Book Title: Nalkantha nu Nidrshan
Author(s): Santbal
Publisher: Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/008091/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naLakAMThAnuM nidarzana : prakAzaka : aMbubhAi ma. zAha maMtrI mahAvIra sAhitya prakAzana maMdira harIbhAInI vADI-dilhI daravAjA bahAra, amadAvAda-380004 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prayAga ne zraddhA mArA namra mata mujaba je sAhitya sAthe pratyakSa sakriya saphaLa prayAgeAnu anusa dhAna nathI tevA mAtra sAhityathI AjanA vaijJAnika ane prAyeAgika jamAnAmAM navI peDhInI zraddhA UbhI karI zakAvAnI nathI. eTale Aje AvuM jyAM ane je sAhitya che, tenI sAthe kharI rIte te AvA saphaLa ane pratyakSa sakriya prayAge thayA che temanuM anusa`dhAna ja UbhuM' karavAnuM che jethI prayAgene je tana, mana ane sAdhaneAnI jarUra che te maLI rahe ane jyAM tana, mana ane sAdhanA che tyAM prayAganA anusa dhAnaneA AnaMda maLI rahe. AvI prakriyA Thera Thera cAlu thAya te jarUrI che. emAM ja cunaMDhI zaktie rAkavI joIe. te ja samAjamAM krAMtikArI parivartana AvI zakaze. saMtamAla Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naLakAMThAnuM nidarzana dharmathI jagata Take che. samAjamAM dharma ane nItinAM mUlya pratiSThita thAya ane jIvana mAnavatAbharyuM bane te mATe A eka sAmAjika prayoga che. saMtabAla Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAraMbhamAM prabhu pade namIe tame ame ne te pachI kRSakane smarIe tame ame A anna nItimaya mahenatathI maLela je te sattva peASaka banA cahIe ja ApaNe annanuM bhaga pacelA vaheA vAtsalya mArgomAM AtmA ne vizvanuM zreya saMge sadhAya je thakI sAthe ramIe sAthe jamIe sAthe karIe sArAM kAyama rahejo sau ghaTa ghaTa kAma saghAte vasatA zrI bhagavAna Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha unALe uteliyA, ziyALe saralA, comAse kALI veja, te jIve javallA. uteliyAne unALo Akaro lAge. saralAne ziyALo susavATA sAthe zarIrane sArI nAkhe. varSamAM vArithI vejI vIMTaLAI jAya. bhAlakAMThAnI traNe Rtu kevI AkarI che tene kaMIka nideza ApatI A kaDIo che. AvA bhAla naLakAMThAmAM A saralA gAma dhoLakA tAlukAmAM bagodarA pAse AveluM che. Aje te bagodarA gAmanI saDaka pAsethI roja seMkaDe meTare pasAra thAya che. 45 varSa pahelAM munizrI saMtabAlajIe A pradezamAM praveza karyo tyAre A pradezamAM pAke raste eka paNa na hate. relave sTezana ane pAkA rastAthI mAIlo dUra UMDANunA A saralA gAmamAM eka savAre gAmamAM eka kautaka jevuM banyuM. eka mAjI gharanA oTalA para besI dAtaNa karatA hatA. bAjumAM pANIne leTa. kaMIka kAmasara mAjI gharamAM gayA. bahAra AvIne juve to leTe na maLe. rastA para najara kare tyAM kaIka sapheda kapaDAMmAM navatara evI vyaktine Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jhaDapathI jatI emaNe joI. deDatAMkane emanI pAse pahecIne mAjIe kahyuM : eya UbhuM re, tArI jhoLImAM zuM che te batAva." pelI vyakti zAMtithI UbhA rahIne hasatAM hasatAM pUche che? kema mAjI! zAMtimAM chone? zuM che ?" paNa mAne te potAnA loTAnI paDI hatI. emane zaka hatuM ke A keAI bAvA jevo mANasa enI jhoLImAM mAro loTe saMtADIne laI jate to nathIne ? A vyakita te munizrI saMtabAlajI. AgalI rAta saralAmAM rAtavAso rahyA hatA. vahelI savAranA bIje gAme vihAra hatA. gAmanI bahAra nIkaLatAM A mAjInA ghara AgaLathI pasAra thatA Ama UbhA rahevAnuM banyuM. tyAM te pAchaLathI ziyALanA kezavalAla zeTha (kezubhAI) ane bIjA AvI pahoMcyA. je munizrInI sAthe ja hatA. mAjI temane oLakhatA hatA. pachI te mAjIne kezubhAIe samajAvyA. munizrInI oLakhANa ApI. A prasaMga te eTalA mATe TAMkya che ke e vakhate A bhAlanaLakAMThAnAM pachAta ane UMDANunAM pradezamAM leke kaI jaina sAdhu sAdhvIthI paricita ja na hatA. kAraNa keI AvA UMDANanA gAmaDAMmAM jatuM ja nahi. munizrIe narmadA kinAre raNapuramAM eka varSa samana-ekAMta vAsanI sAdhanA pachI karelA jAhera nivedananA saMdarbhamAM tyAra pachInA 194nA varSanuM cAturmAsa Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amadAvAda bAvaLA roDa upara AvelA vAghajIpurA gAma pAse saDaka pAse eka kuTiramAM karyuM hatuM. cAturmAsa pUruM karI najIkanA naLakAMThAnA gAmaDAMno pravAsa munizrIe karyo ane tyAra pachI te "dharma daSTie samAja racanAnA pitAnA Adarza mujaba samAjane vyavahAra goThavAya te mATe praga bhUmi tarIke zarUmAM naLakAMThA ane pachI bhAla vistArane emAM umerI kula 200 gAmamAM kAma zarU karyuM. nAnAM moTAM badhAM ja gAmamAM munizrI eka vakhata to jaI AvyA ja gAmaDAM, pachAta varga ane mAtRjAtine kendramAM rAkhIne kAma zarU karyuM. te vakhatanI eTale 45 varSa pahelAMnI A pradezanI bhaugolika,sAmAjika, Arthika, zaikSaNika ne sAMskRtika sthiti kevI hatI tene UMDANathI abhyAsa karyo. sana 1939 saMvata 15 mAM "naLakAMThAnuM nidarzana pustikAmAM munizrIe enI kaMIka jhAMkhI karAvI che. temAMthI thoDuM TUMkAvIne A pustikA pragaTa karI che. pachAta pradezanA sarvAgI vikAsa mATe munizrIe vyApaka ane sarvagrAhI sUcano karyA che je Aje paNa AjananI ane saMkalita grAma vikAsanA kAryakramanI vicAraNAmAM upayogI bane tema che. bhAlanaLakAMThAnAM samagra utthAna mATe munizrI ane munizrI prerita bhAlanaLakAMThA prayoganI saMsthAoe ke puruSArtha karyo che te samajavA mATe AjanI sthitinA mULa sudhI UMDA javuM joIe. A pustikAnI sAthe ja pragaTa Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayela bIjI pustikA "pelI pUnama paNa sAthe sAthe vAMcI levI joIe. A baMne pustikAnuM vAcana bhAla naLakAMThAnI prajA uparAMta grAma vistAramAM racanAtmaka dRSTie kAma karatI saMsthAo ane kAryakarone upayogI banaze evI AzA che. guMdI Azrama kArataka suda-11 aMbubhAI zAha saMvata 2039 bhale maLIe chuTA paDIe, paraMtu prema akhaMDa rahe; jhaghaDIe ne pharI maLIe, sadA satyo akhaMDa vahe. