Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ ||shrii----- zrIyAdidevamuriviracita prmaannnytttvaalokaalngkaarH| - prathamaH paricchedaH / rAgadveSavijetAraM jJAtAraM vishvvstunH| zakrapUjyaM girAmIzaM tIrthezaM smRtimAnaye // 1 // pramANanayatattvavyavasthApanArthamidamupakramyate // 1 // svaparavyapasAyijJAnaM pramANam // 2 // abhimatAnabhimatavastusvIkAratiraskArakSama hi pramANamatojJAnamevedam // 3 // navai sannikarSAderajJAnasya prAmANyamupapannaMtasyArthAntarasyeva svArthavyavasitau sAdhakatamatvAnupapatteH // 4 // nakhalvasya svanirNItau karaNatvaM staMbhAderivAcetana
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 prmaannnytttvaalokaalngkaarH| tvAt nApyarthanizcitau svanizcitAvakaraNasya kuMbhAderivatatrApyakaraNatvAt // 5 // tavyavasAyasvabhAvaM smaaroppripnthitvaatprmaanntvaadvaa|| 6 // atasmi~stadadhyavasAyaH smaaropH|| 7 // saviparyayasaMzayAnadhyavasAyabhedAtredhA // 8 // viparItaikakoTiniSTaGkana viparyayaH // 9 // yathA zuktikAyAmidaM rajatamiti // 10 // sAdhakabAdhakapramANAbhAvAdanavasthitAnekakoTisaMsparzijJAnaM saMzayaH // 11 // yathA'yaM sthANurvA puruSoveti // 12 // kimityAlocanamAtramanadhyavasAyaH // 13 // yathAgacchatastuNasparzajJAnam // 14 // jJAnAdanyo'rthaH paraH // 15 // svasya vyavasAyaHsvAbhimukhyena prakAzanaM bAhyasye. vatadAbhimukhyena karikalabhakamahamAtmanAjAnAmIti // 16 //
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prmaannnytttvaalokaalngkaarH| kaH khalujJAnasyAlambanaM bAhyaM pratibhAtamabhimanyamAnastadapitatprakAraM nAbhimanyata mihiraalokvt|| ||17||jnyaansy prameyAvyabhicAritvaM praamaannym||18|| taditarattvaprAmANyam // 19 // tadubhayamutpattau parataeva jJaptau tu svataH paratazceti // 20 // zrIdevAcAryanirmite pramANanayatattvAlokAlaGkAre pramANa svarUpanirNayo nAma prathamaH paricchedaH // 1 // atha dvitIyaH paricchedaH tadvibhedaM pratyakSaM ca parokSaM ca // 1 // spaSTaM pratyakSam // 2 // anumAnAdyAdhikyena vizeSa prakAzanaM spsstttvm||3|| tadviprakAraM sAMvyavahArikaM pAramArthikaM ca // 4 // tatrAdyaM dvividhamindriyanibandhanamanindriyanibandhanaM ca // 5 //
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 pramANanayatattvAlokAlaGkAraH / etadvitayamavagrahehAvAyadhAraNAbhedAdekaMzazcaturvi. kalpakam // 6 // viSayaviSayisannipAtAntarasamudbhUtasattAmAtragocaradarzanAjjAtamAdyamavAntarasAmAnyAkAraviziSTavastugrahaNamavagrahaH // 7 // avagRhItArthavizeSAkAGkSaNamIhA // 8 // IhitavizeSanirNayo'vAyaH // 9 // saevaDhatamAvasthApannodhAraNA // 10 // saMzayapUrvakatvAdIhAyAH saMzayA daH // 11 // kathaJcibhedepipariNAma vizeSAdeSAM vyapadezanedaH // 12 // asAmastyenApyutpadyamAnatvenAsaGkIrNasvabhAvatayA 'nubhUyamAnatvAdapUrvApUrvavastuparyAyaprakAzakatvAt kramabhAvitvAccaite vyatiricyante // 13 / / kramopyamISAmayameva tathaivasaMvedanAt // 14 // evNkrmaavirbhuutnijkrmkssyopshmjnytvaac||15|| anyathAprameyAnavagatiprasaGgaH // 16 // 1 'ekaikaza " ityapipAThAntaram /
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramANanayatattvAlokAlaGkAraH / tathAhi nakhalvadRSTamavagRhyate nacAnavagRhItaM sandihyate nacAsandigdhamIdyate nacAnIhitamaveyate nApyanavetaM dhAryate // 17 // kvacit kramasyAnupalakSaNameSamAzutpAdAdutpalapatrazatavyatibhedakramavat // 18 // pAramArthikaM punarutpattAvAtmamAtrApekSam // 19 // tadvikalaM sakalaM ca // 20 // bhavaguNa tatra vikalamavadhimanaHparyAyajJAnarUpatayAdvedhA // 21 avadhijJAnAvaraNavilayavizeSasamudbhavaM pratyayaM rUpidravyagocaramavadhijJAnam // 22 // saMyamavizuddhinibandhanAdviziSTAvaraNa vicchedAjAtaM manodravyaparyAyAlambanaM manaH paryAyajJAnam // 23 // sakalaMtusAmagrIvizeSataH samudbhUtasamastAvaraNakSayApekSaM nikhiladravyaparyAyasAkSAtkArisvarUpaM kevalajJAnam // 24 // tadvAnaInnirdoSatvAt // 25 // nirdoSosau pramANAvirodhivAktvAt // 26 // tadiSTasya pramANenAbAdhyamAnatvAt tadvAca stenA virodhasiddhiH // 27 //
