Mumukshu ane Micchami Dukkadam

Author(s): Dharmguptavijay
Publisher: Premsuri Jain Sahitya Prakashan Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005452/1

Page #1

મુમુક્ષ અને મિચ્છામિ દુક્કડ
પૂ. મુાિરાજશ્રી ધર્મગુપ્ત 'વિજયજી

Page #2

મુમુક્ષુ
અને મિચ્છામિ દુક્કડં
લેખક ઃ—
સ્વ. પરમારાધ્યપાદ વિશાલગચ્છાધિપતિ સિદ્ધાંતમહાધિ શ્રીમદ્ આચાય ભગવતશ્રી પ્રેમસૂરીશ્વરજી મહારાજાના શિષ્યરત્ન પૂજ્યપાદ પરમ શાસનપ્રભાવક તપેાનિધિ આચાય દેવશ્રી ભુવનભાનુસૂરીશ્વરજી મહારાજના શિષ્ય પૂ. મુનિરાજ શ્રી ધમ ગુરુવિજયજી મહારાજ
પ્રકાશક :
શ્રી પ્રેમસૂરીશ્વરજી જૈન સાહિત્ય પ્રકાશન ટ્રસ્ટ ‘પુનિત' 'ગલા નં. ૬ સ્મૃતિકુંજ કાલે ની
નવરંગપુરા, અમદાવાદ. હું
પ્રથમ સસ્કરણ
નકલ : ૧૦૦૦
વિ. સં. ૨૦૭૪, મૌન એકાદશી

}
મૂલ્ય ઃ રૂા. ૦-૮૦ પૈસા
(સર્વ હક્ક સંસ્થાને સ્વાધીન)

Page #3

શ્રી પ્રેમસૂરીશ્વરજી જૈન સાહિત્ય પ્રકાશન ટ્રસ્ટના માનવંતા કાયમી સભ્યોની શુભ નામાવલી
૧ વનમાલાબેન રમણલાલ યેવલાવાળા પ્રાણદાતા. ૨ એક મુમુક્ષુ સ૬ ગૃહસ્થ, શાંતાક્રુઝ--શ્રુત પ્રચારક ૩ શાન્તિલાલ ભેગીલાલ શાહ, માલેગામ, , , ૪ કાન્તિલાલ ચીમનલાલ કોલસાવાળા, અમદાવાદ , , ૫ કીર્તીકરભાઈ ચુનીલાલ શાહ, અમદાવાદ ૬ નવરંગપુરા શ્વેતાં. મૂર્તિ સંઘ અમદાવાદ , ૭ શાન્તિલાલ ખેતશી ચેરીટેબલ ટ્રસ્ટ, મુંબઈ , , ૮ ફકીરચંદજી મોતીલાલજી પરવાલ, રતલામ , ૯ રતનબેન પારેખ,
રતલામ ૧૦ ઋષભદેવ કેશરીમલજી જૈન પેઢી ૧૧ ભભતમલજી જુહારમલજી, ૧૨ પ્રકાશચન્દ્ર પિોરવાડ,
* (સર્વ હક્ક પ્રકાશન સંસ્થા ટ્રસ્ટને સ્વાધીન)
મુદ્રક - કાન્તિલાલ ડાહ્યાભાઈ પટેલ મંગલ મુદ્રણાલય રતનપળ, ફતેહભાઈની હવેલી, અમદાવાદ,

Page #4

અમેાવાસ્ત્ર !
અનાદિ કાલીન કષાયાની જડને જડમૂળમાંથી ઉખેવા મા-નમ્રતા સહુન શીલતા વગેરે ગુણેનની જરૂર રહેવાની. સંસારના મૂળમાં કષાય પડયા છે. કષાયની કાલીમા—કાળ-જામાં લાગેલી હાય તે ઉજજવળતા પમાય કયાંથી ?
ક્ષમા છે જીવનનુ નવનીત. મૃદુતા વિના માનવતા શાભતી નથી. જીવનમાં પ્રગતિ મેળવવા નમ્ર ખનવું જરૂરી છે.
નમ્ર ઝાડ નદીમાં ખેંચે. અઙ ઉડી જાય.' નમ્રતામાં પ્રભુતા વસે’આ બધી લેાકેાતિએ વ્યવહાર અને ધમ માગમાં પણ અતિ ઉપયોગી છે અને અપનાવવા જેવી છે.
મેાક્ષ મા'ના અનુયાયી જીવા માટે તે ક્ષમા-નમ્રતા વગેરે ગુણા અતિ ઉપયોગી છે. ક્ષમાભાવ કયારે પ્રકટે ? સાધન વિના સાધ્ય સિદ્ધિ થઇ શકતી નથી. જાણતાં અજાગુતાં કેાઈની સાથે ક્રોધ થઇ ગયા હાય, વેરના ભાવ જાગી ગયેા હાય અથવા પાપકારી કાઈ પણ પ્રવૃત્તિમાં પગ મૂકાઇ ગયા હૈાય તે સમયે ‘મિચ્છામિ દુક્કડમ્ 'ના અમાઘાસ્ત્ર દ્વારા પાપની વિષ વેલને મૂળમાંથી કાપી શકાય છે. ક્ષમાભાવ પ્રકટાવવા અને કષાયાને કાઢવા મિચ્છામિ દુક્કડમ્ ’ અત્ય’ત ઉપયોગી સાધન છે.
પ્રસ્તુત પુસ્તકમાં વિદ્વાન મુનિરાજશ્રીએ · મિચ્છામિ દુક્કડમ્'ના ઊંડા મને ખૂબજ સુંદર રીતે વધુ ન્યા છે. પ્રાર’ભમાં ‘મિચ્છામિ દુક્કડમ્'ની ઉપચાગિતા, એના ભાવાથ

Page #5

વિશદ રીતે વર્ણવી પાછળથી ૧૧ પ્રકારે “મિચ્છામિ દુક્કડમૂ'ના હૃદયસ્પર્શી પાઠો મૂક્યા છે. એમાં પણ પરમાત્માના વિશેષણને સ્પર્શતે ક્ષમાને ભાવ ખૂબજ સુંદર રીતે બતાવ્યો છે.
પ્રસ્તુત ગ્રંથ કેવળ વાંચવા માટે ગ્રંથ નથી પણ સ્વાધ્યાય ગ્રંથ છે. પ્રભાતના પ્રથમ પ્રહરે–અને સાંજે સૂતી; વખતે–આ પુસ્તકને હાથમાં રાખી મુમુક્ષુ આત્માઓએ ભાવપૂર્વક દુષ્કૃતની ક્ષમા યાચવી નતમસ્તકે “મિચ્છામિ દુકકડમ” માગતા રહેવું.
કષાયની કલુષિતતાને-ભવભ્રમણની ભેદી જાળનેઉછેદવા માટે આ પુસ્તકનું વાંચનમનન નિદિધ્યાસન અત્યંત જરૂરી છે.
“
મિચ્છામિ દુક્કડમ'ના મર્મને સુંદર રીતે રજુ કરનાર મુનિરાજશ્રી ખરેખર ! આત્માભિમુખ બનેલા છે. ઉત્કટ. ત્યાગી-નિસ્પૃહી છે. સ્વયં જે ભાવેને જીવનમાં વણ શક્યા. છે એજ ભાવેને પુસ્તકમાં કલમ દ્વારા ઉતાર્યા છે.
બને તેટલી વધુ વેળા આ પુસ્તકનું વાંચન નિયમિત કરવું હિતાવહ છે. દશાપોરવાડ સેસાયટી
મુક્તિદ્વાર” જેન ઉપાધ્યાય પાલડી અમદાવાદ-૭ કા. શુ ૮ ૨૦૩૪
પન્યાસ રાજેન્દ્ર વિજય ગણી

