Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ mautrA mahInAvAno kumArapALa desAI MAJS
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMtra mahAnatAno lekhaka kumArapALa desAI prAptisthAna gUrjara sAhitya bhavana ratanapoLanAkA sAme, gAMdhImArga, amadAvAda 380001 phona : 079-22144663,22149660 e-mail: goorjar@yahoo.com. web : gurjarbooksonline.com gUrjara sAhitya prakAzana 102, laeNnDamArka bilDiMga, TAiTeniyama, siTI senTara pAse, sImA haoNla sAme, 100 phUTa roDa, prahlAdanagara, amadAvAda 380015 phona : 26934340, 98252 68759 - gurjarprakashana@gmail.com
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiMmata : rU. 200 pratimA desAI ISBN: Mantra Mahantano A collection of inspiring Short Stories of great personalities worldwide by Kumarpal Desai Published by Gurjar Granth Ratna Karyalaya, Ahmedabad-1 prakAzaka : gUrjara graMtharatna kAryAlaya amarabhAI ThAkoralAla zAha : ratanapoLanAkA sAme, gAMdhImArga, amadAvAda-380001 phona H 22144663, e-mail: goorjar@yahoo.com **** pahelI AvRtti : 2017 mudraka : bhagavatI phaseTa sI 16, baMsIdhara esTeTa, bAlaDolapurA, amadAvAda-380 004 pRSTha : 8+148 nakala : 1000
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAraMbhe sAmAnyataH ApaNe tyAM bhAratIya vibhUtionA prasaMgo maLe che. graMtho ke sAmayikomAM rAma, buddha ke mahAvIranA jIvanaprasaMgo maLe che. bhAratIya RSio, saMto, lokasevako ane sAhityasarjakonA jIvanaprasaMgo AlekhatAM pustako paNa maLe che, paraMtu ahIM videzanI viziSTa vyaktionA emanA jIvanamAM parivartana lAvanArA mArmika prasaMgonuM Alekhana karavAmAM AvyuM che. eka evo prasaMga hoya ke jemAM koI eka ja vicAra AkhI paristhitimAM parivartana ANato hoya, A pustakamAM vijJAnI, vidvAna, rAjakIya hastIo, tattvaciMtako vagerenA jIvananA mArmika ane hRdayasparzI prasaMga AlekhavAmAM AvyA che. e prasaMgamAM e vyaktinI jIvanasaMdharSanI sAme laDIne eno ukela meLavavAnI enI jahematanuM Alekhana che. to satya, nyAya, niSThA ane mAnavatA jevA bhAvo pragaTa karatA prasaMgo paNa AmAM AlekhAyA che. vartamAna samayanA videzanA vijJAnIo, udyogasAhasiko ane rAjanetAonA jIvananI mahattvanI ghaTanAo paNa AmAMthI maLaze. A pustakanA prakAzana mATe gUrjara graMtharatna kAryAlaya ane zrI manubhAI zAhano AbhArI chuM. vAcakone A prasaMgomAMthI koI navI dRSTi prApta thaze. evI AzA asthAne nathI. kumArapALa desAI 4-8-2017
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukrama sahu koI samAna prazaMsA para avizvAsa hAthavagA dIvaDA je paraseve nhAya mAnavamAtra samAna puruSArthane paDakAra aDaga kAryaniSThA AMsu sAratA nathI anukaraNa eTale aMta 10 sApekSatAnA siddhAMtano purAvo 11 anokhI sajA 12 gussAnuM mAdhyama 13 thoDA samayanI bharatI 14 yogya vaLatara 15 jisasane pravezabaMdhI 16 bUTanI joDI 17 Ano zo upayoga ? 18 sAMdhIne paNa paherIzuM 19 IrSA parAjita thaI 20 lokonI mAga 21 vAgha karatAM khataranAka 22 soLa varSanuM saravaiyuM 23 aMtarano taravarATa 24 AtmasamRddhino mArga 25 lAbhadAyI kharI ? 9 26 anubhUti banI pratIti 10 27 tuM yAda karaje ! 28 mAlika ke grAhaka 29 dezabaMdhutva lAje ! 30 amRta samAna graMtha - 31 zArIrika zramano prabhAva 15 32 mANasanAM mULa 33 kAryapaddhatinuM smaraNa 34 covIsa kalAka pachI 18 35 kaTAkSathI uttara 19 36 kharIdIno khyAla 20 37 aMgata snehano sparza 38 manapasaMda vhisala - 39 Apattino AzIrvAda 23 40 virodhInI ciMtA 41 dilano avAja 25 42 AnuM nAma eNDisana 29 43 zahIdano pitA 44 karuNAnA saMdezavAhaka 28 4pa kAryakuzaLatAno prabhAva 29 49 marelA kUtarAne lAta 30 47 huM koNa chuM ? 31 48 kRti e ja sarvasva 32 49 dhULanuM vAvetara 33 50 sAcuM kAraNa
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 51 navI dizAnI khoja para gumAvelA vAtsalyanuM smaraNa 53 camakatI khuzamijAjI 54 mAyALu banIne jItavuM 55 zvAsa jevuM jJAna paka sTresano ilAja pa7 hiMmate mardA 58 mAre zI phikara ? pa9 mananI keda 60 jIvanasaMgharSanI kathA 61. jAduI davA 62 traNa mahAna cikitsako 63. cAla, vijetA bana 64 pravAsIno parigraha 65 prazaMsAno pratyuttara kaka sthiravAsanuM saranAmuM 67 meghadhanuSanA raMgo 68 prajApremanI pAThazALA 99 prajAno vizvAsa 70 kartavyanI balivedI para 71 evaresTa, tane harAvIza 72 nArInuM sanmAna 73 dAjhayo nathI ne ! 74 tArI be bhUla 75 rojanIzIno bodhapATha 76 hiMmata na hArazo 59 77 prANanI Ahuti 90 78 Agavo abhigama 91 79 jIvanazilpanuM sarjana 92 80 devuM cUkavI dIdhuM ( 81 mArI hArathI AnaMda ( 82 DhoLAyelA dUdhanI ciMtA 83 sevA e ja vepAra 84 saMsthAne dAna 67 85 vRkSane mATe duA 68 89 aho Azcaryam 99 87 pratikULatA sAthe dostI 70 88 zaktino vyaya 89 vidyAno puruSArtha 90 berojagAra banAvanArano AbhAra 91 kiMga oNpha raoNka eNnDa raoNla 92 sAcA sAdhunuM lakSaNa 75 93 paravAnagIno inkAra 76 94 darpaNamAM cahero juo 95 jIva baLe te sAruM 96 sauthI mahattvanI saMpatti 97 badhA divaso suMdara 80 98 Adarza mAnavInuM poTreTa 81 99 saMkaTonI zIkha 82 100 huM jANuM ! 83 101 jarA samaja to 84 102 bhara bapore aMdhAruM 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ 103 sauthI moTI padavI 104 adano sipAI 105 carcAno cotaro 106 sukhamaya aMta 107 jamIna para to cAlatA zIkho 108 pharI bhUla nahIM kare 109 kaparI paristhitimAM 110 haMmezAM tArAne juo 111 lakSyanI prApti 112 nirAbhimAnI hoya te ja lokanetA 113 samayapAlananuM mahattva 114 saghaLI dolatanI kiMmata 115 kamAvAnI Adata 116 sarjakanI khudavaphAI 117 sainikanuM mUlyavAna jIvana 118 nakala eTale niSphaLatA 119 bhasma karI nAkho. topaNa 120 pradhAnamaMDaLamAM ekamata 121 AvatIkAlane vadhu UjaLI banAvIza 122 kalAkAranuM pramANika satya 123 aAThakanuM na levAya 124 sauthI mahAna mAnavI 125 UchaLato utsAha 126 paMdara kalAkano padArthapATha 127 sAdA jIvananuM AzvAsana 128 bImArIno AbhAra 111 112 113 114 115 117 117 118 119 120 121 122 123 124 139 mAro abhiprAya 125 126 127 128 129 130 131 132 133 129 aMtima samaye 130 dAdAnI dariyAnI vAta 131 bImArIno sthAyI ilAja 132 tame tamAruM bhaviSya racI ! 133 zatrutAno nAza 134 AtmavikAsane sahAre 135 nRtyanI vikAo 136 sAgaranuM pANI kyAM ? 137 have eTaluM bArI | 138 suvarNakaLAnI samasyA 140 mahenatano jAdu 141 bevaDI javAbadArI 142 samayano abhAva 143 yuvAnane salAha 144 ekalo houM tethI zuM? 145 amUlya pramANapatro 146 mAnavatAnuM kArakhAnuM 147 zanivAranI sAMjanuM ciMtana 148 Dara zeno ? 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMtra mahAnatAno n kumArapALa desAI
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ sahu koI samAnA vizvanA mahAna krAMtikArI netA ane mArkasavAdI vicArasaraNInA pravartaka lAdimira ilica iliyAnaoNva lenine (I. sa. 1870thI 1924) Ama to raziyAnI polIsane thApa ApavA mATe "lenina" nAma dhAraNa karyuM hatuM, paraMtu samaya jatAM e ja nAmathI khyAtanAma banyA. 1917nA oNkTobaramAM thayelI krAMtine pariNAme raziyAnI navI sarakAranuM netRtva leninane soMpavAmAM AvyuM. raziyAnA vikAsa mATe emaNe agatyanuM sUtra ApyuM ke "je zrama karaze nahIM, tene khAvA paNa maLaze nahIM." AvA soviyeTa saMghanA prathama samAjavAdI zAsaka lenina eka ravivAre vALa kapAvavA mATe salUnamAM gayA. emaNe joyuM to salUnamAM ghaNI lAMbI lAina hatI. ghaNA loko emano vAro kyAre Ave, tenI rAha joIne beThA hatA. soviyeTa saMghanA A sarvasattAdhIzane joIne keTalAka UbhA thaI gayA ane dukAnanA mAlike sAme cAlIne emanuM abhivAdana karyuM. dezanA sarvocca sattAdhIza lenina to atyaMta vyasta hoya ja, tethI anya grAhakoe vALaMdane kahyuM, "ame pachI vALa kapAvIzuM, pahelAM komareDa leninane besADo." lenine makkamatAthI kahyuM, "nA, huM katAra nahIM toDuM. mAro vAro Ave tyAre huM vALa kapAvIza." A sAMbhaLI bIjA grAhakoe kahyuM, "are, tamArI to eka eka paLa kImatI hoya. dezanI keTalI moTI javAbadArI che tamArA para. mATe tame pahelAM vALa kapAvI lo." mahAna krAMtikArI, zramajIvIonA rAhabara ane vyavahArakuzaLa lokanetA lenine kahyuM, 'juo, A samAjamAM koInuMya kAma bIjAthI caDiyAtuM nathI ke bIjAthI UtaratuM nathI. majUra, zikSaka, enjiniyara ke DaoNkTara - badhA ja dezane mATe mahattvanuM kAma kare che. mArA A siddhAMtanI viruddhamAM huM kaI rIte tamArAthI pahelAM vALa kapAvavA besI zakuM ?" WITTTTT maMtra mahAnatAno
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazaMsA para avizvAsa prasiddha yahUdI saMta zetmakenI yogyatA joIne rAjAe emane samagra rAjyano kArabhAra soMpavAnuM vicAryuM. emanI yogyatAnuM A sanmAna hatuM. saMta zelmakee rAjAne kahyuM, "Apa rAjyanI ATalI moTI javAbadArI soMpIne mAruM sanmAna karo cho te huM svIkAruM chuM, paraMtu A javAbadArI huM kAle nahIM, paraMtu parama divase saMbhALIza. AvatIkAle mAre ekAMtamAM rahIne ArAdhanA karavI che.' rAjAe zelmakenI vAtano svIkAra karyo, paraMtu zelmakenA ziSyane thayuM ke evI to kaI ArAdhanA che ke je A kAryabhAra saMbhALatA pUrve gurujI karavA mAge che ? vaLI e ArAdhanA sahunI vacce karavAne badale zA mATe ekAMtamAM karavA icche che ?' bIje divase ziSya gurunI pAchaLa ne pAchaLa pharavA lAgyo. eNe joyuM to saMta zetmake eka khaMDamAM besIne ekalA prArthanA karI rahyA hatA ane Izvarane kahetA hatA, "he paramapitA Izvara ! tamArA jeTalI ja pavitratA mArAmAM che, sAce ja huM tamAruM pratibiMba chuM. he Izvara, huM tamArA jevo ja chuM. tamArAthI koI paNa rIte Utarato nathI. huM A rAjyano mahAna rakSaNahAra chuM, samartha nyAyAdhIza chuM ane parama tAraNahAra chuM.' chupAIne saMta zelmakenI prArthanA sAMbhaLatA emanA ziSya A zabdo sAMbhaLyA ane ekAeka saMta tarapha dhasI Avyo. eNe kahyuM, "basa, basa, have bahu thayuM. tame pote ja tamArI jAtanI prazaMsA karavA mAMDazo, to bIjAonuM zuM thaze ?' ziSyano avAja sAMbhaLIne saMte AMkho kholI ane snehapUrvaka hasIne kahyuM, 'huM kaMI svayaM prazaMsA karato nathI, huM to mAtra kAcA kAnano sAbita na thAuM, mATe mArA kAnane pAkA karI rahyo chuM.' ziSya A samajI zakyo nahIM eTale saMte kahyuM, 'have mane A rAjyanI saMbhALa levAnI javAbadArI soMpavAmAM AvI che, tyAre pratikSaNa mArI ati prazaMsA thatI raheze. cArebAju khuzAmatiyAonI bhIDa jAmaze eTale huM A zabdo bolIne mArI jAtane barAbara majabUta karuM chuM ke jethI huM anya koI pAsethI AvA zabdo sAMbhaLuM, to enA para vizvAsa mUkuM nahIM ane maMtra mahAnatAno 10 * ucita rIte mAruM kArya karuM."
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAthavagA dIvaDA kaeNneDAnA prasiddha cikitsaka ane zikSaNazAstrI sara viliyama slara (1849thI 1919) meDikalano abhyAsa karI rahyA hatA, tyAre emanA mAthA para ciMtAno moTo boja e hato ke teo parIkSAmAM uttIrNa thayA bAda vyavasAyamAM kyAM TharIThAma thaze ? kaI rIte emanI AjIvikA cAlaze ? emanuM bhaviSya zuM ? | A samaye emaNe emanA kabATamAMthI thomasa kArlAilanuM eka pustaka kADhIne A sUtra vAMcyuM, "ApaNuM mukhya kAma dUrasudUranA jhAMkhA prakAzane jovAnuM nathI, paraMtu ApaNuM kAma to hAthavagA dIvaDAne kAmamAM levAnuM che." A vAkya vAMcatAM ja sara viliyama oslaranA citta parano saghaLo bhAra UtarI gayo. emaNe vicAryuM ke bahu dUra-dUranA bhaviSyanI ciMtA karIne duHkhI thavA karatAM atyAranI paristhitino mukAbalo karIne AnaMda mANavo joIe, AthI emaNe eka navo zabda zodhyo, 'De-TAiTa kampArTamenTa'. A zabdano artha eTalo ke divasanA TAiTa kampArTamenTamAM jIvo. rojanA divasane jANo ane jIvo. emAM bhUtakALano koI boja ke bhaviSyakALanI koI ciMtA dAkhala thavA dezo nahIM, babbe bhUtakALane bhUlI jAo ane bhaviSyakALanI dhAraNA karavAnuM choDI do ane AjanA divasane raLiyAmaNo gaNIne jIvavAnuM rAkho. A vicArane pariNAme viliyama oNslara kaeNneDAnA vizvavikhyAta cikitsaka banyA. 1873 sudhImAM lohImAMnA nahIM oLakhAyelA gaThanakozo(pleTaleTsa)ne emaNe zodhI kADhyA. philADelphiyA klinikala meDisinanA adhyakSa banyA. keTalAMya ucca pada pAmyA ane meDikala zikSaNamAM paNa emaNe klinikala ekjhAminezananA kSetre mahattvanuM yogadAna ApyuM. emanA graMtho vizALa jJAnanA uttama namUnArUpa banI rahyA, Ama chatAM teo svIkAra karatA ke huM bIjI sAmAnya vyaktio jevo ja chuM, mAtra mArI jIvavAnI paddhatimAM 'DeTAiTa kampArTamenTa'ne huM anusaruM chuM. maMtra mahAnatAno 11
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ je paraseve nhAya amerikAnA nyUyaoNrka rAjyanA gavarnara tarIke cAra cAra vakhata pasaMdagI pAmanAra ala smithanuM bALapaNa evI kAramI garIbImAM vItyuM hatuM ke emanA pitA avasAna pAmyA tyAre enI pAse kaoNphinanA paNa paisA nahotA. emanI mAtA chatrInA kArakhAnAmAM roja dasa dasa kalAka kAma karatI hatI ane e pachI ghera AvyA bAda paNa moDI rAta sudhI bIjuM paracUraNa kAma karyA karatI. ala smitha potAnI prAraMbhanI jiMdagImAMthI eka ja pATha zIkhyA ke jiMdagI e garIbI ke saMgharSa nathI, paraMtu AkarI mahenata che. samaya jatAM e rAjakAraNamAM pravezyA ane nyUyorka sTeTanI dhArAsabhAnA sabhya banyA. rAjakIya bAbato aMge emane kazuM samajAtuM nahIM, paraMtu khUba lAMbAM ane muzkela bilone e ghaNo samaya kADhIne vAMcyA karatA. e sTeTa beMka kamizananA sabhya banyA, tyAre koI beMkamAM emanuM khAtuM nahotuM ! paraMtu mahenata karIne emaNe beMkanA kAmakAjanI saghaLI mAhitI meLavI. e divasanA soLa soLa kalAka kAma karatA hatA ane potAnA e viSayanA ajANapaNAne jANapaNAmAM pheravI nAkhatA hatA. emaNe evI mahenata karI ke dezanA rAjakAraNamAM e ati mahattvanI vyakti banI gayA ane nyUyorka TAimsa 'nyUyaoNrkanA sauthI vadhu pyArA ane lADIlA netA tarIke emanI prazaMsA karI. 1828mAM amerikAnI DemokreTika pArTIe ala smithane potAnA pramukhapadanA umedavAra tarIke jAhera karyA. jene hAIskUlamAM bhaNavA maLyuM nahotuM, evA ala smithane emanA athAga parizramane pariNAme meLavelI siddhione kAraNe amerikAnI kolaMbiyA na' ane hArvarDa jevI mahattvanI cha cha yunivarsiTIoe mAnad padavIo enAyata karI hatI. 12
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnavamAtra samAnA amerikAnA mAnavatAvAdI pramukha abrAhama liMkane (I. 1809thI I. 1865) amerikAnA AMtaravigraha daramiyAna adbhuta sAhasa ane apratima hiMmata batAvI. A samaye uttaranA lazkarane bhavya vijaya maLyo ane raNabhUmi para jyAM sainikone daphanAvavAmAM AvyA hatA e rASTrIya kabrastAnane smAraka-sthaLa tarIke khulluM mUkavA mATe eka samAraMbha yojavAmAM Avyo. uttaranA lokonA vijayanI lAgaNIne vyakta karavA mATe eDavarDa evareTa nAmanA dazanA chaTAdAra vaktAne mukhya vaktavya mATe nimaMtraNa ApavAmAM AvyuM ane emaNe satata be kalAka sudhI potAnI chaTAdAra zailImAM bhASaNa ApyuM. e pachI sahue pramukha abrAhama liMkanane prasaMgocita be zabdo kahevA mATe vinaMtI karI, tyAre liMkane kahyuM ke amerikAnI svAdhInatAnA pAyAmAM "Izvare manuSyamAtrane samAna pedA karyA che,' e sUtranuM pArakhuM karavA mahAna AMtaravigraha khelAI gayo ane emAM aneka lokoe potAnA prANanI Ahuti ApI. pariNAme emanI AhutithI ja A bhUmi pratiSThita thayelI che. ene punita karavA ke kIrtivaMta karavA ApaNe samartha nathI. ApaNe to mAtra emaNe je kArya AgaLa dhapAvyuM, tene pAra pADavA mATe prayatna karIe ane tene mATe ApaNI jAtanuM samarpaNa karIe. jene kAraNe prajAnI, prajA mAraphata cAlatI ane prajA kAje cAlatI sarakAra A pRthvI parathI kadI nAza na pAme." abrAhama liMkananA A be miniTanA vaktavyane sAMbhaLIne zrotAo maMtramugdha banI gayA ane pachI pramukha liMkanane mukhya vaktA eDavarDa evareTe abhinaMdana ApatAM kahyuM, meM be kalAkamAM kahyuM, ethI vizeSa tame be miniTamAM kahyuM." maMtra mahAnatAno 13 TTTTTIT/