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naLakAMThAnuM nidarzana sthaLa varNana mAIlenA mAIle tamArI dRSTinI ane dUra darzaka yaMtranI maryAdAne vaTI jAya tevI AMkhe pheMkayA karo. te jAo sIdhI sapATa jamIna ane vacce UbhelAM nAgA bAvAnI jamAta jevAM gAmaDAo. comAsAmAM e dari. yAmAM taratI beTe rU5 ane unALAmAM mahA nadIonA beTarUpa lAge. prathama kahyuM te pramANe ahIM rastA to che ja nahi. mANasa ane gADAM jyAMthI cAle tyAM raste mAnI le ane comAsAmAM to te paNa baMdha. comAsA vinAnI RtumAM te jene dizAnI sUjha hoya te je dizAmAM javA dhAreluM gAma hoya te dizAbhimukha cAlyo jAya, paNa cemAsAmAM te jAte ja jaI zake. vacce nAnA moTA khADAo Ave ane pANI te comera bharAI gayuM hoya eTale miyA vagara cAlatA musAphara muzkelImAM mukAI jAya ! bhAlanI mAphaka A pradeza mULa dariyAno ja bhAga haze ! ahIMnI jUnAmAM jUnI vaselI komanA ItihAsa pramANe vadhumAM vadhu gaNIe te pAMca sadI pahelAM to ahIM haze mahA mAmA nA vasatI ane pratikAra Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arabI samudra, khaMbhAtanA akhAta dvArA hIloLA khAte haze. thoDAM ramaNIya sthAne khArA re samudariyAmAM mIThI eka vIraDI re jI e bhajana pramANe ahIM "pIpaLiyA' nAmane vizALa dhare che. aDadhA mAIlanA laMbANamAM e potAnuM sthAna jamAvI beTho che. paNa sAmAnya rIte mIThuM hoya che paNa ochuM thAya tyAre khArUM thAya kharUM. chapaniyA jevA duSkALamAM e gupta gaMgA khUTI na hatI. tyAM UMDuM pADyuM che. e evA sthAnamAM che ke kaMIka vizALa yejanA hoya to ghaNAM gAmone kRSikSetramAM upayegI thAya e lokAbhiprAya che, e pradeza pANIne eka akhUTa bhaMDAra che. "juAla" gAmanI pAse paNa ekathI doDha mAIla vistAramAM paDelI khAI che. temAM varasAdanuM pANI bharapUra bharAI rahe che, loko Ane "juAlanI pATa" tarIke oLakhe che. A AkhAya pradeza khAte eka "Da" nAmanI gAMDI nadI che. khAkharI AmAMnA UMcA pradezamAMthI pANI bheLuM thatuM thatuM nadI svarUpa pakaDI koI madonmatta hAthaNI jANe pitAnAM priyatamane maLavA kAM na jatI hoya ! tevI gatie ane mahAkAya svarUpe cAlatI TheTha bhegAvA nadImAM jaI maLe che. A vahI jatAM pANI phakata cemAsA pUratAM ja hoya che. pachI A bane nadIo sAva sUkI ja hoya che. A koDe gelana pANIno upayoga thAya te ahIMnA Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kheDUtone AzIrvAda rUpa e thaI paDe evI dRSTi "IrIgezana" khAtAne sUjhI che, paNa vadhumAM vadhu gAmone upayogI kema thaI zake e mATe ahIMnA anubhavI jananI ustAda Ijanere salAha le, to e vadhu upayogI svarUpa pakaDaze. AtihAsika daSTie keTalAMka sthaLomAMthI khodANa karatAM daTAI gayelAM seMdriya avaze ane jUnA bIjA prAcIna aitihAsika namUnAo vagere maLe che. ahIM pUrve gAyonA ToLAM puSkaLa pramANamAM rahetAM paNa kAThI, bahAravaTiyA tathA dhADapADuonAM TeLe TeLAM UtarI paDatAM ane vAraMvAra potAnI tarApa mAratAM. bahudhA ajJAta pradeza hAI sarakAranI madada bhAgye ja maLatI, eTale gAmegAma juo to pAdaramAM mIMDhaLabaMdhA juvAna zahIdonAM amara smAraka saMkhyAbaMdha dekhAze. paNa e madada nahi maLavAne kAraNe ane e ajJAta pradeza hevAne kAraNe jema keTalIka asAdhAraNa agavaDe eNe veThI lIdhI che tema e ja kAraNe hiMdanI prAcIna saMskRti ane vIratA sArA pramANamAM jALavI rAkhI che. gAmegAma najare caDatA pALiyAo tarapha dareka gAmano asIma saddabhAva hoya che ane tevA parakAje bhoga apAyelA jIvone devarUpa gaNI, e tIvrazraddhA dharAve che. meghANa jevA vIratA rasika sAhityakAra, ItihAsa premI abhyAsIo tathA vaijJAnikonuM A pradeza tarapha lakSa Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kheMcavA jevuM che. mukhya vasati A AkhA pradezamAM AMgaLIne veDhe gaNIe teTalAM cAra-pAMca gAme bAda karatAM mukhya vasati "taLapadA keLI paTeliyA" ke jemane have (saMmelane pachI) lokapAla paTela tarIke oLakhavAmAM Ave che, temanI che. kharI rIte to A "lokapAla paTela keme ja A pradeza vasAvyo che ane paDhAra sivAyanI bIjI jAtio te emanI khAnapAna vyavasAyAdi sagavaDa jALavI paisA kamAvAnuM lakSa rAkhI AvI vasI che. paDhAra lake ahIMnI prAcIna vasati eTaluM ja nahi paNa bhArata varSanI prAcIna jAtiomAMya ene samAveza thAya tevI e jAta che. jo ke te kapaDAM pahere che, paNa rahevA mATe bhalanI jema emane bhAge kubA ja hoya che. naLasarovaramAM pANI na hoya, tyAre madhyamAM jaIne paNa te vase che. ane varSAnuM pANI jyAM bharAyuM hoya te pI tathA bIDa mAMheluM anAja khAI pitAno ane pazuno gujAro kare che. eka mAnava baMdhunI kALI majUrInA badalAmAM A dazA nyAyI kudarata kayAM lagI sahana karaze ? enI karaDI AMkha thAya te pahelAM cetAya to kevuM sAruM ? rahana sahana, khAnapAna ne zarIrazrama A lekene rahevA mATe gAramATInAM sAdAM gharo, Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paheravA mATe jADAM sAdhAraNa kapaDAM ane khAnapAnamAM mukhyatve juvAra ane ghauMnA roTalA, puSkaLa maracAMnI caTaNuM, chAza ane khIcaDI ane bIjuM dUSaNarUpe AvelA mAMsAhAra (mAMsAhAra" ane hatyA baMne saMmelane pachI. emaNe pratijJApUrvaka sadaMtara tajyAM che. corIchUpIthI paNa evA gunA pakaDAya tyAre e kema evA gunA pratye ghaNAnI dRSTithI jue che. "saMmelana pahelAM sArvatrika e vastu nahatI). gAyanA TeLe TeLAM have nathI dekhAtAM. kaI kaIne tyAM bheMse hoya che. bheMsa tathA baLadane khAvA mATe DAMgaranuM ghAsa, ghara ane kaDaba temaja kAma vakhate guvAra ane kapAsiyAM Ape che. khArI jamInamAM thatuM ghaNuMkharuM ghAsa DhAra khAI zakatAM nathI ane kapAsanA cheDane pAlo to kAmamAM Ave ja zAne? eTale Dhora e rIte durbaLa rahe che, ane loke gajA uparAMta zarIrazrama karavA chatAM pauSTika khorAkane abhAve zakti vahelI gumAvI bese che. AIka avanatinAM kAraNe A lekene baMdhanA pANIthI moTI rAhata maLe che ane kyArImAM seMkaDe maNa ghauM pakave che, paNa e DAMgaranA Dhaga mAtra gaganaraMga jevA kSaNajIvI dekhAIne Akhare bAvalA, sANaMda ane viramagAma vacce vahecAI jAya che, ane thoDA ghaNA radyAsahyA hoya te ahIMnA vepArIne ghera cAlyA jAya che. so se vIghAM jamIna kheDa Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nArA zramajIvI kheDUta ane eka hajAra maNa DAMgara tathA cAra maNa kAlAM pakavanArA parizramI kheDUtanA gharamAM mosama vItI gayA pachI khAvAnA dANAnA vakhA paDe, enA aMga upara pUrAM vastra na maLe. AkhuM ghara (AbAlavRddha) bAre mAsa majUrI karavA chatAM devAdAra rahe. AnAM kAraNe zAM haze? je ke e to bicAro nasIbano doSa kADhI jIvI rahyo hoya che, paNa e avanatimAM enA nasIba karatAM mAnavajAtinuM nasIba vadhu javAbadAra che. eka pacIzI pahelAM bAvalAmAM baMgalA, havelIo nahotAM, have bAvalA baMgalAmaya banI gayuM che, prathama sANaMdanI bolabAlA hatI. paNa sANaMdane vAro badalAyo che, ane bAvalAno tAjo che, ema lokavANI bole che, paNa sANaMda ane bAvalAneya amadAvAda, muMbaI jevAM zahero kayAM choDe ema che ane emaneca pAchAM eIyAM karanArano kyAM to che? saTTo ane vilAsa, mAMhomAMhe kusuMpa ane mebhA jALavavA pAchaLanI mAthAphoDa. Akhare darda ane adhaHpatana ! ! ! Arthika avanati mATe (1) akSarajJAnano sadaMtara abhAva (2) vahemI ane bheLuM mAnasa (3) vyasana ane sAmAjika rivAje pAchaLanA hada bahAranA kharcAo mukhyatve javAbadAra che. nitika daSTie cerI karavI, e ghalA bALavA, keInI savelI upADI Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ javI ane