Page #6

શ્રી શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથાય નમઃ
- શ્રી ગુરવે નમઃ મુમુક્ષુ અને મિચ્છામિ દુક્કડ
મુમુક્ષુ અને મિચ્છામિ દુક્કડં અલગ અલગ રહી શકતા નથી. શરીરની છાયાની જેમ મુમુક્ષુ અને મિચ્છામિ દુક્કડં રહે છે. જે મુમુક્ષુના જીવનમાં મિચ્છામિ દુક્કડંનું પ્રધાન સ્થાન નથી છે તે સાચે મુમુક્ષુ જ નથી. મેક્ષના એવરેસ્ટ શિખર ઉપર ચઢવા આ મિચ્છામિ દુક્કડ રૂપી મિત્રની મદદની જરૂર પડે જ છે. જે મિચ્છામિ દુક્કડને પિતાને પરમ પ્રિયમિત્ર બનાવતું નથી તે મોક્ષ મેળવી શક્ત નથી. મોક્ષયાત્રામાં આ મિત્રની પગલે-પગલે જરૂર પડે છે. તેથી મોક્ષયાત્રાના ઇરછુએ આ મિચ્છામિ દુક્કડે મિત્ર સાથે પાકી દોસ્તી બાંધવી જોઈએ.
અત્યાર સુધીમાં જે અનંતા જ મેક્ષમાં ગયા, ભવિષ્યમાં અનંતા જ મેક્ષમાં જશે અને વર્તમાનમાં મેક્ષમાં જઈ રહ્યા છે તે આ મિચ્છામિ દુક્કડની પરમકૃપાથી જ.
' મોક્ષના અસંખ્યય વેગમાંથી જે આ એકજ મિચ્છામિ દુક્કડં ને કાઢી નાંખીએ તે બાકીના તમામ મે ગે મેક્ષ અપાવવા અસમર્થ બની જાય. આ એક જ મિચ્છામિ દુકકતું ને વેગ સઘળાયે વેગને સફળ

Page #7

બનાવનાર છે. મિચ્છામિ દુક્કડં પ્રત્યેક મુમુક્ષને ઘેષણ કરીને કહે છે કે હે મુમુક્ષુઓ! જે તમારે મિક્ષ જઈ તે હેય તે મારા શરણે આવે. હું તમને મેક્ષ અપાવવાની ગેરંટી આપું છું. જેણે ભાવથી મારું શરણું સ્વીકાર્યું તેને મેં મેક્ષ અપાવે જ છે. મેક્ષના તમામ વેગોને આગેવાન હું જ છું. મારી મહેરબાની વગર કઈ બીજો મેક્ષગ કેઈને પણ મોક્ષ અપાવી શકતું નથી. મારું સ્વરૂપ ગૂઢ છે. તેથી મારા ગૂઢ સ્વરૂપને, મારા મહત્વને મારા મહિમાને મારી પ્રચંડ શક્તિને નિકટ મેક્ષગામી સૂમ બુદ્ધિશાળી જીવે જ જાણી શકે છે. હું બહુ જાહેર રમાં આવતું નથી. હું મોટેભાગે ગુપ્ત રહીને જ મુમુક્ષુએને મદદ કરું છું. જેના હૃદયમાં મારું સ્થાન તેનું સ્થાન મેક્ષમાં નિશ્ચિત જાણવું. જ્યાં સુધી મુમુક્ષુએ મને હૃદયમાં ધારણ કર્યો નથી ત્યાં સુધી તેનું કદીએ ઠેકાણું પડતું નથી. મારી જેણે સમ્યમ્ આરાધના કરી તેણે અનંતની યાત્રા કરી સમજે.
તપ જ૫ જ્ઞાન ધ્યાન સંયમ સાધનાને સફળ બનાવવાનું કામ મારૂં છે.
છ અક્ષરોને મારે દેહ છે. તેથી તેમાંથી એક પણ અક્ષરરૂપી અવયવની જો તમે અવજ્ઞા કે અનાદર કરશે તે મારા સમસ્ત દેહની અવજ્ઞા કે અનાદર કર્યો ગણાશે. હું તે તેના ઉપર જ પ્રસન્ન થાઉં છું કે જે મુમુક્ષુ

Page #8

મારા એકેક દેહની પૂર્ણ પ્રેમથી પૂજા કરે. કેમકે મારો દેહને એકેક અવયવ ખુબજ મહત્વનું છે. તેથી એક ખંડિત થતાં બીજા પાંચે અવયવે ખંડિત બની જાય છે. જેમ અઢાર હજાર શિલાંગરથમાંથી એકપણ શિલાંગનું ખંડન કરનારે કે અનાદર કરનારે સાધુ વાસ્તવમાં સંપૂર્ણ અઢાર હજાર શિલાંગરથનું ખંડન કરનારે છે
હવે મિચ્છામિ દુક્કડંના એકેક અક્ષરના અર્થને વિચાર કરીએ.
ગશાસ્ત્રમાં પૂજ્યપાદ કલિકાલ સર્વજ્ઞ હેમચંદ્ર સૂરીશ્વરજી મહારાજાએ “
મિચ્છામિ દુક્કડ ના એકેક અક્ષરને અર્થ નીચે પ્રમાણે કર્યો છે. મિ – માદેવતા–નમ્રતાના અર્થમાં છે. મિ ભાવ નમ્રતાને
સૂચક છે. તેથી મૃદુ બનવા માનને ત્યાગ અનિવાર્ય છે. છ – દોષને રોકવાના અર્થમાં છે. આ “છ” કહે છે કે દેનું સેવન ચાલુ રાખીને સાથે મિચ્છામિ દુક્કડું
નહિ દેવાય. તેથી તું ષ સેવન પ્રથમ બંધ કર. મિ – મર્યાદાના અર્થમાં છે. સંયમની કે ધર્મની મર્યાદામાં
રહીને જ સાચે મિચ્છામિ દુક્કડં દેવાય. ચારિત્રની કે ધર્મની મર્યાદાઓનું ઉલઘન કરીને તે દેષ સેવ્યો. હવે પુનઃ ધર્મની કે ચારિત્રની મર્યાદામાં આવીને મિચ્છામિ દુક્કડં દેવાને છે. તેની બહાર રહીને દીધેલે મિચ્છામિ દુક્કડું મિથ્યા જાય છે. તેનું કાંઈ જ ફળ મળતું નથી.

Page #9

દ - દુષ્કૃત કરનારા એવા મારા આત્માની હું નિંદા કરૂં
છું. હું શબ્દ દુષ્કૃતની નિંદા કરવાના અર્થમાં છે. તેથી પિતાના આત્માને ધિક્કારવાને કે-“મારા આત્માને ધિક્કાર છે કે જેણે આવું ભયંકર દુષ્કૃત–પાપ કર્યું. હું મહાપાપી છું' હું મહા દુર્ગણ શિરેમણિ હું મારા જે જગતમાં આ મહાપાપી બીજે કેણ હશે? “હું અકાર્યકારી-મહા અધમી છું” આવી રીતે પિતાના આત્માની નિંદા કરતાં
કરતાં મિચ્છામિ દુકકડે દેવાને છે. - – કૃત મયા પાપ! પાપ કર્યું છે એના સ્વીકારનું
પ્રતિક છે. કરેલા પાપના કે દેષના સમ્યગ્ર સ્વીકાર વગર દીધેલે મિચ્છામિ દુક્કડં નિષ્ફળ જાય છે. કરેલા પાપને કે દોષને સ્વીકાર કરે નથી, પિતાની જાતને નિર્દોષ માનવી છે, કરેલા અપરાધને ઈન્કાર કરો છે, દેશને સ્વીકાર કરતાં ખેટાં બહાનાં કાઢવાં છે, જાણીને અપરાધ કર્યો હોય અને કહેવું છે કે મેં અજાણતાં અપરાધ કર્યો છે. માટે અપરાધ કર્યો હોય તેને નાને માની–અલ્પ માની, સામાન્ય માની સ્વીકાર કરે, પિતાની હલકાઈ થવાના ભયે થયેલા અપરાધને કબુલે નહિ, કબૂલવામાં ગલ્લાં-તલાં કરે, મહા મુશ્કેલીએ પિતાને અપરાધ કબૂલ કરે તે મિચ્છામિ દુકાકડું દેવાના સાચા લાભથી વંચિત રહે છે.