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ puruSArthane paDakAra moTaranI eka phaeNkTarImAM morisa kArIgara tarIke kAma karato hato. moTaranA pratyeka bhAganI ene jhINavaTabharI jANakArI hatI. badhA mikaeNnikomAM e sahuthI vadhu kuzaLa mikaeNnika gaNAto hato. moTaranA enjinanI khAmI koIne jaDatI na hoya, to enI tapAsa morisane soMpavAmAM AvatI. A bAhoza mikaeNnika mahenata karIne e kSati khoLI kADhato ane ene ripera karIne moTarane pharI cAlu karI deto. eka vAra morisa kArakhAnAmAM nirdhArita samaya karatAM moDo pahoMcyo. nasIbajoge e divase ja kaMpanInA mAlika kArakhAnAnI mulAkAte AvyA hatA. emaNe hAjarIpatraka maMgAvIne badhA kArIgaronA Agamanano samaya joyo. eTalAmAM morisa AvI pahoMcyo. phaeNkTarInA mAlike ene Thapako Apyo. morise namratAthI vilaMbanAM kAraNo ApyAM ane kahyuM, "atyaMta anivArya paristhiti hovAne kAraNe ja Avo vilaMba thayo che." phaeNkTarInA mAlike ruAba chAMTatA hoya te rIte kahyuM, "jo A rIte moDA ja AvavuM hoya to phaeNkTarInA kArIgara nahIM, paNa phaeNkTarInA mAlika bano. bAkI dareka kArIgare potAno samaya sAcavavo joIe." mAlikanuM A maheNuM morisane hADohADa lAgI gayuM ane eNe rAjInAmuM dharI dIdhuM. sAthI kArIgaro to stabdha banI gayA. mAlike paNa sakhtAI dAkhavavA mATe e rAjInAmuM svIkArI lIdhuM. sAthI kArIgaroe morisane salAha ApI ke mAlikanAM AvAM vacanothI akaLAI javAya nahIM. have mAphI mAgIne rAjInAmuM pAchuM kheMcI le. morisa aDaga rahyo. eNe bIje divase potAnI phaeNkTarI banAvavAno prayatna AraMbhyo. samaya jatAM morise potAnI phaeNkTarI UbhI karI ane potAnI saghaLI kuzaLatA kAme lagADI ane maMtra mahAnatAno samaya jatAM eNe jagavikhyAta banelI nAnI morisa moTaranuM utpAdana karyuM.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ aDaga kAryaniSThA nobela pAritoSika vijetA, sApekSatA(rileTiviTI)nA siddhAMtanA sthApaka evA bhautikazAstrI ane gaNitajJa AlbarTa AinsTAina (1879-1955) potAnA sAthI madadanIza sAthe eka saMzodhanapatra taiyAra karI rahyA hatA. eka pachI eka kAgaLo lakhatA gayA ane aMte saMzodhanalekha pUro thayo tyAre emaNe e kAgaLone eka sAthe rAkhavA mATe moTI yUpinanI jarUra paDI. pustako ane kAgaLonA Dhaga vacce A mahAna vijJAnIe moTI yu-pinanI zodha calAvI, paNa maLatI nahotI. Akhare rUmamAM badhuM pheMdI vaLatAM ekamAtra yU-pina maLI ane te paNa sAva vaLI gayelI ! AinsTAine e pinane sIdhI karavAnuM vicAryuM. ene barAbara TIpavA mATe koI sAdhana zodhatA hatA, tyAM to yU-pinanuM AkhuM baoNksa maLI AvyuM. madadanIze vicAryuM ke AkhuM baoNksa maLatAM AinsTAinane nirAMta thaI haze paraMtu AinsTAine to e yU-pina sIdhI karavAnuM kAma cAlu rAkhyuM. emano madadanIza A joIne bolI UThyo. "are, have navI yU-pinanuM AkhuM baoNksa maLI gayuM che, pachI A vAMkI vaLI gayelI pinane sIdhI karavAnI zI jarUra ? enI pAchaLa zAne samaya veDapho cho?" AinsTAine kahyuM, "juo, eka vAra huM je kAma karavAnuM nakkI karuM chuM, emAMthI calita thavAnuM kyAreya pasaMda karato nathI.' ane AinsTAine vAMkI vaLelI pina barAbara karIne ene kAgaLomAM barAbara bharAvI. prinsTana yunivarsiTInA adhyApaka AinsTAinane emanI yunivarsiTInA eka adhyApake maMtra mahAnatAno emanA jIvanamaMtra vize pUchayuM, tyAre AinsTAine A ghaTanAno ullekha karyo hato. 15 TITI
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ AMsu sAratA nathI amerikAnI vyavasAyI baoNksiMgamAM 1919thI 1923 sudhI varlDa hevIveiTa caeNmpiyanazipano khitAba dhAraNa karanAro viliyama herisana Dempase (1895thI 1983) enI Akramaka chaTA ane paMca lagAvavAnI asAdhAraNa zaktine kAraNe baoNksiMganA itihAsamAM eka atyaMta lokapriya baoNksara tarIke jANIto banyo. loko enI baoNksiMga jovA mATe moTI saMkhyAmAM ekaThA thatA hatA ane ene kAraNe prekSakonI saMkhyAnA navA vikramo sadhAtA hatA. pahelI vAra enI baoNksiMganI maeNcamAM miliyana DaoNlaranI Avaka thaI hatI. eka pachI eka vijaya dharAvatA 'eka' Dempasene 1920nA sapTembaramAM jena TunI nAmanA philADelphiyAnA baoNksare parAjaya Apyo. baoNksiMga pahelAM sahu koIne TunI jItaze evo koI aMdAja nahoto, paraMtu baoNksiganA dasa rAunDamAM TunIe paoNiTathI Dempasene harAvyo. eka lAkha vIsa hajAra ane pAMcaso sattAvana prekSakonI hAjarImAM A ghaTanA banI. Dempasee nivRtti levAne badale pharI pAchA AvavA prayAsa karyo, paraMtu e pharI vAra parAjaya pAmyo. paNa parAjaya pAmyA pachI e zAMta besI rahyo nahIM, bhUtakALane bAjue haDaselI eNe broDave para 'jeka Dempase resToranTa zarU karI. e pote mukkAbAjInI spardhAo yojavA lAgyo. vijetAone inAmo ApavA lAgyo ane e rIte eNe eka navI jiMdagIno prAraMbha karyo. bhUtakALane bhUlIne e AnaMdabhera jIvavA lAgyo. eNe kahyuM, mArA caeNmpiyanazipanA aDhaLaka kamANI karI ApanArA divaso karatAM chellAM dasa varSamAM meM mAro samaya vadhu sArI rIte pasAra karyo che.' maMtra mahAnatAno samajadAra mAnavI DhaLelA dUdha para kyAreya AMsu sAratA nathI. jiMdagImAM thayelA | 16 nukasAnane kaI rIte AnaMdapUrvaka bharapAI karI zakAya tenuM jeka Dempase udAharaNa che. |
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukaraNa eTale aMtA vizvavikhyAta hAsya abhinetA baoNba haoNpa (1903-2003) potAnAM mAtApitA sAthe dezAMtara karIne amerikA AvIne rahevA lAgyA. emanA pitA saMgIta-samArohamAM gAyaka tarIke kAma karatA hatA. emaNe thoDAM varSo raMgabhUmi para nRtyakAra ane hAsyakAra tarIke paNa kAma karyuM baoNba haoNpa kazuMka karavA cAhatA hatA. emaNe dasa varSanI vaye "cArlI caeNplina anukaraNa spardhAmAM vijaya meLavyo ane e pachI sTeja para gIta sAthe abhinaya karavA lAgyA. AmAM emaNe ghaNAM varSo vitAvyAM, paraMtu cArlI caeNplinanI zailImAM anukaraNane kAraNe emanI koI AgavI chApa upasAvI zakyA nahIM. vila rogarsa sarkasamAM kAma karatA hatA, tyAre kaMI ja bolyA vagara doraDAM ghumAvavAmAM mAhera hatA. eka vAra acAnaka baoNba haoNpane potAnAmAM chupAyelI AgavI ramUjavRttino khyAla Avyo. eNe doraDAM ghumAvatI vakhate potAnI A ramUjI zailI dvArA darzakone khUba hasAvyA ane ene pariNAme enI AgavI pratibhA UbhI thaI. A maulikatAe baoNba haoNpa tarapha sahunuM dhyAna kheMcyuM. baoNba hAMpe potAnI "DAhyA-gAMDA' jevI judI ja imeja UbhI karI. ene kAraNe ja lokacAhanA pAmIne e baoNba haoNpa banI rahyo. ramUjanI emanI nijI zailIe darzakonAM hRdaya jItI lIdhAM. jo emaNe mAtra cArlI ceplinanA abhinayanuM anukaraNa karavAnuM cAlu rAkhyuM hota, to reDiyo, Telivijhana ane philmamAM e enI AgavI zailIthI apAra lokapriyatA hAMsala karI zakyA, te pAmI zakyA na hota. //// maMtra mahAnatAno 17
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ sApekSatAnA siddhAMtano purAvo jarmana bhautikazAstrI ane gaNitajJa AlbarTa AinsTAine (1809-1955) nyUTananA gurutvAkarSaNa siddhAMta pachI sApekSatAno vizeSa caDiyAto siddhAMta zodhyo. jarmanImAM janmelA A vijJAnIe 1909thI 1918nA gALAmAM jagatane sApekSatAno A vyApaka siddhAMta Apyo. AinsTAinanI A navI zodhathI vijJAnanI tattvapraNAlImAM moTI UthalapAthala thaI gaI. AinsTAinano A siddhAMta nisarganuM vadhu sAruM varNana kare che ema svIkArAyuM, eTaluM ja nahIM, paNa Ane pariNAme krAMtikArI sUjha ane UMDI samaja dharAvatA vijJAnI tarIke AinsTAinane yuropamAM vyApaka prasiddhi ane lokapriyatA hAMsala thayAM. AinsTAina je koI dezamAM pravacana ApavA jato, tyAM ene pratibhAsaMpana vijJAnI tarIke Adara maLato hato. AinsTAine paNa koI sthaLe pote videzI che, evI anubhUti karI nahotI. mAnavatA e AinsTAinano prathama guNa hovAthI sarvatra samAna Adara pAmyo hato. A alagArI vijJAnIe joyuM ke emanA sApekSatAnA siddhAMtano sarvatra Adara thAya che ane sahu koI "AinsTAina amArA dezano che' ema siddha karavA prayatna kare che, tyAre AinsTAine eka vakhata kaTAkSamAM kahyuM, "Aje bhale huM amerikAmAM vasato houM, paraMtu jarmanImAM eka jarmana vijJAnI tarIke mAro Adara thAya che ane iMglenDamAM mane eka videzI yahUdI tarIke sanmAnavAmAM Ave che, paraMtu jo mAro A siddhAMta khoTo sAbita thAya to jarmana loko mane dhutkArIne kaheze ke A to eka paradezI yahUdI che ane aMgreja loko mane ema kahIne dhutkAraze ke A to eka jarmana che." ATaluM kahIne AinsTAine hasatAM hasatAM umeryuM, "A mArA sApekSatAnA siddhAMtano maMtra mahAnatAno eka vadhu parAvo ja che ne !' 18
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ anokhI sajA amerikAnA 34mAM pramukha vAiDa DeviDa Aijhanahovara (I. sa. 1890thI 1999) mULe eka yazasvI sainika hatA. prathama-dvitIya vizvayuddhamAM sainika tarIke bahAdurI ane dUraMdezI dAkhavI hatI. samaya jatAM amerikAmAM atyaMta lokapriya evA Aijhanahovara sarvocca senApati ane paMcatAraka janarala banyA. 1952mAM temaNe koriyAnA yuddhamAM yuddhamokUphI karAvI ane 1957mAM emanA sUcanathI AMtararASTrIya aNupaMcanI racanA karavAmAM AvI. e pachI sAmyavAda sAme moraco Ubho karavA mATe judA judA dezo sAthe lazkarI karAro karyA. Aijhanahovara kaDaka zistanA himAyatI hatA. bIjA vizvayuddha samaye emaNe amerikAnA lazkarI daLonuM netRtva saMbhALyuM ane sainyane saMgaThita rahIne duzmanono sAmano karavA satata salAha ApI. amerikAnI senAmAM be lazkarI adhikArIo evA hatA ke jeo ekabIjA sAthe satata laDatA-jhaghaDatA rahetA. parasparane mATe emanI AMkhomAM jhera hatuM ane tethI sAva sAmAnya bAbatamAM paNa uzkerAIne ekabIjA sAme apazabdo bolavA lAgatA ane kyAreka mArAmArI karavA sudhI pahoMcI jatA. senApati Aijhanahovare A baMne sainikone samajAvavA prayatna karyo. senAnI zistanI vAta karI. senAmAM vikhavAda hoya to viphaLatA maLe e siddhAMta samajAvyo. A saghaLuM kahyuM, chatAM badhuM paththara para pANI ! pelA be sainikoe pharI tophAna karyuM eTale senApati Aijhanahovare emane sajA pharamAvI. eka adhikArIe kAcanI dIvAla dharAvatI sarakArI barAkane bahArathI sApha karavAnI sajA karI, to bIjAne aMdaranI bAjuthI e kAca sApha karavAnI sajA karI. kAca cokhkhA karavA mATe baMnene sAthe rahIne eTalI badhI mahenata karavI paDI ke maMtra mahAnatAno samaya jatAM emanAM mana cokhkhAM thaI gayAM. 19 TITI
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ gussAnuM mAdhyama amerikAnA mijhurImAM janmelA saeNmyuala leMgahorna klumansa sAhityajagatamAM mArka Tvenane nAme vikhyAta banyA. mArka Tvene amerikAnA vasAhatIomAM cAlI AvatI ToLa TappAnI prakriyA pakaDI ane emAM ahobhAvarita abhigama ane lAkSaNika zailInuM umeraNa karIne viziSTa prakArano vinoda sarjyo. "dha insalTsa abroDa', 'raphiMga ITa' jevI kRtiomAM emano A vinoda jovA maLe che. A vikhyAta hAsyalekhaka ane nipuNa vaktAne bhAgye ja gusso Avato, paraMtu jyAre gusso Ave to e tatkALa patra lakhavA besI jatA ane emAM e vyakti parano potAno saghaLo gusso ThAlavI detA. koI vyaktie emanI TIkA karI to tarata ja mArka Tvene ene saNasaNato javAba lakhyo ke "khabaradAra, tame karelI vAta ahIM ja dabAvI do. jo ema nahIM karo to huM tamane joI laIza." AvI ja rIte eka vAra eka sAmayikamAM emanA lekhamAM joDaNInI azuddhio rahI gaI. mArka Tvena akaLAI UThyA. emaNe sAmayikanA taMtrIne patra lakhyo ke, lekha chApatAM pUrve emaNe e jovuM joIe ane cakAsavuM joIe ke prUpharIDare e lekhanI joDaNI ke virAmacihno barAbara karyAM che ke nahIM ane pachI mArka Tvene e gusso prUpharIDara para utAratAM taMtrIne lakhyuM, "have pachI mArI lakhelI kopI pramANe tamAre meTara goThavavuM ane prUpharIDaranAM sUcano enA sahI gayelA magajanA polANa sudhI ja rahe, teno barAbara khyAla rAkhavo. mArka Tvena mATe patralekhana e gusso ThAlavavAnuM mAdhyama hatuM. e rIte teo potAnA manamAMthI gussAnI varALa dUra karatA hatA. AvA patrothI koI saMbaMdhomAM tirADa paDe ke koIne mAThuM lAge evuM banatuM nahIM. AnuM kAraNa e hatuM ke AvA patro posTa thAya te pahelAM ja mArka ke TvenanAM patnI chAnAMmAnAM e patro kADhI letAM, jethI jenA para emaNe kacakacAvIne gusso maMtra mahAnatAno kADhyo hoya temanA sudhI e patro pahoMcatA ja nahIM. 20
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ thoDA samayanI bharatI sApekSatA (rileTiviTI) siddhAMtanA sthApaka, nobela pAritoSika vijetA AlbarTa AinsTAina (1879thI 155)ne ghera eka paeNkeTa AvyuM ane emanAM patnI islAe e kholyuM to emAM brAjhila ane AphrikAmAM vaijJAnika TukaDIoe lIdhelI sUryagrahaNanI chabI hatI. islAe A tasavIro pati AinsTAinane ApI, tyAre e joIne AinsTAinanA mukhamAMthI "atisuMdara evA zabdo sarI paDyA. A sAMbhaLI emanI patnIe kahyuM, 'hA, have tamane tamArA rileTiviTInA siddhAMtanI sAbitI maLI gaI.' AinsTAine AtmavizvAsabhera kahyuM, "mAre vaLI kyAM mArA siddhAMtanI AvI sAbitInI jarUra hatI ? mane to e dIvA jevuM spaSTa dekhAtuM hatuM. ema kaho ke emane je sAbitI joItI hatI, te AnAthI maLI.' e pachI vizvabharamAM AinsTAinanuM nAma gAjavA lAgyuM. mAna-sanmAnonI varSA thavA lAgI. duniyAnA khUNekhUNethI vyAkhyAno mATe nimaMtraNo AvavA lAgyAM. enA hastAkSara meLavavA mATe paDApaDI thavA lAgI. vepArIo potAnI pedAzane "AinsTAina' ke 'rileTiviTI' nAma ApavA lAgyA. ene ghera TapAlono Dhagalo thavA lAgyo. AinsTAinanI A navI zodhathI vijJAnanI tattvapraNAlImAM UthalapAthala thaI. AinsTAine prAthamika avalokanonI madada vinA zuddha ciMtanathI gANitika mAMDala taiyAra karIne tenA guNadharmo tAravyA pachI tene avalokano dvArA tapAsavAnI navI praNAlI sthApI. | A badhuM joIne AinsTAine enI patnIne kahyuM, "A badhAthI saheje gabharAtI nahIM. A badhuM to bharatI jevuM che. traNa mAsamAM to loko badhuM bhUlI jaze ane ApaNe zAMtithI kAma karI zakIzuM.' joke e pachI AinsTAinanI vizvabharamAM prasiddhi thaI ane e vizvavibhUti banyo, paNa AvI lokapriyatAthI e saheja paNa lepAyo nahIM. maMtra mahAnatAno 21 'TTTTTTI/
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogya vaLatara amerikAnA pramukha thayA pUrve abrAhama liMkana (I. sa. 1809thI 1865) eka saphaLa ane nAmAMkita vakIla hatA. e samaye vakIlAtano vyavasAya pramANika gaNAto nahIM. emAM kAvAdAvA ane chetarapiMDI cAlatAM hatAM. sAmA pakSanA sAkSIone choDavA mATe lAMcaruzavata paNa apAtI hatI. khoTA kesane buddhicAturyathI ke Akramaka dalIlabAjIthI sAcA sAbita karavAnI peMtarAbAjI paNa thatI, tyAre abrAhama liMkana kadI pralobhanane vaza thayA nahIM. hIna praNAlIthI aLagA rahyA. A vyavasAyane emanA mAnavatAvAdI hRdayasparzathI eka gaurava apAvyuM. potAnA asIlanI sthiti pramANe enI pAsethI e vakIlAtanI phI letA. keTalAka kesamAM to e phI jatI paNa karatA, paraMtu jo koI emanA kAmanI kiMmata ochI AMke ane hAthe karIne ke upekSAbhAvathI maLavI joIe enA karatAM ochI phI ApavAno prayatna kare, to ene barAbara padArthapATha paNa zIkhavatA. eka relave kaMpanIe abrAhama liMkanane sarakyUTa kaoNrTamAM potAnA vatI kesa laDavAnI kAmagIrI soMpI. abrAhama liMkananI sAme ghaNA samartha ane nAmAMkita vakIlo hatA. A kesamAM liMkananI hAra thaI, paraMtu emaNe suprIma kaoNrTamAM apIla dAkhala karI ane jIta meLavI. tene pariNAme kaMpanIne lAkho DaoNlarano phAyado thayo. abrAhama liMkane relave kaMpanIne be hajAra DaoNlaranI phInuM bila mokyuM, tyAre relavenA maeNnejare kahyuM, 'ATalI badhI phI hoya ? ATalI phI AvA sAmAnya vakIlane na apAya.' ema kepIne liMkanane enI phI peTe baso DaoNlarano ceka mokalI Apyo. liMkane joyuM ke A maeNnejarane emanA kAmanI kazI kadara nathI. kaMpanIne lAkho DaoNlarana phAyado karI Apyo, chatAM mAtra baso DaoNlarano ceka mokalyo che. Aje mArI AvI avagaNanA kare che. AvatIkAle bIjAnI paNa karaze. AthI liMkane relave kaMpanI para pAMca hajAra DaoNlarano maMtra mAtAno dAvo mAMDyo. liMkana e kesamAM jItyA. be hajArane badale emane pAMca hajAra DaoNlara maLyA. 22
