpaad-vyy| dhruva bhI rahe pratyeka vastu re kisI paryAya se / / 18 / / asurendra aura surendra ko jo iSTa sarva variSTha haiN| una siddha ke zraddhAluoM ke sarva kaSTa vinaSTa hoN||1|| atIndriya ho gaye jinake jJAna sukha ve svayaMbhU / jina kSINaghAtikarma teja mahAna uttama vIrya haiN||19|| atIndriya ho gaye haiM jina svayaMbhU basa islie| kevalI ke dehagata sukha-duHkha nahIM paramArtha se / / 20 / / -------- haiM sarvagata jina aura sarva padArtha jinavaragata khe| jina jJAnamaya basa isalie saba jJeya jinake viSaya haiM / / 26 / / re AtamA ke binA jaga meM jJAna ho sakatA nhiiN| hai jJAna Atama kintu Atama jJAna bhI hai anya bhI / / 27 / / rUpa ko jyoM cakSu jAne paraspara apraviSTha rh| tyoM Atma jJAnasvabhAva anya padArtha usake jJeya haiM / / 28 / / praviSTha raha apraviSTha raha jyoM cakSu jAne rUpa ko| tyoM atIndriya AtmA bhI jAnatA sampUrNa jaga / / 29 / / jyoM dUdha meM hai vyApta nIlama ratna apanI prabhA se| tyoM jJAna bhI hai vyApta re nizzeSa jJeya padArtha meM // 30 // .___(7) * AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA 1 ___________(5).
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - sapradezI apradezI mUrta aura amUrta ko| anutpanna vinaSTa ko jAne atIndriya jJAna hii||41|| jJeyArthamaya jo pariName nA use kSAyika jJAna ho| kaheM jinavaradeva ki vaha karma kA hI anubhavI / / 42 / / jinavara kaheM usake niyama se udayagata karmAza haiN| vaha rAga-dveSa-vimoha basa nita vaMdha kA anubhava kare / / 43 / / yatna bina jyoM nAriyoM meM sahaja mAyAcAra tyoN| ho vihAra uThanA-baiThanA ara divyadhvani arihaMta ke / / 44 / / puNyaphala arihaMta jina kI kriyA audayikI khii| mohAdi virahita isalie vaha kSAyikI mAnI gaI / / 45 / / ve artha nA hoM jJAna meM to jJAna na ho sarvagata / jJAna hai yadi sarvagata to kyoM na hoM ve jJAnagata / / 31 / / kevalI bhagavAna para nA grahe chor3e prinnmeN| cahaM ora se sampUrNata: niravazeSa ve saba jAnate / / 32 / / zrutajJAna se jo jAnate jJAyakasvabhAvI aatmaa| zrutakevalI unako kaheM RSigaNa prakAzaka loka ke||33|| jinavarakathita pudgala vacana hI sUtra usakI jJapti hii| hai jJAna usako kevalI jinasUtra kI jJapti kheN||34|| jo jAnatA so jJAna Atama jJAna se jJAyaka nhiiN| svayaM pariNata jJAna meM saba artha thiti dhAraNa kreN||35|| ______(8)_____ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - jIva hI hai jJAna jJeya tridhAvarNita dravya haiN| ve dravya Atama aura para pariNAma se saMbaMddha haiM / / 36 / / asadbhUta hoM sadbhUta hoM saba dravya kI paryAya saba / sadjJAna meM vartamAnavat hI haiM sadA vartamAna saba / / 37 / / paryAya jo anutpanna haiM yA naSTa jo ho gaI haiN| asadbhAvI ve sabhI paryAya jJAnapratyakSa haiN||38|| paryAya jo anutpanna haiM yA ho gaI haiM naSTa jo| phira jJAna kI kyA divyatA yadi jJAta hoveM nahIM vo / / 39 / / jo indriyagocara artha ko IhAdipUrvaka jaante| ve parokSa padArtha ko jAne nahIM jinavara kheN||40|| (10) ---____ / yadI svayaM svabhAva se zubha-azubharUpa na prinnmeN| to sarva jIvanikAya ke saMsAra bhI nA siddha ho / / 46 / / jo tAtkAlikaatAtkAlikavicitra viSamapadArtha ko| cahuM ora se ika sAtha jAne vahI kSAyika jJAna hai / / 47 / / jAne nahIM yugapad trikAlika artha jo trailokya ke| vaha jAna sakatA hai nahIM paryaya sahita ika dravya ko / / 48 / / ika dravya ko paryaya sahita yadi nahIM jAne jIva to| phira jAna kaise sakegA ika sAtha dravyasamUha ko||49|| padArtha kA avalamba le jo jJAna kramaza: jaantaa| vaha sarvagata ara nitya kSAyika kabhI ho sakatA nahIM / / 5 / / ___(11) _ _ _---- -----
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - - - - - - - - - - - -- - - - 1 - - - - sarvajJa jina ke jJAna kA mAhAtmya tInoM kAla ke| jAne sadA saba artha yugapad viSama vividha prakAra ke||51|| savArtha jAne jIva para unarUpa na pariNamita ho| basa isalie hai abaMdhaka nA grahe nA utpanna ho / / 52 / / namana karate jinheM narapati sura-asurapati bhktgnn| maiM bhI unhIM sarvajJajina ke caraNa meM karatA namana / / 2 / / sukhAdhikAra mUrta aura amUrta indriya ara atIndriya jnyaan-sukh| inameM amUrta atIndriyI hI jJAna-sukha upAdeya haiM / / 53 / / * AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA 2 svayaM se sarvAMga se sarvArthagrAhI malarahita / avagrahAdi virahita jJAna hI sukha kahA jinavaradeva ne / / 59 / / are kevalajJAna sukha pariNAmamaya jinavara khaa| kSaya ho gaye haiM ghAtiyA re kheda bhI usake nhiiN||6|| arthAntagata hai jJAna lokAloka vistRta dRSTi hai| naSTa sarva aniSTa evaM iSTa saba upalabdha haiN||61|| ghAtiyoM se rahita sukha hI paramasukha yaha zravaNa kr| bhI na kareM zraddhAna to ve abhavi bhavi zraddhA kareM / / 2 / / narapatI surapati asurapati indriyaviSayadavadAha se| pIr3ita raheM saha sake nA ramaNIka viSayoM meM rameM / / 63 / / -------__(12) - - - - - - - - - -- - amUrta ko ara mUrta meM bhI atIndriya pracchanna ko| sva-para ko sarvArtha ko jAne vahI pratyakSa hai / / 54 / / yaha mUrtatanagata jIva mUrtapadArtha jAne mata se| avagrahAdikapUrvaka ara kabhI jAne bhI nahIM / / 55 / / / paudgalika sparza rasa gaMdha varNa ara zabdAdi ko| bhI indriyA~ ika sAtha dekho grahaNa kara sakatI nahIM / / 56 / / indriyA~ paradravya unako AtmasvabhAva nahIM khaa| ara jo unhIM se jJAta vaha pratyakSa kaise ho ske?||57|| jo dUsaroM se jJAta ho basa vaha parokSa kahA gyaa| kevala svayaM se jJAta jo vaha jJAna hI pratyakSa hai / / 58 / / ------- paMcendriyaviSayoM meM ratI ve haiM svabhAvika duHkhIjana / duHkha ke binA viSaviSaya meM vyApAra ho sakatA nahIM / / 64 / / / indriya viSaya ko prApta kara yaha jIva svayaM svabhAva se| sukharUpa ho para deha to sukharUpa hotI hI nhiiN||65|| / svarga meM bhI niyama se yaha deha dehI jIva ko| sukha nahIM de yaha jIva hI basa svayaM sukha-dukharUpa ho / / 66 / / timirahara ho dRSTi jisakI use dIpaka kyA kreN| jaba jiya svayaM sukharUpa ho indriya viSaya taba kyA kareM / / 67 / / jisataraha AkAza meM ravi uSNa tejaru deva hai| basa usataraha hI siddhagaNa saba jJAna sukharu deva haiM / / 68 / / ____ (15)