jIvahiMsA evAM dUSaNe emanAmAM moTe bhAge dekhAtAM. (ahIM dekhAtAM praga jANI joIne karyo che. kAraNa ke saMmelana bAda navAM baMdhAraNa ghaDAyA pachI AvA gunA nahivata banI gayA che ane je thayA che; temanA paratve kAmanA AgevAnee emanI bhUmikA pramANe bharacaka prayAsa karyo che, A ja rIte cAle te emano Akhe A navIna racAte ItihAsa kAyama rahe ane bhavyatAnuM svarUpa pakaDe evI vakI che.) cerI ane jIvahiMsA karavAnuM mULa kAraNa emanI taMgasthiti che. anAja peTapUra na maLe eTale baMdhanA jaLamAM gela karatAM nirdoSa mAchalAM, sImanI vADamAM pharatAM sasalA, haraNa ke uDatAM paMkhI tarapha athavA bharavADanA gheTAM, bakarAM tarapha dila jAya ane corI karavAnuM sUjhe, paNa anubhava pachI ema jaNAvyuM ke e durgaNe emane pacyA nahotA, emane sAlatA hatA, ane keTalAka varga e paNa hato ke je A durguNothI nIrALe ane emanA pratye tiraskAranI dRSTie jenAra hatuM. jo ke amuka gAma evA paNa hatAM ke emane e ja mukhya dhaMdho thaI paDyo hato, paNa evAM gAmanuM emanA samAjamAM vajana nahotuM. ethI ja jotajotAmAM camatkArika jAgRti AvI. ane A ItihAsa pheravI nAkhe ema lAge ! A kAmamAM savelI upADI (savelI upADI javI eTale keInI paraNetara bAIne upADI javI. saMmelana pahelAM AvA gunA A komamAM bahu banatA.) javAnAM Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 kAraNomAM aNabanAva, huMsAtuMsI ane abhimAna vadhu bhAga bhajave che. ghalA bALavAnuM mULa kAraNa to savelI upADI jAya ane jenI savelI upADI jAya ane jenI savelI upaDIne je gAmamAM gaI hoya athavA je gAmamAM enA gunegAranAM sagAMne nivAsa hoya tyAM jaI dhAnya ke ghAsanA gaMjamAM jaIne Aga lagADe ane jAsAciThThI bAMdhe. A Aga eTale potAnA bAra pAsethI potAnI vastu apAvavAnI phariyAdanuM cinha A prathAnuM mULa ghaNuM prAcIna che. emanA vaDavAo e upadeza karatA ke eka be pULA bALIne jAsAciThThI bAMdhavI, vadhu na bALavA. paNa A te vAMdarAnI nisaraNa jevuM thayuM ! pachI maryAdAnI AzA zI? emanA vaDavAo A mArga sUcavatA enI pAchaLa paNa sarakAranI madadane abhAva spaSTa tarI Ave che. pachI joIe te e maLato na hoya athavA e madada levAnI A kamane IcchA na hoya. te game te he ! paNa Aje sudhdhAM kerTa kacerInAM ke phejadAranAM darzana asahya vedanAne bhege paNa teo vAMcchatA nathI. dhArmika draSTie vahemane lIdhe devI AgaLanA chUpA pazuvadhe ane darda athavA koI paNa Aphata UbhI thAya ke tarata ja devInI mAnatA, bhUtapretanI zaMkA ane kAM to DAma devAnI prathA e ja emanA pahelA ane chellA upacAro, AthI Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. vAstavika puruSArthamAM ane nakkara dharmajIvanamAM hAni thAya e svAbhAvika che. zArIrika daSTie e loke zarIra jALavaNI pratye ghaNuM ja bedarakAra rahe che. taLAva ane havADAmAM chokarAM nhAya, moTerAM hAya, meluM dhovAya, DhAra paDe ane pAchuM e ja pANI pIvAmAM vaparAya, comAsAmAM khetaramAM zrama karatAM hoya tyAre bhAta jAya enI sAthe cAkhuM jaLa laI javAno rivAja na hovAthI tyAMnuM ja kayArImAM paDeluM gaMdu ane kacarAvALuM pANI vaparAya. uparAMta gAmanI najIka (jagyAnA abhAvanuM bA'nuM keTaleka sthaLe gaNI zakAya paNa moTe bhAge to potAnI kALajIne abhAve) evA rathAnamAM ughADA ukaraDAo hoya che ke jyAMthI badabo verAIne AkhA gAmane asara kare che. AthI be nukasAna thAya che. (1) zArIrika svAthya bagaDe che ane (2) mahAmUlya khAtarane kasa dhovAI jAya che. zarIra zuddhi tarapha eTalI bedarakArI hoya che ke keTalAkane to varasAda ja uparathI paDIne parANe navaDAve che athavA smazAna yAtrAe jAya tyAre nhAvuM paDe che. dhAnya zuddhi tarapha paNa bedarakArI hoya che. gharamAM ane AMgaNAmAM cekabAInI dRSTine abhAve ane bhaMDakiyAM jevAM eka ja bAraNAvALo gharanI bAMdhaNuM tathA Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 DhAre paNa gharamAM rAkhatA hoI mAkhI ane maccharonuM jora rahe che ane ghara badabe mAratuM hoya che. eTale moTe bhAga hamezAM bimArIthI rIbAte rahe che. comAsAmAM pANI comera bharAI rahetuM hoIne te RtumAM meleriyA" e ahIMnuM sarva sAdhAraNa darda thaI paDe che. eTale cAmaDInAM dardo, tAvanA upadrave ane khorAkanI avyavasthA tathA AhavAne lIdhe "va", "kSaya vagere bhayaMkara dardI jora pakaDe che. maracAM ane DuMgaLIne ati pramANamAM vaparAza tathA ghI, dUdha, chAzanI ochapane kAraNe AMkhanAM teja jhAMkhAM paDI AMkhanAM dardo vadhI paDe che. rASTrIyatA rAjakIya vAtAvaraNathI te e taddana aspRzya che. khArAghoDAnA mIThAnA agaranI kUca vakhate emAMnA khAkhariyA pradezavALAM keTalAMka gAmone rASTrIya caLavaLanI AchI pAtaLI rekhA maLI, paNa e vakhatanI pahelI asara vivekapUrNa ane vizuddha nahotI. pazudhana pazudhana bahu najIvuM che. lagabhaga eka vIghAMe traNathI cAra baLadanI evareja Ave che, ane je baLada che, te khArI jamIna, mIThA pANInI pUrI agavaDa ane ghAsacArAne abhAvane laIne bahu ja durbaLa che. gAye bahu ochI che. saMdhI pAsethI bamaNI kiMmate haptA TharAvI baLada Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 levAya che ane saMdhIonuM devuM eTale paThANuM devuM gaNAya. udharANIe Ave tyAre AkhA TALAMnA gAme gAma dhAmA lAge. khAdhAkhanA ne gheADAnAM jogaNa paNa kheDUtane ja mAthe. AvI paristhitimAM kaMgALa dazA sivAya bIjuM zuM hoya? pANInI hADamArIo AkhAya pradezamAM evAM vIzeka gAma mAMDa nIkaLe ke jyAM ke, havA ane baMdhanI pUrI sagavaDa heya ! bAkI te evAM gAme puSkaLa che ke jyAM vIraDA gALIne cAMpavuM cAMpavuM pANI meLavA nirvAha kare paDe che. jyAM manuSyanI AvI dazA hoya tyAM DhoranI durdazAnuM te pUchavuM ja zuM? aspRzyatA aspRzyatAno roga ahIM haLAhaLa che ane te mAtra savarNomAM ja nahi paNa harijanemAM paNa mahemAM seLe seLa AnA. chatAM eTaluM kharuM ke teo vacce mAnava sulabha mAyALupaNuM ThIka ThIka che. rastAo vaLI adhUrAmAM pUruM rastAo vyavasthita na hovAne kAraNe Dherane mAla lAvavA laI javAmAM apAra muzkelI paDe che. khAsa karIne comAsAmAM te gADA vyavahAra Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 paNa muzkela thaI paDe che, ethI gAmanA vyApArIo pAsethI ja kharIdavAne eka mArga mAtra rahevAne kAraNe dara vadhu Apa paDate heI Arthika bAje vadhu paDe che. zALAo ane davAkhAnAMo davAkhAnAMo che nahi, ane kharI rIte ahIM naisargika upacAronA pracAranI jarUra che, davAkhAnAnI nahi! nirakSaratAnuM pramANu jevuM hoya to 39 gAmanA vasatipatrakamAM 7471nI vasatimAM 244 bhaNelA che. eTale 1/30 bhAga ane te paNa "cakapalaba" jevI sahI karatAM AvaDe tevA ja bhaNelA. eTalI vasatimAM gujarAtI sAta cepaDI bhaNele mAtra eka ja jaNa che. ATalI nirakSaratAnI rAkSasI phALa vacce