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ jisasane pravezabaMdhI vizvamAM sauthI moTo bhedabhAva e zveta (gorA) ane azveta (kALA) loko vacce jovA maLe che. eka samaye azveta lokone zveta lokoe gulAma banAvyA. emanA para mAlikIhaka bhogavyo. emanI pAse kALI majUrI karAvI. A azveta lokone mATe rahevAnA judA vistAro hatA. TrenamAM judA DabbAo hatA ane hoTala, gArDana ke amuka carcamAM pravezavA para pratibaMdha hato. eka zraddhALu azveta eka vAra carcamAM pravezI rahyo hato, tyAre carcanA pAdarIe tene aTakAvyo. eNe kahyuM, "A carcamAM AvIne tamane prArthanA karavAnuM mana thAya te huM samajI zakuM chuM, paraMtu prArthanA karavI tamane mAphaka nahIM Ave. ahIM mAtra zveta lokone ja praveza pelo azveta vyakti carcanA bAraNe Ubho rahI gayo. pAdarInAM vacano sAMbhaLIne khUba nirAza thayo. pAdarIe ene kahyuM, 'tamArI cAmaDInA kALA raMgane kAraNe tame ahIM prArthanA karavA mATe pratibaMdhita cho, ene mATe bIje kyAMka jAo.' carca sivAya bIje kyAM jAuM ?" pAdarIe kahyuM, tame Izune prArthanA karo ke e tamane koI rasto sujhADe.' thoDAka samaya bAda pelA garviSTa ane raMgadveSI pAdarIne A azveta sajjana bajAramAM maLI gayA. pAdarIe enI khabara pUchI. kayA carcamAM jaIne prArthanA karI tenI mAhitI meLavI, tyAre pelI azveta vyaktie kahyuM, | 'tame mane prArthanA karavAnuM kahyuM hatuM. tamArA sUcana pramANe meM jisasane prArthanA karI. e pachI pelI pravezabaMdhI aMge emane vAta karI. tyAre jisase mane kahyuM, "are bhAI, tuM maherabAnI karIne e carcamAM pravezavAno prayatna na karIza. tuM niSphaLa ja javAno. huM pote varSothI emAM pravezavAno prayatna karI rahyo chuM, paNa hajI mane koI saphaLatA maLI nathI." maMtra mahAnatAno - 23
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ bUTanI joDI amerikAnA azveta lokonA nAgarika hakonI ahiMsaka laDatanA agraNI netA mArTina lyuthara kiMga (juniyara) (I. sa. 1929thI 1968) para gAMdhIjInAM lakhANono ane emanI ahiMsAnI vicAradhArAno ghaNo prabhAva paDyo. emaNe azveta lokonA adhikAro mATe ahiMsaka satyAgrahanuM zastra ajamAvyuM. jAhera basamAM raMgabheda ane alagatAvAda AcaravAmAM Avato hato, eno emaNe virodha karyo ane lAMbA samaya sudhI jAhera basavyavahArano bahiSkAra pokArIne mArTina lyuthara kiMge laDatanI AgevAnI lIdhI. amerikAmAM vividha pradezomAM emaNe raMgabhedanI nIti ane azveta lokonA nAgarika hako mATe jehAda jagAvI. 1993nI 28mI oNgasTe aDhI lAkhathI vadhAre lokoe amerikAnI raMgabhedanI nIti sAme vaoNziMgTanamAM aitihAsika kUca yojI. mArTina lyuthara kiMga Thera Thera jAherasabhAo bharIne lokajAgRti sarjatA hatA. eka vAra koI sabhAmAM raMgabhedamAM mAnatA emanA virodhIe emane nizAna banAvIne chuTTo bUTa pheMkyo. mArTina lyuthara kiMgane te vAgyo nahIM, paNa emanA paga pAse paDyo. sabhAmAM khaLabhaLATa macI gayo, paraMtu svastha mArTina lyuthara kiMge potAnuM bhASaNa cAlu rAkhyuM ne mArmika rIte kahyuM, "dhanya che e dezane ke je potAnA sevakonI nAnAmAM nAnI bAbatano khyAla rAkhe che. mArA jevA khullA page cAlatA sAmAnya sevakanI paNa ciMtA kare che. A sabhAmAM upasthita evA koI dayAvAna sajjane udAratA dAkhavI che, paraMtu mane aphasosa eTalo che ke mAtra eka ja bUTa zA mATe Apyo ? be bUTa hota to vadhAre sAruM thAta !' mArTina lyuthara kiMganuM vaktavya sAMbhaLIne loko stabdha banI gayA. emaNe hasIne kahyuM, je sajjane mane eka bUTa ApavAnI udAratA dAkhavI, temane mArI vinaMtI che ke teo bIjo bUTa paNa Ape, to emanI maherabAnIthI mane bUTanI joDI maLI raheze.' mArTina lyutharanI svasthatA ane sahRdayatAthI prasanna evA zrotAjanoe "loMga liva mArTina lyuthara'nA nArA maMtra mahAnatAno 24 pokAyo.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ano zo upayoga ? aMgreja bhautikazAstrI ane rasAyaNazAstrI mAikala phaeNraDee vidyuta cuMbakatvanI ghaTanA samajAvavA mATe aneka prayogo karyA ane e rIte vijJAnanA vikAsamAM mahattvanuM pradAna karyu. emaNe jIvanano prAraMbha to bukaselara ane bukbAinDa2 tarIke karyo hato, paraMtu ekavIsa varSanI vaye emane haMphrI DevInA madadanIza tarIke kArya karavAnI taka maLI. 1921mAM kUMDee vidyuta moTaranA siddhAMtanI zodha karI ane tenuM eka prAraMbhika maoNDala banAvyuM. be varSa pachI klorina vAyunuM pravAhIkaraNa karanAra teo prathama vijJAnI hatA. 1825mAM emaNe koladAramAMthI benjhinane alaga pADyuM. e pachI emaNe vidyuta ane cuMbakatva vaccenA AMtarasaMbaMdho vize saMzodhana karyuM. eka vAra phaeNraDe lohacuMbakane tAranA gUMcaLA vaccethI pasAra karIne kSaNika vidyuta utpanna karI zakAya che teno prayoga darzAvatA hatA. sahue khUba jijJAsAdhI A prayoga joyo, paraMtu e joIne eka strIe A vijJAnIne savAla karyo. 'e lohacuMbaka kSaNArdha mATe vidyuta-pravAha utpanna kare che teno zo upayoga ?" mAikala phaeNreDee hasatAM hasatAM uttara vALyo, 'ema to tarata janmelA bALakano kazo upayoga kharo ? e zuM karI zake ? tamane kaI madada kare ?" potAnA A uttara dvArA phaeNraDee e mahilAne sUcavI dIdhuM ke hajI to emanI zodha taddana prAraMbhika tabakkAmAM che, paNa teo e darzAvavA mAge che ke enA upayoganI ghaNI moTI zakyatAo bhAvinA garbhamAM chupAyelI che. ApaNe jANIe chIe ke samaya jatAM mAikala phaMDe sauprathama DAyanemo banAvyo ane Aje paNa emanI saMzodhananI keTalIka ghaTanAo ane tAraNone pharaDa IphekTa' tarIke oLakhavAmAM Ave che. maMtra mahAnatAno 25
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMtra mahAnatAno 26 sAMdhIne paNa paherIzuM sthita-vidyuta(sTeTika ilekTrisiTI)no siddhAMta ApanAra prasiddha vijJAnI, prakAzaka, saMzodhaka ane amerikAnI svataMtratAnuM jAheranAmuM tathA amerikAnuM baMdhAraNa ghaDavAmAM mahattvano bhAga bhajavanAra benjAmina phrenkalina bahumukhI pratibhA dharAvatA hatA. potAnAM judAM judAM vyApArI sAhasomAMthI puMjI meLavIne temaNe vidyuta aMge prayogo karyA. keTalIka zodho karyA bAda benjAmina phrenkaline mutsaddI tarIke kAmagIrI bajAvI. temaNe I. sa. 1750thI 1770 sudhI laMDanamAM vasavATa karyo, paraMtu tyAM teo amerikI vasAhatonuM pratinidhitva karatA rahyA. A samaye amerikA AjhAdInI laData laDI rahyuM hatuM ane benjAmina phrenkalina laMDanamAM rahe rahe e krAMtinA sakriya samarthaka banI rahyA. briTane sTampa eNkTa' nAmano kAyado lAgu karavAno prayatna karyo, tyAre amerikAmAM Ano prabaLa virodha thayo. iMglaeNnDanI pArlamenTe A aMge eka samiti nImI ane e samitimAM amerikAnA pratinidhi tarIke benjAmina phrenkalina hatA. emane pUchavAmAM AvyuM ke 'amerikano pahelAM kaI bAbatamAM gaurava anubhavatA hatA" benjAmina phrenkalina iMglaeNnDanA enA prabhutva heThaLanA dezomAM kapaDAMnI ijArAzAhI lAdavAnA prayatnathI vAkepha hatA, tethI emaNe kahyuM, "pahelAM amerikano iMglaeNnDanAM phezanebala kapaDAM paheravAmAM gaurava mAnatA hatA. emane bIjo prazna pUchavAmAM Avyo, 'amerikano hAla zemAM gaurava mAne che ?" benjAmina phrenkaline kahyuM, 'have ame amerikano amArA ja dezanAM kapaDAM paheravAmAM gaurava mAnIe chIe. ane kadAca jo navAM na maLe, to sAMdhIne paNa paheravAnuM amane game che.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ IrSA parAjita thaI samagra yuropamAM prasiddha evA mAikala eNjelonI khyAti sAMbhaLIne eka citrakAra satata becena raheto hato. eNjelonI lokapriyatA jema jema vadhatI jatI, tema tema A citrakArano enA pratyeno dveSa vRddhi pAmato. e vicArato ke loko samajyA vinA mAikala eNjelonI citrakalAnAM vakhANa kare che. jo e sAcA kalApArakhu hoya, to emane mAikala eNjelonAM citromAM ghaNI gaMbhIra kSatio jovA maLe. eka divasa A citrakAre vicAryuM ke eka evuM citra banAvuM ke jethI loko mAikala enjalone bhUlI jAya ane samagra yuropamAM kalAkAra tarIke mArI nAmanA thAya. eNe suMdara yuvatInuM citra banAvavAnuM zarU karyuM ane mAikala eNjelone mahAta karavAnI dhUna sAthe kAma karavA lAgyo. citra pUrNa thayuM. citrakAre e joyuM, paNa ene ema lAgyuM ke AmAM kaMIka khAmI che ! yuvatInA sauMdaryanA anubhavamAM kazuMka khUTe ke khaTake che. ghaNo vicAra karyo, paraMtu potAnA citranI kSati e jAte khoLI zakyo nahIM. evAmAM eka kalApremI A bAjuthI pasAra thato hato. e A citrakAra pAse Avyo. A citrakAre mAikala eNjelone agAu kyAreya joyo nahoto, tethI eNe vicAryuM ke A kalApremInI salAha lauM, kadAca potAnI bhUlanI bhALa maLe. eNe e kalApremIne vAta karI, tyAre eNe hAthamAM pIMchI lIdhI ane yuvatInI baMne AMkhomAM kALuM TapakuM karyuM. AMkhanI kIkI lAgatAM ja citra sajIva thaI gayuM. eTale pelA citrakAre aMjelone kahyuM, tamAro khUba AbhAra. tame sonAmAM sugaMdha bheLavI ApI. tame cho koNa ?" eNe kahyuM, "mAruM nAma mAikala enjalo che." A sAMbhaLI citrakAra herAna-parezAna thaI gayo. e bolyo, 'bhAI, mane kSamA karo. tamArI kIrti ane kalA pratyenI IrSyAthI tamane parAjita karavA mATe huM A citra dorato hato, paraMtu Aje tamArI kalASTi ane saujanya joIne kharekhara zaramiMdo banyo chuM. tema maMtra mahAnatAno 27 ///////
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ lokonI mAga nokarInI zodhamAM nyUyaoNrka AvelA nAnA chokarA thomasa likhane ghaNI mahenata karI, paNa nokarI meLavavAmAM saphaLatA hAtha lAgI nahIM. Ave samaye e chokarAne e vAtanuM smaraNa thayuM ke jahAjamAM besIne e jyAre nyUyaoNrka tarapha Avato hato, tyAre pravAsIomAM satata eka carcA cAlatI hatI ke ajANyA nyUyorkamAM ApaNe kyAM jaIzuM, kaI hoTalamAM UtarIzuM ? e hoTala sastI haze ke moMghI, salAmata haze ke jokhamI ? nokarI meLavavAmAM niSphaLatA maLatAM thomasa lipTane eka navo vicAra karyo. e hoTalanA mAlika pAse gayo ane emane kahyuM, "huM tamane mahine pacAsa pravAsIo lAvI ApIza. enA badalAmAM tamAre mane bhojana ane nivAsanI sagavaDa ApavAnI.' A chokarAnI vAta para pahelAM to menejarane vizvAsa beTho nahIM, paNa pachI kahyuM ke, 'pacAsa to ThIka che, paNa cAlIsa pravAsIo lAvIza toya tane eka mahinA sudhI bhojana ane nivAsanI sagavaDa ApIza." pelo chokaro sAmAna mUkIne tarata nyUyaoNrkanA baMdara tarapha ravAnA thayo. e baMdara para eka jahAja AvyuM hatuM. emAMthI UtaratA pravAsIo pAse jaIne A chokarAe potAnI hoTalamAM kevI kevI sagavaDo che enI vAta karI. enuM bhADuM keTaluM ochuM che te samajAvyuM ane emAM maLatI vizeSa sagavaDonuM varNana karyuM. Ama pahelA divase ja A chokaro ekasAthe cAlIsa karatAMya vadhu pravAsIone laIne potAnI hoTala para Avyo. enI A kAmayAbIthI maeNnejara khuza thaI gayo ane hoTalamAM nokarIe rAkhI lIdho. dhIre dhIre A chokarAe potIko dhaMdho vikasAvyo ane potAnI aTakanI brAnDa sAthe maMtra mahAnatAno | " cAnI kaMpanI zarU karIne "liTana cA'ne duniyAbharamAM jANItI karI.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAgha karatAM khataranAka cInanA mahAna ciMtaka ane dharmasthApaka kaoNnphayUziyase (I. sa. pUrve papa1thI I. sa. pUrve 479) bAvIsamA varSe potAnA gharamAM pAThazALA sthApI ane ziSyone prAcIna sAhitya, saMskRti ane vividha kalAono abhyAsa karAvavA lAgyA. satyanA upAsaka evA kaoNphyuziyasa mitabhASI ane mana, vacana ane karmamAM ekatA dharAvatA hatA, ethIya vizeSa Izvara ke paraloka jevI parokSa vastuonI pAchaLa paDavAne badale A lokane sudhArIe tema kahetA. A bhUmi para sadAcAra dvArA naMdanavana vasAvIe e emanuM sUtra hatuM. kaoNphyuziyasa eka vAra potAnA ziSyo sAthe jaMgalamAMthI pasAra thatA hatA, tyAre emane kAne koI AkraMda karatI strIno avAja paDyo. kaoNphyuziyase eka ziSyane tapAsa karavA mATe e strInI pAse mokalyA tyAre te strIe kahyuM, A jaMgalamAM vAghe AtaMka macAvI dIdho che. thoDA divasa pahelAM mArA sasarAne vAgha phADI khAdhA ane e pachI mArA patine paNa vAthe phADI khAdhA." ziSya guru kaoNphyuziyasane A vAta karI, tyAre kaoNphyuziyase e strIne kahyuM, ATalA badhA bhaya ane duHkhamAM jIvo cho zA mATe ? enA karatAM bIjI jagAe rahevA kema jatA rahetA nathI ?" A sAMbhaLIne strIe kahyuM, "ApanI vAta sAcI che. paraMtu ahIMno rAjA atyaMta dayALu che, saheje julamI nathI, rAjanA karmacArIo pramANika che, saheje lAMciyA nathI. ahIMnA vepArIo bamaNA bhAve kazuM vecatA nathI, AthI vAghano bhaya hovA chatAM mane ahIM rahevuM game che." kaoNphyuziyase potAnA ziSyo tarapha pharIne kahyuM, 'kevI samajavA jevI vAta che. maMtra mahAnatAno mANaso julmI rAjA ane bhraSTAcArI amaladArone vAgha karatAMya khataranAka gaNe che.' 29 TTTTI/
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ soLa varSanuM saravaiyuM abrAhama liMkane spriMgaphilDamAM pacIsa varSa sudhI vakIlAta karI. pAMca varSa sudhI mejara sTuarTa sAthe, traNa varSa sudhI logana sAthe vakIlAtamAM bhAgIdArI karI. e pachI 1843mAM viliyama harnaDana sAthe vakIlAtamAM bhAgIdArI rAkhI. vakIla tarIke nAmanA prApta karavAnI sAthe rAjakIya kSetre paNa pragati karI ane emaNe amerikAnuM pramukhapada prApta karyuM. vakIlAtane ane spriMgaphilDane choDavAnI pUrva rAtrie abrAhama liMkana vidAya levA mATe oNphisamAM gayA. emano varSo jUno bhAgIdAra viliyama harnaDana emanI sAthe hato. abrAhama liMkane potAnuM bAkInuM kAma pUrNa karyuM. hisAba patAvyo ane pachI oNphisanI sauthI purANI khurazI para besIne harnaDana sAthe vAte vaLagyA. vidAya prasaMge baMnenAM hRdaya gaLagaLAM thaI gayAM. baMne thoDI vAra mauna rahyA, pachI liMkane kahyuM, 'ApaNe sAthe kAma karyAMne keTalAM varSo thaI gayAM ?' Azare soLa varSathI vadhu.. 'ane chatAM koI divasa ApaNe ekabIjA sAthe UMcA sAde bolyA nathI.' harnaDane kahyuM, 'kadApi nahIM.' ane pachI baMne mitroe vItelAM varSonA anubhavonuM AnaMdapUrvaka smaraNa karyuM. liMkana potAne upayogI pustako laIne harnaDana sAthe nIce UtaratA hatA, tyAre oNphisanI bahAra laTakAvelA jUnA pATiyA para najara karIne liMkane kahyuM, 'dosta, ApaNA nAmanuM A pATiyuM kyAreya kADhI nAkhato nahIM. huM dezano pramukha thayo, tethI ApaNI oNphisamAM koI phera paDato nathI. jo mAre pharI ahIM pAchA AvavAnuM banaze, to ApaNe jiMdagImAM jANe kazuM banyuM nathI tema, pharI pAchuM ApaNuM vakIlAtanuM kAmakAja sAthe cAlu karI daIzuM.' dAdaro UtaratAM pahelAM liMkane potAnI ophisa para chellI najara karI. eka UMDo nizvAsa maMtra mahAnatAno nAkhyo. parasparanI vidAya lIdhI ane vidAya veLAe baMne mitronI AMkhomAM AMsu UbharAI 30 rahyAM !