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAdhAnya hai trailokya meM aizvarya Rddhi sahita haiN| teja darzana jJAna sukha yuta pUjya zrI arihaMta haiN||3|| ho namana bArambAra suranaranAtha pada se rahita jo| apunarbhAvI siddhagaNa guNa se adhika bhava rahita jo / / 4 / / zubhapariNAmAdhikAra deva-guru-yati arcanA ara dAna upavAsAdi meN| ara zIla meM jo lIna zubha upayogamaya vaha AtamA / / 69 / / are zubha upayoga se jo yukta vaha tiryaggati / ara deva mAnuSa gati meM raha prApta karatA viSayasukha / / 7 / / * AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA3-4 indriyasukha sukha nahIM dukha hai viSama bAdhA sahita hai| hai baMdha kA kAraNa dukhada parataMtra hai vicchinna hai||76|| puNya-pApa meM antara nahIM hai - jo na mAne bAta ye| saMsAra-sAgara meM bhrameM mada-moha se Acchanna ve / / 77 // viditArthajana paradravya meM jo rAga-dveSa nahIM kreN| zuddhopayogI jIva ve tanajanita duHkha ko kSaya kareM / / 78 / / saba chor3a pApAraMbha zubhacAritra meM udyata rheN| para nahIM chor3e moha to zuddhAtamA ko nA laheM / / 79 / / ho svarga ara apavarga pathadarzaka jinezvara aaphii| lokAgrathita tapasaMyamI sura-asura vaMdita ApahI / / 5 / / * AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA (18) ------------------- upadeza se hai siddha devoM ke nahIM hai svabhAvasukha / tanavedanA se dukhI ve ramaNIka viSayoM meM rame / / 71 / / nara-nArakI tiryaMca sura yadi dehasaMbhava duHkha ko| anubhava kareM to phira kaho upayoga kaise zubha-azubha? / / 72 / / vajradhara ara cakradhara saba puNyaphala ko bhogte| dehAdi kI vRddhi kareM para sukhI hoM aise lge||73|| zubhabhAva se utpanna vidha-vidha puNya yadi vidyamAna haiN| to ve sabhI saraloka meM viSayeSaNA paidA kreN||74|| are jinakI udita tRSNA duHkha se saMtapta ve| haiM dukhI phira bhI AmaraNa ve viSayasukha hI cAhate / / 75 / / (17)____ devendroM ke deva yativaravRSabha tuma trailokyguru| jo nameM tumako ve manuja sukha saMpadA akSaya laheM / / 6 / / dravya guNa paryAya se jo jAnate arahaMta ko| ve jAnate nija AtamA dugamoha unakA nAza ho / / 8 / / jo jIva vyapagata moha ho - nija Atma u pa la dhi kara / ve chor3a deM yadi rAga ruSa zuddhAtma upalabdhi kareM / / 81 / / sarva hI arahaMta ne vidhi naSTa kIne jisa vidhii| sabako batAI vahI vidhi ho namana unako saba vidhI / / 8 / / are samakita jJAna samyakcaraNa se paripUrNa jo| * AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA 6-7 - - - - - - - - - - - - - - - - - -------__(19)
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - - - - - - - - - -- satkAra pUjA dAna ke ve pAtra unako namana ho / / 7 / / dravyAdi meM jo mUr3hatA vaha moha usake jora se| kara rAga ruSa paradravya meM jiya kSubdha ho cahuMora se / / 83 / / baMdha hotA vividha moharu kSobha pariNata jIva ke| basa isalie sampUrNata: ve nAza karane yogya haiM / / 84 / / ayathArtha jAne tattva ko ati ratI viSayoM ke prati / aura karuNAbhAva ye saba moha ke hI cihna haiN||85|| tattvArtha ko jo jAnate pratyakSa yA jinazAstra se| dRgamoha kSaya ho isalie svAdhyAya karanA caahie||86|| dravya-guNa-paryAya hI haiM artha saba jinavara kheN| basa una mahAtmana zramaNa ko hI dharma kahate zAstra meM / / 12 / / dekhakara saMtuSTa ho uTha namana vandana jo kre| vaha bhavya unase sadA hI saddharma kI prApti kre||8|| usa dharma se tiryaMca nara narasuragati ko prApta kr| aizvarya-vaibhavavAna ara pUraNa manorathavAna hoN||9|| jJeyatattvaprajJApana mahAdhikAra dravyasAmAnyaprajJApanAdhikAra samyaka sahita cAritrayuta munirAja meM mana jodd'kr| namakara kahU~ saMkSepa meM samyaktva kA adhikAra yaha / / 10 / / guNAtmaka haiM dravya evaM artha haiM saba drvymy| *AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA 8-10 (22) - - - - - -- (20) ----- --- - - - - ara dravya guNa-paryAyamaya hI bhinna vastu hai nhiiN||87|| jinadeva kA upadeza yaha jo hane moharu kSobha ko| vaha bahuta thor3e kAla meM hI saba dukhoM se mukta ho / / 88 / / jo jAnatA jJAnAtmaka nijarUpa ara paradravya ko| vaha niyama se hI kSaya kare dRgamoha evaM kSobha ko / / 89 / / nirmoha honA cAhate to guNoM kI pahicAna se| tuma bheda jAno sva-para meM jinamArga ke AdhAra se / / 10 / / dravya jo savizeSa sattAmayI usakI dRSTi naa| to zramaNa ho para usa zramaNa se dharma kA udbhava nahIM / / 11 / / Agamakuzala dRgamohahata ArUr3ha hoM cAritra meN| _____(21) guNa-dravya se paryAyeM paryayamUr3ha hI haiM parasamaya / / 13 / / paryAya meM hI lIna jiya parasamaya AtmasvabhAva meN| thita jIva hI haiM svasamaya - yaha kahA jinavaradeva ne / / 14 / / nijabhAva ko chor3e binA utpAdavyayadhruvayukta guNaparyayasahita jo vastu hai vaha dravya hai jinavara kheN||95|| guNa-citramayaparyAya se utpAdavyayadhruvabhAva se| jo dravya kA astitva hai vaha ekamAtra svabhAva hai / / 16 / / re sarvagata sat eka lakSaNa vividha dravyoM kA khaa| jinadharma kA upadeza dete hue jinavaradeva ne // 97 / / svabhAva se hI siddha sat jina kahA Agamasiddha hai| / (23) ___.