enI bauddhika saMpatti, asAdhAraNa mRti dvArA sAcavelI sAhityika sAmagrI jeI vismaya thaI javAya che. eka sAva nirakSara kavinAM kaMThastha rAkhIne svayaMracita moTA kAvyabhaMDaLamAMnI theDI vAnagIne rasAsvAda cAkhe. emAM rahelI bhASAnI jhamaka, bhAvanuM talasparzIpaNuM ane svAbhAvikatA joI emane sAkSara banAvyA pachI AthI AgaLa haze ke pAchaLa! e eka koyaDA thaI paDe che. amerikana kumArI "helana kelarI vAcA, zravaNa ane cakSu traNethI apaMga hatI. ene sAkSAra banAvavAmAM "salIvane jIvana samapyuM, paNa sAkSara banyA pachI e Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 apaMgatA TaLI ne pratibhA sAMpaDI ! nirakSaratArUpI apaMgatAthI gherAyelA kavinI pratibhA nihALI kSaNabhara e kumArInI pratibhA bhUlI nahi javAya zuM? sAmAjika daSTi paNa A badhAM karuNa citro nihALyAM pachI eka adabhuta darzana sAMpaDe che, te emanI sAmAjika vyavasthAnuM ane keTalAka avyakta daivakeTinA saguNAnuM. prAcIna bhAratanI grAma paMcAyatone Adarza soLe kaLAe khIlele ane saphaLa thayele ahIM Abehuba dekhAya che. (1) mAnakela covIzI (2) jhAMpa nAnodarA vIzI ane (3) kamIjalA aDatAlIzI. cAvIzI eTale cAvIza gAmanuM sAmAjika baMdhAraNa. AgevAna paTeliyAo je dhoraNa nakkI kare te pramANe samAje cAlavuM ja joIe, na cAle tenA para daMDa ane chevaTe asahakAranuM zastra eTaluM jabaruM ke pachI ene sahabhajanano ke sAthano kazeya haka na rahe, benabeTIo paNa emane tyAMnuM bhojana na le! jo ke A prathAmAM zuddha ahiMsaka dRSTie ghaNuM doSe che ja. paNa jyAM aMdhera ane avyavasthA TALavA mATe bIjuM sAmAjika hathiyAra na hoya tyAM A eka sAdhana tarIke kAma Ape che, paNa asahakAra pAchaLa je aNizuddha dRSTi joIe te prajAmAM have khIlavavI paDaze. jUnA kALanI prathA pramANe ahIM paNa khepiyA dvArA posTanuM kAma sarI rahe che. e ekalI koma temaja Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 beTI vyavahAra najIka hovAthI sagAMvahAlAMomAM jAva nitya rahevAthI posTanI garaja hatI nathI. moTara ane AgagADInAM sAdhano kavacita ja joyAM hovAthI page paMtha kApavAnI zakti jaLavAI rahI che. keTalAMka sadguNo loko prakRtinA eTalA saraLa, nIkhAlasa ane TekIlA che ke vairI sAthe paNa saMdhi thayA pachI heta DhaLI zake che ane je vAta jhAle, tene jIva sATe pALavAnI vRtti paNa rAkhe che. eka prasaMga TAMkavAthI emanI TekIlI vRttine kaMIka khyAla Avaze. (A mATe juo pA. 44). zuddha ghArmika rIte emanA hRdayamAM vAsa karyA pachI emane doravaNI maLe te ujaLiyAta keme karatAM A keme jaldI AgaLa Ave. kharA dhamanI hUMphanA abhAve ja emanAmAM dUSaNe vadhyAM che evI mane pratIti thatI rahI che. je e hUMpha niraMtara maLyA kare te vahema ane aMdhazraddhAne badale puruSArtha, nirbhayatA ane prabhuniSThA paripakava thAya, kAraNa ke kutarka pradhAna buddhi kezaMkAzIla mAnasa karatAM emanAM niSkapaTI hRdaya vadhu teja ane tAkAtavALAM che. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 loka adAlatanI bhUmikA nAtanA kAyadA eTale emane mana vedavAkaya. saMmelana pachI turata ja gunAonuM pramANa ghaTavA mAMDayuM. paNa te pahelAMnI jUnI kanyAonA vAMdhA [kanyAne enA mAbApa sAsare na mekalatA hoya ke tenA patie na gamavAthI bIjI karI hoya ane pahelInA chUTAcheDA (sakAraNa chUTAcheDA e kAmamAM thaI zake che te) na karyA heya evA vAMdhA] patAvavA tathA pUrvanA gunAono phaDace karavA mATe membaronI eka kamiTI phAMgaDI mukAme maLI hatI. te vakhate nAnAmeTA lagabhaga 125 keza Avela hatA. be divasamAM e lokee 80 kezane phaDaca ApI dIdhe. je rahyA te ApameLe patI jAya tevA ne sAdhAraNa rahyA. bahu mahattvanA ne muzkelIbharyA pAMceka sakAraNa rahI gayA. be ja divasamAM ATaluM kAma ane te paNa rItasaravyavasthita joI keIne paNa Azcarya thayA vagara na rahe. paTeliyAmAM ATalI badhI tarkazakti ane AvaDatanuM mane to A prathama ja darzana thayuM. phariyAdI ane AropI bannenI vigate jhINavaTathI sAMbhaLavI, gunegAranI ulaTa tapAsa karavI ane keTalIkavAra phariyAdI pote ja gunegAra hoya te zodhI kADhavuM emAM keTaluM asAdhAraNa buddhibaLa Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 joI e ! enuM mUlya nyAyAdhIza bheju ja mUlavI zake ! paNa mane je gamyuM te tattva te e leAkeAnI alaukika zraddhA ! A pradezamAM cAra pAMca zraddheya sthAnA cheH (1) meADAsaranA mahAdeva (2) deva dheAlerAnA mahA (4) kumarakhANanuM deva (3) meTAlanAM mahAkALI mAtAjI guru maMdira ane (5) jhapanA pIra. AvAM thAnAmAM jagI meLAo bharAya che ane e viSe khUba camatkArAnI vAte phelAyelI che. kumArakhANu maMdiranA sadgata mahu ta para A kAmanA pUrNa pUjyabhAva hatA. jo ke camatkAra vAtAnAM rUpA pAchaLa lAkSaNika tathya tA che ja, paNa mukhyatve tA emanuM apAra zraddhAmaLa ja ullekhavA ceAgya che. phAMgaDI pachIthI nAnI mATI anekavAra paMcAnI miTIMga ziyAvADA, cala, rANiyAparA, mAnakAla, sAMkeADa, haThIpurA ityAdi sthaLe maLI gai. lagAra paNa guneA thaye ke phariyAda AvI ja che; ane tenA phaDacA paNa thaI jAya che. agAu AgevAnA kAma karatA paNu lAcarUzvate sthAna jamAveluM eTale emanuM vajana nahAtuM. have teoe e paddhati mAMDI vALI che, eTale prajA hRdayamAM premanuM sthAna ThIka jAmatuM jAya che paNa pIThabaLa ane vAtsalabhAvI lAkasevakanI doravaNInI haju jarUra tA che ja. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ beThelA sevakenI pravRttio priya chaganabhAIne te "mAnakela ane "haThIparA" mATe aMbAlAla sArAbhAIe rokyA che. paNa emanI nisargarucinuM valaNa lekasevA tarapha ja hAI e potAnuM kAma bajAvavAmAM prajAhudaya pravezane Adarza sAme rAkhyAM kare che, ane nalakaMThA khAtenI badhI pravRttio tarapha emane ke rasa che ane dhagaza che! priya jUThAbhAI amadAvAda khAte ja rahe che, chatAM emaNe tyAM rahyAM rahyAM potAnI dRSTi A tarapha rAkhI che. e nalakaMThAnI pravRttionuM hRdaya che, e ja rIte priya cheTubhAI! sAthIo emane nalakaMThAnA saradAra tarIke oLakhe che ane nalakaMThAnI bhaktimAM bIjA che bhAIlAlabhAI! enA dhabakatA zANitamAM laganI che. priya bhAIlAlabhAI e keLavaNInuM kSetra saMbhALyuM che. potAnA mitra ane bahAranI Arthika madadathI, temaja gAma lokenI zArIrika madadathI tathA potAnA parizramathI degAmaDA" khAte "saradAra sevAzramanuM makAna UbhuM karI ekasebatrIsa gAmanA cunaMdA bALakone vardhA yejanA pramANe zikSaNa ApavA sAru chAtrAlaya calAvavA prayatna kare che. emanA bIjA traNeka mitro kheMcAI AvyA che; te traNa cAvIzImAM judA judA kendra besavA Icche che. prauDha zikSaNa samitinA amadAvAda jillAnA maMtrI Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 jhaverI pannAlAlabhAIe barDa