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMtarano taravarATa eka hoTalanI utkRSTa vyavasthA joIne mAnavajIvananA sAphalya vize graMthalekhana karatA DaoN. normana vinsenTa pila ati prasanna thaI gayA. yuropanI keTalIya hoTalomAM e rahI cUkyA hatA, paNa emaNe kyAMya pravAsI mATe ATalI cIvaTa ke enI jarUriyAtonI ciMtA joyAM nahotAM. A mATe abhinaMdana ApavA teo AlIzAna hoTalanA karoDapati mAlika AphreDa kreba pAse pahoMcyA ane kahyuM, 'tame tamArI aDhaLaka saMpattino sAce ja uttama upayoga karyo che.' AphreDa krebe kahyuM, "sAheba, huM bALapaNamAM eTalo badho garIba hato ke aMdhAriyA bhaMDakiyAmAM ame jIvana gujAratA hatA. mArI nokarIno prAraMbha hoTalamAM kapa-rakAbI ane eThAM vAsaNo sApha karavAthI karyo. soMpAyeluM kAma cIvaTathI karavuM e mAro nizcaya. pariNAme mAtra eka mahinAmAM mArA mAlike mane 'pramozana' ApyuM. vAsaNo sApha karavAne badale e vAsaNo barAbara svaccha thayAM che ke nahIM, enI dekharekhanI kAmagIrI soMpI. kAma soe so TakA saMtoSakAraka na thAya, to huM becena banI jato ane tethI ja ALasu ane pramAdI loko mArI pAse TakI zakatA nahotA. Ama pragati karatAM karatAM hoTalanA maeNnejaranA pada sudhI pahoMcyo ane pachI thoDIghaNI mUDI bhegI thaI eTale A sAhasa karyuM." oha ! tame to ghaNuM moTuM sAhasa karyuM. thoDI mUDIe AvI AlIzAna hoTala baMdhAvavI, e to ghaNuM moTuM sAhasa kahevAya !' sAcI vAta ! paNa meM mArA jevA vyavasthita, cIvaTavALA ane mahenatu mANasone taiyAra karavA mAMDyA ane IzvarakRpA, Apa jevAnI zubhecchA ane mahenatu mANasonA sAthane kAraNe huM eka pachI eka hoTala meLavato gayo ane A vyavasAyamAM AgaLa vadhato gayo. A badhAnuM kAraNa eka ja ke huM haMmezAM mArI hoTalomAM grAhakone vadhu ne vadhu suvidhA ApatI sagavaDo maLI rahe te mATe maulika yojanAo karuM chuM ane sauthI moTI vAta to e ke nAnuM hoya ke moTuM kAma hoya, paNa taravarATathI karavAmAM mAnuM chuM. sAcuM kahuM to mArA aMtaranA A taravarATe ja mane ghaNAM tophAno sAme pAra utAryo che ane ene kAraNe ja A sthitie pahoMcyo chuM." /////// maMtra mahAnatAno 31
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMtra mahAnatAno 32 AtmasamRddhino mArga grIka-romanakALanA pratiSThita gaNitazAstrI yukliDa(I.pUrve 323- I.pUrve 283)no gaNitazAstranA vikAsa para advitIya prabhAva paDyo che. enA vizvaprasiddha graMtha 'eNlimenTsa"mAM enAM bhUmiti vizenAM saMzodhano atyaMta lokapriya banyAM. aneka bhASAmAM eno anuvAda thayo ane enI aneka AvRttio thaI. yUkliDa AvA mahAna gaNitajJa hovA chatAM emane jJAnano kAmAtra AkAra nahoto. emano sadAya Agraha raheto ke jJAna e saMgharavA mATe nathI, paNa ApavA mATe che. koI paNa yuvAna emanI pAse abhyAsArthe Avato, to yUkliDa ene bhUmitinI pUrvadhAraNAo, vyAkhyAo, prameyo, vidhAno ane enA siddhAMto umaLakAbhera zIkhavatA hatA. ghaNI vAra to yUkliDa potAnuM agatyanuM kAma bAjue mUkIne paNa jijJAsuonI gANitika jijJAsA tRpta karatA hatA. eka divasa yukliDa pAse eka tejasvI yuvAna bhUmitinA abhyAsa mATe Avyo. eNe UMDA abhyAsanI potAnI icchA pragaTa karI, yukliDe saharSa svIkAra karyo. thoDA ja samayamAM A tejasvI yuvAna bhUmitinA viSayamAM pAraMgata banavA lAgyo. eka divasa yUkliDa A tejasvI yuvAnane abhyAsa karAvatA hatA, tyAre ekAeka yuvAne prazna karyo, 'bhUmitino A prameya zIkhavAthI mane kaMI dhanaprApti thaze kharI ?' A sAMbhaLI yUkliDa khUba nArAja thayA. emaNe potAnA nokarane bolAvIne kahyuM, 'Ane obaeNla (grIkanuM calaNa) Apo, kAraNa ke ene vidyA prApta karavAmAM ochI ruci che ane dhana kamAvavAmAM vizeSa ruci che. Ane mATe bhUmiti ja nahI, kiMtu saghaLuM zikSaNa vyartha ane nakAmuM che.' yukliDanA mukhethI nIkaLelAM A vacano sAMbhaLIne yuvAna ja nahIM, balke upasthita tamAma vidyArthIo stabdha banI gayA. yuvAne kSamA mAgI to yukliDe kahyuM, 'vidyA ke zikSA AtmasamRddhino mArga che. ene kyAreya bhautika lAbhanA trAjave toLI zakAya nahIM.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAbhadAyI kharI? mahAna tattvajJAnI ane vicAraka saoNkreTisa potAno ghaNokharo samaya eNthensa mahAnagaranI zerIomAM ke bajAromAM vAtacIta karIne vitAvato hato. A ja enI vicArazibira ke kAryazALA hatI. eka divasa eka yuvAne AvIne pUchayuM, "are sokreTisa, meM tamArA mitra vize eka gaMbhIra, gupta vAta sAMbhaLI che. tame jANo cho kharA ? huM tamane kahuM ?" sokreTise ene aTakAvatAM kahyuM, 'tArI vAta jarUra sAMbhaLIza, paNa e vAta kahetAM pahelAM tAre mArA traNa praznonA uttara ApavA paDaze. jo tArA uttaro yogya haze, to jarUra tArI pAsethI e vAta sAMbhaLIza." yuvAnane Azcarya thayuM. pote eka chAnI vAta kahevA Avyo ane vaLI A praznottarI kyAMthI AvI ? yuvAne kahyuM, 'bhale. pahelAM tame mane tamArA traNa prazno karo, pachI vAta kahuM.' jo, teM najaronajara e joyeluM che ke pachI koInI pAsethI sAMbhaLeluM che. mAre enI satyatA jANavI paDe." yuvAne kahyuM, "meM tamArA mitra vizenI vAta koInI pAsethI sAMbhaLelI che.' khera, have bIjI bAbata e che ke emAM mArA mitranI prazaMsA che ke niMdA che ?" yuvAnanI jIbha jarA thothavAvA lAgI. eNe kahyuM, 'vAta to...jarAka. barAbara nathI." saoNkreTise kahyuM, "ane mArI chellI kasoTI e che ke tame je vAta kahevAnA cho, te mane upayogI thAya tevI che kharI ? mAre mATe eno koI artha ke lAbha che kharo ?" yuvAne kahyuM, "nA re nA, AvI vAtamAM lAbha te zuM hoya ?" saoNkreTise patAvyuM, 'tame je vAta kahevA AvyA cho te satya nathI, sArI nathI, lAbhadAyI nathI, to pachI emAM tamAro ane mAro samaya zA mATe barabAda karavo ?" maMtra mahAnatAno | ATaluM bolI saoNkreTisa eNthensanI zerImAM AgaLa vadhyA. 33
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ anubhUti banI pratIti thiyeTarothI UbharAtA amerikAnA prasiddha brAMDavaeNmAM nirmAtA phlorensa jhIgaphelDa nATyajagatamAM eka jAdugara tarIke jANItA hatA. teo taddana sAmAnya strI ke puruSane kuzaLa abhinetA ke abhinetrImAM parivartita karI zakavAnI apratima kalA dharAvatA hatA. sAva sAmAnya vastrovALI ane sAdhAraNa dekhAva dharAvatI strImAM paNa abhinayanI satata tAlIma ane parizramathI asAdhAraNa pheraphAra karI zakatA. raste koInI najare paNa na caDe evI strIne A nirmAtA ene ati suMdaratA ane prabaLa AkarSakatA sAthe raMgabhUmi para rajU karI zakatA. sahune Azcarya thatuM ke phalorensa jhIgaphelDa kaI rIte AvuM parivartana sarje che? | phlorensa jhIgaphelDano eka siddhAMta hato ke pratyeka vyaktine AtmasanmAna ApavuM. eno AtmavizvAsa vadhAravo. potAnI jAtane sAva sAmAnya mAnatI vyaktine enI jAta vizenI sAmAnyatAnI dRDha ane baMdhiyAra mAnyatAmAMthI bahAra lAvavI. enA manamAM palAMThI mArIne Asana jamAvI beThelI laghutAgraMthine dUra karavI. jIvana vizenA naeNgeTiva abhigamane paoNjhiTiva banAvavo ane emanI suSupta zakti pragaTa thAya, te mATe avirata prayAsa karavo. AvA mAnasika abhigamanI sAthe vyavahAru dRSTi paNa apanAvatA hatA. aThavADiye mAtra trIsa DaoNlara meLavatI yuvatIonuM mahenatANuM emaNe 175 DaoNlara karyuM ! navodita kalAkAronI zaktinAM bhArobhAra vakhANa karavA lAgyA. nATakanA prathama prayoga vakhate e mukhya kalAkArone zubhecchAnA tAra mokalatA ane raMgamaMca para kAma karatI yuvatIonI "amerikana byuTI' tarIke prazaMsA karIne emanAmAM rahelA AtmavizvAsane jagADatA, eTaluM ja nahIM, paNa teo AgavI nATyakalA dharAvatA pratibhAvAna kalAkAra che evI anubhUti karAvatA. Ane pariNAme kalAkAra jIva reDIne abhinaya karato tathA phlorensa jhIgaphelDanI zAbAzIne yogya puravAra thavA prayatna karato. A anubhUti maMtra mahAnatAno kalAkAranI pratIti banI jatI hatI.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ tuM yAda karaje ! vAraMvAra bhUkaMpagrasta banatA jApAnamAM AvelA eka bhayAnaka bhUkaMpathI sarjAyelI tabAhImAM phasAyelA lokone bacAvavA mATe AvelI TukaDIno agraNI dharAzAyI thayelA makAnamAM pahoMcyo. eNe joyuM to tUTI paDelA makAnanA kATamALanI nIce eka strIno mRtadeha paDyo hato. jANe prArthanAnI mudrAmAM hoya tema zarIrane ghUMTaNathI AgaLa jhukAvIne paDelI hatI. jANe koI vastune eNe hradayasarasI cAMpI na hoya ! khaMDera banelA makAnanI IMTonA mArathI enI kamara ane enA mAdhA para jIvaleNa IjA pahoMcI hatI. enuM zarIra taddana ThaMDuM paDI gayuM hatuM. sahune khyAla Avyo ke A strI uparathI paDelA makAnanI IMTone kAraNe mRtyu pAmI che. bacAva-TukaDI AgaLa vadhI, paraMtu enI AgevAnI saMbhALanAranA manamAM eka vicAra Avyo ke A strI ghUMTaNiye vaLIne kema paDI haze ? zuM kazuM zodhavA prayatna karatI haze ke pachI enA hAthamAM kazuMka rAkhIne potAno jIva bacAvavA ene vaLagI paDI haze ? TukaDIno AgevAna pAcho Avyo ane eNe e strInA mRtadehanI nIcethI tapAsa karavAno prayatna karatAM e bolI UThayo, are. ahIM eka bALaka che !' eno avAja sAMbhaLI AkhI TukaDI pAchI AvI ane strInI AsapAsa paDelA kATamALane khaseDIne joyuM to kAmaLImAM vIMTALeluM traNa mahinAnuM eka bALaka e strInA mRtadehanI nIcethI maLI AvyuM. badhAne khyAla Avyo ke nakkI mAtAe uparathI thatA cIjavastuo ane IMTonA varasAdathI bacAvavA mATe potAnA bALakane Ama kAmaLImAM vIMTALIne chAtIsaraso cAMpIne ghUMTaNabhera UbhI rahI haze. potAnA zarIrane DhAla banAvIne potAnA saMtAnane bacAvavA prayatna karatI haze. TImanA AgevAne kAmaLImAM vIMTALelA bALakane upADyuM, to e bALaka nirAMte UMghatuM hatuM. DaoNkTare tarata ja bALakanI sAravAra zarU karI. kAmaLI kADhIne joyuM to bALakanI pAse eka selaphona paDelo hato. e phonanA skrIna para lakhyuM hatuM. 'jo tuM bacI jAya, to yAda rAkhaje ke tArI mAtA tane khUba cAhatI hatI." mobAila parano saMdezo vAMcI TukaDInA sabhyonI AMkho AMsuthI chalakAI gaI. maMtra mahAnatAno 35
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAlika ke grAhaka vizvanA agraNI moTara-utpAdaka ane audyogika krAMtinA praNetA henrI phaoNrDa potAnA vyavasAya arthe iMglenDa gayA. audyogika krAMtinA praNetA henrI phaoNrDa khANa, sTIla-plAnTa, rabaranI utpAdana temaja laDAInA mAlasAmAnanA utpAdanamAM rasa lIdho, paraMtu emaNe moTara-kAranA jaththAbaMdha utpAdanathI krAMti karI. vizvanA badhA dezomAM phaoNrDa kAranA mAMDala 'T' uparAMta bIjAM aneka maoNDalo pracalita banyAM hatAM ane moTarakAranA utpAdanamAM krAMti sarjAtAM amerikAnA Arthika ane sAmAjika jIvana para paNa ghaNo prabhAva paDyo. vizvaprasiddha henrI phaoNrDa potAnA aMgata kAma mATe laMDana zaheramAM AvyA ane briTananA lokone e jANIne Azcarya thayuM ke vizvaprasiddha phaoNrDa-kAranA nirmAtA svayaM raoNlsa royasa kAramAM pharI rahyA che. koIe A aMge emane pUchavuM nahIM, paraMtu jyAre teo iMglenDanA samrATa jyorja pAMcamAne maLavA gayA, tyAre emaNe savAla karyo, | 'mi. phaoNrDa, tamArI kAranA vijJApanamAM tame lakho cho ke phaoNrDa e jagatanI sauthI sArAmAM sArI moTarakAra che, tema chatAM iMglenDamAM tame tamArI kaMpanInI kArane badale bIjI kaMpanInI kAramAM kema pharo cho ? A bAbata bhAre aTapaTI lAge che.' phaoNrTe kahyuM, "samrATa, e vAta to huM cokkasa kahIza ke mArI kAra e vizvanI sauthI uttama kAra che. mArA e matamAM koI pheraphAra thayo nathI. paraMtu tamane zuM kahuM ? huM mArA maeNnejarane vAraMvAra kahI cUkyo chuM ke mAre laMDanamAM ghUmavA mATe phaoNrDa kAranI jarUra che, paNa e kahe che ke moTara taiyAra thatAM ja e tarata vecAI jAya che. tethI mAre mATe savAla e che ke phaoNrDa kAra grAhakane ApuM ke mAlikane ApuM ? Ane pariNAme huM phaoNrDamAM pharI zakato nathI ane tethI sekanDa besTa kAra raoNlsa royasano upayoga karuM chuM.' maMtra mahAnatAno phaoNno A uttara sAMbhaLIne samrATa cakita thaI gayA ane lokone A prasaMganI jyAre | 36 jANa thaI, tyAre khyAla Avyo ke phaoNrDanI apratima saphaLatAnuM rahasya zuM che.
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezabaMdhutva lAje ! mahAna tattvajJAnI ane mahAtmA gAMdhIjInI vicAradhArA para prabhAva pADanAra sokreTise (janma I. sa. pUrve 469, avasAna I. sa. pUrve 311) grIsanA eNthensa mahAnagaranA sainyamAM prabhAvaka kAmagIrI bajAvI hatI. kaDakaDatI ThaMDImAM jyAre bIjA sainike bUTa-mojAM paherIne bahAra nIkaLatA, tyAre saoNkreTisa khullA page bIjAnA jeTalI jhaDape ja kUca karato hato. e divaso sudhI bhUkhyo rahI zakato ane thAkavAnuM to nAma ja leto nahIM. AvA saoNkreTise peloponIsIyana yuddhamAM bhAga lIdho. A yuddha satyAvIsa varSa sudhI cAlyuM. eNthensa taraphathI saoNkreTise emphIpolisa, Deliyama, pITiDIA evAM traNa yuddhomAM bhAga lIdho hato. - eka yuddhamAM eNthensa pIchehaTha karI rahyuM hatuM, tyAre badhA sainiko yuddhabhUmi choDIne nAsI rahyA hatA. A yuddhamAM eNthensano vIra sainika jhenophana ghAyala thaIne yuddhabhUmi para paDyo hato. bhAgatA sainikomAMthI koIne jhenophana tarapha najara nAkhavAnI phurasada nahotI, paraMtu sAMkeTise ghAyala jhenophanane potAnI pITha para UMcakI lIdho ane e pachI ethensa nagara tarapha doDavA lAgyo. saoNkreTisanA eka sAthI sainike saoNkreTisane kahyuM paNa kharuM, duzamana daLo pAchaLa AvI rahyAM che. jo emanA hAthamAM tuM jhaDapAI jaIza, to jIvato bacavAno nathI, mATe A jhenophanane choDIne doDavA mAMDa." saoNkreTise kahyuM, "e mAre mATe zakya nathI." tyAre sainike enuM kAraNa pUchavuM ane saoNkreTise javAba vALyo, 'juo, ApaNe yuddha khelavA nIkaLyA chIe. sainikane kadI motano bhaya hoya nahIM, eTale mane zatrusenA jhaDapI leze ane mAruM mRtyu thaze e bAbatanI mane paravA nathI. bIjI vAta e ke dezane khAtara laDavA nIkaLelA ApaNe mATe deza sarvoparI hoya che. jo huM mArA sAthI ane ApaNA vIra dezabaMdhu jhenophanane mArA jIva bacAvavAnA svArthane khAtara ghAyala dazAmAM choDIne nAsI chUTuM, to mAruM dezabaMdhutva kyAM rahe ? mArI eNthensa taraphathI vaphAdArI lajavAya. tame jAva, huM ene laIne maMtra mahAnatAno ja AvIza." 37 TITI/ DIne nAsI cha dezabaMdhu S
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ amRta samAna graMtha rAjacikitsaka bujhoI navI navI auSadhio para saMzodhana karatA hatA ane auSadhazAstra ane vaidakazAstra vize lakhAyelA graMthono UMDo abhyAsa karatA hatA. eka vAra IrAnanA bAdazAha khusaronA rAjacikitsaka bujhoIe evuM vAMcyuM ke bhAratamAM droNAcala parvata para saMjIvanI nAmanI auSadhi che, je mRta vyaktine jIvatI karI de che. vaLI jo svastha vyakti e auSadhinuM sevana kare, to te haMmezAM svastha ane yuvAna rahe che. A vAMcIne bujhoI romAMcita thaI gayA ane bAdazAha khusaronI anumati laIne bhAratamAM AvIne saMjIvanI auSadhinI zodha zarU karI. keTalAMya jaMgalo ane parvato ghUmI vaLyA, paNa kyAMya e saMjIvanI maLI nahIM. eka divasa eka vRkSanA chAMyaDAmAM ArAma karatA hatA, tyAre eka paMDitajI tyAM AvyA ane bujhoIne joIne pUchavuM, "ApanA dekhAva parathI Apa paradezI lAgo cho ? kayA dezamAMthI Avo cho ane zA kAraNe AvyA cho ?' bujhoIe kahyuM, "huM IrAna dezanA rAjA khusarono rAjacikitsaka chuM ane meM sAMbhaLyuM che ke A dezamAM thatI saMjIvanI jaDIbuTTI amRta samAna che, paraMtu e jaDIbuTTInI meM ghaNI zodha karI, paNa e kyAMya maLI nahIM." A sAMbhaLIne paMDitajIe hasatAM hasatAM kahyuM, "are pradhAnamaMtrI, e saMjIvanI auSadhi to mAtra hanumAnajI ja zodhI zakyA hatA. Aje e saMjIvanI auSadhi na maLe, paraMtu tamane amRta jarUra maLe. amAre tyAM amRta samAna 'paMcataMtra' nAmaka graMtha che. e graMthane yogya rIte samaje ane Acare, to ene amRta prApta thAya che. enuM jIvana amRtamaya bane che ane e jIve che tyAM sudhI sakArAtmaka vicArothI samRddha rahe che.' bujhoI paMDitajIthI prabhAvita thayA ane saMjIvanI auSadhine badale amRta samAna 'paMcataMtra'nI maMtra mahAnatAno | 38 eka prata laIne svadeza pAchA pharyA.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ zArIrika zramano prabhAva roDjha skolara ane nyUyaoNrkanA eTarnI karnala iDI igAna kAmamAM atyaMta vyasta rahetA hatA. kyAreka ema vicAratA ke ghANInA baLadanI mAphaka emane satata mahenata karIne mAnasika cakarAvA levA paDe che. mana para satata ciMtAnAM vAdaLo rahetAM hatAM, AmAMthI bahAra nIkaLavA mATe emaNe eka navo upAya zodhI kADhyo. emaNe joyuM ke jyAre jyAre e koI zArIrika zrama karatA, tyAre mana para gherAyelAM mAnasika ciMtAnAM vAdaLo vIkharAI jatAM hatAM. AthI emaNe jimneziyamamAM jaIne potAnI pasaMdagInI ramata skvoza khelavAnuM zarU karyuM. A samaye emanuM mana pelI ciMtAonA bojathI mukta thaI jatuM, e pachI kyAreka gaoNlpha korTanuM cakkara lagAvatA athavA to paeNDala TenisanI ramata ramatA. A zArIrika zrama karatI vakhate emane satata evo anubhava thayo ke AvA zramane pariNAme kAyadAnI AMTIghUMTImAM jakaDAyeluM emanuM citta enI samasyAomAMthI mukta thaI jatuM hatuM ane haLavAza anubhavatuM hatuM. eka prakAranI navI tAjagI ane navI zakti AvI hoya tema lAgatuM. karnala iDI iMgAne joyuM ke e jyAre baoNksiMga karatA, tyAre emanA manamAM koI ciMtA jAgavAnI zakyatA ja rahetI nahIM. baoNksiMgamAM evI dhAradAra ekAgratAnI jarUra paDatI temaja pratispardhI para satata evI najara TheravavI paDatI ke manamAM ciMtA to zuM, paNa koI bIjo vicAra jAge evI paNa zakyatA rahetI nahIM ane ene pariNAme pachInA samayamAM navIna vicAro AsAnIthI AvatA ane parAM kAryo sAva saraLa lAgavA mAMDatAM. AthI emaNe manamAM eka sUtra rAkhyuM ke mana jyAre ciMtAgrasta bane tyAre mAnasika zrama levAne badale zArIrika zrama karavA mAMDo. enA pariNAmathI tame pote navAI pAmazo. ane nyuyorkanA A eTarnI oNlimpika lAiTa-hevIveiTa caeNmpiyana paNa thayA ane e ja rIte kAyadAnI dalIlabAjInI jema mukkAbAjImAM paNa mAhera banI gayA. maMtra mahAnatAno 39
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ mANasanAM mULa mArkasa ane leninanA sAcA vArasadAra ane prajAsattAka cInanA sthApaka mAo-se-tuMga bALapaNamAM dAdImA sAthe rahetA hatA. emanAM dAdImAne bagIcAno bhAre zokha, paraMtu ekAeka bImAra paDatAM emaNe bagIcAnI saMbhALa levAnuM kAma mAone soMpyuM. emaNe mAone kahyuM, "beTA! A bagIcAnAM vRkSa-choDa mArA prANa samAna che eTale emane tuM bhAre jatanathI jALavaje." bALaka mAoe vacana ApyuM ke e bagIcAnuM saMpUrNa dhyAna rAkhaze. e pachI thoDA samaya bAda dAdImA svastha thatAM bagIcAmAM laTAra mAravA gayAM, to emane UMDo AghAta lAgyo. emaNe joyuM ke ghaNAM vRkSa ane choDa sukAI gayAM hatAM. bagIco lagabhaga ujjaDa jevo banI gayo hato. dAdImAe mAone pUchayuM ke teM ApeluM vacana kema pALyuM nahIM, tyAre mAoe kahyuM, 'dAdImA, huM roja A pAMdaDAMone saMbhALI-saMbhALIne lUchato hato ane enAM mULiyAM pAse niyamita roTalInA TukaDA nAkhato hato, chatAM koNa jANe kema, e badhAM sukAI gayAM !" dAdImAe kahyuM, "beTA, pAMdaDAM lUchavAthI ke roTalInA TukaDA nAkhavAthI vRkSa vadhatuM nathI. tAre to vRkSanAM mULamAM pANI nAkhavuM joIe. vRkSa pAse eTalI zakti hoya che ke enA mULa ane enI AsapAsanI dharatImAMthI ja potAnuM bhojana prApta karI le che ane vadhatAM rahe che." mAo vicAramAM paDI gayo. eNe pUchayuM, 'dAdImA, mANasanAM mULa kyAM hoya che ?" dAdImAe uttara Apyo, 'mananAM sAhasa ane hAthanA baLamAM ApaNAM mULiyAM hoya che. jo ene roja poSaNa maLe nahIM, to ApaNe tAkAtavAna banI zakIe nahIM.' mAoe te samaye nakkI karyuM ke e potAnAM mULiyAM majabUta karaze ane sAthosAtha enA sAthIone zaktizALI banAvaze. A mAo-tsa-tuMge cInane baLavAna ane samartha rASTra tarIke maMtra mahAnatAno vizvanA nakazA para sthAna apAvyuM.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAryapaddhatinuM smaraNa amerikAnA pramukha thiyoDora rUjhavelTa (1858thI 1919) ripablikana pakSa taraphathI nyUyorka rAjyanI dhArAsabhAmAM cUMTAI AvyA. e pachI pramukhanA naukAdaLanA madadanIza saciva banyA. amerikAnI spena sAthenI laDAImAM emaNe yazasvI vijaya apAvyo ane nyUyaoNrkanA gavarnara thayA bAda thiyoDora rUjhavelTa 1901thI 1909 sudhI amerikAnA pramukhapade rahyA. A samaya daramiyAna emaNe moTAM moTAM vyApArI-gRhonI sattAne paDakAra pheMkyo. panAmA nahera khodIne emaNe eNTalenTika ane paeNsiphika mahAsAgaro vacce amerikana naukAkAphalo jaI zake tevI nahera banAvI. AMtararASTrIya rAjakAraNamAM prabhAva dharAvanArA thiyoDora rUjhavelTe raziyA ane jApAna vaccenuM yuddha baMdha karavAmAM ane saMdhi karavAmAM mahattvanI bhUmikA bhajavI. aneka kaparA AMtararASTrIya nirNayo letI vakhate thiyoDora rUjhavelTanA divaso mUMjhavaNamAM pasAra thatA. teo ciMtita hoya tyAre khurazI para Teko daIne besI rahetA. e pachI amerikana pramukhanA nivAsasthAna vhAiTa hAusamAM temanA Deska pAchaLa TIMgADelA abrAhama liMkananI moTA kadanI tasavIra tarapha thoDI vAra joI rahetA. teo vicAratA ke abrAhama liMkane kevI daDhatA ane nirbhayatAthI amerikAne chinnabhinna thatuM bacAvI lIdhuM. sAhasika nirNayazakti dAkhavIne lAkho gulAmone kAyadesaranI mukti apAvI. kevA saMgharSo kheDIne emaNe dezahitanA nirNayo karyA. Ama abrAhama liMkana emanA preraNAstrota hatA ane pachI tasavIra nihALyA bAda thiyoDora rUjhavelTa potAnI jAtane prazna karatA, "mArI jagAe abrAhama liMkana hoya to zuM kare? A samasyAno teo kaI rIte ukela zodhe ?" ane pachI abrAhama liMkananA guNo ane kAryapaddhatinuM smaraNa karatAM emane kaparI maMtra mahAnatAno paristhiti pAra karavAno ukela maLI raheto. 41 ///////
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ covIsa kalAka pachI sUphI phakIra junedane enA gurue eka zikhAmaNa gAMThe baMdhAvI. gurue ene kahyuM ke "koI vyakti kazuM bole, tyAre tatkALa pratikriyA ApavAno prayatna karato nahIM. koI gusse thaIne game teTalA apazabdo kahe, topaNa tarata enI sAme javAba ApavA jaIza, to tuM tAro viveka ane maryAdA baMne khoI besIza. AthI tvarita uttara ApavAne badale thoDA samaya pachI uttara Apaje, kAraNa ke uttara ApavAne mATe ApaNA manane sArAsArano vicAra karavAnI pUratI taka ApavI joIe.' emAM paNa phakIra junedane kahyuM ke "koI tArA para atyaMta kopAyamAna thAya, khUba gusse thAya, enAM bhavAM caDI jAya, enI AMkho lAlaghUma thaI jAya ane hAthanI muThThIo vALIne e bole, tyAre paNa tuM enA apazabdo, Aropo ke AkSepono tarata uttara ApavAne badale covIsa kalAka bAda uttara Apaje.' potAnA gurunI salAha svIkArIne junaide sAdhanA karavA mAMDI. eka vAra enA virodhIoe AvIne enA para apazabdono varasAda varasAvyo. keTalAya aNachAjatA AkSepo karyA. eno Azaya eTalo hato ke junaida gusse thAya ane uzkerAIne phakIrane na chAje evuM durvartana kare. Ave samaye junaida mauna rahetA. gurue ApelI zikhAmaNanuM smaraNa karatA ane gussAthI dhUMApUMA thayelA pelA mANasane kahetA, 'bhAI, tArI saghaLI vAtano AvatIkAle javAba ApIza." bIje divase e vyakti uttara mATe upasthita thatI, tyAre junaida ene eTaluM ja kahetA ke 'have mAre kaMI kahevAnuM rahetuM nathI." A joIne apazabdo bolanArI vyakti emane pUchatI ke gaIkAle meM tamArA para krodha karIne apazabdono mAro varasAvyo, chatAM tame enA pratiuttara tarIke kazuM na bolyA. mAtra mauna rAkhyuM. tamane huM samajI zakato nathI.' junaide kahyuM, "mArA gurue mane sUcavyuM che ke evI vyakti tArA para gusse thAya, to covIsa kalAka pachI uttara Apaje. e daramiyAna tArA gussAnA kAraNamAM saccAI hoya to tene maMtra mahAnatAno svIkAruM chuM ane teM khoTA irAdAthI gusso karyo hoya, to covIsa kalAkamAM gusso ogaLI jatAM 42 kSamA ApuM chuM.