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ prmaannnytttvaalokaalngkaarH| naca kavalAhAravatvena tasyAsarvajJatvaM kavalAhArasarvajJatvayoravirodhAt // 28 // iti pratyakSasvarUpanirNayonAma dvitIyaH paricchedaH // 2 // atha tRtiyaH paricchedaH aspaSTaM prokss|1||smrnnprty bhijnyaantrkaanumaanaagmbhedtsttpshcprkaarN||2||ttrsNskaarprbodhsNbhuutmnubhuutaarthvissyN tadityAkAraM saMvedanaM smaraNam // 3 // tattIrthakarabimbamiti yathA // 4 // anubhavasmRtihetukaM tiryagurddhatAsAmAnyAdigocaraM saGkalanAtmakaM jJAnaM pratyabhijJAnam // 5 // yathAtajAtIyaevAyaM gopiNDo gosadRzogavayaH sa evAyaM jinadatta ityAdi // 6 // upalambhAnupalambhasambhavaM trikAlIkalita sAdhyasAdhanasaMbandhAdyAlambanamidamasmin satyevabhavatItyAdhAkAraM saMvedanamUhAparanAmA tarkaH // 7 // yathA yAvAn kazcit dhUmaHsa sarvovahausatyeva bhava
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ prmaannnytttvaalokaalngkaarH| tIti tasminnasatyasau nabhavatyeveti // 8 // anumAnaM dviprakAraM svArtha parArtha ca // 9 // tatra hetugrahaNasambandhasmaraNakAraNakaM sAdhyavijJAnaM svArtham // 10 // nizcitAnyathAnupapattyekalakSaNo hetuH // 11 // natu trilakSaNakAdiH // 12 // tasya hetvAbhAsasyApisabhvAt // 13 // apratItamanirAkRtamabhIpsitaM sAdhyam // 14 // zaGkitaviparItAnadhyavasitavastUnAM sAdhyatApratipattyarthamapratItavacanam // 15 // pratyakSAdiviruddhasya sAdhyatvaM mA prasajyatAmityanirAkRtagrahaNam // 16 // anabhimatasyAsAdhyatva pratipattaye'bhIpsitapadopAdAnam // 17 // vyAptigrahaNasamayApekSayA sAdhyaM dharmaevAnyathA tadanupapatteH // 18 // nahi yatra yatra dhUmastatra tatracitrabhAnoriva dharitrIdharasyApyanuvRttirasti / / 19 / /
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ prmaannnytttvaalokaalngkaarH| AnumAnikapratipattyavasarApekSayA tu pakSAparaparyAyastadviziSTaH prasiddhodharmI // 20 // dharmiNaH prasiddhiH kvacidvikalpataH kutracitpramANataHkvApi vikalpapramANAbhyAm // 21 // yathA samastisamastavastuvedI kSitidharakandhareyaMdhUmadhvajavatI dhvaniH pariNatimAniti // 22 // pakSahetuvacanAtmakaM parArthamanumAnamupacArAt // 23 // sAdhyasya pratiniyatamisaMbandhitA prasiddhaye hetorupasaMhAravacanavatpakSaprayogopyavazyamAzrayitavyaH ||24||trividhN sAdhanamabhidhAyaiva tatsamarthanaM vidadhAnaH kaH khalu na pakSaprayogamaGgIkurute // 25 // pratyakSaparicchinnArthAbhidhAyivacanaM parArtha pratyakSaM parapratyakSahetutvAt // 26 // yathA pazya puraH sphurtkirnnmnnikhnnddmnndditaabhrnnbhaarinniiNjinptiprtimaamiti|| 27 // pakSahetuvacanalakSaNamavayavadvayameva parapratipatteraGgaM na dRSTAntAdivacanam // 28 //
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ pranANanayatattvAlokAlaGkAraH / hetuprayogastatho papattyanyathAnupapattibhyAM dviprakAraH // 29 // satyeva sAdhye hetorupapattistathopapattiH / asati sAdhye heto rnuppttirevaanythaanuppttiH||30|| yathAkRzAnumAnayaMpAkapradezaH satyevakRzAnumattve dhUmavattvasyopapatterasatyanupapatteveti // 31 // anayoranyataraprayogeNaiva sAdhyapratipattau dvitIyaprayogasyaikatrAnupayogaH // 32 // nadRSTAntavacanaM parapratipattaye prabhavati tasyAM pakSahetuvacanayoreva vyApAro plbdheH|| 33 // naca hetoranyathAnupapattinirNItaye yathoktatarkapramANAdeva tadupapatteH // 34 // niyataikavizeSasvabhAve ca dRSTAnte sAkalyena vyApterayogato vipratipattau tadantarApakSAyAmanavasthite1nivAraH samavatAraH // 35 // nApyavinAbhAvasmRtaye pratipannapratibandhasya vyutpannamateH pakSahetupradarzanenaiva tatprasiddheH anta
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ prmaannnytttvaalokaalngkaarH| AptyA hetoH sAdhyapratyAyane zaktAvazaktau ca bahiAterudbhAvanaM vyartham // 37 // pakSIkRtaevaviSaye sAdhanasya sAdhyena vyAptirantayAtiranyatratubahiyAtiH yathA'naikAntAtmakaM vastu sattvasyatathaivopapatteH / agnimAnayaM dezo dhUmavatvAt ya evaM sa evaM yathA pAkasthAnam // 38 // nopanayanigamanayorapiparapratipattau sAmarthyapakSahetuprayAgodeva tasyAH sadbhAvAt // 39 // samarthanamevaparaMparapratipattyaGgamAstAM tadantareNadRSTAntAdiprayoge'pi tadasaMbhavAt // 40 // mandamatIMstuvyutpAdayituM dRSTAntopanayanigamanAnyapi prayojyAni // 41 // pratibandhapratipatterAspadaM dRSTAntaH // 42 // sa dvedhA sAdharmyato vaidhayaMtazca / / 43 // yatra sAdhanadharmasattAyAmavazyaM sAdhyadharmasattAprakAzyate sa saadhrmydRssttaantH|| 44 // yathA yatra dhUmastatra vahniryathA mhaansH||45||