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 yaha nahIM mAne jIva jo ve parasamaya pahicAniye / / 18 / / svabhAva meM thita dravya sat sat dravya kA pariNAma jo| utpAdavyayadhruvasahita hai vaha hI padArthasvabhAva hai||19|| bhaMgabina utpAda nA utpAda bina nA bhaMga ho| utpAdavyaya ho nahIM sakate eka dhrauvyapadArtha bina / / 10 / / paryAya meM utpAdavyayadhruva dravya meM paryAyeM haiN| basa isalie to kahA hai ki ve sabhI ika dravya haiN||101|| utpAdavyayathiti dravya meM samaveta hoM pratyeka pala / basa isalie to kahA hai ina tInamaya haiM dravya saba / / 102 // utpanna hotI anya evaM naSTa hotI anya hii| _____(24)___. sarvathA jo abhAva hai vaha nahIM atadbhAva hai||108|| pariNAma dravya svabhAva jo vaha apRthak sattA se sdaa| svabhAva meM thita dravya sat jinadeva kA upadeza yaha / / 109 / / paryAya yA guNa dravya ke bina kabhI bhI hote nhiiN| dravya hI hai bhAva isase dravya sattA hai svayaM / / 110 / / pUrvokta dravyasvabhAva meM utpAda sat nayadravya se| paryAyanaya se asat kA utpAda hotA hai sadA / / 111 / / pariNamita jiya nara deva ho yA anya ho para kabhI bhii| dravyatva ko chor3e nahIM to anya hove kisataraha / / 112 / / manuja deva nahIM hai athavA deva manujAdika nhiiN| ________(26)______ paryAya kintu dravya nA utpanna ho nA naSTa ho / / 103 / / guNa se guNAntara pariNameM dravya svayaM sattA apekssaa| isalie guNaparyAya hI haiM dravya jinavara ne kahA / / 104 / / yadi dravya na ho svayaM sat to asat hogA niyama se| kima hoya sattA se pRthak jaba dravya sattA hai svayaM / / 105 / / jinavIra ke upadeza meM pRthaktva bhinnprdeshtaa| atadbhAva hI anyatva hai to atat kaise eka hoM / / 106 / / sat dravya sat guNa aura sat paryAya sat vistAra hai| tadarUpatA kA abhAva hI tad-abhAva ara atadbhAva hai||107|| dravya vaha guNa nahIM ara guNa dravya nA atadbhAva yaha / aisI avasthA meM kaho ki ananya hove kisataraha / / 113 / / dravya se hai ananya jiya paryAya se ana-anya hai| paryAya tanmaya dravya se tatsamaya ata: ananya hai / / 114 / / apekSA se dravya 'hai' 'hai nahIM' 'anirvacanIya hai'| 'hai hai nahIM isataraha hI avazeSa tInoM bhaMga haiN||115|| paryAya zAzvata nahIM parantu hai vibhAvasvabhAva to| hai aphala paramadharama parantu kriyA aphala nahIM kahI / / 116 / / nAma nAmaka karma jiya kA parAbhava kara jIva ko| nara nArakI tiryaMca sura paryAya meM dAkhila kare / / 117 / / nAma nAmaka karma se pazu naraka sura nara gati meN| ____(27) ___ - - - - - - -
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - - - - - - - - - svakarma pariNata jIva ko nijabhAva upalabdhi nahIM / / 118 / / utpAda-vyaya nA pratikSaNa utpAdavyayamaya loka meN| ana-anya haiM utpAda-vyaya ara abheda se haiM eka bhI / / 119 / / svabhAva se hI avasthita saMsAra meM koI nhiiN| saMsaraNa karate jIva kI yaha kriyA hI saMsAra hai / / 120 / / karmamala se malina jiya pA karmayuta pariNAma ko| karmabaMdhana meM par3e pariNAma hI basa karma hai||121|| pariNAma AtmA aura vaha hI kahI jIvamayI kriyaa| vaha kriyA hI hai karma jiya dravakarma kA kartA nahIM / / 122 / / karama evaM karamaphala ara jJAnamaya yaha cetnaa| (28) ------ -- ye tIna inake rUpa meM hI pariName yaha AtmA / / 123 / / jJAna arthavikalpa jo jiya kare vaha hI karma hai| anekavidha vaha karma hai ara karamaphala sukha-dukkha haiM / / 124 / / jJAna karmaru karmaphala pariNAma tIna prakAra haiN| AtmA pariNAmamaya pariNAma hI haiM AtmA / / 125 / / jo zramaNa nizcaya kare kartA karama karmaru karmaphala / hI jIva nA pararUpa ho zuddhAtma upalabdhi kare / / 126 / / dravyavizeSaprajJApanAdhikAra - dravya jIva ajIva haiM jiya cetanA upayogamaya / (28) - - - -- pudgalAdI acetana haiM ata:eva ajIva haiM / / 127 / / AkAza meM jo bhAga pudgala jIva dharma adharma se| ara kAla se samRddha hai vaha loka zeSa aloka hai / / 128 / / jIva ara pudgalamayI isa loka meM pariNamana se| bheda se saMghAta se utpAda-vyaya-dhruvabhAva hoM / / 129 / / jina cihnoM se drava jJAta hoM re jIva aura ajIva meN| ve mUrta aura amUrta guNa haiM atadbhAvI dravya se / / 130 / / indriyoM se grAhya bahuvidhi mUrta guNa pudglmyii| amUrta haiM jo dravya unake guNa amUrttika jAnanA / / 131 / / sUkSma se pRthvI talaka saba pudgaloM meM jo rheN| (30) -------- sparza rasa gaMdha varNa guNa ara zabda saba paryAya haiN||132|| AkAza kA avagAha dharmAdharma ke gamanAgamana / sthAnakAraNatA kahe ye sabhI jinavaradeva ne / / 133 / / upayoga AtamarAma kA ara vartanA guNa kAla kaa| hai amUrta dravyoM ke guNoM kA kathana yaha saMkSepa meN||134|| yugalam / / / haiM bahupradezI jIva pudgala gagana dharmAdharma sb| hai apradezI kAla jinavaradeva ke haiM ye vacana / / 135 / / / kAladrava ko chor3akara avazeSa astikAya haiN| bahupradezIpanA hI hai kAya jinavara ne kahA / / 11 / / gagana lokAloka meM ara loka dharmAdharma se| * AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA 11 - - - - - - - - - - ------___(29) _ (31)