dvArA paddhatisara na thaI zake, tyAM tyAM khAnagI maMDaLa dvArA zALAo ane prauDha mATe rAtrizALAo lagabhaga paccIseka sthaLe khelI dIdhI che. Arthika rAhata mATe zrI jeThAbhAI dvArA eka sastA anAjanI dukAna "mAnakela khAte khelAI che ane zeTha zrI aMbAlAla sArAbhAIe Arthika madada karI sahakArI maMDaLI khAlI che. A dukAnamAM rokaDethI athavA vastu vinimayathI vastu ApavAnuM dhoraNa niyata karyuM che eTale tAtkAlika prajAne phAvatuM nathI, kAraNa e che -1. udhAra levAnI paDelI Adata ane 2. taMga Arthika dazA. paNa eTale te lAbha thAya ja che ke bIjA gAmanA vepArIo ethI vadhu bhAva laI zakatA nathI ane le te ughADuM paDI jAya che ane sahakArI maMDaLI taraphathI jemane nANAM maLyAM che temane te lAbha thaye ja che; nahi to e lokone daravarSe vaTAva ane naphA badala rUA. pa00 bIjA gumAvavA paDatA evA AMkaDA jovA maLe che. maMtrIjI DAhyAbhAI ke jemanA rome rome "lokapAla paTelonI sevAnA keDa jhaLake che, ane "hAle nalakaMThAmAM e jemanuM japa sUtra che te tathA eka bIjA sevaka traNe evIzInA gAmaDAMomAM pharI naisargika auSadhopacAra, thayelA baMdhAraNa pramANe vartAva che ke kema tathA e baMdhAraNanA pariNAmanA guNadoSanuM nirIkSaNa karI Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 lokapAla paTeleAnA AgevAnAnI jAgRtimAM nira'tara sAtha Ape che. grAma AyAjana 4 sarakAranuM lakSya mahAsabhAnA hAthamAM kAbU hAI, A pradeza pratye sarakAranuM have vadhu ne vadhu lakSya kheM'cAyuM che. paNa A lAka sauthI pahelI take tA khetI mATe jaLa tathA sAdhanAnI yathAzakaya sagavaDa, mIThApANInI sagavaDa ane rastAnI sagavaDa mAgI rahyA che. RNa rAhata khilanA kharaDA AvavAne kAraNe vyApArI varganAM dila DALAyAM che, eTale dhIradhAra ochI thaI che. paNa A varSe baMdhAraNane lIdhe kharca bahu ochuM thatAM tathA cA' vagere vyasanA jatAM DhAkAnI Arthika jarUriyAte ghaNI ja ochI thaI gaI che, chatAMya bilakula dhIradhAra baMdha thavAne kAraNe keTalAMkane suzkelI paDavAnA saMbhava che ja paNa tyAM bIjo upAya nathI, sahakArI ma`DaLIA badhe sthaLe UbhI thaI zake tevI sthiti nathI ane ajJAta manuSya Arthika dhIradhAramAM pahoMcI vaLe tema nathI. baMdhAraNa pachI rUA. 100) mAM lagna thaI zake tevI sthiti hAvAthI A varSe lagabhaga 1000) uparAMta lagna thayAM haze. prathama echAmAM AchA, lagna dITha, rUpiyA Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aDhIse kharca thato! paNa je ochA kharce lagna karI te ghana bacAvyuM hota te emane "bI", "kapAsiyA, "gavAra, La" ane khAdya anAjanI sagavaDamAM upayogI thAta paNa tevI radarzitA hajI emane goThatAM vAra lAgaze ! emanA ujjavaLa bhAvinI jarUriyAta (1) kRSi vijJAnanA niSNAta ane kRSi jemanA jIvanano atyaMta priya viSaya hoya chatAM gAmaDiyA banelA ke banavA IcchatA nehALa sevake maLe te khetI sudhArane lIdhe A loke puSkaLa rAhata pAme. (2) sAphasUkI karanArA evA ja khAtaranA niSNAta ane saphAInA premI sevakAnA prayatnathI cakakhuM gAma thAya ane rasamaya khAtara maLe te darda ocho thAya ne pAkamAM barakata thAya. (3) evA vyApArI sevakenI paNa jarUra che ke, jee evI vyavasthA bArobAra karI le, ke jethI kheDUtane potAne mAla ahIMthI bharIne mukelI sAthe pAsenAM nAnAM zaheramAM laI javuM paDe che ne tyAMnA pIThabhAve nirUpAye vecavo paDe che, te kaSTa maTI jAya ane zaherI cepathI bace, temaja je carakhA ane pIMjaNa -kAMtaNanAM kendro khelAya te ahIMnA vaNakaronA AzIrvAda maLe ane gAmane majUrIne lAbha maLavAthI majUrI para nirvAha calAvatAM hoya tevAM kuTuMbone puSkaLa madada maLe. ahIMnuM saMgaThana eka raMgIluM vAtAvaraNa tathA zaherI Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 vAyune prAyaH abhAva Adi saMcogo; thoDA apavAda na gaNIe to racanAtmaka kArya mATe ThIkaThIka anukULa che. sarvatra zAMti vistare !!! ziyA maMdira, mANakela tA. 7-7-39 satabAla prayoga- darzana prayAga pahelAM...sana 1937 nANuo pradeza, pANIe tALAM, mUDIvAda, jamInadArI prathA, vahema, sAmAjika kurUDhio, DhorArI, dhADalUMTa, jAsAciThThI, Aga, nirakSaratA, vyasana, roga. prathama dasa 1937 thI 1947 lokasaMgraha - paribhramaNa eke eka gAmane pagapALA pravAsa, cAturmAsa nivAsa, cAlu jJAti - paMcanuM nava saMskaraNa, grAma sabhA - vibhAgIya samelane, vizvavAtsalya ciMtakavargo - zibira, vyasana niSedha AMdolano, sAmUhika prArthanA, sarva jJAtimAM bhikSAcarI, sthAnika loka sevakanuM ghaDatara, saMsthA ane saMgaThananI bhUmikA nirmANa, rAhata kAryo, zahero gAmaDAMne pUraka ane madadarUpa bane evI bhUmikA. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIje dasako 1947 thI 1957 svarAjyanI sAthe sAthe saMsthA saMgaThananuM mALakhuM, pUraka, preraka ane mArga darzaka paribaLAnuM nirmANa, naitika grAma saMgaThana, racanAtmaka kAryakara saMgaThana, kAMti priya sAdhu samAja, Ajanano pAye-gAmaDuM, sapta svAvalaMbI grAma samAja, koMgresanI zuddhi ane saMgInatA, sahakArI artha vyavasthA, paMcaprathA, jamInadArI nAbUdI, bhUdAna kArya, ge-saMvardhana, khetI vikAsa, gRha-grAmodyoga, bhAla pAIpa lAIna - pANuM yojanAno amala, vaidakIya sevA, sevAnAM vividha kendro, zuddhi prAga (svarAjyanuM satyAgraha zAzva) trIje dasake 1957 thI 1967 prAganI vyApakatA : vizva vAtsalya prAyogika saMgha, mAtR samAja, dezabharamAM paribhramaNa, pazubali niSedha kArya-kalakattA, grAma kesa. cauda varSane sthiravAsa 1968 thI 1942 AMtara rASTrIya kendra cicaNI (mahArASTra), anubaMdha vicAradhArA, sAdhu samAja sevaka samAjanuM saMkalana. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 vAtsalyane vaDalo mAtR saMsthA : bhAla naLakAMThA prAyogika saMgha sthApanA : Disembara 1947 pablika TrasTa noMdhaNuM naMbara epha 20 sthApaka hodedAre ? 