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ prmaannnytttvaalokaalngkaarH| 11 yatra tu sAdhyAbhAve sAdhanasyAvazyamabhAvaH pradaryate savaidharmyadRSTAntaH // 46 // yathAgnyabhAve nabhavatyevadhUmo yathA jlaashy||47|| hetoH sAdhyamiNyupasaMharaNamupanayaH // 48|| yathA dhUmazcAtra pradeze // 49 // sAdhyadharmasya punarnigamanam // 50 // yathA tasmAdagniratra / / 51 // ete pakSaprayogAdayaH paJcApyavayavasaMjJayA kIrtyante // 52 // uktalakSaNo heturdviprakAraH upalabdhyanupalabdhibhyAM bhidyamAnatvAt / / 53 // upalabdhirvidhiniSedhayoH siddhi nibandhanamanupabdhizca // 54 // vidhi sadaMzaH // 55 // prtissedho'sdNshH|| 56 // sacaturdA prAgabhAvaH pradhvaMsAbhAva itaretarAbhAvo. tyantAbhAvazca // 57 // yannivRttAveva kaarysysmutpttiHsosypraagbhaavH||58
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 pramANanayatattvAlokAlaGkAraH / yathA mRtpiNDanivRttAveva samutpadyamAnasya ghaTasya mRtpiNDaH // 59 // yadutpatau kAryasyAvazyaM vipattiH sosya pradhvaM. saabhaavH||60|| yathA kapAlakadambakotpattau niyamato vipadyamAnasya kalazasya kapAlakadambakam // 61 // svarUpAntarAt svruupvyaavRttiritretraabhaavH||62|| yathA staMbhasvabhAvAt kuMbhasvabhAvavyAvRttiH // 63 // kAlatrayApekSiNI tAdAtmyapariNAmanivRttiratyantAbhAvaH 64 // yathA cetanA'cetanayoH // 65 // upalabdherapi daividhyamavirUddhopalabdhirviruddhopalabdhizca // 66 // tatrA'viruddhopalabdhirvidhisiddhau SoDhA // 67 // sAdhyenAviruddhAnAMvyApyakAryakAraNapUrvacarottaracarasahacarANAmupalabdhiriti // 68 // tamasvinyAmAsvAdyamAnAdAmrAdiphalarasAdakasAna -
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ prmaannnytttvaalokaalngkaarH| 13 gryanumityA rUpAdyanumitimabhimanyamAnairabhimata meva kimapi kAraNaM hetutayA yatra zakterapratiskhalanamaparakAraNasAkalyazca // 69 // pUrvacarottaracarayornasvannAvakAryakAraNabhAvautayoH kAlavyavahitAvanupalamnAt // 70 // nacAtikrAntAnAgatayorjAgraddazAsaMvedanamaraNayoH prabodhotpAtau prati kAraNatvaM vyavahitattvena ni ApAratvAt // 71 // svavyApArApekSiNI hi kArya prati padArthasya kAraNatvavyavasthA kulAlasyeva kalazaM prati // 72 / / na ca vyavahitayostayorvyApAraparikalpanaM nyAyyamatiprasakteH // 73 // paraMparAvyavahitAnAMpareSAmapi tatkalpanasya nivArayitumazakyatvAt // 74 // sahacAriNoH parasparasvarupaparityAgena tAdAtmyAnupapatteH sahotpAdenatadutpattivipattezca sahacarahetorapi prokteSu nAnupravezaH // 75 //
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 pramANanayatattvAlokAlaGkAraH / dhvaniH pariNatimAn prayatnAnantarIyakatvAt yaH prayatnAnantarIyakaH sa pariNatimAn yathAstambho yo vA na pariNatimAn sa na prayatnAnantarIyako yathA vAndhyeyaH prayatnAnantarIyakazca dhvanistasmAtpariNatimAniti vyApyasya sAdhyenAviruddhasyopalabdhiH sAdharyeNa vaidhayeNa ca // 76 // astyatra girinikuLe dhanaJjayo dhUmasamupalambhA. diti kAryasya // 77 // bhaviSyati varSa tathAvidhavArivAhavilokanAditi kAraNasya // 7 // udeSyati muhurtAnte tiSyatArakA punarvasUdayadarzanAditi pUrvacarasya // 79 // udagurmuhUrtAtpUrvapUrvaphalgunyauttaraphalgunInAmudgamopalabdharityuttaracarasya // 8 // astIha sahakAraphale rUpavizeSaH samAsvAdyamAnarasavizeSAditi sahacarasya / / 81 // virukopalabdhistu pratiSedhapratipattau sptprkaaraa||82 tatrAdyA svabhAvavirudvopabdhiryathA // 83 / /
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAmanayatattvAlokAlaGkAraH / nAstyeva srvthaikaantonekaantsyoplmbhaat||8|| pratiSedhyaviruddhavyAptAdInAmupalabdhayaH SaT // 85 // virudvavyAptopalabdhiryathA nAstyasya puMsastattveSu nizcayastatrasandehAt // 86 // virudvakAryopalabdhiryathA na vidyate'sya krodhAyupa. zAntirvadanavikArAdeH // 87 // virudvakAraNopalabdhiryathA nAsya maharSerasatyavacaH samastirAgadveSakAnuSyAkalaGkitajJAnasaMpannatvAt 88 viruddhapUrvacaropalabdhiryathA nodgamiSyati muhurtAnte puSyatArA rohiNyudgamAt // 89 // viruddhottaracaropalabdhiyathA nodagAn muhUrtAtpUrva mRgaziraH pUrvaphalgunyudayAt // 90 // virudvasahacaropalabdhiyathA nAstyasya mithyA jJAnaM samyagdarzanAt // 91 // anupalabdherapidvairUpyamavirujhAnupalabdhirvirujhAnupalabdhizca // 92 // tatrAvirudvAnupalabdhiH pratiSedhAvabodhe saptaprakArA93