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaTAkSathI uttara nATyalekhaka, vivecaka ane vIsamI sadInA agraNI vicAraka jyorja barnArDa zaoN(I. sa. 1856thI I. sa. 1950)ne 1925mAM nobela pAritoSikathI sanmAnita karavAmAM AvelA. temaNe rokaDa rakamano asvIkAra karyo hato. emane mukta ciMtaka, mahilA adhikAronA puraskartA ane samAjanI Arthika samAnatAnA himAyatI tarIke oLakhavAmAM AvyA. teo emanA hAjarajavAbIpaNA mATe prasiddha hatA. teo koI paNa vyaktinA kaTAkSano evo pratyuttara ApatA ke sAmenI vyakti taddana niruttara banI jatI. eka vAra teo eka hAsyalekhakane maLavA gayA. e hAsyalekhake emano uSmApUrNa atidhisatkAra karyo. ghaNA lAMbA samaya sudhI baMnee alakamalakanI vAto karI ane aMte barnArDa zaoNe e hAsyalekhaka samakSa eka prastAva mUkyo. barnArDa zaoNe kahyuM, 'ApaNA baMnenA hAsyamAM ghaNI prabhAvaka lAkSaNikatAo che. jo ApaNe baMne sAthe maLIne eka pustaka lakhIe, to emAM hAsyanI bevaDI majA Ave.' jyorja barnArDa zaoNno A prastAva bIjA hAsyalekhakane svIkArya nahoto, AthI eNe eno inkAra karavA vicAryuM, paraMtu ema thayuM ke sIdhesIdho A prastAva ThukarAvIza, to yogya nahIM gaNAya. vaLI pote hAsyakAra che e siddha karavA mATe javAba to kaTAkSapUrNa ja Apavo joIe. eNe kahyuM, "mi. zAM, tamArA prastAva vize vicAratAM mane ema lAge che ke zuM kyAreya ghoDA ane gadheDAne ekasAthe joDI zakAya kharA ?" jyorja barnArDa zaoNe tatkALa uttara Apyo, mitra, tamane mAro prastAva pasaMda paDyo nahIM, teno kaMI vAMdho nahIM, paraMtu mane kazAya kAraNa vagara mANasamAMthI thoDo kema banAvI rahyA cho ?' barnArDa zaoNno uttara sAMbhaLI vyaMgyakAra chobhIlo paDI gayo. maMtra mahAnatAno 43
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ kharIdIno khyAla grIsano mahAna tattvajJAnI saoNkreTisa (I. pUrve 43thI I. pUrve 399) ema kaheto ke mAruM jIvana e ja mAruM tattvajJAna che." eno e Agraha raheto ke enA tattvajJAnanA vicAro enA jIvananA AcaraNamAM pragaTa thavA joIe, kAraNa ke jIvana sAthe saMkaLAyelA na hoya evA vicAronuM saoNkreTisane mATe koI mUlya nahotuM. emano eka vicAra evo hato ke DAhyo mANasa kyAreya uDAu na hoya, ene khyAla hoya ke jIvanamAM AgotarI jANa karyA vinA muzkelInA divaso paNa AvatA hoya che, AthI te bacata karato hoya che. A tattvajJAnI ema kaheto paNa kharo ke mArI mAtA dAyaNa ane pitA zilpI hovAthI meM paNa emanA vyavasAyanA guNo apanAvyA che. mAtAnA garbhamAMthI dAyaNa zizune bahAra kADhe che, tema pote janamAnasamAMthI ajJAnane bahAra kheMcI kADhe che. zilpI jema paththaramAM mAnava AkRti kaMDAre, e ja rIte e mAnava-vyaktitvane kaMDAravAnuM kAma kare che. AthI saoNkreTisa jyAre grIsanA sainyamAM hato, tyAre bIjA badhA bUTa-mojAM paherIne bahAra nIkaLatA, tyAre sokreTisa ughADA page bIjAonI jeTalI ja jhaDapathI cAlato hato. eNe kyAreya buTa paheryA nahotA. e eNthensanI zerIomAM ane bajAromAM potAno ghaNo samaya vitAvato hato. ahIM koI mANasa maLe ane kaMIka vAta zarU kare eTale e potAnI lAkSaNika Dhabe vAta karavA mAMDato. eNthensanI zerIo ane enA bajAramAM vAraMvAra ghUmatA saoNkreTisane eno eka mitra bajAramAM maLI gayo. eNe saoNkreTisane kahyuM, 'tame ATalo badho samaya bajAramAM pharyA karo cho ane eka cIjavastu to kharIdatA nathI. to pachI Ama zaheranI bajAromAM ATaluM badhuM ghUmavAno artha zo ?' tattvajJAnI saoNkreTise hasIne kahyuM, "bhAI, huM bajAramAM pharuM chuM ane tyAMnI saghaLI cIjavastuone nihALuM chuM ane vicAruM chuM ke huM mArA jIvanamAM keTalI badhI cIjavastuo maMtra mahAnatAno vagara calAvI zakuM chuM." 44.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMgata snehano sparza cAra vakhata ane bAra varSa sudhI pade rahenAra amerikAnA pramukha phrenkalina rUjhavelTa(1882thI 1945)no aMgata saciva pramukhanI eka AdatathI parezAna thaI gayo. saciva DikTazana laIne patra TAipa karIne rUjhavelTanI pAse lAvato, tyAre rUjhavelTa kAM to emAM koI sudhAro karatA athavA to emAM kazuMka sudhArIne lakhatA, kyAreka to thoDuM navuM lakhANa lakhIne TAipa karelA kAgaLa sAthe joDI detA. sacivane ema thAya ke rUjhavelTa zA mATe patra lakhAvatAM pUrve manamAM vigato vyavasthita goThavIne lakhAvatA nathI. Ama vAraMvAra banatuM hatuM. eka vAra sacive patra lakhyo. TAipa karIne rUjhavelTa pAse hastAkSara levA Avyo eTale rUjhavelTe emAM eka-be vAkyono umero karyo. saciva akaLAI UThyo. eNe hiMmata karIne pUchI lIdhuM, Apa patramAM je lakhAvavA mAMgatA ho, te DiTezanamAM ja kema lakhAvI detA nathI ? TAipa karelA kAgaLamAM AvuM hAtha-lakhANa sAruM lAgatuM nathI. A sAMbhaLI pramukha rUjhavelTa hasyA ane premathI bolyA, 'dosta ! A mAnyatA tArI bhUlabharelI che. TAipa karelA kAgaLamAM huM sva hastAkSaramAM kaMI lakhuM, to te patrane bagADanArI bAbata nathI, paraMtu enI zobhA vadhAranArI che. mArA hastAkSaramAM lakhAyelA A zabdo joIne e vyaktine ema thaze ke A mAtra aupacArika patra nathI. ene ema lAgaze ke rASTrapatie jAte lakhIne enA pratye khAsa sneha dAkhavyo che. Ama hastAkSaramAM thoDuM lakhavAthI e patra AtmIya ane sauhArdapUrNa bane che. pramukhano aMgata saciva A sAMbhaLIne stabdha thaI gayo ane enA manamAM rUjhavelTa pratyeno Adara vadhI gayo. amerikAnA pramukhano hoddo dhAraNa karanArI vyakti anyanI lAgaNInI keTalI badhI mAvajata kare che, e joIne Azcarya thayuM. poliyone kAraNe zArIrika takalIpho dharAvatA phrenkalina rUjhavelTa 1932, 1937, 1940 ane 1944mAM DemokreTika pakSa taraphathI pramukha padanA umedavAra tarIke cUMTAyA ane amerikAnA rAjakIya itihAsamAM cAra maMtra mahAnatAno vakhata pramukhapade cUMTAnAra sarvaprathama ane ekamAtra vyakti che. TTTTIT/
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ manapasaMda vhisalA amerikAnA prasiddha lekhaka, saMzodhaka, vijJAnI benjAmina phrenkalinanuM mULa nAma ricArDa sonDarsa hatuM. sAbu ane mINabattI banAvanAra pitAnAM sattara saMtAnomAM phrenkalina dasamuM saMtAna hatA. bahumukhI pratibhAne kAraNe emaNe aneka kSetromAM kAmagIrI bajAvI. mudraka, prakAzaka, lekhaka, saMzodhaka, baMdhAraNanA ghaDavaiyA ane sthira-vidyutano siddhAMta ApanAra vijJAnI tarIke jANItA banyA. garIbImAM UcharatA A benjAmina phrenkalina sAta varSanA bALaka hatA, tyAre ramakaDAMnI dukAnamAM vhisala joIne enI pAchaLa gAMDA thaI gayA hatA. manamAM thayuM ke koI paNa bhoge, A vhisala meLavavI ja joIe. eka vAra emanI pAse je kaMI paisA ekaThA thayA hatA, e badhI rakamano dukAnadAra AgaLa Dhagalo karyo ane kahyuM ke "mane mArI pelI manapasaMda vhisala Apo.' vhisala meLavavAnI tAlAvelI eTalI ke emaNe na to enI kiMmata pUchI ke na to emaNe keTalI kiMmata cUkavI tenI gaNatarI karI. e pachI e vhisala vagADatA vagADatA AnaMdabhera ghera AvyA, tyAre emanAM moTAM bhAI-bahenoe enI kharIdInI vAta jANIne kahyuM ke benjAmine ghaNI vadhu kiMmata cUkavIne vhisala kharIdI che. badhAe enI khUba mazkarI karI. sAta varSanI vayanI ghaTanA benjAmina phrenkalinane cheka sittera varSa sudhI yAda rahI gaI. vhisala maLyAnA AnaMda ane khuzI karatAM potAnI ATalI moTI bhUlanuM duHkha vadhu rahyuM. A ghaTanAne vAraMvAra yAda karIne teo vicAratA ke pote vhisalanI je kiMmata cUkavI, enA karatAM "anekagaNI vadhAre kiMmata' loko emanI manapasaMda vhisala mATe cUkavatA hoya che ! vaLI dareka cIjanI khoTI kiMmata AMkIne mAnavI jIvanabhara duHkhI raheto hoya che. maMtra mahAnatAno vhisalanI nAnI zI ghaTanAmAMthI benjAmina phrenkalina jIvanabhara bodhapATha tAravatA rahyA, 46.
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Apattino AzIrvAda amerikAno udyogasAhasika, zodhaka ane inDasTriyala DijhAinara sTIva jobsa (ja. 155, a. 2011)ne janmathI ja dattaka levAmAM Avyo hato. mAtra thoDo samaya rIDa kaoNlejamAM abhyAsa karyo. 1974mAM AMtarika zAMti meLavavA ane jhenano abhyAsa karavA bhArata Avyo. e pachI epala kaMpanIno sahasthApaka banyo. e pachI paNa sTIva jobsanA jIvanamAM enuM AkhuM astitva hacamacI UThe tevI ghaTanAo banI. vIsa varSanI uMmare sTIva vojhaneTanI sAthe potAnA gharanA bhaMDakiyAmAM eNe epala kaMpyuTara banAvyuM ane mAtra dasa varSamAM to bhaMDakiyAmAMthI zarU thayelo A prayatna epala kaMpanImAM parivartita thayo. be abaja DaoNlara ane cAra hajAra karmacArIo dharAvatI epala kaMpanImAM mekinTosa kayUTara banAvyuM, paNa trIsa varSanI vaye matabhedo thatAM sTIva jobsane pote sthApelI kaMpanImAMthI pANIcuM maLyuM. duniyA AkhIe eka tamAzAnI mAphaka A ghaTanA joI, paNa sTIva jobsa vicAryuM ke bhale mArI avagaNanA thaI hoya chatAM kAryo pratyeno mAro prema to eTalo ja sAbUta che. eNe navesarathI zarUAta karI. pharI navI sarjanAtmaka siddhio prApta thatI gaI. pachInAM pAMca varSa eNe potAnI kaMpanI neksTa' sthApavAmAM pasAra karyo. e pachI bIjI kaMpanI 'piksala' sthApI ane e kaMpanIe 'Toya sTorIjha' nAmanI pahelI kayUTara enimeTeDa philma banAvI. | A prayAsoe sTIva jobsane duniyAbharamAM khyAti apAvI. sTIva jobsano enimezana TuDiyo abhUtapUrva saphaLatAne pAmyo. ghaTanAo evI banatI gaI ke epala kaMpanIe pharI sTIva jobsane bolAvyo. sTIva jobsa neksTamAM je TaeNkanaoNlaoNjI vikasAvI hatI, te pharI epalanA punarutthAnanuM kAraNa banI. yuvAnInA e samayagALAmAM sTIva jobsa e zIkhyo ke jiMdagImAM game tevI Apatti Ave, topaNa hiMmata hAravI nahIM. ane mAnavA lAgyo ke epalamAMthI maLelI rUkhasada AzIrvAdarUpa banI, kAraNa ke jo epalamAMthI enI hakAlapaTTI thaI na hota to AvA TaeNkanaoNlojInA navA vizALa kSetranI khoja karavAnI enI sarjanazIlatAne taka sAMpaDI na hota. maMtra mahAnatAno 47 TI)
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ virodhInI ciMtA grIsanA atyaMta prabhAvazALI rAjapuruSa, prakhara vaktA ane eNthensa nagaranA janarala perikSise (I. sa. pUrve 495thI I. sa. pUrve 429) eNthensa nagaranA samAjajIvana para gADha prabhAva pADyo. ene eNthensano prathama nAgarika' tarIke oLakhavAmAM Avyo. eNe eNthensamAM kalA ane sAhityanI pravRttine uttejana ApIne prAcIna grIsanA A nagarane zaikSaNika ane sAMskRtika kendra banAvyuM. perikSisa e lokazAhIno prabaLa puraskartA hato ane uttama zAsaka hovA chatAM prajAmAM enA TIkAkhoro ane niMdAkhoro to hatA. eka divasa enA eka prakhara virodhIe perikSisa para AkSepono mAro calAvyo. savArathI ene vize bephAma vidhAno karyA. doSAropaNa karyA ane gussAbhera enI samakSa apamAnajanaka vacano kahyAM. perikSisa virodhIonI TIkAthI saheje akaLAto nahIM. e zAMtithI saghaLuM sAMbhaLato rahyo. enA virodhIe AkhI bapora AkSepabAjImAM gALI ane sAMja paDI chatAM e aTakyA nahIM. aMdhAruM thavA lAgyuM. pelo virodhI bolI bolIne ane hAtha uchALI gusso karIne thAkyo. e ghera javA lAgyo tyAre perikSise enA sevakane bolAvIne kahyuM, 'tuM enI sAthe phAnasa laIne jA. aMdhArAmAM ene rasto nahIM jaDe ane kyAMka bhUlo paDI jaze.' perikSisanAM A vacano sAMbhaLI eno prakhara virodhI vicAramAM paDyo. enA para AkSeponI jhaDI varasAvI. kazuM kahevAmAM bAkI rAkhyuM nahIM chatAM perikSisa mArI ATalI badhI saMbhALa le che. Ama vicAratAM eno gusso ogaLI gayo ane potAnA durvartana badala maMtra mahAnatAno 48 kSamA mAgI.