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - hai vyApta ara avazeSa do se kAla pudgalajIva haiN||136|| jisataraha paramANu se hai nApa gagana pradeza kaa| basa usataraha hI zeSa kA paramANu rahita pradeza se // 137 // pudgalANu maMdagati se cale jitane kAla meN| re eka gaganapradeza para paradeza virahita kAla vaha / / 138 / / paramANu gaganapradeza laMghana kare jitane kAla meN| utpannadhvaMsI samaya parApara rahe vaha hI kAla hai||139|| aNu rahe jitane gagana meM vaha gagana hI paradeza hai| are usa paradeza meM hI raha sakeM paramANu saba / / 140 / / eka do yA bahuta se paradeza asaMkhya anaMta haiN| jo use jAne jIva vaha catuprANa se saMyukta hai / / 145 / / indriya bala ara Ayu zvAsocchvAsa ye hI jIva ke| haiM prANa inase loka meM saba jIva jIve bhava bhrame / / 146 / / pA~ca indriya prANa mana-vaca-kAya traya bala prANa haiN| Ayu zvAsocchvAsa jinavara kahe ye daza prANa haiM / / 12 / / jIva jIve jiyegA evaM abhItaka jiyA hai| ina cAra prANoM se parantu prANa ye pudgalamayI / / 147 / / mohAdi karmoM se baMdhA yaha jIva prANoM ko dhre| ara karmaphala ko bhogatA ara karma kA baMdhana kare / / 148 / / moha evaM dveSa se jo sva-para ko bAdhA kre| * AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA 12 (34)_______ _____(32)___ kAla ke haiM samaya ara avazeSa ke paradeza haiN||141|| ika samaya meM utpAda-vyaya yadi kAla drava meM prApta haiN| to kAla dravyasvabhAvathita dhruvabhAvamaya hI kyoM na ho / / 142 / / ika samaya meM utpAda-vyaya-dhruva nAma ke jo artha haiN| ve sadA haiM basa isalie kAlANu kA sadbhAva hai||143|| jisa artha kA isa loka meM nA eka hI paradeza ho| vaha zUnya hI hai jagata meM paradeza bina na artha ho / / 144 / / jJAna-jJeyavibhAgAdhikAra sapradezapadArthaniSThita loka zAzvata jaaniye| pUrvokta jJAnAvaraNa Adi karma vaha baMdhana kare / / 149 / / mamatA na chor3e deha viSayaka jabatalaka yaha aatmaa| karmamala se malina ho puna-punaH prANoM ko dhare / / 150 / / upayogamaya nija AtamA kA dhyAna jo dhAraNa kre| indriyajayI vaha viratakarmA prANa kyoM dhAraNa kreN||151|| astitva nizcita artha kI anya artha ke saMyoga se / jo artha vaha paryAya jo saMsthAna Adika bhedamaya / / 152 / / / tiryaMca mAnava deva nAraka nAma nAmaka karma ke| udaya se paryAya hoveM anya-anya prakAra kiiN||153|| / tridhA nija astitva ko jAne jo dravyasvabhAva se| ___(33) ________ - - - - - - - - - - - - -
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - -- - - - - - vaha ho na mohita jAna lo ana-anya dravyoM meM kabhI / / 154 / / AtamA upayogamaya upayoga darzana-jJAna haiN| ara zubha-azubha ke bheda bhI to kahe haiM upayoga ke / / 155 / / upayoga ho zubha puNyasaMcaya azubha ho to pApa kaa| zubha-azubha donoM hI na ho to karma kA baMdhana na ho / / 156 / / zraddhAna sidha-aNagAra kA ara jAnanA jinadeva ko| jIvakaruNA pAlanA basa yahI hai upayoga zubha / / 157 / / azubha hai upayoga vaha jo rahe nita unmArga meN| zravaNa-ciMtana-saMgati viparIta viSaya-kaSAya meM / / 158 / / AtamA jJAnAtmaka anadravya meM madhyastha ho| ------- anaMta avibhAgI na ho snigdha ara rUkSatva se / / 164 / / paramANuoM kA pariNamana sama-viSama ara snigdha ho| ara rUkSa ho to baMdha ho do adhika para na jaghanya ho / / 165 / / do aMza cikane aNu cikane-rUkSa hoM yadi cAra to| ho baMdha athavA tIna evaM pA~ca meM bhI baMdha ho / / 166 / / yadi bahupradezI kaMdha sUkSama-thUla hoM saMsthAna meN| to bhUjalAdi rUpa hoM ve svayaM ke pariNamana se / / 167 / / bharA hai yaha loka sUkSama-thUla yogya-ayogya jo| karmatva ke ve paudgalika una khaMdha ke saMyoga se / / 168 / / skandha jo karmatva ke hoM yogya ve jiya pariNati / (38) - - - - - pAkara karama meM pariNameM na pariNamAve jiya unheM / / 169 / / karmatvagata jar3apiNDa pudgala deha se dehAntara / ko prApta karake deha banate puna-punaH ve jIva kI / / 170 / / yaha deha audArika tathA ho vaikriyaka yA kaarmnn| tejasa ahAraka pA~ca jo ve sabhI pudgaladravyamaya / / 171 / / caitanya guNamaya AtamA avyakta arasa arUpa hai| jAno aliMgagrahaNa ise yaha anirdiSTa azabda hai||172|| / mUrta pudgala baMdhe nita sparza guNa ke yoga se| amUrta Atama mUrta pudgala karma bA~dhe kisataraha / / 173 / / / jisataraha rUpAdi virahita jIva jAne mUrta ko| - - - - - - - - - - - - - dhyAve sadA nA rahe vaha nita zubha-azubha upayoga meM / / 159 / / deha mana vANI na unakA karaNa yA kartA nhiiN| nA karAU~ maiM kabhI bhI anumodanA bhI nA karU~ / / 160 / / deha mana vaca sabhI pudgala dravyamaya jinavara khe| ye sabhI jar3a skandha to paramANuoM ke piNDa haiN||161|| maiM nahIM pudgalamayI maiMne nA banAyA haiM inheM / maiM tana nahIM hU~ isalie hI deha kA kartA nahIM / / 162 / / apradezI aNu eka pradezamaya ara azabda haiN| ara rUkSatA-snigdhatA se bahupradezIrUpa haiN||163|| paramANu ke pariNamana se ika-eka kara bar3hate hue| (37) - - --