1 pU. ravizaMkara mahArAja pramukha - 1947 thI 1956 2 zrI parIkSitalAla majamudAra maMtrI - 1947 thI 1959 zrI gulAmarasula kurezI upa pramukha - 1947 thI 1956 pramukha - 1957 thI cAlu 4 zrI choTAlAla vasanajI mahetA maMtrI pravartamAna padAdhikArIH 1976 - 82 1 zrI gulAmarasula kurezI pramukha 2 ku. kAzIbahena mahetA upa pramukha 3 zrI aMbubhAI zAha maMtrI 4 zrI surAbhAI bharavADa saha maMtrI saMgha saMcAlita saMsthAo krama nAma 1 jala sahAyaka samiti (hetu pUrNa thavAthI baMdha) 1943 2 vidhavatsala auSadhAlaya (guMdI - ziyALa) 1944 3 RSi bAla maMdira sANaMda 1947 sthApanA Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 4 mahAvIra sAhitya prakAzana maMdira amadAvAda 1947 (pustaka prakAzana - vizvavAtsalya pAkSika prayogadarzana mAsika) 5 kheDUta maMDaLa 1948 6 bhAla naLakAMThA gopAlaka maMDaLa 1950 7 gujarAta gopAlaka maMDaLa 1955 8 saghanakSetra samiti guMdI (khAdI grAmodyoga 1954 pravRtti) 9 zikSaNa saMskAra samiti guMdI 1957 10 khAdI gAdyoga maMDaLa rANapura 1956 11 kRSi vikAsa samiti 1962 12 zramajIvI majUra maMDaLa 1972 13 mAtRzrI matImaNi smRti TeLa 1977 prayoga anvaye saMsthA nirmANa 1 sarvodaya yojanA 1949 2 vizvavAtsalya prAyogika saMgha muMbaI 1958 3 mAtRsamAja : 1 muMbaI 1 ghATakopara 1958 2 ziva 3 sI. pI. Tenka 1960 1962 3 kalakattA 1964 4 dhaMdhukA tAlukA jayavijaya mAtRsamAja 1981 2 vi 1959 e amadAvAda che Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 pazu liniSedhaka samiti kalakattA ( sthagita ) 1964 5 bhAla sevA samiti 1964 6 sarvadharma upAsanA samiti bhIlAI 1964 cha AMtararASTrIya kendra cicaNI ( mahAvIranagara ) 1970 O D prayAga-kAvya 1. praveza ane samAja sudhAraNA vizvanA nakazAmAM bhAlanaLakAMThA pradeza sidhumAM hiMdu mAtra paNa gAgaramAM sAgara, piDe te brahmAMDe, AtmA sau paramAtmA ane saMtanI vyakti cetanAe vizvacetanAmAM baLavA, ekarUpa thavA doTa mUkI. sa'vata 1994nuM cAturmAsa vAghajIpurAnA kukhAmAM karyuM' ane pachI dharmAdiSTae samAja racanA'nI prayAgabhUmi bhAlanaLakAMThAmAM saMtabAlajInA praveza thayA ane maMgalAcaraNa zarU thayuM. mAnavadharmanuM prAthamika pagaluM samAja sudhAraNA savaiyA saMvata egaNIsaseA paMcANu pASI pUnama mana bhAvI saMtabAlane naLa kAMThAnI duHkhI dharA khecI lAvI mAMsa, madirA, zikAra, jugaTu gAma gAmamAM vyApaka jayAM cAha, tamAku ne bIDInAM vyasanA gharaghara zApa samAM Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 nirbaLa tanaDAM, pocAM manaDAM, paisAnuM karatA pANI vahema kusaMpe jAsA jhaghaDA kuTila janone ujANuM dharatI kaheH mobaLa daDha de, evI kaMI AziSa Apo pachAta naLakAMThAnI janatAnAM A saghaLAM duHkha kApo saMta vicAre manamAM tyAre karuNA - jharaNuM saLavaLatuM dharma dRSTie samAja-racanA" svapna lAdhyuM jhaLahaLatuM ! mANukelamAM abhuta evuM lokapAla saMmelana maLyuM jANe vikharAyeluM jharaNuM preme mukhya pravAhe bhaLyuM sAMThe sAMThe hatA leka sa bAMdhyA prema taNA baMdhe nImyuM paMca, karyuM saMgaThana sajI ekatA saMbaMdhe 2, pANInI pAIpa lAIna napANiye bhAla jhAMjhavAnAM jaLa pANIe tALAM A duHkhada dazya dekhI saMtanA pavitra hadayamAMthI karuNunuM kAvya ryuM ane emAMthI sAkAra thaI bhAla pAIpa lAIna pejanA. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 3 tyAMthI caraNe AgaLa dhAya, najare navuM kaMka dekhAya !! deharA mRgajaLa bhALI bhAlamAM bhUlyA tuM bhagavAna jaLa mIThe vaMcita rahyAM jana-pazu-khaDa ne dhAna savaiyA khArAM DALAM pANI pItAM, gAgara jevAM peTa phulAya mIThA jaLanAM svapnAM nAve AMkhe jhINI teja olAya dhaLI te gAmane taLAva kAMThe saMta Ubhe eka acaraja juve re... pAvaLuM mIThA pANI kAje TaLavaLatAM leka joI aMtara enuM chAnuM chAnuM ruve re... khA khADe khATalA UMdhA DhALIne loke chAliye ulecI pANI bharatA re... amarata corAye na mAruM meMgherA mUlanuM e citA cittamAM karatA re..... upajAti taLAvamAM kUpa aneka gALI cokI kare rAtri-dine khaDa khaDAM AbAla vRddho jaLanI ahAhA ! tyAre maLe pAvaLuM mAtra pANI !! Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 savaiyA saMta-hRdayathI karuNa kerAM pAvana amI-jharaNuM UmaTayAM nayanethI metIDAM chalakayAM pAMpaNa-pALe jaI aTakyAM "suNe sajjane, mAnavatAne sAda A hete mana dharaje tarasyA dukhiyA napANiyA bhAlane mIThA jaLa thakI bhaMDArabharajo" aphaLa na jAya kadI saMtanI vANuM bhAI, bhAlamAM pAIpalAIna nakhANuM ! pUrNa banyuM paheluM Ayojana gAma gAma jaLa-TAMkI maLI harakhyAM leka dhrapIne jaLathI janajIvananI Aza phaLI 3, auSadhAlaya pachAta evo A bhAla naLakAMThA pradeza. enA praznono pAra nathI. emAMne eka agatyane prazna Arogyane. mAIla sudhI DaoNkaTara ke davAnAM darzana durlabha. vahema ane ajJAnathI gherAyelI ne rogamAM sabaDatI prA. rAhatanI jarUra hatI ane emAMthI AvyAM auSadhAlaye. savaiyA zItaLa tAva bhAdara bhAre aneka roganA vAyarA vAya orI achabaDA maraDA AMkaDI sAravAra vinA loka rIbAya dehare auSadha vaidya maLe nahIM, prasUtA peTa pIDAya mUMgAM AMsu sAratAM bALa-maraNa bahu thAya Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 rAga : dhoLa bhUvA dhuNAve DAkalA vagaDAve, dhUte dhUtArA mUTha maMtarAve bhUta-pretathI DhoMgI bAMdhe bAkhaDI, dorA-dhAgA ne rAkhe bAdhA-AkhaDI veNu-vadhA dANA jovarAve re, maDhamAM mALA dhuliyuM upaDAve re leha kaDAImAM tela kakaDAve re, vIMTI dhagatI pAMcazerI upaDAve re deha bhUvA bhagata bAroTa jaLonI jema cATatA kapaTa dAba ne daMbhathI hIra badhuye cUsatA rAga : prabhAtiyuM vahemane kADhavA, roga aTakAvavA, AzvAsana osaDanuM ApavAne oSadhAlaya taNI sagavaDe zarU karI, daradInA duHkha sau DAmavAne rAgImAM bhagavAna bhALI mAnI jema, sevA zuzravA enI karatA re dInahIna kaMgAla bheLA loke aMtaranI duA AziSa ApI jhaLI bharatA re 8. grAma saMgaThana kahyuM che ke kalIyuge. ... saMghazakti paNa saMte kahyuM, Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMghanI saMgaThana zaktino pAye nIti. jemAM jana sAdhAraNanuM hita jaLavAya evI nIti ane nirmANa thayuM naitika grAma saMgaThana. savaiyA zraddhA manamAM, zakti tanamAM, bhakti bharI hRdayamAM saMta-caraNathI pAvana dharatI, bhAla bhaLyuM bhAgyodayamAM bhUmi pArakI, chappara bIjAnAM, pAka nahIM pakave teno pavitra gaumAtA, paNa ene haka nahIM UbhA rahevAno ! (rAga : Dagale Dagale thAya che) veThe keDaye vAMkI vaLatI, vyAje vaNika tijorI karatI Ave ghauMnI vAvaNI jANe ghInI tAvaNuM bukAnI bAMdhI dhADAM phare khetaramAM rAte baMdUka dhare cheDI baLadane hAlyA jAya bIkamAM kheDUta mUMge thAya hate bicAro bApaDe garIba kaMgAla ne rAMkaDa savaiyA rAkha UDI gaI pragaTayuM cetana, vANI saMtanI kAna paDI jAgIne joyuM aMtaramAM amUlakha evI vastu jaDI savayA Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaluM bIjAthI thatuM nathI e karavuM patAe ja paDe sapuruSArtha kare mAnava te bhAgya doDatuM pachavADe deharA pitAnA prazno kayA, paDe khabara nahIM kAMI haiye hAma dharI karyuM, grAma saMgaThana sAMI pa. zikSaNa saMskAra samAjanI pragatinI AdhArazIlA te zikSaNa. paNa kevuM zikSaNa ? mAnavane saMskArI banAve, enI badhI Idriyone keLave, ene gauravabhera pagabhara kare ane evuM zikSaNa ApavA zarU thayAM: zikSaNa-saMskAranA kendro paNa te pahelAM sthiti AvI hatI : "eka rUpiyAne gaLa gaLane eka rUpiye, udhAra rUpiye eka goLa traNa rUpiye paDyo ! zeTha bhaNela gAdIe besI lAMbI lekhaNe hisAba tANe rUpiye kevaLa eka, paNa traNa bAlInA traNa gaNe ! ! ! Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 abhaNa lAcAra, bhalo bheLe gharAka enuM DokuM dhuNAvI hAmAM hA bhaNe! zeThanI hAmAM hA bhaNe! chaMda rUpiyAnuM gaNatAM paracUraNa, adhadhadha jene thaI paDato kALA akSara phUTI mAryA aMgUThA chApa ne abhaNa hato e bhaNI gaNuM kAbela thayo, sahakAra ane paMcAyatathI lAkhe lekhAM e lakhe have vepAra-vaNajanI phAvaTathI deharo RSivara "rahara bhaMgI banyA tenuM RSi-bAlamaMdira ! uttara-buniyAdI, zALAMta ne adhyApana maMdira ! savaiyA gAMdhI bApunI nayItAlImanA siddhAMta che pAyAnA tene zikSaNa-saMrakAra sAthe, prayAsa che sAMkaLavAnA 6. khAdI-grAmodyoga bhUkhyAne roTalo Apa te puNya che. keI no roTale levo te pApa che. keIne roTalAnuM sAdhana ApavuM te dharma che. keInuM roTalAnuM sAdhana jhUMTavavuM te adharma che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 je yaMtra raTale chInave-parigraha vadhAre te mahAraMbha. mATe hiMsA. khAdI grAmodyoga asaMkhya garIbone rojI Ape che ane mahAraMbhamAMthI alpAraMbha bhaNI laI jAya che ane sakriya ahiMsAnAM AvAM kendro sthapAyAM te khAdI-grAmodyoga savaiyA ane kahe che badhA dharmamAM parama dharma ahiMsA che mana-vANuM-kAyAthI karo-karA-anudo te hiMsA che kriyA mAtramAM doSa rahyo, AraMbha samAraMbha hiMsA gaNe sAdhujanene te kape nahIM ema zAstronI gAthA vAce-bhaNe ahiMsAnA pUjArI yuga-puruSa gAMdhIe khAdIne ahiMsAnuM pratika gaNI kaH kAMte, vaNe, khAdI paDe pahero zaherI vaLe tame gAmaDAM bhaNuM mila-kApaDanA mahAraMbhamAM mahAparigraha hiMsA che carakhAmAM AraMbha kharo paNa apAraMbha ahiMsA che. duhA ghaTI, ghANa ne khANiye, khAdI, khetI ne gAya kuMbhArI, luhArI, suthArI ne vaLI ahiMsaka sAbU thAya TekanolejI vijJAnane vivekabharyo upayoga ahiMsA paramodharmano vyavahAre che ke Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 7. sapta svAvala ana peTa, paheraNa ane pathArI zikSaNa ane ArAgya rakSaNa nyAya ane e sAte khAkhatamAM gAmaDAM pagabhara ane. Ama Arthika svAvalaMbana ane sattAnA vikendrIkaraNanA namUnArUpa sAkAra thayuM sapta svAvala ana savA gAme gAme manI maMDaLI, sahakArI beMkanI zAkhA ghaNI kheDUta--bharavADa banyA beMkanA DAyarekaTara ne raNIdhaNI kheDe tenI thaI dharatI paNa kAyamI hukamAM vAMdhA paDyo najara na paheAMce jhAMpA sudhI te kisAna suprIma sudhI laDatho pakavanAranI pAsa pITha nahI', pANI mUle pAka khape paravaDe tevI bhAvanItinA kheDanAra khAnAra jApa jape sarakAre svIkAra karyAM che saiddhAMtika sapATIe pacIsa varSa varSe phaLI mAgaNI dhIrajanI paripATIe mahenatanuM phaLa bIjo bhAgave, nahIM zramikanI mAlikI pASaNa jeTalI milakata rAkhA, mULabhUta hakkamAM pAtIkI kheDUta maDaLe sUcavelA A baMdhAraNAmAM sudhArA vIsa vIsa varase bhAratabharamAM, jAgI paDayo meTA nArA * Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 deharA anna vastra ne oTale, jhaghaDe lavAdI nyAya sIma zeDhe ghara hATa ne zIlanuM rakSaNa thAya suzikSaNa ArogyathI sapta-svAvalaMbI samAja sattA vikenidrata bane, sAcuM grAma-varAja 8. lokazAhI surakSA lekazAhI satata vikasatI jatI prakriyA che. tene sudaDha banAvavI joIe. sahunI zakti paraspara pUraka banavI joIe. praznone ukela tophAna ke hiMsAthI nahi. saMta puruSonA AzIrvAda meLavI tapa tyAganA sAmUhika prayAsethI lAvavuM joIe. saMta ArSa vANIe 30 varSa pahelAM ApelI A zIkhanuM mUrta svarUpa te zuddhi prAga ane pariNAma lokazAhI surakSA. sayA rojI roTI makAna kapaDAM samAna gaurava saune maLe pachAta nArI grAma nagara sahu pUraka banIne haLabhaLe nahIM saMgharSa, nahIM tophAne, baMdhAraNa kAnUna pALe rASTranI milakata che pitAnI ema gaNune nA bALa kadI thAya anyAya anIti, ahiMsAthI pratikAra karo AcAryonI AziSa pAmo, samAja-jIvana tapathI bhare Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 9. zAsana mukita Adeza UMcA che. dharmadaSTie samAja racanA. ene vahevAra zakya che ? hA. paNa te mATe zAsanane AdhAra choDatA ja anivArya che. saMyama ane zista vaDe te banI zake. ghaDAyeluM saMsthAkIya baLa AmAM madadarUpa thaI paDe. vizvabharamAM atihAsika paraMparA ane praNAlIthI poSAyeluM kaI paribaLa hoya to te rASTrIya mahAsabhAtenA uraca AdarzonuM sAtatya sAcavavuM ane tenA mALakhAmAM cagya parivartana karavuM Ama pUraka, preraka ane mArgadarzaka baLanuM saMkalana ane anubaMdha siddha karaze zAsana mukita. sapaiyA vizvazAMtino dayeyamaMtra che, videzanIti taTastha sahI paMcazIla ne nyAye sakriya, paraMparA bhAratanI rahI samAjavAda lokazAhI, sarvadharma samAdara che rASTravAda nahIM saMkucita ne, nA koI paMtha anAdara che bhavya vArase bhUtakALane, sAtatye jArI rAkho kalevara badala, prANa sAcavA, kAyAkalpa karo A kogresane sahaga ApavA ane samarthana karavAmAM dRSTi A pUraka-prerakanI, dharabI UMDA pAyAmAM Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 rASTrahitamAM sattApakSano, zAMta virodha jarUra karo pUraka-preraka mArgadarzaka baLa, anubaMdha vicArathI yazane vare sattA gauNa bane ne janatAnAM zakti tapa teja vadhe sajA daMDa ke keda nahIM ne, anuzAsana sva-zista badhe deharo eka dina evo Avaze, zraddhA che ghaTamAM dharmadaSTie samAjaracanA, sarvodaya jagamAM 10. baMdhana mukata mAnava mAtra jhaMkhe che mekSa. bhAratamAM mekSa mArganI saDaka taiyAra che. pagalI bharavI paDe. bhale varase lAge. bhI jAya. pagale pagale beDIo tUTatI jaze ane thaze baMdhana mukita. mahAvIre prarUpelI, RSi munie sevelI saMskRtimAM vaNAyelI, bhArate pacAvelI zrImadane lAdhelI, jJAne upadezelI. gAMdhIe sAdhelI, javAhare siMcelI saMte samajAvI e ahiMsAnI vAtalaDI saMghe upADI pA pagalI e vATalaDI deharA saMte Ape preraNA, sva-para kalyANa kAja baMdhana tUTe karmanAM mukti maLe bhava Aja aMbubhAI zAha Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokapAla paTelanI TekIlI vRtti ame baMdhAraNa pachI mAnakela covIzImAM lokamAnasanuM nirIkSaNa karavA tathA baMdhAraNa pAchaLano hetu spaSTa karavA pharatA hatA. "bhATTonI devatI gAmamAM cArAmAM nivAsa thayo ke gAma AkhuM bheguM thaI gayuM. sAthIo niyamAvali vAMcatA hatA ane mauna samaya thaI gayo, tyAM ociMtI gAmamAM bUma saMbhaLAI. vAta ema hatI ke "bhATTonI devatI"nI sImamAMthI eka meTara dhIre vege pasAra thatI hatI, aMdara "saphara' sivAya be vAgharI ane eka sAheba hatA. enI upara be "lokapAla paTela" juvAnonI daSTi gaI eTale doDIne meTara rokI...vAgharIne dhamakAvyA. te emanA aMga para AvyA eTale jhapAjhapI cAlI. sAheba, DosA pArasI bAvA hatA. zikAra arthe amadAvAdathI nIkaLelA. "juvAla"nI jANItI pATa para gayA. paNa have AgalA divase na hatA, kayAMya na phAvyA eTale 'juDA'nA be vAgharIne madadamAM laI ajJAta pradezamAM nIkaLelA paNa A Akho pradeza niyamane AdhIna hato, enI emane jANa na hatI. have vAgharIo khUba gabharAyA, sAheba paNa muMjhAyA. enI baMdUkanI bIkathI juvAniyA gAMThe tema na hatA. meTarane kAca phUTa; A huMsAtuMsI ne bUmarANanI vAta gAmamAM pahoMcI eTale gAma AkhuM doDayuM. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayAM joyuM tyAM ahiMsAnI rakSA mATe AvI jabarAI bharyA pazubaLane e juvAne e ajamAveluM upacAra joI bhAre duHkha thayuM. vAtAvaraNamAM uzkerATa hato, paNa hAtha UMce thatAM sahu zamazamI rahyA. priya cheTubhAIe pArasI bAvAnI joDe mIThAzathI vAta karI, dhIraja ApI. ahIMnI paristhitinI ane thayelA baMdhAraNanI samaja pADI. pachI vizvAsa pamADI pArasI bAvAne laI cerAmAM AvyA ke turata gAme e atithinuM bhAvabhInuM Atithya karyuM. e hetathI chalakAtuM tAju dUdha emaNe puSkaLa bhAvathI pIdhuM ane A lokonI AvI palaTAyelI sthiti joI, emanuM hRdaya dravI UThayuM. AMkhamAMthI be-cAra azru bindue TapakI paDayAM. mANasanA khIssAmAMthI emaNe rakama kADhI rUA. 10) gAma caraNe dharmAdA mATe potAnI bheTa dharI. sahu belI UThayAH "sAba ! A bicArAM aparAdhavaNAnI hatyA che eTale jANe lAkhanI bheTa amane ApI dIdhI jANazuM." "jeo pahelAM e ja zikAramAM sAtha ApatA hatAM te ja Aje Ama bele che. e jANuM emane UMDI asara thaI. emaNe vacana ApyuM ke "huM havethI A pradezamAM nahi AvuM ane AvuM kRtya pharIthI nahi karavAnuM "ahuramajada pAsethI mAMgI laIza. tamArI bhalI lAgaNI dubhAvI che; e prAyazcitta badala huM AjIjI karuM chuM ke tame ATaluM jarUra svIkAre, atyAre mArI pAse vadhu nathI paNa huM Avate ravivAre rUA. 57 bIjA Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApI jaIza, e paNa sArA kAmamAM vAparI nAkhaje." kharekhara ! Apela vacana pramANe te AvIne mamatAbharI rIte ApI gayA. uparAMta tyAMnA bALakone miSTa prasAdI vaheMcI ane chevaTe kahyuM ke ahIM pazune pANI pIvA mATe havADAnI tamane jarUra che, ema meM jANyuM che eTale e kAmamAM huM rUpiyA 1007 bIjA ApIza. A pArasI bhAI bahu sArI sthitinA hatA. chatAM, emanuM dila arpaNa bhAvathI ubharAI gayuM hatuM. A prasaMge temane bhAvabhInA karI mUkayA hatA, te sAva spaSTa hatuM. e pArasI bhAIne saMkhyAbaMdha dharmazAstranA upadezamAMthI na maLe tevuM satya Aje mAnava hRdayanI amApa lAgaNImAM najare caDyuM hatuM. gAmane AnaMda mAto nahoto. paNa je AnaMda grAmajano hato te, sAhebe AvI pAma vRttithI pAchA pharavAnA vacana badala ha. kaMgALa sthitimAM paNa rUpiyA e emane mahattvanI vastu nahotI. A prasaMga parathI emanI saMgaThita TekIlI vRtti ane preraka pratyenI vaphAdArIne khyAla Avaze. AvA AvA nAnA moTA te bahu ThekANe prasaMga banyA haze. paNa evA prasaMgamAM emane ahiMsaka daSTi rAkhI ahiMsaka rIte sAmane karavAnI tAlIma have pUrepUrI kALajIthI maLavI joIe, nahi A ubhare kyAre samAI jAya e kahI zakAya nahi. saMtabAla Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirakSara kavi lokapAla paTela mohanalAla chelAbhAI racita chappanIye aSADe alabelaDe nAviye, seDune pADI kAza sapaniyAre tArI sAlamAM, Toliye besI chAza. 1 zrAvaNa gaye vaNa-saravaDe, Dhora DheDhuM ne ghera; sapaniyA tArI sAlamAM, vALe kALo kera. 2 bhAdaravo bharamAMDamAM sAM paDyo nA eka sapaniyA tArI sAlamAM, kADhI AzA cheka. AsenA dA'DA ujaLA, sahu sekaDIe jAya; sapaniye malAje melAviye, gALe se sasaro ne vahu 4 kArtake kaI vece, DhAMDhA ne vaLI Dhora; parANe pakavI vADIo, pAkatAM pahoMcyA sora. 5 mAgasare mata muMjhavI, kADhe naLanI bIDa10 sapaniyA tArI sAlamAM, peTamAM vAparI pIDa. 6 paha mahine paraNelI, juve pIyunI vATa, dANA hoya te vele Avaje, (nahito) dehanI thAze ghAta. 7 mAha mahine mUkyAM mAvatara, sokaDiyuM gALavA jhAya; sa sa2 dADe pagAra sUkave, namuMDayAM zuM khAya? 8 1. mukhI paNa, 2. kheDuta, 3. chappaniyA, 4. tAMsaLe. 5. saravaDiyuM thayA vagara. 6. he marI javAthI harijane tANI jatA e vyaMgAthe che. 7. brahmAMDa. 8. taLAva gALavAmAM cekaDIo khodAya che te. 9. mati 10. naLa sarovaramAM apathya evuM thatuM eka dhAna. 11. cha cha. 12. mUDI vina nAM.. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 saghaLe ziyALe Utaryo, AvI heLInI jhALa, aphaNa baMdhANInAM bUTiyAM, paisAnuM pUruM na thAya. 9 saMtare sahune Alesa, garIbane vaLI Dela; sAMja paDe sahu bheLAM thAya, dharUMsake vAge Dhela. 10 vaizAkhe hAle vAdaLAM megnI melI Aza; vesyAM se khATalA ne godaDAM, vezyAM paruNAne rAsa.10 11 jeTha mahine ghaNuM jALavyAM, pisyAM11 nahi keI ghera; sapaniyA tArI sAlamAM, vALe kALo kera. 12 aSADe AvI pahAMsiyAM, sahu sahune vaLI ghera; pAsalyA2 panaramAM varasiA , thaI se14 lIlAlahera. 13 1. aphINa. 2. catra mAse, 3. Ape. 5. dharmAdanuM anAja, DhamaDhama 6. cAle. 7. varasAda. 8. vecyAM 9. paNa. 10. doraDAM. 11. pahoMcyAM. 13. pAchalA. 13, 5khavADiyAmAM. 14. che. prayAgakAra munizrI saMtabAlajI eka jena sAdhu. pitAne gaLathuthImAM maLelI mahAvIranI ahiMsA ane gAMdhIjInI satyAgraha daSTine samanvaya teo sahaja rIte sAdhI zakyA. temanI jAgrata dharmabhAvanA temane saMkucita dharma bhAvanAmAMthI "mAnava dharma pratye kheMcI gaI ane tethI teo vizva ghamI banyA. potAnA saghaLA ciMtana-manana dvArA teo vizvamAM vAtsalya bharavA mathI rahyA. a. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lepAla paTelanI leka adAlata nAtanA kAyadA" eTale emane mana "veda vAkaya." jyAre gunAnuM mULa zodhyuM maLe nahi, purAvAo maLe nahi athavA maLe te uparaceTiyA hoya tyAre chevaTe vAta Ave satanI. baMne dhaNunA mucarakA levAya ane gunegAra kare teNe paMca TharAve te zikSA sahavAnI. satanI kasoTI eTale sAdhu mahAtmAnA paga para hAtha melave, gAyane gaLe hAtha mela, pApa puNyanI ciThThI kADhavI ane jhAMpanA pAranI beDI. AvI vAte AvIne UbhI rahe, eTale je gunegAra hoya te taiyAra thAya ja nahi. te te ema ja kahIne Ubhe. rahe ke bIjuM badhuM kaho te karuM, e nahi bane ! eTale e acUka gunegAra banI ja gaye! emanI apAra truTIo vacce emanAmAM rahele A daivI guNa sarvottama che. ujaLiyAta gaNAtI koma ke AgaLa paDatA gaNAtA zikSita varganA anubhavamAM gItA ke dharmanA segaMda mATe ATaluM dilamAM mAna bahu bhAgye ja jaNAze! mane mArI jAta mATe paNa eTalA apAra Adara viSe zakA che. kAraNa ke e ekalA hRdayane ja viSaya che. saMtabAla Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAga sarvadharmauu usa mAlikI zake mUlya : rU3-00 piSa suda 15 saMvata 2039 tA. 28-1-83 prata : 1000 mudraka pravINabhAI gAmI, praNava prinTarsa, 114, vijaya kelenI, amadAvAda-14