________________
૧૬
ઢારે પણ ઘરમાં રાખતા હોઈ માખી અને મચ્છરોનું જોર રહે છે અને ઘર બદબે મારતું હોય છે. એટલે મોટે ભાગ હમેશાં બિમારીથી રીબાતે રહે છે. ચોમાસામાં પાણી ચોમેર ભરાઈ રહેતું હોઈને તે ઋતુમાં મેલેરિયા” એ અહીંનું સર્વ સાધારણ દર્દ થઈ પડે છે. એટલે ચામડીનાં દર્દો, તાવના ઉપદ્રવે અને ખોરાકની અવ્યવસ્થા તથા આહવાને લીધે “વ”, “ક્ષય વગેરે ભયંકર દર્દી જોર પકડે છે. મરચાં અને ડુંગળીને અતિ પ્રમાણમાં વપરાશ તથા ઘી, દૂધ, છાશની ઓછપને કારણે આંખનાં તેજ ઝાંખાં પડી આંખનાં દર્દો વધી પડે છે.
રાષ્ટ્રીયતા રાજકીય વાતાવરણથી તે એ તદ્દન અસ્પૃશ્ય છે. ખારાઘોડાના મીઠાના અગરની કૂચ વખતે એમાંના ખાખરિયા પ્રદેશવાળાં કેટલાંક ગામોને રાષ્ટ્રીય ચળવળની આછી પાતળી રેખા મળી, પણ એ વખતની પહેલી અસર વિવેકપૂર્ણ અને વિશુદ્ધ નહોતી.
પશુધન પશુધન બહુ નજીવું છે. લગભગ એક વીઘાંએ ત્રણથી ચાર બળદની એવરેજ આવે છે, અને જે બળદ છે, તે ખારી જમીન, મીઠા પાણીની પૂરી અગવડ અને ઘાસચારાને અભાવને લઈને બહુ જ દુર્બળ છે. ગાયે બહુ ઓછી છે. સંધી પાસેથી બમણી કિંમતે હપ્તા ઠરાવી બળદ