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 prmaannnytttvaalokaalngkaarH| pratiSedhyenAviruddhAnAM svabhAvavyApakakAryakAraNapU. rvcrottrcrshcraannaamnuplbdhiriti|| 94 // svabhAvAnupalabdhiryathA nAstyatra bhRtale kumbha u. palabdhilakSaNaprAptasya ttsvbhaavsyaanuplmbhaat|| ||95||vyaapkaanuplbdhirythaa nAstyatrapradeze panasaH pAdapAnupalabdheH // 96 // kAryAnupalabdhiryathA nAstyatrApratihatazaktikaM bIjamakarAnavalokanAt // 97 / / / kAraNAnupalabdhiryathA na santyasya prazamaprabhRtayobhAvAstattvArthazraddhAnAbhAvAt // 98 // pUrvacarAnupalabdhiryathAnodgamiSyati muharttAntesvAtinakSatraM citrodayAdarzanAt // 99 // uttaracarAnupalabdhiryathA nodagamat pUrvabhAdrapadAmuhU tpUrvamuttarabhAdrapadodgamAnavagamAt // 10 // sahacarAnupalabdhiryathA nAstyasyasamyagjJAnaMsamyagdarzanAnupalabdheH // 101 // viruddhAnupalabdhistu vidhipratItau paJcadhA // 102 //
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ mmaannnytttvaalokaalngkaarH| viruddha kArya kAraNa svajAva vyApaka shcraanuplmbhbhedaat|| 102 // viruddha kAryAnupalabdhiryathA'trazazariNi rogAtizayaH samasti nirogavyApArAnupalabdheH // 103 // virudvakAraNAnupalabdhiryathA vidyate'tra prANini kaSTamiSTasaMyogAbhAvAt // 104 // viruddhasvabhAvAnupalabdhiyathA vastujAtamanekAntAtmakamekAntasvabhAvAnupalambhAt // 105 // virudvavyApakAnupalabdhiryathA'styatra cchAyA auSNyAnupalabdheH // 106 // viruddhasahacarAnupalabdhiyathA 'styasya mithyAjJAnaM smygdrshnaanuplbdheH|| 10 // itismaraNapratyabhijJAnatarvAnumAnasvarUpanirNayonAma tRtIyaH paricchedaH // 3 // AptavacanAdAvirbhUtamarthasaMvedanamAgamaH // 1 // upacArAdAptavacanazca // yathA samastyatra pradeze ratnanidhAnaM sntirtnsaanuprbhRtyH||3||
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 prmaannnytttvaalokaalngkaarH| abhidheyaM vastu yathAvasthitaM yojAnIte yathAjJAtazcAbhidhatte sa aaptH||4|| tasya hi vacanamavisaMvAdi bhavati // 5 // sa ca dvedhA laukiko, lokottarazca // 6 // laukiko janakAdirlokottarastu tIrthaMkarAdiH // 7 // varNapadavAkyAtmakaM vacanam // 8 // akArAdiH paugAliko varNaH // 9 // varNAnAmanyonyApekSaNAM nirapekSA saMhatiH padaM, padAnAntu vAkyam // 10 // svabhAvikasAmarthyasamayAbhyAmarthabodhanibandhanaM zabdaH // 11 // arthaprakAzakatvamasya svAbhAvikaM pradIpavat yathArthatvAyathArthatve punaH puruSaguNadoSAvanusarataH // 12 // sarvatrAyaM dhvanirvidhipratiSedhAbhyAM svArthamabhidadhAnaH saptabhaGgImanugacchati // 13 // ekatra vastunyekaikadharmaparyanuyogavazAdavirodhena vyastayoH samastayozca vidhiniSedhayoH kalpanayA syAtkArAGkitaH saptadhA vAkprayogaH saptabhaGgI // 14 //
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramANanayatattvAlokAlaGkAraH / tadyathA syAdastyeva sarvamiti vidhikalpanayA prathamobhaGgaH // 15 // syAnnAstyeva sarvamitiniSedhakalpanayA dvitiiyH|| 16 // syAdastyeva syAnnAstyeveti kramato vidhiniSedhakalpanayA tRtIyaH // 17 // syAdavaktavyameveti yugapadvidhiniSedhakalpanayA caturthaH // 18 // syAdastyeva syAdavaktavyameveti vidhikalpanayA yugapadvidhiniSedhakalpanayA ca paJcamaH // 19 // syAnnAstyeva syAdavaktavyameveti niSedhakalpanayA yugapadvadhiniSedhakalpanayA ca SaSThaH // 20 // syAdastyeva syAnnAstyeva syAdavaktavyameveti kramatovidhiniSedhakalpanayA yugapadvidhiniSedhakalpanayA ca saptamaiti // 21 // 19 vidhipradhAnaeva dhvaniriti na sAdhuH // 22 // niSidhasya tasmAdapratipattiprasakteH // 23 // aprAdhAnyenaiva dhvanistamabhidhatte ityapyasAram // 24 //
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ prmaannnytttvaalokaalngkaarH| kvacitkadAcitkathaJcitprAdhAnyenApratipannasya ta. syAprAdhAnyA'nupapatteH // 25 // niSedhapradhAnaeva zabda ityapi prAyuktanyAyAdapAstam // 26 // kramAdubhayapradhAnaevAyamityapi nasAdhIyaH // 27 // asya vidhiniSedhA'nyatarapradhAnatvAnubhavasyApyabAdhyamAnatvAt // 28 // yugapadvidhineSedhAtmano 'rthasyAvAcaka evAsau itivaco na catustram // 29 // tasyAvaktavyazabdenApyavAcyatvaprasaGgAt // 30 // vidhyAtmano'rthasya vAcakaH sannubhayAtmano yugadavAcakaeva sa ityekAnto'pi nakAntaH // 31 // niSedhAtmanaH sahadvayAtmanazcArthasya vAcakatvAvA. cakatvAbhyAmapi zabdasya pratIyamAnatvAt // 32 // niSedhAtmano'rthasya vAcakaH sannubhayAtmano yugapadavAcakaevAyamityapyavadhAraNaM na ramaNIyam // 33 // itarathApi saMvedanAt // 34 // kramAkramAbhyAmubhayamvabhAvasya bhAvastha vAcakazcA