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - basa usataraha hI jIva bA~dhe mUrta pudgalakarma ko / / 174 / / prApta kara upayogamaya jiya viSaya vividha prakAra ke| ruSa-tuSTa hokara mugdha hokara vividhavidha baMdhana kare / / 175 / / jisa bhAva se Agata viSaya ko dekhe-jAne jIva yh| usI se anurakta ho jiya vividhavidha baMdhana kare / / 176 / / sparza se pudgala baMdhe ara jiya baMdhe rAgAdi se| jIva-pudgala baMdhe nita hI paraspara avagAha se / / 177 / / AtamA sapradeza hai una pradezoM meM pudgalA / paraviSTa hoM ara baMdhe ara ve yathAyogya rahA kareM / / 178 / / rAgI bA~dhe karma chuTe rAga se jo rahita hai| aura pudgala dravyamaya saba bhAva kA kartA nahIM / / 184 / / jIva pudgala madhya rahate hue pudgalakarma ko| jinavara kaheM saba kAla meM nA grahe-chor3e-pariName / / 185 / / bhavadazA meM rAgAdi ko karatA huA yaha aatmaa| re karmaraja se kadAcit yaha grahaNa hotA chUTatA / / 186 / / rAgAdiyuta jaba AtamA pariName azubha-zubha bhAva meN| taba karmaraja se Avarita ho vividha baMdhana meM par3e / / 187 / / vizuddhatama pariNAma se zubhatama karama kA baMdha ho| saMklezatama se azubhatama ara jaghana ho viparIta se / / 13 / / sapradezI AtamA rusa-rAga-moha kaSAyayuta / *AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA 13 ---________(40) (42)____--- yaha baMdha kA saMkSepa hai basa niyatanaya kA kathana yaha / / 179 / / rAga-ruSa ara moha ye pariNAma inase baMdha ho| rAga hai zubha-azubha kintu moha-ruSa to azubha hI / / 180 / / para ke prati zubhabhAva puNa para azubha to basa pApa hai| para duHkhakSaya kA hetu to basa ananyagata pariNAma hai||181|| pRthvI Adi thAvarA trasa kahe jIva nikAya haiN| ve jIva se haiM anya evaM jIva unase anya hai||182|| jo na jAne isataraha sva aura para ko svabhAva se| ve moha se mohita rahe 'ye maiM hU~' athavA 'merA yaha' / / 183 / / nija bhAva ko karatA haA nijabhAva kA kartA khaa| ho karmaraja se lipta yaha hI baMdha hai jinavara kahA / / 188 / / yaha baMdha kA saMkSepa jinavaradeva ne yativRnda se| niyatanaya se kahA hai vyavahAra isase anya hai||189|| tana-dhanAdi meM 'maiM hU~ yaha' athavA 'ye mere haiM' shii| mamatA na chor3e vaha zramaNa unamArgI jinavara kaheM / / 190 / / para kA nahIM nA mere para maiM eka hI jnyaanaatmaa| jo dhyAna meM isa bhA~ti dhyAve hai vahI zuddhAtmA / / 19 / / / isataraha maiM AtamA ko jJAnamaya drshnmyii| dhruva acala avalaMbana rahita indriyarahita zudha mAnatA / / 192 / / ari-mitrajana dhanya-dhAnyasukha-dukhadeha kuchabhI dhruva nhiiN| - - - - - - - - - - ------__(43) - - - -
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - - - - - - - - - - - isa jIva ke dhruva eka hI upayogamaya yaha AtamA / / 193 / / yaha jAna jo zuddhAtamA dhyAveM sadA prmaatmaa| duTha moha kI durgranthi kA bhedana kareM ve AtamA / / 194 / / mohagranthI rAga-ruSa taja sadA hI sukha-duHkha meN| samabhAva ho vaha zramaNa hI basa akhayasukha dhAraNa kreN||195|| AtmadhyAtA zramaNa vaha indriyaviSaya jo prihre| svabhAvathita avaruddha mana vaha mohamala kA kSaya kare / / 196 / / ghana ghAtikarma vinAza kara pratyakSa jAne sabhI ko| saMdehavirahita jJeya jJAyaka dhyAvate kisa vastu ko / / 197 / / atIndriya jina anindriya ara sarva bAdhA rahita haiN| parameSThiyoM ko kara namana zrAmaNya ko dhAraNa karo / / 201 / / vRddhajana tiya-putra-baMdhuvarga se le anumati / vIrya-darzana-jJAna-tapa-cAritra aMgIkAra kara / / 202 / / / rUpa kula vayavAna guNamaya zramaNajana ko iSTa jo| aise gaNI ko namana karake zaraNa le anugrahIta ho / / 203 / / re dUsaroM kA maiM nahIM nA dUsare mere rhe| saMkalpa kara ho jitendriya nagnatva ko dhAraNa kreN||204|| zRMgAra ara hiMsA rahita ara kezaluMcana akiMcana / yathAjAtasvarUpa hI jinavarakathita bahiliMga hai||205|| AraMbha-mUrchA se rahita para kI apekSA se rahita / (44) ------ - - - - - - - - - - ----- --- - - - - - - - cahu~ ora se sukha-jJAna se samRddha dhyAve paramasukha / / 198 / / nirvANa pAyA isI maga se zramaNa jina jinadeva ne| nirvANa ara nirvANamaga ko namana bAraMbAra ho / / 199 / / isalie isa vidhi AtamA jJAyakasvabhAvI jaankr| nirmamatva meM sthita maiM sadA hI bhAva mamatA tyAga kara / / 200 / / suzuddhadarzanajJAnamaya upayoga antaralIna jina / bAdhArahita sukhasahita sAdhu siddha ko zat-zat namana / / 14 / / caraNAnuyogasUcaka cUlikA mahAdhikAra AcaraNaprajJApanAdhikAra he bhavyajana ! yadi bhavadukhoM se mukta honA caahte| *AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA 14 - zudhayoga ara upayoga se jinakathita aMtaraliMga hai||206||yugmm|| jo paramagurunama liMga donoM prApta kara vrata aacreN| Atmathita ve zramaNa hI basa yathAyogya kriyA kareM / / 207 / / vrata samiti indriya rodha luMcana acelaka asnAna vrata / nA danta-dhovana kSiti-zayana ara khar3e ho bhojana kreN||208|| dina meM kareM ikabAra hI ye mUlaguNa jinavara khe| inameM rahe nita lIna jo chedopathApaka zramaNa vaha ||209||yugmm / / dIkSA samaya jo deM pravrajyA ve guru do bhedayuta / chedopathApaka zramaNa haiM ara zeSa saba niryApakA / / 210 / / / yadi yatnapUrvaka raheM para dehika kriyA meM cheda ho| _____ (47) - - - - - - - - - -------__(45)