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ dilano avAja amerikAnA elAbAmAM rAjyanA mobIle zaheramAM janmelA (2011) Tima kukanA pitA DonAlDa baMdara para kAma karatA hatA ane mAtA gerAlDIna phArmasImAM nokarI karatAM hatAM. epala kaMpanInA cIpha ekjhikyuTiva Tima kuka vizvanI sauthI mUlyavAna kaMpanInA sI.I.o. hovA chatAM jIvananA nirNayo levAmAM sadeva potAnA dilanA avAjane mahattva Ape che. obarna yunivarsiTImAM abhyAsa karIne 1982mAM teo inDasTriyala enjiniyariMgamAM eNjyueTa thayA. svAbhAvika rIte ja sahue emane enjiniyariMganA kSetre jaIne kArakirdI banAvavAnuM kahyuM, paNa Tima kukane enjiniyara banavAne badale bijhanesamaeNna thavAnI tIvra icchA hatI. AthI emaNe ema.bI.e. thavAno nirNaya lIdho ane 1988mAM cUka yunivarsiTImAM abhyAsa karIne e ema.bI.e. thayA. e pachI bAra varSa emaNe vikhyAta AI.bI.ema. kaMpanImAM kAma karyuM, paNa emanA dilane lAgyuM ke ghaNuM thayuM, have koI navI kaMpanImAM javuM joIe. AthI kompaka kaMpanImAM vAisa presiDenTano hoddo meLavyo ane hajI A kaMpanImAM cha mahinA vitAvyA hatA tyAM ja eka viziSTa ghaTanA banI. epala kaMpanInA saMsthApaka sTIva jobsa sAthe maLavAnuM banyuM. baMne vacce pAMceka miniTa vAtacIta thaI, paNa Tima kUkane sTIva jobsanI sAthe kAma karavuM eTaluM badhuM pasaMda paDyuM ke A pAMceka miniTanI vAtacItamAM emanA dilamAMthI avAja Avyo ane emaNe epala kaMpanImAM kAma karavAnuM svIkAryuM. Aje Tima kuka kahe che ke A dilanA avAjane anusarIne kompaka kaMpanImAMthI epala kaMpanImAM Avyo, te meM mArA jIvanamAM lIdhelo zreSTha nirNaya che. Ane kAraNe mane sarjanAtmaka jiniyasa sAthe kAma karavAnI taka maLI ane amerikAnI A mahAna kaMpanIne AgaLa vadhAranArI ekjhikyuTiva TImamAM sthAna maLyuM. maMtra mahAnatAno TTTTTTT
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ AnuM nAma eNDisanA 19mI sadInA uttarArdhanA mahAna amerikana saMzodhaka thomasa AlvA eNDisana (I. sa. 1847thI I. sa. 1931) jIvanabhara vaijJAnika zodhomAM racyApacyA rahyA. aMDisane sAta varSanI vaye zALAzikSaNano prAraMbha karyo. traNa mahinA pachI zikSake temane maMdabuddhinA kahIne zALAmAMthI kADhI mUkyA. mAtAe ghera bhaNAvIne emanI jJAnapipAsA jAgRta karI. dasa varSanI vaye gharamAM prayogazALA banAvIne svaracita TeligrApha seTa paNa cAlu karyo. nabaLI Arthika sthitine kAraNe bAra varSanI uMmare relavemAM chApAM ane khATImIThI goLI vecavAnuM zarU karyuM ane pachI gharamAM prayogazALA banAvIne prayogo karavA lAgyA. ilekTrika balba, mozana pikyara kaeNmerA jevAM 109 jeTalAM navAM saMzodhano karyA. A mahAna vaijJAnikane enuM phArmahAusa khUba gamatuM hatuM ane ahIM ja e judA judA prayogo tathA vaijJAnika parIkSaNo karatA hatA. potAnA A phArmahAusamAM thomasa AlvA eNDisana mulAkAtIone pote banAvelAM aneka mazIno ne upakaraNo batAvatA hatA. A evAM sAdhano hatAM ke je vyaktinAM samaya ane zaktino ghaNo bacAva karatAM hatAM. A phArma hAusanA pAchaLanA raste eka goLa pharatuM lAkaDAnuM phATaka pheravIne dareka mulAkAtIne javuM paDatuM. vaLI A phATaka vajanadAra hovAthI mulAkAtIe e lAkaDuM pheravavA mATe thoDuM jora paNa vAparavuM paDatuM. eka vAra eka mulAkAtIe A bhAre vajanadAra phATakanA lAkaDA aMge thomasa AlvA aMDisanane pUchavuM, tame ATalAM navAM navAM saMzodhano karo cho, samaya ane zakti bacAve tevAM adbhuta upakaraNo banAvo cho, to pachI tamArA A phArmahAusa tarapha pAchA javA mATe AvuM sAva sAduM goLa pheravavAnuM cakaraDAvALuM phATaka zA mATe rAkhyuM che ?" maMtra mahAnatAno thomasa AlvA eNDisane kahyuM, "juo bhAI, A phATakanuM cakaraDuM eka vAra pheravavAthI 50 mArA phArmahAusanI TAMkImAM ATha gelana pANI caDI jAya che. samasyAne "
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ zahIdano pitA spenamAM AMtaravigrahano caru UkaLato hato. spenanI sarakAra ane sAmyavAdI pakSa vacce bhISaNa AMtaravigraha cAlato hato. spenanI senAnuM netRtva karnala mArkarADo karatA hatA. karnala pAse lazkarI vyuharacanAnI AgavI kuneha hatI. emanI kAbeliyatane pariNAme sAmyavAdIone TheraTherathI ghora parAjaya sahana karavA paDyA. duzmanoe spenanA lazkaranA karnala mArkarADonA putra imenyualanuM apaharaNa karyuM. spenanI rAjadhAnI maeNDriDamAM abhyAsa karatA imenyualanuM apaharaNa karyA bAda sAmyavAdI daLoe karnalane cImakI ApatAM kahyuM, 'tAro putra imenyuala amArA kabajAmAM che. jo ene jIvato rAkhavA cAhato hoya, to rAjadhAnI maeNDriDamAMthI tamArI senA haTAvI lo. amAre zaraNe Avo, maeNDriDa amAre havAle karI do. rASTrabhakta karnala mAskarADoe virodhIone Ano uttara ApatAM lakhyuM, "mane dezanI pahelI ciMtA che, dIkarAnI nahIM. rASTra pratyenA mArA kartavyamAMthI huM saheje calita nahIM thAuM. apahRta imenyualane tame iccho te sajA karI zako cho.' sAmyavAdI daLo to A uttara sAMbhaLIne akaLAI UThyAM. emane thayuM ke karnalanI sAthe emano lAcAra putra vAta karaze, eTale enI sAna ThekANe Avaze. imenyualane vAta karavA mATe phona ApavAmAM Avyo, tyAre eNe enA pitAne kahyuM, "pitAjI, duzmanoe chaLakapaTathI mAruM apaharaNa karyuM che ane have mane satata mArI nAkhavAnI dhamakI Ape che." mArkerADoe enA putrane rASTrapremIne chAje tevA zabdomAM kahyuM, "dIkarA, rASTra pratyenA mArA kartavyane tuM jANe che. tArI pharajano paNa tane pUro khyAla che ane tethI ja eka zahIdanA pitA tarIke oLakhAvavuM mAre mana mahAna gauravabharI bAbata banI raheze.' A saMvAda sAMbhaLatA sAmyavAdI pakSanA netAoe imenyualanA kapALamAM goLI mArIne enI hatyA karI. rASTra pratyenA kartavyamAM pitA-putra ekeye pAchI pAnI karI nahIM. maMtra mahAnatAno | 31 T TTTTTT
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ karUNAnA saMdezavAhaka aparAdhIonI vastIthI UbharAtuM hatuM iMglenDanuM volavartha upanagara. ahIMnA moTA bhAganA loko atyaMta garIba ane nirakSara hatA. Ane kAraNe A vistAranI vastImAM khUba gunAkhorI hatI. svAbhAvika rIte ja AnI emanA saMtAno para viparIta asara paDe. vaLI nAnAM nAnAM chokarAo pAse paNa khoTA kAmo karatA hatA. A samaye kembrijanI pemabruka kaoNlejano vidyArthI cArlsa pherara enDajha A vistAramAM rahevA Avyo. enA pitA pAdarI hatA ane e paNa carca opha iMglenDa sAthe joDAyelo hato. A enDrujhe paheluM kAma AsapAsanI vasatInAM bALakone bhaNAvavAnuM zarU karyu. emane emanA dainika jIvananI nAnI paNa mahattvapUrNa vAto sodAharaNa samajAvatA hatA. bALakone emanI vAta khUba pasaMda paDI gaI. e pachI enDrujhe dhIre dhIre emanAmAM uttama saMskAra sIMcavAno prAraMbha karyo. A vasatImAM vasatA ghaNA lokoe anubhavyuM ke emanAM bALakonAM kAma ane AcaraNamAM ghaNo sudhAro thayo che. A bALako yuvAna banyA eTale emaNe enDrujhanA sadAcArano saMdeza ApatA lokone kahyuM, 'tame pratyeka ravivAre sabhAmAM AvI ane nirdhAra karo ke saptAhamAM eka divasa aparAdha nahIM karo." yuvAnonI vAtathI sahune eTalI badhI khuzI upajI ke emaNe nakkI karyuM ke aThavADiyAmAM cAra divasamAM koI aparAdha nahIM kare ane sAruM jIvana jIvaze. samaya jatAM volavartha vistArano saMpUrNa kAyApalaTa thaI gayo ane sabhyasamAjanuM eka aMga banI gayo. A ja sI. epha. enDajhA haMmezAM nyAyanA pakSe rahyA ane tethI ja briTiza sAmrAjya sAmenI bhAratanI laDatane emaNe Teko Apyo. bhAratIya rAjakIya koMgresanI pravRttimAM bhAga levA mAMDyA ane 1913mAM madrAsamAM vaNakaronI haDatALano yogya hala lAvyA. A cArlsa pherara enDrujhane emanA prathama akSarane laIne gAMdhIjI Christ's Fatihful Apostole kahetA hatA. gAMdhIjIne dakSiNa AphrikAthI bhArata AvavAno Agraha karanAra paNa A ja enDajha hatA ane garIbonA mitra evA enDrujhane maMtra mahAnatAno sahu dInabaMdhu enjha' kahevA lAgyA.
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAryakuzaLatAno prabhAva grIsamAM eka nirdhana bALaka Akho divasa jaMgalamAM lAkaDAM kApato hato ane sAMje lAkaDAno bhAro banAvIne bajAramAM vecavA besato hato. enI kamANI e ja AkhA parivAranA bharaNapoSaNanuM sAdhana hatI. AthI e chokaro khUba mahenata karato ane khUba suMdara rIte lAkaDAno bhAro bAMdhato. eka vAra A chokaro bajAramAM bhAro vecavA mATe beTho hato, tyAre eka sajjana tyAMthI pasAra thayA. emaNe joyuM to A chokarAe khUba kalAtmaka rIte lAkaDAno bhAro bAMdhyo hato. bIjA loko jematema lAkaDAno bhAro bAMdhatA hatA. thoDAM lAkaDAM bahAra nIkaLI gayAM hoya ane thoDAM saheja Amatema labaDatAM paNa hoya, jyAre A chokarAe khUba suMdara ane vyavasthita rIte bhAro bAMdhyo hato. pelA sajjane e chokarAne pUchayuM, "zuM A lAkaDAno bhAro tame pote bAMdhyo che ?" chokarAe AtmavizvAsa sAthe uttara Apyo, 'hA jI, huM Akho divasa lAkaDAM kApuM chuM ane jAte ja bhAro bAMdhuM chuM ane A bajAramAM vecavA AvuM chuM." sajjane vaLI prazna karyo, 'to zuM tuM A bhAro pharI kholIne bAMdhI zake kharo ?" chokarAe 'hA' kahIne mAthuM dhuNAvyuM ane bhAro kholI pharI ene atyaMta skUrti ane capaLatAthI suMdara rIte bAMdhyo. A sajjana A bALakano AtmavizvAsa ane enI kAryakuzaLatAthI atyaMta prabhAvita thayA ane emane ema lAgyuM ke A bALaka pAse nAnAmAM nAnA kAmane suMdara ane vyavasthita rIte karavAnI kSamatA che. jo ene yogya zikSaNa ane tAlIma maLe, to e jarUra jIvanamAM koI mahattvapUrNa kArya karI zake. e sajjane e chokarAne kahyuM, 'tuM mArI sAthe cAla. huM tane bhaNAvIza." ane chokaro e sajjana sAthe gayo. e sajjana hatA grIsanA tattvaciMtaka DemokriTsa ane eNe je bALakane madada karI te grIsano mahAna gaNitazAstrI ane philasUpha maMtra mahAnatAno pAyathAgorasa. jenA 'pAyathAgorasa prameya' Aje paNa pracalita che. 53 //////T.
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ marelA kUtarAne lAta robarTa hakinsa nAmanA yuvake parIkSAmAM jvalaMta saphLatA meLavI. amerikAnI prasiddha yela yunivarsiTImAMthI e snAtaka thaIne bahAra nIkaLyo, paraMtu A garIba chokarAne koNa nokarIe rAkhe ? AthI eNe hoTalamAM veiTaranI nokarI svIkArI. e pachI bhaMgAra bhego karanArA kabADI tarIke kAma karyuM. kyAMka TyUTara tarIke bhaNAvavA lAgyo to pachI sAbunA selsamaeNna tarIke paNa e Thera Thera pharavA lAgyo. paraMtu potAnA prayatnomAM koI kacAza rAkhI nahIM ane enuM camatkArika pariNAma e AvyuM ke mAtra ATha ja varSamAM A tejasvI vidyArthI ghaNuM UMcuM pada pAmyo. amerikAnI cothA kramanI jANItI yunivarsiTI zikAgo yunivarsiTInA presiDenTa tarIke mAtra trIsa varSanI uMmare niyukta dho. akhabAroe enI A siddhine 'yuvA-camatkAra' gaNAvI. ene vize prazaMsAnA lekho prasiddha thayA, paNa sAthosAtha ene vize TIkAo paNa thavA lAgI. koIe enI vayane joIne kahyuM ke, 'e to sAva bALaka jevo che. ene kyAMthI zikSaNanI gatAgama paDe." koIe enA zikSaNaviSayaka khyAlonuM vizleSaNa karIne e sAva vAhiyAta hovAnuM jAhera karyuM. TIkAnI doDamAM amerikAnAM moTAM akhabAro paNa joDAyAM ane emaNe A yuvAnanI ThekaDI uDADI. A samaye robarTa haTakinsanA pitAne emanA eka najIkanA mitrae kahyuM, 'juo, tamArA dIkarAnI kevI dazA thaI che ! nAnI uMmaramAM ATalI moTI siddhi meLavI e sAcuM, paraMtu ene vize akhabAromAM keTalI badhI TIkAo, AkSepo thAya ane abhiprAyo pragaTa thAya che. enAthI khUba duHkha thAya che ane hRdaya becena banI jAya che.' robarTa TakinsanA pitAe kahyuM, 'sAva sAcI vAta che tamArI. enA para bephAmapaNe TIkA-TippaNIno varasAda varase che, paNa eka vAta yAda rAkhavI joIe ke A duniyAmAM maMtra jApanAno koI mANasa marelA kUtarAne lAta mArato nathI.' 54
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ huM koNa chuM ? iMglenDanA prasiddha lekhaka, itihAsakAra ane ciMtaka TaoNmasa kArlAila eMsI varSanA thayA. ogaNIsamI sadInA yugasamastanA AtmAne AMdolita karanAra kArlAilane ekAeka ahesAsa thayo ke emanuM AkhuM zarIra sAva palaTAI gayuM che. A zuM thayuM ? cahero nisteja, AMkho UMDI UtarI gayelI ane gAla para pAra vinAnI karacalIo ! snAnagRhamAMthI bahAra nIkaLIne e potAnA zarIrane lUchavA lAgyA, to ema jaNAyuM ke je zarIrane e varSothI jANatA hatA, e zarIrane badale koI bIjuM ja zarIra pote lUchI rahyA che. kArlAila vicAramAM paDyA ke je kAyA sAthe varSothI mAyA baMdhANI hatI, e manamohaka kAyA kyAM gaI ! je zarIra mATe pote garva dhAraNa karatA hatA, e zarIra ekAeka kyAM alopa thaI gayuM? je dehanI suMdaratA jALavavA mATe emaNe keTalAya samaya gALyo hato, te deha kyAMya dekhAto na hato. kArlAila parezAna thaI gayA. yuvAnI vItI gaI. dehane paNa ghaDapaNa AvyuM ane have to ethIya vadhu, deha sAva jarjarita banI gayo. - kArlAila becena banyA. A te kevuM ! je dehane pote abhinna mAnatA hatA, te deha badalAI gayo; ane pote to hatA evA ne evA ja rahyA ! kArlAilanA vismayano pAra na rahyo. pote che paNa peluM zarIra kyAM ? dhIre dhIre gahana ciMtanamAM DUbatA kArlAilanA manamAM ekAeka camakAro thayo. emaNe potAnI jAtane pUchavuM : are ! tyAre huM koNa chuM? " maMtra mahAnatAno 55
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ kRti e ja sarvasva briTananA vikhyAta zilpakAra sTorInI vizeSatA e hatI ke te evI mUrtionuM nirmANa karato ke jANe e vyakti sAkSAt jIvaMta lAgatI. enAM zilpone sahu 'bolatAM zilpo' kahetA, kAraNa ke vyaktinA caherAne paththaramAM kaMDArIne ene jIvaMta karavAnI enI pAse benamUna kalA hatI. zilpI sTorIe briTananA ramaNIya udyAnamAM mUkavA mATe jyaoNrja pivaDInI mUrtinuM sarjana karyuM. AnI pAchaLa athAga parizrama karyo. enA caherAnI rekhA paththaramAM pragaTe e mATe rAta-divasa mahenata karI. udyAnamAM e zilpanuM anAvaraNa karavAnuM nakkI thayuM ane sahue eka avAje kahyuM ke A adbhuta zilpanI anAvaraNa vidhi AvA anupama zilpInA haste thavI joIe, jeNe AvI kalA kaMDArI, ene A bahumAna maLavuM joIe. dezamAM AvA kalAkAra viralA che. AvI kalApratibhA paNa kyAM jaDe che. sTorInuM sanmAna e dezanI kalAnuM sanmAna che. - ramaNIya udyAnamAM mokAnI jagyAe jyorja pivaDInI mUrtinI anAvaraNa vidhino kAryakrama yojavAmAM Avyo. anAvaraNa karatAM pUrve sahue pravacano karyA. janamedanInA harSanAda vacce jyaoNrja pivIDInI mUrtinuM anAvaraNa thayuM ane zirastA mujaba sTorIne pravacana ApavAnuM kahevAmAM AvyuM. sTorInI kalAsAdhanAnI romAMcaka kathA sAMbhaLavAnI sarvatra jijJAsA hatI. sahu kAna mAMDIne beThA hatA. tyAre zilpakAra sTorIe e mUrti tarapha AMgaLI cIMdhIne kahyuM, "basa, A ja che mAruM udghATana-pravacana." ATaluM kahIne e svasthAne besI gayo. harSadhvani karatA loko samajyA ke kalAkAranI maMtra mahAnatAno samagra kRti e ja enuM AkhuM pravacana hoya che. 56
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhULanuM vAvetara philADelphiyA buleTina' sAmayika enI keTalIka vizeSatAo mATe prasiddha hatuM. enI eka vizeSatA hatI satyone AkarSaka rIte prastuta karavAnI. enA saMpAdaka phUDa phUlara zeDa chaTAdAra zailImAM evI rIte vicAronuM Alekhana karatA ke vAcakane te atyaMta hRdayasparzI banI jatuM. sAMprata saMvedanAo ane samasyAonuM teo prabhAvaka rIte Alekhana karatA. saMpAdaka phUDa phUlara zeDa A kalAmAM mAhira hatA. eka vAra A saMpAdakane kaoNlejanA vidyArthIo samakSa pravacana mATe nimaMtraNa ApavAmAM AvyuM. phUDa phUlara zeDe kaoNlejanA yuvAna vidyArthIone pUchyuM, "tamArAmAMthI koIe emanA jIvanamAM koI lAkaDuM kApyuM che kharuM ?" A vistAramAM e samaye ghaNA yuvAno khetIkAma karatA hatA. saMpAdakano A savAla sAMbhaLatAM ghaNAe AMgaLI UMcI karI. e pachI emaNe bIjo prazna pUchyo, "tamArAmAMthI koIe khetaramAM bIjanI jagyAe dhULanI vAvaNI karI che kharI ?" yuvAna vidyArthIo khaDakhaDATa hasI paDyA ane bolyA, "AvuM te thatuM haze ? dhULa kaMI vAvI zakAya kharI ?" phreDa phUlara zeDe kahyuM, "dosto, tamArI vAta sAva sAcI che. khetaramAM dhULa vAvI zakAya nahIM, kAraNa ke e pahelethI ja tyAM mojUda hoya che, kharuM ne !" vidyArthIoe A vAtano svIkAra karyo. phreDa phUlara zeDe kahyuM, "bhUtakALanI bAbatone vAraMvAra ukheLIne vartamAnane jIvavAno prayAsa karavo nahIM. atItamAM daphanAvelI bAbatone tame satata bahAra lAvavAno prayAsa karazo, to te tamArA khetaramAM dhULa vAvavA jevuM gaNAze. eno kazo ja artha nathI." III . 57
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMtra mahAnatAno 58 sAcuM kAraNa chaso jeTalI saMgItaracanAo karanAra valgoMga emiDiyasa monjhArTa (I. sa. 1756-1791) klAsikala yugano sauthI prabhAvazALI ane puSkaLa racanAo ApanAra kampojhara hato. bAlyAvasthAthI saMgItanI UMDI sUjha ane pratibhA dharAvanAra motjhArTe pAMca varSanI vaye saMgItaniyojananuM kArya zarU karyuM ane ATha varSanI vaye enI saMgItaracanAo pragaTa karavA lAgyo. mAtra pAMtrIsa varSanI jiMdagImAM eNe vipula pramANamAM saMgItasarjana karyuM. eka vAra A mahAna kampojharane maLavA mATe eka yuvAna Avyo. eNe mojhArTane prazna karyo, tame sAva nAnI uMmare mahAna saMgItakAra banyA hatA. pAMca varSanI vaye tame yuropanAM rAja-rajavADAMo samakSa potAnI racanA prastuta karI hatI. tame mane kaho ke mAre kaI rIte saMgItamAM AgaLa vadhavuM ?' mojhArTe ene piyAnovAdananI kalA vize samajaNa ApI. vividha prakAranAM vAgho kaI rIte vagADavAM te samajAvyuM ane chelle A badhAne mATe kevI dIrtha saMgItasAdhanAnI jarUra paDe che, te aMgenI salAha ApI. ATaluM kahyA pachI e yuvAnane kahyuM, 'jo, A badhI bAbatane tuM anusarIza ane satata sAdhanA cAlu rAkhIza, to trIsamA varSe saMgItanI duniyAmAM tAro DaMko vAgato haze ! mojhArTano uttara sAMbhaLIne yuvAna akaLAyo. eNe kahyuM, "tame to ghaNI nAnI vaye ja mahAna kalAkAra banI gadhA hatA. kI-borDa ane vAlina para to sAva nAnI uMmare nipuNatA hAMsala karI hatI. pAMcamA varSe tame kAmiyAbI meLavI ane AThamA varSe to tame tamArI pahelI simphanI lakhI hatI, to pachI mane kema nAnI uMmare AvI siddhi na maLe ? trIsa varSa sudhI mAre rAha jovI paDaze ?' mojhArTe hasIne kahyuM, 'AnuM kAraNa kahuM ? huM tArI mAphaka koIne saMgItakAra kema thavAya, te vize pUchavA gayo nahoto.'