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ prmaannnytttvaalokaalngkaarH| vAcakazca dhvani nyathA ityapi mithyA // 35 // vidhimAtrAdipradhAnatayA'pi tasya prasiddheH // 36 // ekatra vastuni vidhIyamAnaniSidhyamAnAnantadharmA bhyupagamenAnantabhaGgIprasaGgAdasaGgataiva saptabhaGgIti na cetasi nidheyam // 37 // vidhiniSedhaprakArApekSayA pratiparyAyaM vastunyanantAnAmapi saptanaGgInAmeva saMbhavAt // 38 // pratiparyAyaM pratipAdyaparyanuyogAnAM saptAnAmeva saMbhavAt // 39 // teSAmapi saptatvaM saptavidhatajjijJAsAniyamAt // tasyA api saptavidhatvaM saptadhaiva tatsandehasamutpAdAt // 41 // tasyA'pisaptaprakAratvaniyamaH svagocaravastudharmANAM saptavidhatvasyaivopapatteH // 42 // iyaMsaptanaGgI pratinaGgaM sakalAdezasvabhAvA vikalAdezasvabhAvA ca // 43 // pramANapratipannAnantadharmAtmakavastunaH kAlAdibhirabhedavRttiprAdhAnyAdabhedopacArAdvA yaugapadyena pratipAdakaM vacaH sakalAdezaH // 44 //
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 prmaannnytttvaalokaalngkaarH| tadviparItastu viklaadeshH|| 45 // tadvibhedamapi pramANamAtmIyapratibandhakApagamavizeSasvarUpasAmarthyataH prtiniytmrthmvdyotyti|46| na tadutpattitadAkAratAbhyAM, tayoH pArthyakyena sAmasatyena ca vyabhicAropalamnAt // 47 // iti AgamAkhyapramANasvarUpanirNayonAma caturthaH paricchedaH 4 tasya viSayaH sAmAnyavizeSAdyanekAntAtmakaM vastu // 1 // anugataviziSTAkArapratItiviSayatvAta prAcInottarAkAraparityAgopAdAnAvasthAnasvarUpapariNatyArthakriyAsAmarthyaghaTanAca // 2 // sAmAnyaM dviprakAraM tiryaksAmAnyamUrkhatA. sAmAnyaJca // 3 // prativyaktitulyApariNatistiryaksAmAnyaM zabalazAbaleyAdipiNDeSu gotvaM yathA // 4 // pUrvAparapariNAmasAdhAraNaM dravyamUrkhatAsAmAnyaM kaTakakaGkaNAdyanugAmikAJcanavat // 5 //
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ prmaannnytttvaalokaalngkaarH| 23 vizeSopi dvirUpo guNaH paryAyazca // 6 // guNaH sahabhAvIdharmo yathAtmani vijJAnavyaktizaktayAdiH // 7 // paryAyastu kramabhAvI yathA tatraiva sukhaduHkhAdivA itiviSayasvarupanirNayo nAmapazcamaH paricchedaH // yatpramANena prasAdhyate tadasya phalam // 1 // tadvividhamAnantaryeNa pAramparyeNa ca // 2 // tatrA''nantaryeNa sarvapramANAnAmajJAnanivRttiH phalam // 3 // pAramparyeNa kevalajJAnasya taavtphlmaudaasiinym||4|| zeSapramANAnAM punarupAdAnahAnopekSAbuddhayaH // 5 // tatpramANataH syAdbhinnamaninnaM ca prmaannphltvaanythaanupptteH||6|| upAdAnabuddhayAdinA pramANAdbhinnena vyavahitaphalena heto nicAra iti na vibhAvanIyam // 7 //
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramANanayatattvAlokAlaGkAraH / tasyaikapramAtRtAdAtmyena pramANAdabhedavyavasthiteH 8 pramANatayA pariNatasyaivAtmanaH phalatayA 24 pariNatipratIteH // 9 // yaH pramimIte saevopAdatte parityajatyupekSate ceti sarvasaMvyavahArijiraskhalitamanubhavAt // 10 // itarathA svaparayoH pramANaphalavyavasthA viplavaH prasajyeta // 11 // ajJAnanivRttisvarUpeNa pramANAdaninnenasAkSAtphalena sAdhanasyAnekAnta iti nAzaGkanIyam // 12 // kathaJcittasyApi pramANAdbhedena vyavasthAnAt // 13 // sAdhyasAdhana jAvena pramANaphalayoH pratIyamAnatvAt // ||14|| pramANaMhi karaNAkhyaM sAdhanaM, svaparavyavasitau sAdhakatamatvAt // 15 // svaparavyavasitikriyArUpA'jJAnanivRttyAkhyaM phalaMtu sAdhyaM, pramANaniSpAdyatvAt // 16 // pramAturapi svaparavyavasitikriyAyAH kathaJcidbhedaH // kartRkriyayoH sAdhyasAdhaka nAvenopalamnAt // 18 //
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramANanayatattvAlokAlaGkAraH / 25 karttA hi sAdhakaH, svatantratvAt; kriyAtu, sAdhyA kartRnirvatyatvAt // 10 // na ca kriyA kriyAvataH sakAzAda jinneva, ninneva vA; pratiniyatakriyAkriyAvadbhAvanaGgaprasaGgAt // 20 // saMvRtyA pramANaphalavyavahAra ityaprAmANikapralApaH, paramArthataH svAbhimatasiddhi virodhAt // 21 // tataH pAramArthika eva pramANaphalavyavahAraH sakalapuruSArthasiddhihetuH svIkarttavyaH // 22 // pramANasya svarUpAdicatuSTayAdviparItaM tadAbhAsam // ajJAnAtmakAnAtmaprakAzakasvamAtrAvabhAsakanirvikalpakasamAropAH pramANasya svarupAbhAsAH ||24|| yathA sannikarSAdyasvasaMviditaparAnavabhAsakajJAnadarzanaviparyasaMzayAnadhyavasAyAH // 25 // tebhyaH svaparavyavasAyasyAnupapatteH // 26 // sAMvyavahArika pratyakSamiva yadAbhAsate tattadA bhAsam // 27 // yathA'mbudhareSu gandharvanagarajJAnaM, duHkhe sukhajJAnaJca //