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - AlocanA dvArA are usakA kareM parimArjana / / 211 / / kintu yadi yati cheda meM upayukta hokara bhraSTa hoN| to yogya guru ke mArgadarzana meM kareM alAca nA / / 212 / / yu mama / / he zramaNajana! adhivAsa meM yA vivAsa meM basate hue| pratibaMdha ke parihArapUrvaka chedavirahita hI rho||213|| re jJAna-darzana meM sadA pratibaddha evaM mUlaguNa / jo yatnataH pAlana kareM basa haiM vahI pUraNa zramaNa / / 214 / / AvAsa meM upavAsa meM AhAra vikathA upadhi meN| ______(48)____. ___------ jalakamalavata nirlepa haiM jo raheM yatnAcAra se| para ayatnAcAri to SaTkAya ke hiMsaka kahe / / 218 / / baMdha ho yA na bhI ho jiya mare tana kI kriyA se| para parigraha se baMdha ho basa use chor3e zramaNajana / / 219 / / yadi bhikSu ke nirapekSa na ho tyAga to zuddhi na ho| to karmakSaya ho kisataraha avizaddha bhAvoM se kho||220|| vastra bartana yati rakheM yadi yaha kisI ke sUtra meN| hI kahA ho to batAo yati nirAraMbhI kisataraha / / 17 / / re bastra bartana Adi ko jo grahaNa karatA hai shrmnn| nita citta meM vikSepa prANAraMbha nita usake rahe / / 18 / / * AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA 17-19 (50) .----------- yadi bastra vartana grahe dhove sukhAve rakSA kre| kho na jAve Dara satAve satata hI usa zramaNa ko / / 19 / / upadhi ke sadabhAva meM AraMbha marjI asNym| ho phira kaho paradravyarata nija Atma sAdhe kisataraha / / 221 / / cheda na ho jisataraha AhAra leve usataraha / ho visarjana nIhAra kA bhI kSetra kAla vicAra kara / / 222 / / mUrchAdi utpAdana rahita cAhe jise na asNymii| atyalpa ho aisI upadhi hI anidita aniSiddha hai||223|| jaba deha bhI hai parigraha usako sajAnA ucita naa| to kisataraha ho anya saba jinadeva ne aisA kahA / / 224 / / * AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA 20-21 _(51)__ zramaNajana va vihAra meM pratibaMdha na cAheM zramaNa / / 215 / / zayana Asana khar3e rahanA gamana Adika kriyA meN| yadi ayatnAcAra hai to sadA hiMsA jAnanA / / 216 / / prANI mareM yA nA mareM hiMsA ayatnAcAra se| taba baMdha hotA hai nahIM jaba raheM yatnAcAra se / / 217 / / ho gamana IryAsamiti se para paira ke saMyoga se| hoM jIva bAdhita yA maraNa ho phira bhI unake yoga se||15||' nA baMdha ho usa nimita se aisA kahA jinazAstra meN| kyoMki mUrchA parigraha adhyAtma ke AdhAra meN||16||yugmm / / ' *AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA 15-16 - - -----__(49) - - - -
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - - - - - - loka ara paraloka se nirapekSa hai jaba yaha dharama / pRthak se taba kyoM kahA hai nAriyoM ke liMga ko / / 20 / / nAriyoM ko usI bhava meM mokSa hotA hI nhiiN| AvaraNayuta liMga unako isalie hI kahA hai||21|| prakRtijanya pramAdamaya hotI hai unakI pariNati / pramAdabahalA nAriyoM ko isalie pramadA kahA / / 22 / / ' nAriyoM ke hRdaya meM hoM moha dveSa bhaya ghRNA / mAyA anekaprakAra kI basa isalie nirvANa nA / / 23 / / eka bhI hai doSa nA jo nAriyoM meM nahIM ho| aMga bhI nA Dhake haiM ataeva AvaraNI kahI / / 24 / / . *AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA 22-26 ratanatraya kA nAza hI hai bhaMga jinavara ne khaa| bhaMgayuta ho zramaNa to sallekhanA ke yogya nA / / 30 / / ' janmate zizusama nagana tana vinaya ara guru ke vacana / Agama paThana haiM upakaraNa jinamArga kA aisA kathana ||225 / / ihaloka se nirapekSa yati paraloka se pratibaddha naa| ara kaSAyoM se rahita yuktAhAra aura vihAra meM / / 226 / / cAra vikathA kaSAyeM ara indriyoM ke viSaya meN| rata zramaNa nidrA-neha meM paramatta hotA hai zramaNa / / 3 / / are bhikSA munivaroM kI aisaNA se rahita ho| ve yatIgaNa hI kahe jAte haiM anAhArI zramaNa / / 227 / / * AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA 31 (52) (52) __ -----__ _------ - - - - - - - citta caMcala zithila tana ara rakta Ave acaank| aura unake sUkSma mAnava sadA hI utpanna hoM / / 25 / / ' yoni nAbhi kA~kha evaM stanoM ke madhya meN| sUkSma jiya utpanna hote raheM unake nitya hI / / 26 / / are darzana zuddha ho ara sUtra adhyayana bhI kreN| ghora cAritra Acare para nA nAriyoM ke nirjarA / / 27 / / . isalie unake liMga ko basa sapaTa hI jinavara khaa| kalarUpa vayayuta vijJa zramaNI kahI jAtI AryikA / / 28 / / trivarNI nIroga tapa ke yogya vaya se yukta hoN| sumukha nindA rahita nara hI dIkSA ke yogya haiM / / 29 / / * AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA 27-30 tanamAtra hI hai parigraha mamatA nahIM hai deha meN| zrRMgAra bina zakti chupAye binA tapa meM jodd'te||228|| ikabAra bhikSAcaraNa se jaisA mile madhu-mAMsa bina / adhapeTa dina meM leM zramaNa basa yahI yuktAhAra hai||229|| pakate hue ara pake kacce mA~sa meM usa jAti ke| sadA hI utpanna hote haiM nigodI jIva vasa // 32 // jo pake kacce mA~sa ko khAveM chuyeM ve nAri-nara / jIvajantu karor3oM ko mArate haiM nirantara / / 33 // jinAgama aviruddha jo AhAra hove hastagata / nahIM deve dUsaroM ko de to prAyazcita yogya hai|34|| * AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA 32-34 - - - - - - - - __ (53) .__(55)
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUla kA na cheda ho isa taraha apane yogya hii| vRddha bAlaka zrAnta rogI AcaraNa dhAraNa kreN||230|| zramaNa zrama kSamatA upadhi lakha deza evaM kAla ko| jAnakara vartana kareM to alpalepI jAniye / / 231 / / mokSamArgaprajJApanAdhikAra svAdhyAya se jo jAnakara nija artha meM ekAgra haiN| bhatArtha se ve hI zramaNa svAdhyAya hI basa zreSTha hai||232|| jo zramaNa AgamahIna haiM ve sva-para ko nahiM jaante| ve karmakSaya kaise kareM jo sva-para ko nahiM jAnate / / 233 / / sAdhu AgamacakSu indriyacakSu to saba loka hai| deva avadhicakSu ara sarvAtmacakSu siddha haiN||234|| -------- (56)___-------- anAraMbhI tyAga viSayavirakta aura kaSAyakSaya / hI tapodhana saMta kA sampUrNataH saMyama kahA / / 35 / / ' tIna gupti pA~ca samiti sahita pNcedriyjyii| jJAnadarzanamaya zramaNa hI jitakaSAyI