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ navI dizAnI khoja kaeNliphaoNrniyAmAM vasatA eka parivAranI sauthI nAnI dIkarI DebIne haMmezAM ema thayA karatuM ke mAre kaMIka navIna ane alaga kAma karavuM che. eNe navAM navAM kAmo para hAtha ajamAvyo, paNa emAM saphaLatA sAMpaDI nahIM. lagna thatAM eNe enA pati samakSa potAnI icchA pragaTa karI, to enA patie eno utsAha vadhAratAM kahyuM, 'tArA manamAM AvuM koI kAma karavAno umaMga hoya, to tuM jarUra kazuMka kara. huM tane haMmezAM sAtha ApIza." DebI caoNkaleTa kukIjha banAvavAmAM kuzaLa hatI ane eNe banAvelI caoNkaleTa kUkIjha saune khUba pasaMda paDatI hatI, AthI eNe vicAra karyo ke caoNkaleTa kUkIjhano vyavasAya karuM, to kevuM ? parivArajanoe kahyuM, 'tAro A vyavasAya lAMbo cAlaze nahIM, kAraNa ke tArI kUkIjha kUkIjhasTorsanA jeTalI kaDaka hotI nathI." DebIne potAnI rIte kUkIjha banAvavI hatI ane sTorsamAM vecavI hatI. enA patie baeNnkamAMthI lona laIne pAlo AlTomAM eka sTorsa kholI Apyo. hiMmata hAryA vinA DebI eka TremAM kUkIjha sajAvIne mUkatI ane zopiMga kompaleksamAM AvatA lokone vinAmUlya vaheMcatI hatI. enI yojanA saphaLa thaI ane eka kalAkamAM to grAhako enI kUkIjha levA mATe sToramAM AvavA lAgyA. pahele divase pacAsa DaoNlaranI kukIjha vecAI ane bIje divase paMcotera DaoNlaranI. e mAnatI hatI ke AvI rIte kukIjha vaheMcavI, e sarvazreSTha vijJApana che. e pachI to eno vepAra khUba jAmyo, Ama chatAM Aje paNa misisa DebI phiTsanA sTorsamAM maphata sempala rUpe kUkIjha ApavAmAM Ave che ane e rIte lokone kharIdavA prerita karavAmAM Ave che. enI kUkIjhano svAda lokonI dADhe vaLage che, eTale tarata ja sToramAM kharIdavA doDI Ave maMtra mahAnatAno che ane kazuMka navuM karavAnI DebInI dhUna saphaLa thaI. 59 TTITUTE
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ gumAvelA vAtsalyanuM smaraNa nyAyAdhIze cukAdo ApatAM yuvAnane dasa varSanI sakhata kedanI sajA karI. A cukAdo ApatI vakhate nyAyAdhIzanA caherA para vedanAnI rekhAo aMkita thayelI hatI, kAraNa ke teo A yuvAnane enA bAlyakALathI jANatA hatA. enA pitA samagra dezamAM sarvocca kAyadA-niSNAta hatA ane tethI A nyAyAdhIza emano saMparka ane Adara rAkhatA hatA. nyAyAdhIze yuvAnane pUchyuM, "tane tArA pitA yAda Ave che kharA ?" yuvAne kahyuM, "nAmadAra, mane e barAbara yAda che." nyAyAdhIze pUchayuM, "have, eka bAju tuM sajA bhogavavA jaI rahyo che. bIjI bAju tArA pitA eka vikhyAta kAyadAvida hatA. te baMne bAbatanuM tane smaraNa thatuM haze. A kSaNe tane tArA pitA vize zo vicAra Ave che?" adAlatanA khaMDamAM zAMti chavAI gaI. nyAyAdhIzane yuvAna pAsethI aNadhAryo uttara maLyo. eNe kahyuM, "mane enuM tIvra smaraNa thAya che ke jyAre jyAre huM mArA pitA pAse salAha mATe doDI jato tyAre emaNe teo kAyadAnuM je pustaka lakhatA hoya, temAMthI mAthuM UMcuM karIne kahetA, "cAla, bhAgI jA chokarA, huM hamaNAM kAmamAM vyasta chuM.' mAnanIya nyAyamUrtizrI, Apane mArA pitAzrI eka mahAna kAyadAzAstrI tarIke yAdI che, jyAre huM emane meM gumAvelA vAtsalyane mATe smaruM chuM. jeTalI vAra emanI pAse gayo, teTalI vAra jAvaro pAmyo chuM. kyAreka haDadhUta thayo chuM." nyAyAdhIza vicAramAM paDyA ane bolI UThyA, "oha ! bALakone bIjI badhI bAbata 5 karatAM ApaNo samaya vadhu joIe che ane e mAtra guNavattAmAM ja nahIM, paNa bharapUra maMtra mahAnatAno pramANamAM." | 60.
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ camakatI khuzamijAjI aneka viparIta paristhitio vacce samAjanA prazno ukelanA samAjanA agraNIne koIe pUchyuM, "tame jAtajAtanA loko sAthe carcA-vicAraNA karo cho, tuMDe tuMDe matiH bhinna-ne kAraNe keTalAyanI sAthe kalAko sudhI mAthAkUTa karo cho. ATaluM badhuM thAya che chatAM tame kema haMmezAM khuzamijAja dekhAva cho ?" agraNIe kahyuM, "tamArI vAta sAcI che. luccA, nAdAna, bevakUfa, kuTila ane dAvapeca laDAvanArA ghaNA loko ahIM Ave che. ghaNI vAra emanI dhRSTatA ke krUratAne namratAno aMcaLo oDhADe che, paraMtu e badhAne joto rahuM chuM. mAnava svabhAvane jANato hovAthI emanI vAtothI huM uzkerAto nathI, balke emane mANuM chuM. emanI tarakIbo joIne manomana hasuM chuM. AvI vyaktio dvArA AcaravAmAM AvatA sAmAjika anyAyothI hRdayamAM atyaMta du:khI paNa thAuM chuM." e vyaktie prazna karyo, "e to barAbara, paNa ATalI vyathA ane parezAnI vacce caherA para AvuM hAsya rAkhavuM, sadAya khuzamijAja rahevuM, mAnavamananI kuTilatAo jovA chatAM manane krodhita thavA devuM nahIM. A azakya kaI rIte zakya banAvo cho ? enI pAchaLanuM rahasya zuM?" agraNIe kahyuM, "prAtaHkALe jAgrata thAuM tyAre manamAM eka vicAra karuM chuM ke Aje mAro divasa kaI rIte pasAra karavo che ? ghora nirAzAthI ke camakatI khuzamijAjIthI ? pachI huM nakkI karuM chuM ke A baMne vikalpomAMthI buddhimAna mANase khuzamijAjI ja pasaMda karavI joIe, eTale huM divasabhara khuzamijAja rahevAnuM nakkI karuM chuM. ane basa, pachI to e khuzamijAjI mArI AsapAsanA vAtAvaraNamAM bharI dauM chuM. mArI vikalpanI pasaMdagI satata yAda rAkhuM chuM. ema karIne huM nirAzAne najIka AvavA deto nathI. A che mArI AnaMdamastInuM rahasya." maMtra mahAnatAno 61
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMtra mahAnatAno 62 mAyALu banIne jItavuM amerikAnA tAraNahAra abrAhama liMkana (1809thI 1865) gulAmI prathAnI nAbUdI mATe prayAsa karatA hatA. amerikAnI samavAya sarakAra ane dakSiNanAM rAjyo vacce vizvAsanI kaTokaTI UbhI thaI. amerikAmAM uttara ane dakSiNanAM rAjyo vacce AMtaravigraha zarU dharyo. 1962nI 22mI sapTembare amerikAnA pramukha ane prathama nAgarikanI hesiyatathI emaNe gulAmIprathAnI nAbUdInI ghoSaNA karI, gulAmInI muktinuM jAheranAmuM bahAra pADyuM ane pariNAme 40 lAkha gulAmo mukta thayA. virodhI rAjyoe A ghoSaNAno asvIkAra karyo ane dezamAM AMtaravigraha jAgI UThyo. 1861nI paMdaramI eprile abrAhama liMkane eka jAheranAmuM bahAra pADIne baMDakhora rAjyo sAme yuddhanI jAherAta karI. amerikAnAM uttaranAM rAjyoe sahakAra ApavAmAM utsAha dAkhavyo paNa dakSiNanAM rAjyoe sahakAra ApavAno inkAra karyo. dezanI akhaMDitatA jALavavA potAnA ja dezabAMdhavo sAme yuddha karavAnI paristhiti UbhI thaI. A AMtaravigraha samaye dakSiNanAM rAjyono eka amaladAra pakaDAryo ane ene motanI sajA pharamAvavAmAM AvI. abrAhama liMkanane enI jANa thatAM emaNe tarata ja janarala rojakrensane patra lakhIne kahyuM ke, 'A kesa tamAro kahevAya. temAM mulkI sattAvALAo kazI dakhala karI zake nahIM. paNa huM AzA rAkhuM chuM ke A kesamAM tame nyAyanI daSTie vicArazo. bhUtakALano badalo levAnI dRSTie nahIM ane bhaviSyanI salAmatI mATe Avazyaka hoya, te najare jozo.. ATaluM lakhyA pachI abrAhama liMkane lakhyuM, 'ApaNe koI videzI duzmana sAme laDI rahyA nathI, paraMtu ApaNA bhAIo sAme AMtaravigraha cAlI rahyo che. ApaNo hetu emano jusso toDavAno nathI, paNa emane mULa vaphAdArInA sthAne pAcho lAvavAno che ane tethI janarala sAheba, mAvALuM banIne jItavuM e ja ApaNI nIti che. liMkanano A patra vAMcIne janarala rojakrense virodhI daLanA adhikArInI sajA haLavI karI.
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ zvAsa jevuM jJAnA zilpI pitA ane dAyaNa mAtAnA putra tattvajJAnI saoNkreTisa (I. sa. pU. 4ulthI I. sa. pU. 399) ema kahetA ke meM mArAM mAtApitAno vAraso barAbara jALavyo che. jema zilpI paththaramAMthI mAnavanI AkRti kaMDAre che, e ja rIte huM mArA vicArothI mAnava vyaktitvane kaMDAruM chuM ane jema dAyaNa mAtAnA garbhamAMthI bALaka bahAra kADhe che, e rIte huM lokonA manamAMthI ajJAna bahAra kADhuM chuM. AvA atyaMta umadA cAritrya dharAvatA mahAna tattvajJAnI saoNkreTisa pAse eka yuvAna Avyo ane eNe kahyuM, "mAre tamArI mAphaka khUba jJAna meLavavuM che. samartha jJAnI banavuM che. tamArA jevA thavuM che, to jJAnI banavAno koI upAya batAvo ne ?' sokreTise e yuvAnane potAnI pAchaLa AvavA izAro karyo ane pachI ene dariyAnI vacce laI gayA ane enuM mAthuM pakaDIne dariyAnA pANImAM DubADyo. yuvaka gUMgaLAI gayo. eno zvAsa rUMdhAvA lAgyo. saoNkreTisanI pakaDamAMthI chUTavA ane pANImAMthI bahAra nIkaLavA havAtiyAM mAravA lAgyo. ene sAme mRtyu dekhAvA lAgyuM. Akhare ene ema lAgyuM ke have to e marI jaze, tyAre sokreTise ene pANImAMthI bahAra kADhyo. yuvAnanA gussAno pAra na rahyo. eNe saoNkreTisane kahyuM, 'tame AvuM hiMsaka kRtya kema karyuM ?" tyAre saoNkreTise kahyuM, 'e kRtya karavAnA kAraNamAM ja tArI vAtano javAba che. jyAre tuM gUMgaLAI maravAnI taiyArImAM hato, tyAre tane sauthI vadhu zenI jarUra lAgI hatI?" yuvAne kahyuM, "zvAsanI, havAnI. taraphaDiyAM mArato hato, tyAre ema lAgyuM ke have mAruM AyuSya pUruM thaI rahyuM che. zvAsa levA maLaze, to ja bacIza." basa, to jyAre zvAsa jeTalI jarUra tane jJAnanI lAge, tyAre ja tuM jJAnI banI zakIza. khyAla Avyo ne !' yuvAna saoNkreTisanI vAtano marma pArakhI gayo. maMtra mahAnatAno 63
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMtra mahAnatAno 64 sTresano ilAja prasiddha manovijJAnika DaoN. viliyama ela. seDalaranA klinikamAM eka dardI Avyo. e samaye DaoNkTara bIjA eka DaoNkTara sAthe carcA karatA hatA. A dardI eka moTI kaMpanIno oNphisara hato. e khUba sTresamAM raheto hato. kAmanA bojathI khUba cAkI gayelo ane enA bhArathI manathI sAva naMkhAI gayelo hato. e oNphisara vicArato hato ke have AvI rIte vadhu lAMbo samaya jIvI zakAya tema nathI, mRtyu e ja jIvananA bojathI muktino upAya che. AthI e DaoNkTara seDalaranI pAse salAha levA Avyo hato. kaMpanInA oNphisare joyuM ke DaoN. seDalara ekeeka kAma khUba jhaDapathI patAvatA hatA. koIno phona Ave to phona para ja ene uttara ApI detA hatA. koIno patra Ave, to potAnI sekreTarI pAse eno tatkALa pratyuttara lakhAvatA hatA. seDalara pAse dardI Avyo, tyAre ene kahyuM, "sAheba, tamArI kAma karavAnI paddhatie ja mane mArI bhUlano ahesAsa karAvI dIdho. huM kAmane vilaMbamAM nAkhavAmAM mAhera hovAthI enA bojathI vadhu ne vadhu TenzanamAM raheto hato. jarA, mane ApanA TebalanuM khAnuM kholIne batAvazo.. dardI tarIke AvelA kaMpanInA oNphisarane DaoN. seDalare jyAre potAnA TebalanuM khAnuM batAvyuM, tyAre emAM koI kAgaLo nahotA. kaMpanInA oNphisare pUchyuM, 'DaoNkTara ! je kAma penDiMga hoya tenA kAgaLo kyAM rAkho cho ?' seMDalare kahyuM, huM badhAM ja kAma patAvI dauM chuM. TapAla Ave to tarata pratyuttara lakhAvI dauM chuM. AvI koi kAma bAkI rAkhato nathI.' kaMpanInA oNphisarane samajAyuM ke kAgaLo saMgharI rAkhavA, tatkALa javAba ApavAne badale pramAda sevavo, adhUrAM kAmono nirNaya AvatIkAla para mulatvI rAkhavo - A badhI bAbatone kAraNe ane mAnasika taNAva thato hato.
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMmate mardA vidyuta cumbakatvanI ghaTanA samajavAmAM mahattvanuM pradAna karanAra aMgreja bhautikazAstrI ane rasAyaNazAstrI mAikala pheMraDe(I. sa. 1791-1867)no janma atyaMta sAdhAraNa parivAramAM thayo hato. potAnA bharaNapoSaNane mATe laMDana zaheranA rastAo para e akhabAro vecato hato. vaLI vacce samaya maLe tyAre abhyAsa karI leto. ene eka prakAzanagRhamAM madadanIzanI nokarI maLI ane e pustakonuM bAinDiMga karavA lAgyo. khATA lIMbumAMthI lIMbunuM madhura sarabata banAvavAno kImiyo mAikala pheMraDe pAse hato. eNe bukabAinDarane tyAM nokarI karavAnI sAthosAtha judAM judAM viSayanAM pustako vAMcavAnI taka maLI. eno parizrama, pratibhA, ane pramANikatA joIne prakAzanagRhanA mAlika prabhAvita thayA ane eka divasa emanI bhalAmaNane kAraNe mAikala pheMraDene philaoNsaoNphIno abhyAsa karavAnI taka maLI. dhIre dhIre enI rUci vijJAnamAM vikasatI gaI. eNe vikhyAta aMgreja rasAyaNazAstrI saro hasphI DevInuM pravacana sAMbhaLyuM. emanAM cAra pravacanonAM viSayavastu para AdhArita lekha lakhIne royala sosAyaTIne mokalyo, paraMtu koI pratyuttara maLyo nahIM. Ama chatAM e hiMmata hAryo nahIM. eNe e bhASaNo para navesarathI lakhIne e lekha khuda sara hamphI DevIne ja mokalyo. eka vAra e suvAnI taiyArI karato hato, tyAre hamphI DevI svayaM ene maLavA AvyA ane ekavIsa varSanA A yuvAnane potAnA madadanIza tarIke rAkhI lIdho. | e pachI to mAikala pheMraDee vidyuta moTaranA siddhAMtanI zodha karI. klorina vAyunuM pravAhIkaraNa karanAra prathama vijJAnI banyA. kolahAramAMthI benjhinane alaga pADyuM ane emaNe kareluM prakAzanA dhruvIbhavana-talanA bhramaNanuM saMzodhana 'phaeNraDe iphekTa' tarIke Ajeya prasiddha che. mAikala pheMraDe ghaNuM ochuM bhaNyo hato, paNa vizvanA atyaMta prabhAvaka vijJAnIomAMno eka banyo. ilekTrika moTara TaeNkanaoNlaoNjImAM enAM saMzodhano pAyArUpa banyAM ane enA athAga puruSArthane pariNAme TaeNkanaoNlaoNjImAM vidyutano upayoga thavA lAgyo. A rIte pheMraDe eka kuzaLa prayoga-vIra hato ane potAnA vicArone spaSTa ane saraLa bhASAmAM pragaTa karI zakato hato. metra mahAnatAno 65 /////
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAre zI phikara ? audyogika krAMtinA praNetA ane vizvamAM zarUAtanA agraNI moTara utpAdaka henrI phorDa (I. sa. 1893thI 1947) jagatane moTarakAranA jaththAbaMdha utpAdanano "eNselphI plAnTa Apyo, je Aje moTara, Traka ane skUTaranA utpAdanamAM ja nahIM, paNa reDiyo, Telivijhana, ghaDiyALo, rephrijhareTaro vagerenA nAnA-moTA ghaNA bhAgo bhegA karIne enuM jaththAbaMdha dhoraNe utpAdana karavA mATe "esenlI lAina'nA siddhAMta tarIke amalamAM mukAya che. moTarakAranA jaththAbaMdha utpAdanathI amerikAnA Arthika ane sAmAjika jIvana para prabhAva pADanAra A udyogapati satata phorDa kAranAM judAM judAM maoNDalanuM utpAdana karatA hatA temaja khANa, sTIla-plAnTa, rabara utpAdana ane yuddhanA mAlasAmAnanA utpAdanamAM paNa kAryarata hatA. e samaye amerikAnA sAmAjika ane Arthika jIvana para henrI phorDano ghaNo prabhAva paDyo. AgavI sUjha dharAvanAra udyogapatie jahAjakharIdI ane graMthalekhana paNa karyuM. AvA henrI phorDanA avasAnanAM thoDAM varSa pahelAM Dela kArnegI enI mulAkAte gayA. mAnavamananA pArakhu Dela kArnegIe evI kalpanA karI hatI ke ATalAM badhAM utpAdano sAthe saMkaLAyelA ane keTalAya prakAranA kArobAra saMbhALatA henrI phorDa atyaMta vyasta haze. kAmanA bojathI dabAyelA haze, emanA caherA para ciMtAnI rekhAo haze ane mana sTresa dharAvatuM haze, e samaye henrI phorDanI uMmara 78 varSanI hatI, Ama chatAM e taddana zAMta, saumya ane svastha dekhAtA hatA. Dela kArnegIne A joIne bhAre Azcarya thayuM. eNe kahyuM ke tame dezanI kAyApalaTa karI che, ATalo vizALa kArobAra saMbhALo cho ane chatAM tamArA caherA para kema koI ciMtA dekhAtI nathI ? 'ciMtAo ? nA, huM to emAM daDha vizvAsa dharAvuM chuM ke Izvara ja mArA vyavasAyanI saghaLI vyavasthA kare che ane enI dekharekhanA aMte badhAM kAryo uttama rIte saMpanna thAya che, pachI mAre maMtra mahAnatAno ,3La ki " enI ciMtA-phikara karavAnI zI jarUra ?" phorDa uttara vALyo. 66
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ mananI keda eNDaoNlpha hiTalara(1887-1945)ne evo ahaMkAra hato ke phakta jarmano ja jagatamAM zuddha lohIvALA, zaktizALI ane zreSTha Aryo hovAthI e duniyA para rAjya karavAnI yogyatA dharAve che. ene na koI gulAma banAvI zake ke na koI harAvI zake. potAnI jAtinI zreSThatAnA AvA khyAlathI eNe yahUdIonI moTe pAye sAmUhika hatyA karI. | A hatyAne mATe eNe "konsanTezana kaeNmpa' UbhA karyA ane jarmanInA A konsanTezana kaeNmpamAM ane yuropanA anya dezomAM sAITha lAkha jeTalA yahUdIone hiTalaranA hukamathI mArI nAkhavAmAM AvyA. enI 'gaeNsa cembarsamAM eNe mANasone gUMgaLAvIne mArI nAkhyA. yuropanA lagabhaga sATha TakA yahUdIonI AvI eNe krUra katala karAvI ane e kaheto ke "koI paNa jAtanI dayA vagara pAzavI baLathI duzmanono nAza karo.' AvA hiTalaranA konsanTezana kaeNmpamAMthI thoDAka bhAgyazALI loko eka yA bIjA peMtarA ajamAvIne UgarI gayA. AvI rIte konsanTezana kaeNmpamAMthI bacelA ane nAjhI aphasarone mahAta karanArA be mitro varSo pachI maLyA tyAre pahelA mitrae pUchayuM, A nAjhIoe bhAre kaleAma calAvI. koI zAsake ATalI moTI saMkhyAmAM mAnava-hatyAo karI nathI. ApaNe varSo sudhI motanA bhaya heThaLa jelamAM purAI rahyA, paNa have varSo bAda teM e nAjhIone mAphI ApI che kharI ?" bIjI vyaktie kahyuM, "hA, meM emane mAphI ApI dIdhI che.' tyAre pahelA mitrae AkrozathI kahyuM, "nA, hajI huM e bhayAvaha divaso saheje bhUlyo nathI. e yAtanA ane pArAvAra vedanAo eTalI ja tAjI che. nAjhIo pratyeno mAro dhikkAra saheje ocho thayo nathI. e divaso mArAthI kemeya bhulAtA nathI.' bIjA mitrae kahyuM, 'to tuM hajIya nAjhIonI kedamAM ja che !' maMtra mahAnatAno 67
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvanasaMgharSanI kathA azveta zikSaka ane upadezaka lorensa jonsa carcamAM vaktavya ApatA hatA. prathama vizvayuddhanA e divaso hatA ane cotarapha evI aphavA phelAI hatI ke jarmano amerikAnA azveta lokone zAsana sAme uzkerI rahyA che. Ave samaye azveta evA lorensa jojo jIvanalakSI vaktavya ApatAM kahyuM ke, 'A jIvana e to saMgharSa che. dareka azveta mAnavIe e saMgharSa potAnAM zastrothI laDI levo joIe. e saMgharSa para vijaya hAMsala karavA mATe satata mathyA karavuM joIe.' carcanI bahAra keTalAka gorAonA kAne lorensa jonsanA zabdo paDyA. A gorAoe "zastro" ane "laDI levuM" e be zabdo sAMbhaLyA ane emane thayuM ke nakkI, A lorensa jonsa azvetone uzkerI rahyo che. jarmanonI cAlabAjIne sAtha ApI rahyo che. bahAra ekaThA thayelA gorAoe nakkI karyuM ke lorensa jonsanA gaLAmAM phAMsalo nAkhavo ane ene laTakAvIne jIvato saLagAvI devo. A saghaLI taiyArI thaI gaI. lorensanA gaLAmAM phAMso nAkhavAmAM Avyo, tyAre koIe kahyuM, "ene jIvato saLagAvI detAM pahelAM enI pUrI vAta to sAMbhaLo ?' gaLAmAM phAMsalA sAthe lorense potAnI vAta kahI. keTalo badho saMgharSa kheDIne e AgaLa vadhyo e kahyuM ane e carcamAM azvetone kaheto hato ke azveta bALakoe AvI rIte jIvanano saMgharSa kheDIne sArA mikaeNniko, kheDUto ane zikSako banavuM joIe. banyuM evuM ke je gorAo lorensa jonsane jIvato saLagAvI devA cAhatA hatA, teo ja lorensa jonsane enI "pInavuDjha kanTrI skUla' sthApavA mATe sahAya jAhera karavA lAgyA. koIe jamIna ApavAnI jAherAta karI, to koIe ene kheMca ApavAnI to koIe rakama maMtra mahAnatAno ApavAnI sahAyanI ghoSaNA karI. 68.