Page #10

– પુનઃ હું એવું દુષ્કૃત નહિ કરૂં એવા નિશ્ચયને
સૂચક છે. હદયમાં દુષનિવર્તનને ભાવ નથી, પુનઃ એને એ દેષ સેવવાનું મન છે તે દીધેલે
મિચ્છામિ દુક્કડં સફળ થતું નથી. પુનઃ દેષ અકરણને ભાવ હૃદયમાં જોઈએ. ના, હું તે
દેષ એવું પણ ખરે, મારું કાંઈ નક્કી નહિ. આવા દઢ નિશ્ચય વગર દીધેલે મિચ્છામિ દુક્કડે મક્ષ દાયક બનતું નથી.
મિચ્છામિ દુક્કડં દેતી વખતે હૃદયમાં દેષ પ્રત્યે એટલી બધી ભયંકર ધૃણુ–દુર્ગા છા જોઈએ કે હવેથી–આજથી–આજ સમયથી દેશ સેવું જ નહિ, પ્રાણાંત કચ્છમાં પણ દેષ સેવું નહિ. મારા ઉપર દુઃખના ડુંગર તૂટી પડે તે પણ ફરીથી આવું પાપ કરૂં નહિ.” આનું નામ સાચો મિચ્છામિ દુક્કડં. હવે સમસ્ત મિચ્છામિ દુક્કડંને ભેગે અર્થવિચારીએ
સ્વેચ્છની માફક મેં જે દુષ્ટ આચારણ પાપ કર્યું તેને માન મૂકી, દેષને રોકી, ધર્મની મર્યાદામાં રહી, દેકારી મારા આત્માની નિંદા કરતે, મા અપરાધને કબુલ કરતે તે પાપથી હું પાછો
આ મિચ્છામિ દુક્કડે અર્થ આત્માના પ્રદેશ આ પ્રદેશ ભાવિત થવું જોઈએ. મિચ્છામિ દુક્કડ દેતી મુ. મિ. દુ. ૨

Page #11

વખતે તેને અનુરૂપ વેશ્યા (ભાવ) પ્રગટ થવી જોઈએ.
મિચ્છામિ દુક્કકડની લેશ્ય આવી જાય તે મેક્ષલક્ષમી દૂર નથી. બહુજ સૂફમ આ પ્રક્રિયા છે. પણ તીવ્ર સંવેગ આવ્યા પછી આ સૂક્ષમ પ્રક્રિયા આવતાં વાર લાગતી નથી. તીવ્ર સંવેગ વિના તે સાચી મિચ્છામિ દુકકકર્ડની પ્રક્રિયા છેટી જ રહે છે. હવે મિચ્છામિ દુક્કડના એકેક અક્ષર અને તેના અર્થમાં ચિત્તને ઉપગ રાખી ચાલે આપણે આ જન્મમાં અને પૂર્વના અન્ય જન્મમાં કરેલા દુષ્ક
બદલ હૃદયપૂર્વક મિચ્છામિ દુક્કડં દઈએ(૧) હે દેવાધિદેવ ! આજ સુધીમાં તારી આજ્ઞાવિરુદ્ધ જે
કાંઈ મન વચન કાયાર્થી કર્યું કરાવ્યું અનુમવું હોય
તેને મિચ્છામિ દુક્કડું (૨) હે ત્રિભુવનગુરૂ! જાણતાં-અજાણતાં, રાગ દ્વેષ મેહને,
અજ્ઞાન લેભને, વિષય કષાયને, અને પ્રમાદને આધીન બની તારી, તારા સંઘની, તારા પ્રવચનની, જિનમંદિરની, જિનમૂર્તિની, શત્રુંજયાદિ તીર્થોની, જ્ઞાનજ્ઞાનીની, ગુણીની, ઉપકારીઓની, જ્ઞાનના સાધનની મેં આશાતના-અવિનય કર્યો હોય તે મિચ્છામિ
દુક્કડં.
(૩) હે ત્રિભુવનનાથ ! તારા સિવાય બીજા દેવનાં મેં
દર્શન કર્યા, વંદન કર્યા, સેવા-ભકિત–પૂજા કરી, સ્તવ્યા, સત્કાર-સન્માન કર્યો, મહિમા કર્યો, પ્રશંસા

Page #12

૧૧
કરી, અનુમેાદના કરી, ધ્યાન કર્યુ, ગુણુગાન ગાયાં, તેઓનું નામ સ્મરણ કર્યુ, તેની આજ્ઞા માની, તેઓની આગળ નાચ કર્યુ, નાટક કર્યું", તેઓની અલકારપૂજા–વસ્ત્રપૂજા, ગીત વાજિંત્ર પૂજા નાદપૂજા કરી, તેઓને જોઈ ખુશ થયા, તેને જ સાચા દેવ માન્યા, તેએ આગળ પ્રાથના કરી, સ્તુતિ કરી, તેઓને પરમ ઉપાસ્ય, પરમ આરાધ્ય, પરમ શરણ્ય, પરમ ધ્યાતવ્ય, પરમપૂજ્ય, પ્રાતઃસ્મરણીય, પરમ નમસ્કરણીય પરમ શ્રધ્ધેય, પરમ આદરણીય માન્યા તે અદલ મિચ્છામિ દુક્કડ
(૪) હૈ ત્રિભુવન ધણી ? છતા સંગે મે' પ્રમાદવશ, અનાદરકારણે, તારા પ્રત્યેના દ્વેષના કારણે, સાંસારિક ઉપાધિના કારણે, કૌતુકને વશ મૈં... તારાં દન-વંદન.પૂજન—સત્કાર-સન્માન–પન-સ્મરણ, ધ્યાન, સ્તુતિ, સ્તવના, ગીતગાન, નૃત્ય, નાટક, અલંકારપૂજા, વસ્ત્રપૂજા, નાદપૂજા, સ્નાત્ર મહેાત્સવ, મહાપૂજા, શાન્તિસ્નાત્ર, અષ્ટોત્તરીસ્નાત્ર, અર્હદપૂજન, તારાં મદિરાના નવનિર્માણુ, તારી મૂર્તિનાં નવનિર્માણુ, તારા મદિરાના જિષ્ણુ દ્વાર, તારી આજ્ઞાનું પાલન, તારા વચનના આદર, તારી વાણીનું શ્રવણુ, શ્રદ્ધાન, કૌતન, તારો મહિમા, તારી વાણીના મહિમા વગેરે ન કર્યા’ તેના મિચ્છામિ દુક્કડ

Page #13

(૫) હે ત્રિભુવન નેતા ! તારે અને તારા સંઘને
તારા પ્રવચનને, તારા ધર્મને, સુગુરૂઓને, ગણધર ભગવંતને, આચાર્ય ભગવંતને, ઉપાધ્યાય ભગવં. તેને, તપસ્વીઓને, સંયમી પુરુષોને, ગુણીજનેને જેટલા પ્રમાણમાં આદર-સત્કાર કરવા જોઈએ તેટલે
ન કર્યો તેને મિચ્છામિ દુક્કડ (૬) હે ત્રિભુવન સ્વામિ! છતી શક્તિએ મેં તારા સંઘની..
તારા શાસનની, મંદિર-મૂર્તિઓની, શત્રુંજ્યાદિ તીર્થોની, તારા આગની, દેવદ્રવ્યની, ગુરૂદ્રવ્યની, જ્ઞાનદ્રવ્યની, સાધારણ દ્રવ્યની રક્ષા ન કરી, ઉપેક્ષા
કરી તેને મિચ્છામિ દુકકડ (૭) હે નિષ્કારણ બંધુ? છતી શક્તિએ મેં તન મન ધનથી
સાત ક્ષેત્રોની ભક્તિ ન કરી તેને મિચ્છામિ દુક્કડમ (૮) હે ત્રિભુવન બાંધવ! છતી શક્તિએ મેં તારા પ્રવચ
નની ઉન્નતિ, તીર્થની ઉન્નતિ, સંઘની ઉન્નતિ ન કરી તેને મિચ્છામિ દુક્કડું હે જગદાધાર ! છતી શક્તિએ મેં સાઠવીએ અને
સતીઓના શીલની રક્ષા ન કરી તેને મિચ્છામિ દુકકડ (૧૦) હે અનાથના નાથ! છતી શક્તિએ મેં દાન ન દીધું,
શીલ ન પાળ્યું, તપ ન કર્યો, ભાવ ધર્મની આરા ધના ન કરી તેને મિચ્છામિ દુક્ત

Page #14

(૧૧) હે અશરણના શરણ! સાચી શક્તિએ મેં સુપાત્રદાન,
અનુકંપા દાન, અભયદાન ધર્મદાન, જ્ઞાનદાન, ઉચિત
દાન ન દીધું તેને મિચ્છામિ દુક્કડે (૧૨) હે અબંધુના બંધુ ! છતી શક્તિએ તારાં પંચકલ્યા
કે ન ઉજવ્યાં, તારાં પાંચ કલ્યાણકેની આરાધના ન કરી, તારાં પાંચે કલ્યાણકાના ભવ્ય વરઘેડા ન
કાઢયા, ન જેયાન વરઘેડામાં ગયે તેને મિચ્છામિ દુક્કડું (૧૩) હે અસહાયના સહાય ! છતી શક્તિએ રથયાત્રાને,
જલયાત્રાને વરઘેડે ન કાઢયે, દિક્ષાથીઓના વરઘેડા ન કાઢયા, તપસ્વીઓના વરઘોડા ન કાઢયા, ન જોયા ન તે વરઘોડામાં ગયે, છતી શક્તિએ શાસ
નની શોભા ન વધારી તેને મિચ્છામિ દુક્કડું (૧૪) ત્રિભુવન પિતા! છતી શક્તિઓ પર વાદીઓના
પડકારને ન ઝીલ્ય, પરવાદીઓને છતી શક્તિએ પરાજિત ન કર્યો, તેથી જિનશાસનની છાયાને ઘાત
કર્યો તેને મિચ્છામિ દુક્કડું (૧૫) ત્રિભુવન માતા! છતી શક્તિએ તારા પ્રવચનનું
માલિન્ય ન અટકાવ્યું, પ્રવચનની અવહીલના કરી
કરાવી-અનુદી તેને મિચ્છામિ દુક્કડું (૧૬) ત્રિભુવન રક્ષક! છતી શક્તિએ સાધર્મિકેની ભકિત,
બહુમાન ન કર્યું, તેઓને ઉદ્ધાર ન કર્યો, સંકટમાં