saMyamI / / 240 / / kAMca-kaMcana bandhu-ari sukha-duHkha prazaMsA-ninda meN| zuddhopayogI zramaNa kA samabhAva jIvana-maraNa meM / / 241 / / jJAnadarzanacaraNa meM yugapata sadA ArUr3ha ho| ekAgratA ko prApta yati zrAmaNya se paripUrNa haiN||242|| ajJAni paradravyAzrayI ho mugdha raag-dvessmy| jo zramaNa vaha hI bA~dhatA hai vividha vidha ke karma saba / / 243 / / mohita na ho jo loka meM ara rAga-dveSa nahIM kreN| --------------------- ve zramaNa hI niyama se kSaya kareM vidha-vidha karma saba / / 244 / / zubhopayogaprajJApanAdhikAra zuddhopayogI zramaNa haiM zubhopayogI bhI shrmnn| zaddhopayogI nirAsrava haiM AsravI haiM zeSa saba / / 245 / / vAtsalya pravacanaratoM meM ara bhakti arhata Adi meN| basa yahI caryA zramaNajana kI kahI zubha upayoga hai||246|| zramaNajana ke prati baMdana namana evaM anugamana / vinaya zramaparihAra nindita nahIM haiM jinamArga meN||247|| upadeza darzana-jJAna-pUjana ziSyajana kA prigrhnn| aura poSaNa ye sabhI haiM rAgiyoM ke AcaraNa / / 248 / / tanavirAdhana rahita koI zramaNa para upakAra meN| nita lagA ho to jAnanA hai rAga kI hI mukhyatA / / 249 / / jina-AgamoM se siddha hoM saba artha guNa-paryaya sahita / jina-AgamoM se hI zramaNajana jAnakara sAdhe svahita / / 235 / / jinAgama anusAra jinakI dRSTi na ve asNymii| yaha jinAgama kA kathana hai ve zramaNa kaise ho skeN||236|| jinAgama se artha kA zraddhAna nA siddhi nhiiN| zraddhAna ho para asaMyata nirvANa ko pAtA nahIM / / 237 / / vijJa tInoM gupti se kSaya kareM svAsocchvAsa meM / nA ajJa utane karma nAze bhava hajAra karor3a meM ||238 // dehAdi meM aNumAtra mUMja rahe yadi to niyama se| vaha sarva Agama dhara bhale ho siddhi vaha pAtA nahIM / / 239 / / * AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA 35 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ---------(59) - - - -
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - - - - - - - - / jo zramaNa vaiyAvRtti meM chahakAya ko pIr3ita kreN| ve gRhI hI hai kyoMki yaha to zrAvakoM kA dharma hai||250|| dayA se sevA sadA jo zramaNa-zrAvakajanoM kii| kare vaha bhI alpalepI kahA hai jinamArga meN||251|| bhUkhe-pyAse duHkhIjana lakha dukhita mana se jo puruss| dayA se ho dravita basa vaha bhAva anukaMpA kahA / / 36 / / zrama roga bhUkharu pyAsa se AkrAnta haiM jo shrmnnjn| unheM lakhakara zakti ke anusAra vaiyAvRta kro||252|| glAna guru ara vRddha bAlaka zramaNa sevA nimitta se| niMdita nahIM zubhabhAvamaya saMvAda laukikajanoM se / / 253 / / -prazasta carvA zramaNa ke ho gauNa kintu gRhIjana / .AcArya jayasena kI TIkA meM prApta gAthA 36 (60) ___----- sanmArgagAmI ve zramaNa paramArtha maga meM magana haiN||259|| zuddha athavA zubha sahita ara azubha se jo rahita haiN| ve tAra dete loka unakI bhakti se puNabaMdha ho / / 260 / / jaba dikheM munirAja pahale vinaya se vartana kro| bheda karanA guNoM se pazcAt yaha upadeza hai||261|| guNAdhika meM khar3e hokara aMjali ko baaNdhkr| grahaNa-poSaNa-upAsana-satkAra kara karanA namana / / 262 / / vizArada sUtrArtha saMyama-jJAna-tapa meM Aya hoN| una zramaNajana ko zramaNajana ati vinaya se praNamana kreN||263|| sUtra saMyama aura tapa se yukta hoM para jinakathita / (62) --- ----- ------- tattvArtha ko nA zraddhahaiM to zramaNa nA jinavara kheN||264|| jo zramaNajana ko dekhakara vidveSa se vartana kreN| apavAda unakA kareM to cAritra unakA naSTa ho||265|| svayaM guNa se hIna hoM para jo guNoM se adhika hoN| cAhe unase namana to phira anaMtasaMsArI haiM ve||266|| / jo svayaM guNavAna hoM para hIna ko vaMdana kreN| dragamoha meM upayukta ve cAritra se bhI bhraSTa haiN||267|| sUtrArthavida jitakaSAyI ara tapasvI haiM kintu ydi| laukikajanoM kI saMgati na taje to saMyata nahIM / / 268 / / / nirgrantha hoM tapayukta saMyamayukta hoM para vyasta hoN| (63)____ - - - - - - ke mukhya hotI hai sadA ara ve usI se sukhI hoM / / 254 / / ekavidha kA bIja vidha-vidha bhUmi ke saMyoga se| viparIta phala zubhabhAva de basa pAtra ke saMyoga se / / 255 / / ajJAniyoM se mAnya vrata-tapa deva-guru-dharmAdi meN| rata jIva bA~dhe puNyahInaru mokSa pada ko nA laheM / / 256 / / jAnA nahIM paramArtha ara rata raheM viSaya-kaSAya meN| upakAra sevAdAna deM to jAya kunara-kudeva meN||257|| zAstra meM aisA kahA ki pApa viSaya-kaSAya haiN| jo puruSa unameM lIna ve kalyANakAraka kisataraha / / 258 / / samabhAva dhArmikajanoM meM niSpApa ara guNavAna haiN| - -
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ihaloka ke vyavahAra meM to unheM laukika hI kahA / / 269 / / yadi cAhate ho mukta honA dukhoM se to jAna lo| guNAdhika yA samAna guNa se yukta kI saMgati kro||270|| paMcaratna adhikAra ayathArthagrAhI tattva ke hoM bhale hI jinamArga meN| karmaphala se Abharita bhavabhrame bhAvIkAla meM / / 271 / / yathArthagrAhI tattva ke ara rahita ayathAcAra se| prazAntAtmA zramaNa ve nA bhavabhrame cirakAla tk||272|| yathArtha jAne artha do vidha parigraha ko chodd'kr| nA viSaya meM Asakta ve hI zramaNa zuddha kahe gaye / / 273 / / hai jJAna-darzana zuddhatA nija zaddhatA zrAmaNya hai| ho zuddha ko nirvANa zata-zata bAra unako namana hai||274|| --nozramaNa-zrAvaka-jAnate jinavacana ke isa smAra-ko+--- ve prApta karate zIghra hI nija AtmA ke sAra ko / / 275 / / (manaharaNa kavitta) jisane kiye haiM nirmUla ghAtikarma sb| anaMta sukha vIrya darza