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 pramANanayatattvAlokAlaGkAra pAramArthikapratyakSamiva yadAbhAsate tattadAbhAsam // yathAzivAkhyasya rAjarSerasaMkhyAtadvIpasamudreSu saptadvIpasamudrajJAnam // 30 // ananubhUte vastuni taditi jJAnaM smrnnaabhaasm||31|| ananubhUte munimaNDale tanmunimaNDalamiti yathA 32 tulye padArthe sa evAyamityekasmiMzca tena tulya ityAdijJAnaM pratyabhijJAbhAsam // 33 // yamalakajAtavat // 34 // asatyAmapi vyAptau tadavabhAsaH tarkAbhAsaH // 35 // sazyAmo maitratanayatvAt ityatra yAvAn maitratanayaH sa zyAma iti yathA // 36 // pakSAbhAsAdisamutthaM jJAnamanumAnAbhAsamavaseyam // tatra pratItanirAkRtAnabhIpsitasAdhyadharmavizeSaNAstrayaH pakSAbhAsAH // 38 // pratItasAdhyadharmAvizeSaNo yathArhAtAn pratyavadhAraNavarja pareNa prayujyamAnaH samastijIva ityaadiH|| nirAkRtasAdhyadharmavizeSaNaH pratyakSAnumAnAgamalo
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ prmaamnytttvaalokaalngkaarH| 27 kasvavacanAdibhiH sAdhyadharmasya nirAkaraNAdanekaprakAraH // 40 // pratyakSanirAkRtasAdhyadharmavizeSaNo yathA nAsti bhUtavilakSaNa AtmA // 41 // anumAnanirAkRtsAdhyadharmavizeSaNo yathA nAsti sarvajJo vItarago vA // 4 // AgamanirAkRtasAdhyadharmavizeSaNo yathA jainai rajanIbhojanaM bhajanIyam // 3 // lokanirAkRtasAdhyadharmavizeSaNo yathA na pAramArthikaH pramANaprameyavyavahAraH // 44 // svavacananirAkRtasAdhyadharmavizeSaNo yathA nAsti prameyaparicchedakaM pramANam // 45 // anabhIpsitasAdhyadharmAvizeSaNo yathA syAdvAdinaH zAzvatika eva kalazAdirazAzvatika eva veti vdtH|| 46 // asiddhaviruddhAnakAntikAstrayo hetvAbhAsAH // 47 // yasyAnyathAnupapattiHpramANena na pratIyate so'siddhaH
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 prmaannnytttvaalokaalngkaarH| ||48||sdvividh ubhyaasiko'nytraasiddhshc||49|| ubhayAsidvo yathA pariNAmI zabdazcAkSuSatvAt 50 anyatarAsiddho yathA acetanAstaravo vijJAnendriyAyunirodhalakSaNamaraNarahitatvAt // 51 // sAdhyaviparyayeNaiva yasyAnyathAnupapattiradhyavasIyate sa viruddhaH // 55 // yathA nityaeva puruSo'nityaeva vA pratyabhijJAnAdimatvAt // 53 // yasyAnyathAnupapattiH sandihyate so'naikAntikaH 54 sadvedhA nirNItavipakSavRttikaH sandigdhavipakSavRttikazcaH // 55 // nirNItavipakSavRttiko yathA nityaH zabdaH prameyatvAt // 56 // sandigdhavipakSavRttiko yathA vivAdApannaH puruSaH sarvajJo na bhavati vaktRtvAt // 57 // sAdhamryeNa dRSTAntAbhAso navaprakAraH // 58 // sAdhyadharmavikalaH sAdhanadharmavikalaH ubhayadharma
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ mnaannnytttvaalokaalngkaarH| 29 vikalaH sandigdhasAdhyadharmA sandhigdhasAdhanadharmA saMndigdhobhayadhA ananvayo'pradarzitAnvayo viparItAnvayazceti // 59 // tatrApauruSeyaH zabdo'murttatvAd duHkhavaditi sAdhya. dharmavikalaH // 1 // 60 // tasyAmeva pratijJAyAM tasminneva hetau paramANuvaditi sAdhanadharmavikalaH // 1 // 61 // kalazavadityubhayadharmavikalaH // 1 // 6 // rAgAdimAnayaM vaktRtvAdevadattavaditi sandigdhasAdhyadharmA // 3 // 63 // maraNadharmAyaM rAgAdimatvAt maitravaditi sadigdha sAdhanadharmA // 5 // 64 // nAyaM sarvadarzIrAgAdimattvAnmunivizeSavaditi sandigdhomayadharmA // 6 // 65 // rAgAdimAn vivakSitaH puruSo vaktRtvAdiSTapuruSavadityananvayaH // 7 // 66 // anityaH zabdaH kRtakatvAt ghttvdityprdrshitaanvyH||8||67 //
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ ... .. / . . . . . prmaannnytttvaalokaalngkaarH| anityaH zabdaH kRtakatvAt yadanityaM tat kRtakaM ghaTavaditi viparItAnvayaH // 9 // 68 // vaidhaya'NApi dRSTAntAbhAso navadhA // 69 // asiddhasAdhyavyatireko'siGasAdhanavyatireko'siDobhayavyatirekaH sandigdhasAdhyavyatirekaH sandigdhasAdhanavyatirekaH sandigdhobhayavyatireko'vyatireko'pradarzitavyatireko viparItavyatirekazca // 7 // teSu jrAntamanumAnaM pramANatvAt yatpunAntaM na bhavati na tat pramANaM yathA svapnajJAnamiti asiddhasAdhyavyatirekaH svapnajJAnAt bhrAntatvasyAnivRtteH // 1 // 71 // nirvikalpakaM pratyakSaM pramANatvAtyattu savikalpaM na tatpramANaM yathA laiGgikamityasiddhasAdhanavyatireko laiGgikAtpramANatvasyAnivRtteH // 2 // 7 // nityAnityaH zabdaH satvAt yastu na nityAnityaH sana saMstadyathA stambha ityasiddhobhayavyatirekaHstambhAnnityAnityasya satvasya caavyaavRtteH||3||73||