Page #15

તેઓને મદદ ન કરી, તેઓને ધર્મસધાનામાં સહાય
ન કરી તેને મિચ્છામિ દુક્કડ (૧૭) હે સકલજીવજંતુ વત્સલ! છતી શક્તિએ મેં આદ
રથી સંઘપૂજન, ગુરૂપૂજન, જ્ઞાનપૂજન ન કર્યો તેને
મિચ્છામિ દુક્કડં. (૧૮) હે વિશ્વ હિતકારી ! છતી શક્તિએ મેં તારાં આગમે.
લખ્યાં–લખાવ્યાં નહિ, જ્ઞાન ભંડારો કર્યા કરાવ્યા નહિ, જ્ઞાનભંડારની રક્ષા ન કરી તેને મિચ્છામિ,
દુક્કડં. (૧૯) હે સર્વજીના હિતચિંતક! છતી શકિતએ છરિ
પાળતા સંઘે કાયા નહિ, છ'રી પાળતા સંઘનું સામૈયું ન કર્યું, સંઘના સામૈયામાં ન ગયે, સંઘની ઉત્તમ પ્રકારના આહાર પાણીથી ભકિત ન કરીસંઘને ઉતરવા માટે ઉત્તમ વ્યવસ્થા ન કરી, સંઘને
વળાવવા ન ગયે તેને મિચ્છામિ દુક્કડં. (૨૦) હે ત્રિભુવન શણગાર !' છતી શકિતએ તારો મહિમા,
તારા ધર્મને મહિમા, તારા પ્રવચનને મહિમા, તારા સંઘને મહિમા, તારી વાણુને મહિમા, નવકાર મંત્રને મહિમા, નવપદને મહિમા, ધર્મદાતા ગુરૂ એને મહિમા ન કર્યોન વધાર્યો તેને મિચ્છામિ
દુક્કડં. (૨૧) હે ત્રિભુવન ભૂષણ! છતી શકિતએ તારી સ્તુતિ

Page #16

૧૫
તારા આગમની સ્તુતિ, ગુરૂસ્તુતિ ગુણીજનાની સ્તુતિ ન કરી તેના મિચ્છામિ દુક્કડ,
(૨૨) હે ત્રિભુવન સુખકારી ! છતી શક્તિએ વિધિપૂર્વક તારી આગળ મે ચૈત્યવવંદન, દેવવંદન પ્રદક્ષિણા, પ્રણામ, પૂજા, પ્રાથના ન કરી તેને મિચ્છામિ દુક્કડ, (૨૩) હૈ ત્રિભુવન હિતકારી ! તારા મંદિરની ૮૪ આશાતનાઓમાંથી કોઈપણ આશાતના મારાથી જાણતાં— અજાણતાં થઈ ગઈ હૈાય તે મિચ્છામિ દુક્કડ
(૨૪) હે ત્રિભુવન નાયક ! મેં અનાડી અની તારા ત્રિભુવન નાયકપણાને સ્વીકાર ન કર્યાં તેને મિચ્છામિ
દુ
(૨૫) હૈ ત્રિભુવન તારક ! મે અશ્રધ્યેયની શ્રદ્ધા કરી, પૂજ્યની પૂજા કરી, અપ્રશ'સીયની પ્રશ ંસા કરી. અસેવનીયની સેવા કરી, ઉપાસ્યની ઉપાસના કરી, અધ્યાતવ્યનું ધ્યાન ધર્યું' તેના મિચ્છામિ દુક્કડં
(૨૬) હે પરમપુરુષ ! મેં તારા કરતાં બીજા દેવા વગેરેને માટા-મહાન માન્યા, તેના મહિમા કર્યાં. તેઓની મૂર્તિઓ-મંદિરો બનાવ્યા તેના મિચ્છામિ દુક્કડ
(૨૭) હું પરોપકાર વ્યસની ! કુદેવને સુદેવ, સુદેવને કુદેવ, સુગુરૂને *ગુરૂ, કુગુરૂને સુગુરુ, કુધર્મ'ને સુધર્મ, સુધમ ને કુમ, પુણ્ય માનિ પાપ મા, પાપ

Page #17

માર્ગોને પુણ્ય માર્ગો, આશ્રવને સંવર, સંવરને આશ્રવ, જીવને અજીવ, અજીવને જીવ, સચેતનને અચેતન, અચેતનને સચેતન, ભવના હેતુઓને મેક્ષના હેતુઓ, મેક્ષના હેતુઓને ભવન હેતુઓ, રૂપીને અરૂપી, અરૂપીને રૂપ, નિત્યને અનિત્ય, અનિત્યને નિત્ય, કર્તવ્યને અકર્તવ્ય, કર્તવ્યને અકર્તવ્ય, શુચિને અશુચિ, અશુચિને શુચિ, સંયમીને અસંયમી, અસંયમીને સંયમી, પૂજ્ય અપૂજ્ય, અપૂજ્યને પૂજ્ય, અતપસ્વીને તપસ્વી, તપસ્વીને અતપસ્વી, બ્રહ્મચારીને અબ્રહ્મચારી, અબ્રહ્મચારીને બ્રહ્મ ચારી, ત્યાગીને અત્યાગી, અત્યાગીને ત્યાગી, વૈરાગીને અવૈરાગી, અવૈરાગીને વૈરાગી, દાનીને અદાની, અદાનીને દાની, માનનીયને અમાનનીય, અમાનનીયને માનનીય માન્યા તેને હાર્દિક મિચ્છામિ દુકકડે
(૨૮) હે અચિન્ય ચિંતામણિ! મેં ઉપકારીઓ ઉપર
અપકાર કર્યો, ઉપકારીઓના ઉપકારને ભૂલી ગયે, તેઓના ઉપકાને નિરંતર મૃતિપથમાં ન રાખ્યા, ઉપકારીઓની નિંદા, અવજ્ઞા, તિરસ્કાર કર્યો. ઉપકારીએને સંકટમાં સહાય ન કરી, તેઓનું ગૌરવ ન કર્યું, તેઓને મહિમા ન કર્યો, તેઓની સ્તુતિ ન
ન કરી, તેઓના વચનને અનાદર કર્યો, તેઓને | . ઉચિત વિનય, સેવા-ભક્તિ ન કરી, તેઓ ઉપર

Page #18

૧૭
બહુમાન ન ધર્યું તેને મિચ્છામિ દુક્કડં.
(૨૯) હે સકલમને રેથ સુરતરુ ! મેં બીજાઓના ઉત્કર્ષમાં
ઈર્ષ્યા કરી, અપકર્ષમાં આનંદ પામે, બીજાઓના સુખ-સંપત્તિનો નાશ કર્યો, તેઓના દુઃખમાં રાજી થ, જાણીને બીજાઓને દુઃખી કર્યા, અશાતા ઉપજાવી, અસમાધિ ઉપજાવી, શોક સંતાપ કરાવ્યા, તેઓ ઉપર ખોટા આક્ષેપ લગાવ્યા, તેઓની નિંદા કરી તેઓને હલકા પાડયા, તિરસ્કાર કર્યા, કડવાં વચન સંભળાવ્યાં, ગાળે દીધી, તેઓની ખાનગી વાત જાહેર કરી દીધી, તેઓ ઉપર ખૂબ કેધ કર્યો, તેઓની આગળ ખૂબજ અભિમાન કર્યું, તેઓને બેટી સલાહ આપી, બેટે રસ્તો બતાવ્યું, તેઓને ઠગ્યા, તેઓને વિશ્વાસઘાત કર્યો, અન્યાય કર્યો, તેઓને વચન આપીને ફરી ગયે, તેઓ વિરુદ્ધ બેટા
લેખ લખ્યા, તેઓની સંપત્તિ લુંટી લીધી, તેઓને લાભમાં અંતરાય કર્યો, ભેગ–ઉપગમાં અંતરાય કર્યો, તેઓ સાથે ઝગડાલડાઈ-કંકાસ કર્યો, નારદવેડા કરી તેઓને આપસ આપસમાં લડાવી માર્યા, તેઓ સાથે વેર-વિરોધ રાખે, તેઓ સાથે અબોલા લીધા, તેઓ ઉપર દ્વેષ, તેઓના વંશ, કુલને નાશ કર્યોકરાવ્યો, તેઓ ઉપર મંત્ર-તંત્રોના પ્રવેશ કર્યા આવા દુષ્ટ કાર્યોને મિચ્છામિ દુક્કડં.