jJAna dhArI AtamA / / bhUta bhAvI vartamAna paryAya yukta saba / dravya jAne eka hI samaya meM zuddhAtamA / / moha kA abhAva pararUpa pariNameM nhiiN| sabhI jJeya pIke baiThA jJAnamUrti AtamA / / pRthak-pRthak saba jAnate hue bhI ye| sadA mukta raheM arihaMta paramAtamA / / 4 / / pravacanasAra kalaza padyAnuvAda (dohA) svAnubhUti se jo pragaTa sarvavyApi cidruup| jJAna aura Anandamaya namo parAtmasvarUpa // 1 // mahAmohatama ko kare krIr3A meM nisteja / saba jaga Alokita kare anekAntamaya teja / / 2 / / pyAse paramAnanda ke bhavyoM ke hita hetu / vRtti pravacanasAra kI karatA hU~ bhavasetu / / 3 / / vilIna moha-rAga-dveSa megha cahuM ora ke, cetanA ke guNagaNa kahA~ taka bkhaaniye| avicala jota niSkaMpa ratnadIpa sama, vilasata sahajAnanda maya jAniye / / nitya AnaMda ke prazamarasa meM magana, zuddha upayoga kA mahattva pahicAniye / nitya jJAnatattva meM vilIna yaha AtamA, svayaM dharmarUpa pariNata pahicAniye / / 5 / / AtamA meM vidyamAna jJAnatattva pahicAna, pUrNajJAna prApta karane ke zuddhabhAva se| (67) - - - - - - - - - - - - - - - -
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - jJAnatattvaprajJApana ke uparAnta aba, jJeyatattvaprajJApana karate haiM cAva se|| sAmAnya aura asAmAnya jJeyatattva saba, jAnane ke lie dravya guNa paryAya se| moha aMkura utpanna na ho isalie, jJeya kA svarUpa batalAte vistAra se / / 6 / / jisane batAI bhinnatA bhinna dravyani se| aura AtamA eka ora ko haTA diyaa|| jisane vizeSa kiye lIna sAmAnya meN| aura mohalakSmI ko lUTa kara bhagA diyA / / ApanI hI mahimAmaya parakAzamAna / rahegA anaMtakAla jaisA sukha pA liyA / / 8 / / (dohA) are dravya sAmAnya kA abataka kiyA bakhAna / aba to dravyavizeSa kA karate haiM vyAkhyAna / / 9 / / jJeyatattva ke jJAna ke pratipAdaka jo zabda / unameM DubakI lagAkara nija meM raheM azabda / / 10 / / zuddha brahma ko prApta kara jaga ko kara aba jJeya / svaparaprakAzaka jJAna hI ekamAtra zraddheya / / 11 / / caraNa dravya anusAra ho dravya caraNa anusaar| zivapathagAmI bano tuma donoM ke anusAra / / 12 / / - - - - - (68) (68)___------- ------____ - - - - -- - - - - - - - - - - aise zuddhanaya ne utkaTa viveka se hii| nija AtamA kA svabhAva samajhA diyaa|| aura sampUrNa isa jaga se virakta kr| isa AtamA ko AtamA meM hI lagA diyaa||7|| isa bhA~ti parapariNati kA uccheda kr| karatA-karama Adi bhedoM ko miTA diyaa|| isa bhA~ti AtamA kA tattva upalabdha kr| kalpanAjanya bhedabhAva ko miTA diyaa|| aisA yaha AtamA cinmAtra niramala / sukhamaya zAntimaya teja apanA liyA / / - - dravyasiddhi se caraNa ara caraNa siddhi se dravya / yaha lakhakara saba Acaro dravyoM se aviruddha / / 13 / / jo kahane ke yogya hai kahA gayA vaha sabba / itane se hI ceta lo ati se kyA hai abba / / 14 / / (manaharaNa kavitta) utasarga aura apavAda ke vibheda dvaaraa| __bhinna-bhinna bhUmikA meM vyApta jocaritra hai|| purANapuruSoM ke dvArA sAdara haiM sevita jo| unheM prAptakara saMta hae jo pavitra haiN| citsAmAnya aura caitanyavizeSa ruup| jisakA prakAza aise nija Atmadravya meN| _____(71) - - - - - - - - - - - - - ___(69)
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - kramazaH para se pUrNataH nivRtti krke| sabhI ora se sadA vAsa karo nija meM / / 15 / / isaprakAra jo pratipAdana ke anusaar| eka hokara bhI aneka rUpa hotA hai|| nizcayanaya se to mAtra ekAgratA hii| para vyavahAra se tInarUpa hotA hai|| aise mokSamArga ke acalAlambana se| jJAtA-dRSTAbhAva ko nija meM hI bA~dha le|| ullasitacetanA kA atula vilAsa lkh| AtmIkasukha prApta kare alpakAla meM / / 16 / / jo jinadeva arahaMta bhagavanta ke| advitIya zAsana ko sarvataH prakAze haiN|| adbhuta paMcaratna bhinna-bhinna pNthvaalii| bhava-apavarga kI vyatirekI dazA ko|| tapta-saMtapta isa jagata ke sAmane / pragaTita karate huye jayavaMta varto // 18 // (dohA) syAdvAdamaya nayapramANa se dikhena kucha bhI any| anaMtadharmamaya Atma meM dikhe eka caitanya / / 19 / / (72)__-------- (74)____ (harigIta) Ananda amRtapUra se bharapUra jo bahatI huii| are kevalajJAna rUpI nadI meM DUbA huaa| jo iSTa hai spaSTa hai ullasita hai nija aatmaa| syAcihnita jinendra zAsana se use pahicAna lo|||20|| isaprakAra zubha upayogamayI kiMcit hii| zubharUpa vRtti kA susevana krke|| samyakprakAra se saMyama ke sauSTava se| Apa hI kramazara niravRtti karake / / are jJAnasUrya kA hai anupama jo udaya / saba vastuoM komAtra lIlA meM hI jaanlo|| aisI jJAnAnandamayI dazA ekaanttH| apane meM ApahI nita anubhava karo / / 17 / / aba isa zAstra ke mukuTamaNi ke samAna / pA~ca sUtra niramala paMcaratna gAye haiN|| vANiguMphana vyAkhyA vyAkhyeya sArA jagata hai| aura amRtacandrasUri vyAkhyAtA kahe haiN| isataraha kaha moha meM mata nAcanA he bhvyjn!| syAdvidyAbala se nija pA nirAkula hokara nco||21|| -------(73) ___(75) - - - - - - - - - - -
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - caitanya kA guNagAna to utanA hI kama jitanA kro| thor3A-bahata jokahA vaha sabasvayaMsvAhAho gayA / / nija AtamA ko chor3akara isa jagata meM kucha anya naa| ikavahI uttama tattva hai bhavi usI kA anubhava karo / / 22 / / - - - - - - - - - - - - (dohA) krisamasa ke dina caturdazI agahana sudshnivaar| pUrNa huA yaha vikramI ikasaTha doya hajAra / / - - - - - - - - - - (22) -- - ---- - - - --- - - - - ---- - - - - ---- - - - (77) (85) -