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramANanayatattvAlokAlaGkAraH / asarvajJo'nApto vA kapilo'kSaNikaikAntavAditvAtU yaH sarvajJa Apto vA sakSaNikaikAntavAdI yathAsugata iti sandigdhasAdhyavyatirekaH sugate'sarvajJatAnAptatvayoH sAdhyadharmmayo vyAvRtteH sandehAt // anAdeyavacanaH kazcidvivakSitaH puruSo rAgAdimatvAdyaH punarAdeyavacanaH sa vItarAgastadyathA zoddhodaniriti sandigdhasAdhanavyatirekaH zauddhodanau rAgAdimatvasya nivRtteH saMzayAt // 75 // 5 // navItarAgaH kapilaH karuNAspadeSvapi paramakRpayA'naSpitanijapizitazakalatvAt yastu vItarAgaH sa karuNAspadeSu paramakRpayA samarpita nijApIzitazakalastadyathAtapanabandhuriti sandigdhobhayavyatirekaH tapanabandhauvItarAgatvAbhAvasya karuNAspadeSvapi paramakRpayAnaSpitanijapizitazakalatvasya ca vyAvRtteH sandehAt // 6 // 76 // na vItarAgaH kazcidvivakSitaH puruSo vaktRtvAt yaH narvItarAgo na sa vaktA yathopalakhaNDaityavyatirekaH // 77 // 7 // 31
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ prmaannnytttvaalokaalngkaarH| anityaH zabdaH kRtakatvAdAkAzavadityapradarzita vytirekH|| 78 // 7 // anityaH zabdaH kRtakatvAdyadakRtakaM tannityaM yathA kAzamiti viparItavyatirekaH // 79 // 9 // uktalakSaNAGkanenopanayanigamanayorvacane tadAbhAsau // 8 // yathA pariNAmIzabdaH kRtakatvAt yaH kRtakaH sa pariNAmI yathA kumbha ityatra pariNAmI ca zabda iti kRtakazca kumbha iti ca // 8 // tasminneva prayoge tasmAt kRtakaH zabdaiti tasmAtpariNAmI kumbha iti ca // 82 // anAptavacanaprabhavaM jJAnamAgamAbhAsam // 3 // yathA mekalakanyakAyAH kule tAlahiMtAlayormulesulabhAH piNmakharjurAH santi tvaritaM gacchata 2 zAvakAH // 84 // pratyakSamevaikaM pramANamityAdi saMkhyAnaM tasya saMkhyAbhAsam // 85 //
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 prmaannnytttvaalokaalngkaarH| sAmAnyameva, vizeSaeva, tadvayaM vA svatantramityAdistasya viSayAbhAsaH // 86 // abhinnameva bhinnameva vA pramANAtphalaM tasya tadAbhAsam // 87 // iti phalapramANasvarUpAdyAbhAsamiNa sonAma SaSThaH paricchedaH / / .... nIyate yena zrutAkhyapramANaviSayIkRtasyArthasyAzastaditarAMzaudAsInyataH sa pratipatturabhiprAyavizeSo nayaH // 1 // svAbhipretAdazAditarAMzApalApI punrnyaabhaasH||2|| sa vyAsasamAsAbhyAndiprakAraH // 3 // vyAsato'nekavikalpaH // 4 // samAsatastu dvibhedo dravyArthikaH pryaayaarthikshc||5|| Ayo naigamasaMgrahavyavahArabhedAt tredhA // 6 // dharmayodhamiNodharmadhamiNozca pradhAnopasarjanabhAvena yadvivakSaNaM sa naikagamo naigamaH // 7 //
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramANanayatattvAlokAlaGkAraH / saccaitanyamAtmanItidharmmayoH // 8 // vastuparyAyavad dravyaM iti dharmiNoH // 9 // kSaNamekaM sukhI viSayAsaktajIva iti dharmadharmiNoH ||10|| dharmadvayAdInAmaikAntikapArthakyAmisandhigamAbhAsaH // 11 // yathAtmani sattvacaitanye parasparamatyantaM pRthagbhUte ityAdiH // 12 // sAmAnyamAtragrAhI parAmarzaH saMgrahaH // 13 // ayamubhayavikalpaH paro'parazca // 14 // azeSavizeSeSvaudAsInyambhajamAnaH zuddhadravyaM sa nmAtramabhimanyamAnaH parasaMgrahaH // 15 // 34 vizvamekaM sadavizeSAditi yathA // 16 // sattAdvaitaM svIkurvANaH sakalavizeSAnnirAcakSANasta dAbhAsaH // 17 // yathAsattaiva tattvam tataH pRthagbhUtAnAM vizeSANAmadarzanAt // 18 // dravyatvAdInyavAntarasAmAnyAni manvAnastadbhedeSu
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ prmaannnytttvaalokaalngkaarH| gajanimIlikAmavalambamAnaH punaraparasaMgrahaH // 19 // dharmAdharmAkAzakAlapudgalajIvadravyANAmaikyaM dravyatvAbhedAdityAdiryathA // 20 // dravyatvAdikaM pratijAnA nastadvizeSAnnivAnastadAnAsaH // 21 // yathA dravyatvameva tattvaM, tatorthAntarabhUtAnAM drvyaannaamnuplbdheH|| 22 // saMgraheNa gocarIkRtAnAmarthAnAM vidhipUrvakamavaharaNaM yenAnisandhinA kriyate sa vyavahAraH // 23 // yathA yatsattad dravyaM paryAyovetyAdi // 24 // yaH punarapAramArthikadravyaparyAyavinAgamabhipraiti sa vyavahArAbhAsaH // 25 // yathA cArvAkadarzanam // 26 // paryAyArthikazcaturkI RjusUtraH, zabdaH, samabhirUDha evaMbhUtazca // 27 // Rju vartamAnakSaNasthAthi paryAyamAtraM prAdhAnyataH sUtrayannabhiprAya vizeSa RjusatraH // 28 //