Page #19

૧૮
(૩૦) હે દયા સાગર ! મેં બી જાઓને દાન દેતાં, શીલ
પાળતાં, તપ કરતાં, વ્રત-નિયમ લેતાં–પાળતાં, જ્ઞાનધ્યાન કરતાં, સામાયિક-પ્રતિક્રમણ પિષધાદિ ક્રિયાઓ કરતાં, જિનપૂજા-ભક્તિ કરતાં ગુરૂ ભકિત કરતાં, સાધર્મિક ભક્તિ કરતાં, સંઘભકિત-પૂજા કરતાં, ગુરૂ પૂજન, જ્ઞાનપૂજન, સાધર્મિક વાત્સલ્ય કરતાં, તપસ્વીએનું બહુમાન કરતાં, દીક્ષાર્થીઓનું બહુમાન કરતાં, સુગુરૂઓનાં સામૈયાં કરતાં, જિનેન્દ્ર મહત્સવ કરતાં જિનમંદિર બંધાવતાં, જિનમૂર્તિ ભરાવતાં, અંજન શલાકા-પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ કરતાં, રથયાત્રાના-જલયાત્રાના વરઘોડા કાઢતાં, દીક્ષા મહોત્સવ કરતાં, દીક્ષા લેતાં, દક્ષા પાળતાં જે અંતરાય કર્યો, વિકને નાંખ્યાં તે બદલ હાદિક મિચ્છામિ દુક્કડં.
(૩૧) હે દીનબંધુ! તારા સંઘ અને શાસનને શત્રુ બની
તારા સંઘ અને શાસનનું અનિષ્ટ કર્યું તેને હાર્દિક
મિચ્છામિ દુક્કડ. (૩૨) હે ત્રિભુવનેક મંગલ! આ જન્મમાં, ગત
જન્મમાં કાંઈ પણ જાણતાં-અજાણતાં રાગ દ્વેષને, અજ્ઞાન–લેભને આધીન બનીને છકાયના જીવેનું અમંગલ-અશુભ મન વચન કાયાથી કયું કરાવ્યું
અનુમધું હોય તે હાર્દિક મિચ્છામિ દુક્કડ. (૩૩) હે લેક પ્રદીપ ! તારા આગમ વિરુદ્ધ કાંઈ પણ

Page #20

૧૯ બેલ્ય, લખ્યું તેને મિચ્છામિ દુક્કડં. (૩૪) હે લેક પ્રદ્યોતકર ! છતી શકિતએ શ્રત ભયે નહિ,
ભણીને પ્રમાદથી ભૂલી ગયે, છતી શકિતએ શ્રુતને સાચવ્યું નહિ, માત્ર સૂત્ર ભયે, માત્ર અર્થ ભયે, સૂત્ર ભર્યો, પણ તેને અર્થ ન ભણે, અર્થ ભ, પણ મૂલ સૂત્ર ન ભણે, ભણીને બીજાઓને ભણાવ્યું નહિ, સૂત્રના અર્થની અનુપ્રેક્ષા ન કરી, શ્રુત ભણતાં ભણાવનાર ગુરૂને વિનય–ભકિત-બહુમાન ન કર્યું, ગુરૂનું નામ છૂપાવ્યું, અકાલે ભ, કાલે ન ભયે, ઉપધાન-ગેદવહન કર્યા વગર ભર્યો
તેને મિચ્છામિ દુક્કડં. (૩૫) હે શિવમાર્ગ દર્શક! મેં સમ્યગ યથાશકિત જ્ઞાના
ચાર, દર્શનાચાર, ચારિત્રાચાર, તપાચાર અને વિયચારનું પાલન ન કર્યું, ન કરાવ્યું, ન અનુમવું
તેને મિચ્છામિ દુક્કડં. (૩૬) હે શિવભવાટવી લંઘન સાર્થવાહ! જેટલા પ્રમાણમાં
શુદ્ધ દેવગુરૂ ધર્મનું બહુમાન કરવું જોઈએ તેટલા પ્રમાણમાં મેં બહુમાન ન કર્યું, ન કરાવ્યું તેને
મિચ્છામિ દુક્કડં. (૩૭) હે દુઃખી જનવત્સલ! દુખી જીની, પૂરપીડિતા
છની છતી શક્તિએ સાર સંભાળ ન કરી તેને મિચ્છામિ દુકકડ.

Page #21

૨૦
(૩૮) હે શરણાગત વત્સલ ! વિશ્વાસથી મારા શરણે
આવેલાઓનાં ગળાં કાપ્યાં, દ્રોહ કર્યા, ભવભયથી મારા શરણે આવેલાઓને ભવસાગરમાં ડૂબાડયા, પાલનીયનું પાલન ન કર્યું પ્રાણીઓને રીબાવ્યા, ત્રાસ આપ્યા, માર્યા, પીટયા, ભૂખ્યા, તરસ્યા રાખ્યા, બંધને બાંધ્યા, જેલમાં નાંખ્યા, નંખાવ્યા, કૂર મશ્કરી કરી અંગે પાંગ કાપ્યાં, કપાવ્યાં, હિંસકેને હિંસા કરવાનાં સાધને આપ્યાં, મૃત્યુથી ભયભીત ઇને છતી શક્તિએ બચાવ્યા નહિં, માંદા મનુષ્યોની, પશુઓની સાર સંભાળ ન કરી. તે બદલ હાર્દિક
મિચ્છામિ દુકકડે. (૩૯) હે આમ શિરોમણિ ! મેં આ જન્મમાં-ગત, જન્મમાં
ધર્મદ્રોહ, સંઘદ્રોહ, શાસનદ્રોહ, મિત્રદ્રોહ, પિતૃદ્રોહ,
ભાતૃદ્રોહ વગેરે કર્યો તેને મિચ્છામિ દુક્કડ. (૪૦) હે નિઃસ્પૃહ શિરોમણિ! મેં ધન-ધંધામાં, સ્ત્રીઓમાં
પુત્ર-પરિવારમાં, રમતગમતમાં, નાટક નૃત્ય જેવામાં, ખાવા-પીવામાં અલંકાર-વસ્ત્રોમાં, બંગલા, બાગબગીચા–મોટર-લગ્નાદિ-મહત્સવમાં જેટલે રસ લીધે તેટલે રસ તારી સેવામાં, સુગુરૂઓની સેવામાં, શાસન સેવામાં, સંઘ સેવામાં, સાધર્મિક ભક્તિમાં, જ્ઞાન
ધ્યાનમાં, તપ ત્યાગમાં ન લીધે તેને મિચ્છામિ દુક્કડ. (૪૧) હે સર્વગુણગણુ ચક્રવતી ! અદર્શનીયનું દર્શન,

Page #22

૨૧
અશ્રવણીયનું શ્રવણ, અપ્રશ ંસીયની પ્રશ ંસા, અપડૅ નીયનું પઠન, અભક્ષ્યનું ભક્ષણ, અપેયનુ પાન,, અગમ્યનું ગમન, અકતવ્યનુ` કરણ, અસ્મરણીયનુ સ્મરણ વગેરે કર્યું. તેના મિચ્છામિ દુક્કડ',
(૪૨) હે અનંતગુણુ નિધાન ! વિધિમાર્ગનું પ્રતિપાદન ન કર્યું, અવિધિના નિષેધ ન કર્યાં, વિધિને રાગપક્ષપાત ન કર્યાં, વિધિમામાં ખીજાઓને જોડવા પ્રયત્ન ન કર્યાં, વિધિપૂર્વક ક્રિયા કરનારાએની અનુમાઇનાપ્રશ ંસા ન કરી અને મેં અવિધિથી અનાદરથી શુન્ય ચિત્તે ક્રિયાઓ કરી તેના મિચ્છામિ દુક્કડં.
(૪૩) હે અનંત ગુણસાગર ! મેં તને જેની તેની સાથે સરખાવ્યા-તુલના કરી તેના મિચ્છામિ દુક્કડ'.
(૪૪) હૈ સમતાના સાગર ! મેં સયમ લઈ સમતાની સાધના ન કરી, મમતાના માહ ન છેાડચા તેના મિચ્છામિ દુક્કડં.
(૪૫) હું ક્ષમામૂર્તિ ! હું સયમ લઈને ક્ષમાશ્રમણ કહેવરાવવા છતાં ક્ષમામૂર્તિ ન બન્યા તેના મિચ્છામિ દુક્કડ'.
(૪૬) હૈ સાક્ષાત્ તપેામૂર્તિ ! હું દૌક્ષા લઈને પણ તપ રૂપી ભગવાનની સેવા કરવાને બદલે વારંવાર ખાવા.. પીવામાં પાવરધા બન્યા તેના મિચ્છામિ દુક્કડ

Page #23

(૪૭) હે અનંત ગુણમૂર્તિ ! જે રસ મને પદગલિક
વામાં આવ્યું તે રસ તારી ભક્તિમાં, ધર્મદાતા
ગુરૂની ભકિતમાં, જ્ઞાન ધ્યાનમાં ન આવે તેને
મિચ્છામિ દુક્કડું (૪૮) હે નિહિ ! મેં આ જન્મમાં–ગતજન્મમાં જે
બીજાઓને ધર્મશ્રદ્ધાથી, દેવ ગુરૂ ઉપરની શ્રદ્ધાથી, વ્રતથી, નિયમથી, ચારિત્રથી, જિનવચન પરની શ્રદ્ધાથી
ભષ્ટ કર્યા તેને મિચ્છામિ દુક્કડ (૪) હે નિર્મમ ! મેં સંયમ લઈને ઉત્સર્ગના સ્થાને
અપવાદ, અપવાદના સ્થાને ઉત્સગ અને અપવાદ સેન્ચે તે પણ પુષ્ટ આલંબન વગર. અજયણાથી
તેને મિચ્છામિ દુક્કડું (૫૦) હે સર્વજ્ઞ પ્રત્યે ! મેં દીક્ષા જીવનમાં તારા વચના
નુસાર મન વચન કાયાની પ્રવૃત્તિઓ ન રાખો, આગમાનુસારી જીવન ન . છાચારી જીવન
જ તેને મિચ્છામિ દુક્કડં. (૫૧) હે સર્વદશ ! યતિ ધર્મને સ્વીકાર કરીને પણ
મેં ક્ષમાદિ દશ પ્રકારને યતિધર્મ સમ્યમ્ આરાધે
નહિં તેને મિચ્છામિ દુકકડું (ર) હે વીતરાગ ! સંયમ જીવનકવીકારવા છતાં મારી
પાંચ ઈન્દ્રિયે, મન અને કષાય ઉપર સંયમ ન

Page #24

૨૩ રાખે, તેને મિચ્છામિ દુક્કડ (૫૩) હે રાગદ્વેષ વિજેતા ! મેં રાગદ્વેષને જીતવા સંયમ
લીધું પણ તે જ રાગદ્વેષથી પરાજિત થઈ તારું ગૌરવ
ઘટાડયું તેને મિચ્છામિ દુક્કડં. (૫૪) હે કામ વિજેતા ! સુદુર્જય એવા કામશત્રુ પર
વિજય મેળવવા મેં મહાભિનિષ્ક્રમણ કર્યું તે શત્રુથી હું ઘાયલ થઈ જવાથી તારી ધર્મસેનાની શાન
ન વધારી તેને મિચ્છામિ દુક્કડું (૫૫) હે માગેપ ! સાધુજીવનમાં પણ રસ ગારવ, શાતા
ગારવામાં ગરકાવ બનીને ષકાયની રક્ષા કરવામાં
ઉપેક્ષા કરી તેને મિચ્છામિ દુક્કડું (૫૬) હે મહા નિર્ધામક! દીક્ષા લઈને સત્તર વિધ સંય
મનું નિરતિચાર-શુદ્ધ પાલન ન કર્યું, તેને
મિચ્છામિ દુક્કડ (૫૭) હે અભયદાતા ! દીક્ષા લઈને દશસંજ્ઞાઓની પગ–
ચંપી કરી તારી, મારા ગુરૂમહારાજની અને તારા
શાસનની કીર્તિને કલંક લગાડયું તેને મિચ્છામિ દુક્કડ (૫૮) હે ચક્ષુદાતા! દીક્ષા લઇ ઉપસર્ગો અને પરીસની
સેનાને જોઈ સંયમરૂપી સમરાંગણમાંથી ભાગી છૂટ અને તેઓની શરણાગતિ સ્વીકારી તારા શાસનની શેભા ઘટાડી તેને મિચ્છામિ દુક્કડ

Page #25

૨૪
(૫૯) હે શીવસુખ દાતા ! શીવસુખ માટે તારા ઉપયોગ ન કરતાં વૈયિક માટે તારા ઉપયોગ કરી તારી ઘાર આશાતના-અપમાન કર્યુ તેના મિચ્છામિ દુક્કડ (૬૦) હે પરમપદ વાસી ! મે તારાં પૂજન પરમપદ માટે ન કર્યાં, પણ દુન્યવી પદ પ્રાપ્ત કરવા કર્યાં તેના મિચ્છામિ દુક્કડં
(૬૧) હૈ માંદાતા ! મે' સન્માર્ગના નાશ કરી ઉન્માગ ની સ્થાપના કરી જગતના જીવાને માગે લઈ ગયા તેના મિચ્છામિ દુક્કડ
(૬૨) હું તારકામાં શિરોમણુિ ! સાધુજીવનમાં પણ સ્વપ્રશ’સા, પરિન દા, પરદેષદર્શીન, પરઇર્ષ્યા પરપ્રશ'સામાં નારાજી, સ્વપ્રશંસા-શ્રવણુમાં રાજીપો, પરનિ’દા શ્રવણુ. વગેરે ન છેડયું તેના મિચ્છામિ દુક્કડ
(૬૩) હું ઉપકારીઓમાં શિરામણિ ! સાધુ થઈને પણ મેાક્ષની ઈચ્છાને છેાડી ખીજી સત્કાર, સન્માન, પ્રસિદ્ધિ, કીતિ, સ્ત્રપૂજા વગેરેની ઈચ્છાએ કરો તે બદલ મિચ્છામિ દુક્કડ' (૬૪) હું સ` દેશકામાં શિરામણ ! મે દીક્ષા લીધી, પણ ગુરૂ પાસે શિક્ષા ન લીધી અને લેાકેા પાસેથી ભિક્ષા લીધી તેને મિચ્છામિ દુક્કડ
(૬૫) હૈ ક સૈન્ય વિજેતા ! મેં દૌક્ષા લઇને દીક્ષા ગુરૂને બરાબર વિનય, ભકિત, હુમાન આજ્ઞાપાલન વગેરે ન કર્યુ. તેના મિચ્છામિ દુક્કડ

Page #26

૨૫
(૬૬) હૈ સાવિક શિરામણું ! દીક્ષા લઈને મે આહાર શુદ્ધિ, વશુદ્ધિ, પાત્રશુદ્ધિ, વસતીશુદ્ધિ ન સાચવી અને અશુદ્ધ આહારાદિનું ગ્રહણ કર્યુ તેના મિચ્છામિ દુક્કડ
(૬૭) હૈ સજ્જન શિરોમણિ ! દૌક્ષા લઈને મે ગુરૂની લજા, શરમ, ભય છોડી દઈ સાંઢની માફક વી તેના મિચ્છામિ દુક્કડં
(૬૮) હૈ સાધુ શિરોમણિ ! ગુરૂ આજ્ઞાને સહુ પરમમંત્ર માફક માની ન માની, ગુરૂ આજ્ઞાનો અનાદર કર્યો, વિલખથી આજ્ઞા માની, આજ્ઞા ઉઠાવતાં મન દુભાયુ, વેઠયાની માફક આજ્ઞાપાલન કર્યું તેના મિચ્છામિ દુક્કડ
(૬૯) હે કૃતજ્ઞી શિશમણિ ! શભ્યસહિત જ્ઞાનાદિગુણુંાની, ક્ષમાદિર્ગુણેાની આરાધના કરી, ગીતા ગુરૂ પાસે શુદ્ધ દીલે, માન માયા મૂર્કી આલેચના ન કરી, આલાચના તે લીધી; પણ પ્રાયશ્ચિત ન કર્યું તેના તે મિચ્છામિ દુક્કડ
(૭૦) હું પરમ સંયમી ! દૌક્ષા લઈ દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર કાળ, ભાવ, ભક્તો, દેહ વગેરેનુ' મમત્વ ન છેડ્યુ', અપ્રતિબદ્ધ વિહારી ન બન્યા, લેાકવ્યાપાર, લેાકરજન વગેરેના ત્યાગ ન કર્યાં, કતૃત્વનું અભિમાન કર્યું', સાવદ્ય છોડી અસાવધ આચયુ" તેના મિચ્છામિ દુક્કડ