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 pramANanayatattvAlokAlaGkAraH / yathA sukhavivarttaH sampratyastItyAdiH // 29 // sarvathA dravyApalApI tadAbhAsaH // 30 // yathA tathAgatamatam // 31 // kAlAdibhedena dhvanerarthabhedaM pratipadyamAnaH shbdH|| 32 // yathA babhUva bhavati bhaviSyati sumerurityaadiH|| 33 // tadbhedena tasya tameva smrthymaanstdaabhaasH||34|| yathA babhUva javati bhaviSyati sumerurityAdayobhinnakAlAH zabdA bhinnamevArthamabhidadhati bhinnakAlazabdatvAttAdRkU siddhAnyazabdavadityAdiH ||35|| paryAyazabdeSu niruktibhedena bhinnamarthaM samabhirohan samanirUDhaH // 36 // indanAdindraH zakanAcchakraH pUrdAraNAt purandara ityAdiSu yathA // 37 // paryAyadhvanInAmabhidheyanAnAtvameva kakSIkurvANasta dAbhAsaH // 38 // yathendraH zakraH purandara ityAdayaH zabdA bhinnAbhi dheyAeva bhinnazabdatvAt karikuraGgaturaGgazabdavadityAdiH // 39 //
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 prmaannnytttvaalokaalngkaarH| zabdAnAM svapravRttinimittabhUtakriyAviSTamartha vAcyatvenAbhyupagacchannevaMbhUtaH // 40 // yathendanamanubhavannindraH zakanakriyApariNataH zakraH pUrdAraNapravRttaH purandara ityucyate // 41 // kriyAnAviSTaM vastu zabdavAcyatayA pratikSipastutadAbhAsaH // 4 // yathA viziSTaceSTAzUnyaM ghaTAkhyaM vastu na ghaTazabdavAcyaM ghaTazabdapravRttinimittabhUtakriyAzUnyatvAt paTavadityAdiH // 43 // eteSu catvAraHprathame'rthanirUpaNapravaNatvAdarthanayA:44 zeSAstutrayaHzabdavAcyArthagocaratayA shbdnyaaH||45 pUrvaH pUrvonayaH pracuragocaraH, paraH parastu parimitaviSayaH // 46 // sanmAtrAgocarAtsaMgrahAnnaigamo bhAvAbhAvamUmikatvAd bhuumvissyH||47|| sadvizeSaprakAzakAdvayavahArataH saMgrahaH samastasatsamUhopadarzakatvAt bahuviSayaH // 48 //
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 pramANanayatattvAlokAlaGkAraH / vartamAna viSayAhajusUtrAdvayavahArastrikAlaviSayAvalambitvAdanalpArthaH // 49 // kAlAdibhedena bhinnArthopadarzinaH zabdAjusutrastadviparItavedakatvAnmahArthaH // 50 // pratiparyAyazabdamarthabhedamabhIpsataH samabhirUDhAcchabdastadviparyayAnuyAyitvAt prabhUtaviSayaH // 51 // pratikriyaM vibhinnamartha pratijAnAnAdevaMbhUtAtsama mirUDhastadanyathArthasthApakatvAnmahAgocaraH // 52 // nayavAkyamapi svaviSaye pravarttamAnaM vidhipratiSedhAbhyAM saptabhaGgImanuvrajati // 53 // pramANavadasya phalaM vyavasthApanIyam // 54 // pramAtA pratyakSAdiprasiddha AtmA // 55 // caitanyasvarUpaH pariNAmI kartA sAkSAdbhoktA svadehaparimANaHpratikSetraM bhinnaHpaugAlikAdRSTavAMzcAyam56 tasyopAttapuMstrIzarIrasya samyagjJAnakriyAbhyAM kRsnakarmakSayasvarUpA siddhiH / / 57 // iti zrIdevAcAryanirmite pramANanayatatvAlokAlaGkAre nayAtmasvarU panirNayo nAma saptamaH paricchedaH // 7 //
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ ..... ...... prmaamnytttvaalokaalngkaarH| virudvayodharmayorekadharmavyavacchedena svIkRtatadanyadharmavyavasthApanArtha sAdhanadUSaNavacanaM vAdaH // 1 // prArambhakazcAtra vijigISuH, tattvanirNinISuzca // 2 // svIkRtadharmavyavasthApanArtha sAdhanadUSaNAbhyAM paraM parAjetumicchajigISuH // 3 // tathaivaM tattvaM pratitiSThApayipustattvanirNinISuH // 4 // ayaM ca dvedhA svAtmani paratra ca // 5 // AyaH ziSyAdiH // 6 // dvitIyo gurvAdiH // 7 // ayaM dvividhaH kSAyopazamikajJAnazAlI kevalI ca // 8 // etena pratyArambhakopi vyAkhyAtaH // 9 // tatra prathame prathamatatIyatarIyANAM cataraGga evAnyatamasyApyaGgasyApAye jayaparAjayavyavasthAdidauH sthyApatteH // 10 // dvitIye tRtIyasya kadAcid dvayaGgaH,kadAcid vyaGgaH11 tatraiva dvayaGgasturIyasya // 12 // tRtIye prathamAdInAM yathAyogaM pUrvavat // 13 // turIye prathamAdInAmevam // 14 //
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ wwwwww prmaannnytttvaalokaalngkaarH| vAdiprativAdisabhyasabhApatayazcatvAryaGgAni // 15 // prArambhakapratyArambhakAveva mallapratimallanyAyena vAdiprativAdinau // 16 // pramANataH svapakSasthApanapratipakSapratikSepAvanayoH karma // 17 // vAdiprativAdisiddhAntatattvanadISNatvadhAraNAbAhuzrutyapratibhAkSAntimAdhyasthairubhayAbhimatAH snyaaH|| ||18||vaadiprtivaadinorythaayogNvaadsthaankkthaavishessaanggiikaarennaagrvaadottrvaadnirdeshH, sAdhakabAdhakoktiguNadoSAvadhAraNam , yathAvasarantattvaprakAzanena kathA viramaNam ,yathAsaMnavaM sabhAyAM kathAphalakathanaM caiSAMkarmANi // 19 // prajJAjJaizvaryakSamAmAdhyasthyasaMpannaH sbhaaptiH||20|| vAdisabhyAbhihitAvadhAraNakalahavyapohAdikaMcAsya karma // 21 // sajigISuke'smin yAvatsabhyApekSaM sphUrtI vktvym|| // 22 // ubhayostattvanirNinISutve yAvattattvanirNaya yAvat sphUrti ca vAcyam // 23 // iti zrI devAcAryanirmite pramANanayatattvAlokAlaGkAre vAdinyAya nirNayonAmASTamaH paricchedaH // 8 //