Page #27

(૭૧) હૈ યથાર્થ દૃષ્ટા ! મેં દીક્ષા લઈ યથાવિધિ સાધુ,
સામાચારીનુ ખાખર પાલન ન કર્યુ, અષ્ટપ્રવચન માતાનું સમ્યક્ પાલન ન કર્યું તે બદલ મિચ્છામિ દુક્કડ’ (૭૨) હૈ યથાર્થ વકતા ! મેં ચારપ્રકારની ધર્મકથા ન કરી અને ચાર પ્રકારની વિકથા કરી, ધમ ધ્યાન વગેરે ન ધ્યાયું, આ રૌદ્રધ્યાન ધ્યાયુ, ત્રણ ગુપ્તિનું ખરાખર પાલન ન કર્યું, ત્રણ ઈંડ સેન્યા તેનું મિચ્છામિ દુક્કડ (૭૩) હું સૌભાગ્ય નિધિ ! મેં મૈત્રી, પ્રમેઇ, કારૂણ્ય અને માધ્યસ્થ, અનિત્યાદિ ખાર ભાવના, જ્ઞાન ભાવના, દેશન ભાવના ચાશ્ત્રિ ભાવના, વૈરાગ્ય ભાવના, પાંચ મહાનતાની પચ્ચીસ ભાવનાઓને સમ્યગ્ ભાવી નહિ અને આસૂરી આદિ ભાવનાએ ભાવી તેના મિચ્છામિ દુક્કડ (૭૪) હૈ રૂપનિધિ ! ધર્મસ્થાનામાં પણ મેં કષાય કર્યાં, ઝગડા કર્યાં, અસંયમ સેવ્યે, અજયણાથી વર્યાં, ઔચિત્યનું ઉલ્લંધન કર્યું, બીજાઓને ભકિતમાં–ક્રિયા કરતાં અંતરાય કર્યો, શાસ્ત્રવિધિ ન સાચવી, નિસિહીનું પાલન ન કર્યું, સાંસારિક કાર્યોંની ચિંતા કરી, સાંસારિક વાત કરી, નિદા કરી, મારામારી કરી, ગાળાગાળી કરી, પરસ્ત્રીનાં રૂપ જોયાં, ત્યાં દેવ ગુરૂની શરમ ન રાખો, ભવભય દૌલમાં ન રાખ્યો, ત્યાં જેમ તેમ વર્ત્યાઁ. ત્યાં, જરાયે વિધિના આદર ન રાખ્યા, મન સ્થિર ન રાખ્યુ, ઇન્દ્રિયાને સયમમાં ન રાખ્ત, ત્યાં

Page #28

જઈ પારકી પંચાત કરી, ચાડીચુગલી કરી, અવિનયથી બેઠા, ઉભા રહ્યા તે બદલ મિચ્છામિ દુક્કડ
(૭૫) હે કલાનિધિ ! શ્રાવક જીવનમાં શ્રાવકાચારનું મેં
બરાબર પાલન ન કર્યું તેને મિચ્છામિ દુક્કડ (૭૬) હે સૌભાગ્યનિધિ ! આ જન્મમાં–ગતજજેમાં અઢાર
પાપ–સ્થાનક મેં મન વષન કાયાથી સેવ્યાં, સેવરાવ્યાં,
અનુમેઘાં તે બદલ મિચ્છામિ દુક્કડું (૭૭) હે દાક્ષિણ્ય મહોદધિ! મેં મિથ્યાત્વી અને માન્યા,
તેની આરાધના કરી, મિથ્યા દેવદેવીઓની બાધાઓ રાખી, મિથ્યાત્વીઓને સંગ કર્યો, અન્ય ધમીએની પ્રશંસા કરી, શુદ્ધ સમ્યફત્રને ધારણ ન કર્યું, સમ્યફત્વમાં અતિચારે લગાડયા, સમકિત ઉચ્ચરી ભાંગ્યું, વ્રત લઈ નિયમ લઈ ભાંગ્યા, તેનું પ્રાયશ્ચિત ન કર્યું, શ્રાવકનાં તેનું વિધિપૂર્વક સુગુરૂ પાસે વિનય બહુમાન પૂર્વક શ્રવણ ન કર્યું શ્રવણ કર્યું પણ તેને સમ્યગ વિધિપૂર્વક સ્વીકાર ન કર્યો, સ્વીકાર કરી તેનું સમ્યગ પાલન ન કર્યું, વારંવાર તેને યાદ ન ક્યાં, વ્રત લઈ હર્ષન થયે, વ્રત રક્ષા બરાબર ન કરી, રાત્રિભેજન, કંદમૂળ બત્રીસ અનંતકાય, બાવીસ અભક્ષ્ય, વાસી. ભેજન, દ્વિદળ કર્માદાનના ધંધા અનર્થ દંડ વગેરેને પ્રતિજ્ઞાપૂર્વક ત્યાગ ન કર્યો. તેને મિચ્છામિ દુક્કડ

Page #29

૨૮
(૭૮) હૈ વૈરાગ્ય વારિધિ ! ભવ અને ભવના ભાગે પ્રત્યે ચિત્તમાં વૈરાગ્ય ધારણ ન કર્યાં, અસાર સંસારને સાર, વિષમય વિષયાને અમૃતતુલ્ય, તને ભેગ વંચના, ધ ક્રિયાઓને માલક્રિયા માની તેના મિચ્છામિ દુક્કડ
(૭૯) હૈ પ્રકૃષ્ટપુણ્યના સ્વામિ ! સ્ત્રીને નર૪સીડી માનવાને ખલે સ્વર્ગની સૌડી માર્ગો, અને (ધનને) સકલ અનથનું (દુઃખનુ) મૂલ માનવાને ખદલે તેને સર્વ સુખનું મૂળ માન્યું તેના મિચ્છામિ દુક્કડ
(૮૦) હૈ જગદાન દકારી ! સ`સારવાસને મહેલવાસ અને સચમને જેલ માની તેના મિચ્છામિ દુક્કડ
..
(૮૧) હે સાગરવરગંભીર ! મેં અવિધિથી સામાયિક, પ્રતિક્રમણુ, પૌષધ, જિનપૂજા, ગુરૂભક્તિ આદિ કયુ તેના મિચ્છામિ દુક્કડ
(૮૨) હૈ પરમ મુનિ ! મે. જિનમ'દિના, તીર્થોના, ધ સ્થાનાના વહિવટ વિધિપૂર્ણાંક ન કર્યાં, દેવદ્રવ્ય, ગુરૂદ્રવ્ય, જ્ઞાનદ્રવ્ય, સાધારણ દ્રવ્યનું ભક્ષણ કર્યુ, ઉપેક્ષા કરી, દુરુપયોગ કર્યાં તેને મિચ્છામિ દુક્કડ *(૮૩) હું કુલદીપક ! મેં જૈનધર્મનું હલકું દેખાય, તેની Àાલા, છાયા ઘટે, લેાકા ધમ થી ઉગી જાય, જૈનધર્મની નિંદા થાય, લાકોની ખેાધિદુલ ભ થાય એવાં

Page #30

૨૯
નીચ કામ કર્યા તેને મિચ્છામિ દુકકર્ડ (૮૪) હે અચિજ્યશક્તિ ! મેં તારા સંઘમાં ઝગડા કરાવ્યા
ભાગલા-પક્ષ પડાવ્યા, સંઘમાં સંપ કરાવવાના
પ્રામાણિક પ્રયત્ન ન કર્યો તેને મિચ્છામિ દુકડે ! (૮૫) હે તરણતારણું જહાજ ! મેં અનેક જીને મેક્ષ
માર્ગ ઉપર જતા રેકીને અનેક જીને મેં ભવસા---
ગરમાં બાયા તેને મિચ્છામિ દુક્કડ (૮૬) હે પરમાનંદી ! મારા ઘરના આંગણે આવેલા શ્રી.
સંઘને, સુસાધુ-સાધ્વીઓને, સાધર્મિકેને સકાય નહિ, હાથ જોડી પધારેએમ પણ ન કીધું, ઉલટી મુખ ફેરવીને ઉભે રહ્યો, ચાલ્યા જાએ એમ કહ્યું, તેઓને ખૂબ અનાદર–અપમાન કર્યું તેને
મિચ્છામિ દુકકડ (૮૭) હે સહજાનંદી ! હું દેવ ગુરૂ ધર્મની સેવાને ગૌણ
કરી મુખ્યપણે કંચન કામિની કુટુંબની સેવામાં લીન
બને તેને મિચ્છામિ દુકડે (૮૮) હે નિજાનંદી ! મેં તારી, તારા પ્રવચનની, સુગુરૂ
એની, નવકારમંત્રની, શત્રુંજયાદિ તીર્થોની પ્રાપ્તિમાં મારો પ્રબળ પુણ્યદય ન માન્ય; પણ કંચન, કામિની પુત્ર, પુત્રી, સત્તા, સંપત્તિ, રૂપ, બુદ્ધિ, બળ, અશ્વર્યની પ્રાપ્તિમાં “પ્રબળ પુણ્યદય” મા તેને મિચ્છામિ દુકકડ

Page #31

૩૦
(૮૯) હે શીવપુર નિવાસી ! શીવપુર તરફ જતા પ્રવાસી
એને મેં છતી શક્તિએ સહાય-મદદ ન કરી તેને
મિચ્છામિ દુક્કડું (૦) હે અજર અમર પ્રભુ ! મૃત્યુના મુખમાં જતા પ્રાણી
એને મેં છતી શકિતએ છોડાવ્યા નહિ તેને
મિચ્છામિ દુક્કડ (૯૧) હે અશરીરી નાથ ! મેં છતી શક્તિએ છ'રી પાલિત
સંઘ ન કાઢ્યા, ઉપધાન, ઉજમણું ન કરાવ્યાં, સાધર્મિક વાત્સલ્ય, સંઘ પૂજન, ગુરૂપૂજન, જ્ઞાનપૂજન, પંચાન્ડિકા, અષ્ટાબ્દિકા મહોત્સવ ન કર્યો તેને
મિચ્છામિ દુક્કડું (૯૨) હે અનાહારીપદના શેકતા ! મેં આહાર લંપટ,
રસલંપટ, શરીર લંપટ, વિષય લંપટ બની બ્રાહ્ય
અત્યંતર તપ ન કર્યો તેને મિચ્છામિ દુક્કડ (૩) હે અવિનાશી ! બીજાઓને દીક્ષા લેતા રેયા, દીક્ષા
લીધા પછી તેડી-તેડાવી દીક્ષા વિરુદ્ધ કાર્યવાહી કરી-કરાવી, સાધુ-સાધ્વીઓને હેરાન ક્ય–અપમાનિત કર્યા તેઓ ઉપર પત્થર-ઈટ ફેકી, ગાળે દીધી, તેઓના પાત્રા ફેડી નાંખ્યા, વસ્ત્રો લૂંટી લીધા, બાળી નાંખ્યા, તેઓને રહેવાની વસતિ તેડી નાંખી, સળગાવી મારી, તેઓને ગામમાંથી કાઢી મૂક્યા, શાસ્ત્રો સળગાવી માર્યા, ફાડી નાંખ્યા, શાસ્ત્રોનું અપ

Page #32

૩૧ માન કર્યું, શાસ્ત્રકારેનું પણ અપમાન કર્યું, શાસ્ત્રોને અસત્ય કહ્યાં, આગને અનાદર કર્યો, છતી શક્તિએ
આગમોને ઉદ્ધાર ન કર્યો તેને મિચ્છામિ દુકકડ (૯૪) હે શીવસુખના ભકતા ! એકચિત્તે નિષ્કામ ભાવથી
અહંભાવથી તારી ભક્તિ, ગુરૂભકિત, આગમભકિત,
સંઘભકિત ન કરી તેને મિચ્છામિ દુક્કડ (૫) હે અરૂપી ! વિધિપૂર્વક ૧૯ દેષ ટાળી કદીયે કા
સર્ગ ન કર્યો, ૩ર દેષ રહિત કદીયે એક પણ સામાયિક ન કર્યું, ઘેર પશ્ચાતાપ સાથે ઉપગપૂર્વક એકવાર પણ પ્રતિક્રમણ ન કર્યું, એક પૌષધ પણ ન કર્યો, એકચિત્તે તારા નામને જાપ ન જમે,
તલ્લીન બની તારું ધ્યાન ન કર્યું તેને મિચ્છામિ દુક્કડું (૬) હે નિઃસંગ ! પરપુગલના સંગમાં આસકત બની
કદીયે નિસંગ બનવા ઈચ્છા ન કરી, પ્રયત્ન કે ન
કર્યો, તેને મિચ્છામિ દુક્કડું (૭) હે નિર્મળ ! મેં કદીયે મારા આત્માને કર્મમલ
ધઈ નિર્મળ બનવાની કદીયે ચિંતા એ ન કરી તેને
નિર્મળ બનવાની મિચ્છામિ દુક્કડું (૮) હે નિષ્કલંક ! કર્મનાકલંકને કાઢવા મેં કદીયે પ્રયત્ન
ન કર્યો તેને મિચ્છામિ દુકકડું (૯) હે નિષ્કામી ! અત્યંત કામાસક્ત બનીને મેં મારા

Page #33

૩૨
આમાને કદીયે નિષ્કામી બનાવવા પ્રયત્ન ન કર્યો
તેને મિચ્છામિ દુક્કડું (૧૦૦) હે નિષ્કવાયી ! મેં કષાયરૂપી કસાઈઓ સાથે પાકી
સ્તી બાંધી તારો દ્રોહ કર્યો તેને મિચ્છામિ દુક્કડ (૧૦૧) હે અવેદી ! વેદના ઉદયમાં અંધ બની મેં જગ
તના જીવેની વેદનાની પરવાહ ન કરી તેને મિચ્છામિ દુકકડું
ઉપર મુજબ મેં અહિં ૧૦૧ દુષ્કૃતની નિંદા કરવાની અને તેને “મિચ્છામિ દુક્કડ” દેવાના પ્રકારે યથામતિ બતાવ્યા છે. આવા બીજા ઘણાયે દુષ્કૃતની નિંદા કરવાના અને તેને મિચ્છામિ દુક દેવાના પ્રકારો આગમમાં બતાવેલા છે.
તેથી જે મુમુક્ષુ જ જિનમંદિરમાં દેવાધિદેવ સમક્ષ બે હાથ જોડી ઉભા રહી હદયમાં દુષ્કૃત કર્યા બદલને ઘેર પશ્ચાતાપ રાખી મિચ્છામિ દુક્કડં દેશે તે શીધ્ર શીવરમ– ણીને વરશે.
શિવમસ્તુ સર્વ જગત :

Page #34
* 5-00 5-0 0 3-5 3-00 પ્રવચન 250 250 us 2-0 0 1-0 0 1=0 0 1-0 0 પૂ. મુનિરાજશ્રી ધર્મગુપ્ત વિજયજી મહારાજશ્રીનાં અન્ય મનનીય આધ્યાત્મિક આકર્ષક પુસ્તકો, જૈન દર્શન દર્પણ 5-07 નવપદે ઉપાસના આગમ અનુપ્રેક્ષા ચાગ દેશન વૈરાગ્ય પ્રવચનો ષોડશક પ્રવચનો પુસ્તકો *** વીતરાગ વાણી પ્રવચન પરાગ સંયમના સાચા સાથી સંસ્કાર ધન ભાગ-૧ થી 8 ... સિદ્ધાંત મહાદધિ પ્રેમસૂરીશ્વરજી સરળ નવતત્વ 100 શલ્યાદ્ધાર ... તત્વ ચિંતન .. બાળકની વાતો ચિ તન વિશ્વવંદ્ય ભગવાન મહાવીર વૈરાગ્યમય વાર્તાઓ : 3-00 મુમુક્ષ અને મિચ્છામિદુક્કડું ... 0-80 અધ્યાત્મ ભાવના 0-80 સુકૃત અનુમોદના તત્વજ્ઞાન શ્રેણીનાં 20 પુસ્તકે (અદ્ભુત સાવ નૂતન પ્રકાશન) : પ્રાપ્તિસ્થાન : (1) શ્રી પ્રેમસૂરીશ્વર જૈનસાહિત્ય | (2) સેવતીલાલ વી. જૈન ઠે. મહાપ્રકાશન ટ્રસ્ટના મેનેજી"ગ ટ્રસ્ટી, | જન ગલી, ઝવેરી બજાર, પહેલે શ્રીમતીલાલ વાલજીભાઈ પટેલ | માળે, મુંબઈ-૩ છે. પુનિત, 6, સ્મૃતિક જ કેલાની | (3) અખિલ ભારતીય સંસ્કૃતિ નવરંગપુરા અમદાવાદ-૯ ભવન, ઠે-નીશાપોળ, રીલીફરોડ, 0 0 0-75 0-50 છે ( 9 - 10-00 Jain Education international For Personal Private Use Only અમIn Sex [g