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAduI davA amerikAmAM manocikitsaka tarIke AlphreDa aMDalaranI ghaNI moTI khyAti hatI. ema kahevAtuM ke emanI pAse janAro manorogI thoDA ja divasamAM rogamukta thaIne svastha banI jato. koI dardI AvIne DaoNkTarane kaheto ke enA manane cAre bAjuthI hatAzA gherI vaLI che, to koI kaheto ke e kadI bahAra na nIkaLI zake evA DiprezanamAM DUbI gayo che. koI dardInI evI phariyAda hoya ke mArI jiMdagI eTalI badhI becena ane bahAvarI banI gaI che ke mArA manane kyAMya cena paDatuM nathI, zuM karavuM te sUjhatuM nathI tethI hAthapaga vALIne gharamAM sUnamUna besI rahuM chuM. praNayabhaMga vanAra ke dhArelI siki nahIM meLavanAra paNa emanI pAse AvatA ane e ja rIte AtmahatyA karavAno vicAra karanArA paNa AvatA. AlphreDa eNDalaranI khUbI e hatI ke teo A prakAranA dardIone eka ja vAta karatA, tame jo mAruM mAno, to mAtra cauda divasamAM taddana rogamukta banI jazo.' dardIo DaoNkTaranA utsAhane jotA ane kahetA, evI te kaI jAduI davA tamArI pAse che ke amAro A varSo jUno roga coda divasamAM dUra thaI jaze.' AlphreDa aMDalara kahe, 'davA sAva sAdI che. basa, tame roja savAre UTho tyAre eka ja vicAra karo ke Aje mAre ochAmAM ochA eka mANasane AnaMdita karavo che. eka evuM satkarma karo ke jenAthI anyanA caherA para khuzI Ave. DaoNkTara AlphreDa eDalare potAnA pustakamAM evAM aneka daSTAMto ApyAM che ke jemAM A upacArathI aneka lokonA jIvanamAMthI hatAzA, nirAzA ke AtmahatyAnA vicAre vidAya lIdhI hoya. jIvana jIvavAno navo utsAha jAgyo hoya. maMtra mahAnatAno 69
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ traNa mahAna cikitsako samagra iMglenDamAM DaoNkTara tarIke siDanahAmanI prasiddhi abhUtapUrva hatI. rAjA ke umarAvathI mAMDIne sAmAnya mAnavI sudhI sahu koI DaoNkTara siDanahAmanI kAbeliyata para prasanna hatA. enuM nidAna atyaMta sacoTa gaNAtuM ane enI sAravAra kAragata manAtI. keTalAya asAdhya roganA dardIone eNe sAjA karyA hatA ane keTalAyane mATe A DaoNkTara jIvanadAtA devasamAna hatA. AvA DaoNkTara siDanahAma khuda maraNazayyA para sUtA hatA tyAre emanAM sagAM-snehIo, mitro, dardIo ane ziSyo - sahu koI emanI pAse UbhAM hatAM. badhAMnAM manamAM eka ja vyathA hatI ke AvA samartha DaoNkTaranI vidAya pachI emanI bImArImAM koNa upacAra karaze! DaoNkTara siDanahAme AsapAsa UbhelA svajanone kahyuM, "tame ATalA badhA zokagrasta banazo nahIM. mane saMtoSa che ke huM tamane traNa mahAna DaoNkTaro ApIne vidAya laI rahyo chuM.' sahu koI vicAramAM paDyA. eka vyakti to bolI UThI : "zuM kaho cho tame ? tamArA jevo eka DaoNkTara paNa maLavo muzkela che ! asaMbhava. ane tame traNa traNa DaoNkTaranI vAta karo cho ?" sahunA caherA para jijJAsA chavAI gaI. Aja sudhI emane khabara nahotI ke siDanahAmanI tole Ave evo koI DaoNkTara che, tyAre e to traNa traNa DaoNkTara hovAnI vAta kare che. siDanahAmanA ziSyae kahyuM, "Apa e traNa DaoNkTaronAM nAma batAvavAnI kRpA karazo? siDanahAme javAba Apyo, "e traNa mahAna cikitsako che - havA, pANI ane kasarata, zuddha havA, svaccha pANI ane niyamita kasarata e traNa mahAna cikitsakone kAraNe koI maMtra mahAnatAno bImArI tamArI pAse Avaze ja nahIM." | 70
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAla, vijetA bana ! cInanA sauthI prAcIna tAo dharmanA sthApaka 'lAotse' vizeSaNano artha 'prAcIna guru' thAya che. lAotsenuM kharuM nAma 'lI' hatuM ane teo kaoNnphyuziyasa pahelAM lagabhaga pacAsa varSa pUrve cInamAM paI gayA. A lAoo mAtra zabdonA sAdhaka nahotA, paraMtu anubhUtinA ArAdhaka paNa hatA. emane mana zuSka jJAnanI kazI kiMmata nahotI. AvA prakhara ciMtaka ane dharmapuruSa lAotsee grIsanA saoNkreTisanI mAphaka je upadeza Apyo tenuM AcaraNa karI batAvyuM ane jenuM AcaraNa karyuM, teno ja upadeza Apyo. lAotse vizvanI saMcAlaka parama zakti ke parama guDha tattva vize vicAra karatA hatA, evAmAM eka pahelavAna emanI pAse Avyo. eNe joyuM to lAotsenuM zarIra ghaNuM majabUta che eTale ene mana thayuM ke Ane kustI karIne pachADI dauM, to ja huM kharo pahelavAna. ene bicArAne lAotsenA jJAnanI kazI khabara nahotI. eTale eNe to AvIne lAotsene paDakAra pheMkyo ke mAre tamArI sAthe kustI khelavI che ane tamane cita karI devA che.' lAotsee vicAryu ke A mANasane bIjAne cita karavAmAM bahu AnaMda Ave che. bAkI AvI rIte koIne pachADIe to maLe zuM ? emaNe vicAryuM ke A bicAro bhale mane parAjita karIne vijayano AnaMda mANe. lAotse enI sAthe kustI khelavA mATe UbhA thayA ane pachI akhADAmAM jaIne jamIna para sUI gayA ane kahyuM, 'cAla, have mArI chAtI para besI jA. vijetA bana. tuM jItyo ane huM hAryo.' pahelavAna to A sAMbhaLIne parezAna thaI gayo. AvI te kaMI kustI hoya ? eNe kahyuM ke 'mAre tamane harAvavA che.' tyAre lAotsee uttara Apyo, 'are bhAI ! vijayanI icchA thavI e ja duHkhanuM mULa che. je icchAne te che enA jevo koI sukhI nathI ane jenAmAM bIjAne parAjaya ApIne vijaya meLavavAnI icchA prabaLa che, enA jevo bIjo koI du:khI nathI.' maMtra mahAnatAno 71
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravAsIno parigraha polaeNnDamAM hAphaijha cAima nAmanA dharmaguru vasatA hatA. A dharmaguru aparigrahano Adarza manAtA hatA. emanuM jIvana sAva sIdhuMsAduM ane jarUriyAto taddana ochI. emanI jIvanazailInI vAta sAMbhaLIne sahune Azcarya thatuM. A te kevA dharmaguru, ke je ochAmAM ochI cIjavastuothI jIve. eka bAju bhautika mAnavI cIja-vastuonA khaDakalA karIne jIvato hoya, enA vagara enuM jIvana cAle nahIM, tyAM A dharmagurunI vAta sahune AzcaryakAraka lAgatI. - eka amerikane hApheMja cAimanI nAmanA sAMbhaLI. ene dharmagurunA darzananI icchA jAgI ane zodhato zodhato polaeNnDamAM e yahUdI dharmagurunA gharamAM AvI pahoMcyo. enuM ghara joIne amerikana pravAsI ati Azcarya pAmyo. A te kevuM ghara ? jyAM na koI Tebala-khurazI maLe, na koI jarUrI sAmAna dekhAya. gharanI dIvAlo sAva korI, kyAMya kazo zaNagAra nahIM ! pravAsI amerikane Azcarya sAthe dharmagurune pUchayuM, "are, A to ApanuM nivAsasthAna che. seMkaDo loko Apane maLavA Ave che ane Apa ene jIvanano sAco rAha batAvo cho, paNa gharamAM kema kazuM rAkhatA nathI?" hAphaijha cAime kahyuM, 'che ne, A mArA jIvanasaMgAthI jevAM pustako che, pachI bIjuM joIe zuM?" "e to ThIka, paNa gharamAM pharnicara to hovuM joIe ne ! ApanA mATe ane AvanArane mATe to enI jarUra paDe ne !" saMta hAphaijhe vaLato prazna karyo, 'mArI vAta choDa, paNa tArI vAta kahe, tAruM pharnicara kyAM 'mAruM pharnicara, mArA jevA pravAsInI sAthe pharnicara kyAMthI hoya ? huM kaI rIte mArI sAthe rAcaracIluM rAkhuM ? Aje ahIM, to kAle bIje." maMtra mahAnatAno "basa, bhAI, huM paNa Avo ja A duniyAno pravAsI chuM.' 72
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazaMsAno pratyuttara dvitIya vizvayuddhamAM briTanane saphaLa AgevAnI pUrI pADanAra rAjapuruSa vinsTana carcila (ja. 30 navembara 1874; a. 24 jAnyuArI, 1995) mahAmutsadI ane kuzaLa lekhaka hatA. hiTalaranA bhayanI sAme aMgreja prajAnuM khamIra ane dezAbhimAna TakAvI rAkhanAra vinsTana carcila aMgrejI bhASAnI vAkchaTAne kAraNe tathA AgavI lekhanazailIne kAraNe paNa prasiddha thayA hatA. emanI pAse vyaktinA manobhAvone pArakhavAnI AgavI sUjha hatI. - briTiza vaDApradhAna vinsTana carcila amerikA pravAse gayA hatA, tyAre amerikAnI eka skUlamAM bhASaNa ApavA mATe gayA. skUlanI mukhya adhyApikAe vinsTana carcilane AvakAra Apyo. emanI atiprazaMsA karavA lAgyAM. vinsTana carcila AvA ADaMbarathI akaLAI UThyA hatA, paraMtu emaNe aNagamo vyakta karavAne badale mauna dhAraNa karavAnuM ucita mAnyuM. | e pachI bhASaNane mATe skUlanA vizALa khaMDamAM gayA, pharI mukhya adhyApikA emane vize atizayoktibharI prazaMsAnA uddagAro kADhavA lAgyAM. | mukhya adhyApikAe carcilane pUchyuM, "misTara carcila, tamArI avarNanIya vaktatva kalAnI vAta zI karavI ? tamArAM vaktavyoe to briTiza prajAmAM utsAha preryo ane ene vizvayuddhamAM vijayI banAvyuM." carcile saheja smita karIne uttara ApavAnuM TALyuM. pelI mahilAe prazna karyo, tamArA dareka bhASaNa samaye haoNla khIcokhIca bharelo hoya che, tyAre tamane kevuM lAge che ? e joIne tamArA manamAM zo vicAra jAge che ?" carcile hasatAM hasatAM kahyuM, "mAtra eka ja vicAra jAge che ke, mAruM rAjanItiviSayaka bhASaNa sAMbhaLavA mATe ATalI moTI bhIDa ekaThI thAya che, to jo mane phAMsI ApavAmAM Ave to keTalI moTI bhIDa thAya." maMtra mahAnatAno 73 TET
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthiravAsanuM saranAmuM grIsanA tattvaciMtaka DAyojinisa tattvavettA saoNkreTisanA ziSya eSTisthanisanA ziSya hatA. emaNe svAvalaMbI jIvana jIvavAno Agavo mArga banAvyo. divase phAnasa laIne eNthensa zaheranI zerIomAM ghUmatA hatA ane kahetA ke divase phAnasanA ajavALe pramANika mANasane zodhavA nIkaLyo chuM. eka vAra tattvavettA DAyojinisa pAse utAvaLe AvelA eka yuvAne prazna karyo, "mane jaladI kaho, dharma eTale zuM ?" DAyojinise kahyuM, "are bhAI, ema utAvaLe dharmanI vyAkhyA thaI zake nahIM." AgaMtuke kahyuM, 'paNa huM bahu utAvaLamAM chuM. mane pAMceka miniTamAM dharmanI vyAkhyA samajAvo." DAyojinase akaLAIne yuvAnane kahyuM, "jema tame utAvaLamAM cho ema huM paNa utAvaLamAM chuM. ATalA ochA samayamAM dharma vize samajAvavuM muzkela che, mATe tamAruM saranAmuM Apo to huM tamane lekhita rUpe dharmanI vyAkhyA mokalI ApIza.' AgaMtuke kAgaLa ane pena lIdhAM, saranAmuM lakhyuM ane DAyojinisane ApyuM. tyAre DAyojinise pUchayuM, "A tArA sthAyI nivAsanuM saranAmuM che ne ? ahIMthI bIje kyAMya jato nathI ne !' 'evuM bane che ke kyAreka huM bIje sthaLe jAuM chuM. lAvo enuM paNa saranAmuM tamane ApI dauM.' e samaye DAyojinise kahyuM, "mAmalo sthAyIno che, asthAyIno nahIM. jyAM tamAro sthiravAsa hoya te kaho. nahIM to huM patravyavahAra kevI rIte karI zakIza ?" DAyojinisanI ekanI eka vAta sAMbhaLIne yuvAne akaLAIne potAnI jAtane batAvatAM kahyuM, "juo, huM ahIMyAM rahuM chuM. kaMI kahevuM hoya to kaho, nahIM to A cAlyo." maMtra mahAnatAno DAyojinisa bolyA, "basa bhAI, A ja to dharma che. dharmano artha che potAnAmAM rahevuM, "" potAnI jAtane oLakhavI ane AtmaciMtana karavuM. A ja enI vyAkhyA che."
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ meghadhanuSanA raMgo. boradhIlDa DAhale enA jIvananAM lagabhaga pacAsa varSa aMdhArI duniyAmAM gALyAM. eNe eka AMkhanI rozanI gumAvI dIdhI hatI ane bIjI AMkha para thayelA UMDA ghAne kAraNe e poNI DhaMkAyelI rahetI ane mAtra bIjI AMkhamAM AvelA nAnA kANAthI e mAtra DAbI bAjunuM ja joI zakatI. AthI kaMI paNa vAMcavuM hoya, to ene e AMkhanI cheka najIka rAkhavuM paDatuM ane mahAmuzkelIe thoDuMka vAMcI zakatI. khelakUdanA medAna para jatI, tyAre medAna para AMkelI lITIo e joI zakatI nahotI, pachI ramavuM kaI rIte? DAhala A sthitithI mUMjhAI nahIM. badhA ramIne jatA rahe pachI e jamIna para besIne ane bhAMkhoDiyAbhera cAlIne medAna para AMkelI e lITIo barAbara jotI ane manamAM yAda rAkhI letI. e pachI dhIre dhIre prekTisa karavA lAgI ane banyuM evuM ke DAhala e ramata khelavA lAgI ane emAM kAmayAba thavA lAgI. AMkhanI sAva najIka rAkhIne pustaka vAMcavuM paDatuM. kyAreka to enI pAMpaNa pAnAMne aDI jatI, Ama chatAM eNe yunivarsiTInI be-be padavI hAMsala karI. pahelI padavI minesoTA yunivarsiTImAMthI meLavI ane e pachI kaoNlaMbiyA yunivarsiTImAMthI mAsTarsa oNpha ArTsanI padavI meLavI. | samaya jatAM kaoNlejamAM adhyApikA banI. e eka bAvana varSanI thaI tyAre enA jIvanamAM eka camatkAra sarjAyo. jANItA klinikamAM enI AMkhanuM oNparezana thayuM ane ene cAlIsa TakA jeTaluM dekhAvA lAgyuM. basa, pachI to enI duniyA AnaMdathI UbharAI gaI. sAbunA parapoTAne prakAzanI viruddhanI dizAmAM rAkhIne jovA lAgI ane emAM racAtAM nAnAM nAnAM meghadhanuSanA raMgo AnaMdabhera nIrakhavA lAgI. barapha vacce UDatI cakalIne joIne AnaMdathI nAcI UThatI ane nAnI nAnI suMdaratAono anubhava meLavIne potAnI jiMdagIne AnaMdathI bharapUra mANavA lAgI. maMtra mahAnatAno 75 IIIT/T
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 999. prajApremanI pAThazALA yuvAna abrAhama liMkane 17mA varSe majUrI karavAnI zarU karI. doDavAmAM, kUdavAmAM, vajana upADavAmAM ke lAkaDAM cIravA mATe kuhADI calAvavAmAM liMkananI koI spardhA karI zake tema nahotuM. eNe eka moTA rUmAlamAM thoDAMghaNAM kapaDAM bAMdhI lAkaDIne cheDe e poTalI laTakAvI, lAkaDI khabhA para TekavIne 1835mAM pitAnuM ghara choDyuM. e sIdho nyU sAlema pahoMcyo ane DenTana oNphaTa nAmanA kheDUtanI dukAnamAM vecANa karavAnuM ane hisAba rAkhavAnuM kAma karavA lAgyo. kuhADI calAvanAra, haLa hAMkanAra ane khetaramAM majUrI karanAra liMkanane mATe A kAma taddana navuM hatuM, paraMtu e utsAhabhera kAma karavA lAgyo ane grAhakone premathI AvakArato. bALaka hoya ke vRddha, strI hoya ke puruSa - badhAne pramANikapaNe tolIne mAla ApavA lAgyo. enI pramANikatA mAtra vicAramAM ja nahIM, paNa AcAramAM jovA maLI. abrAhama liMkananA milanasAra svabhAvane kAraNe enI dukAne gharAkI vadhavA lAgI. je koI grAhaka Ave ene mAtra umaLakAthI AvakAre, eTaluM ja nahIM, balka enI sAthe AtmIyatAno taMtu bAMdhI deto. koIne akhabAra vAMcIne saMbhaLAvato, to koInI sAthe dezanA rAjakAraNanI vAto karato. koIne ramUjI TucakA kahIne gammata karato. tethI banatuM evuM ke phTanI A dukAna gAmalokone mATe coro banI gaI. cIjavastu levA ke vecavA to AvatA, paraMtu enI sAthe abrAhama liMkana pAsethI gAmagapATA sAMbhaLavAnI AzA rAkhatA ane AjakAla banatI ghaTanAonI jANakArI meLavatA. liMkana sahunI vAto premathI sAMbhaLato, emanA sukhaduHkhanI kahAnI sAMbhaLIne emanI sAthe sahAnubhUti dAkhavato ane koIne jarUra hoya to madada paNa karato. Avo liMkana lokono prItipAtra banI gayo. AMTanI A dukAna abrAhama liMkanane mATe prajAprema prApta karavAnI maMtra mahAnatAno 76 pAThazALA banI rahI.
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajAno vizvAsa cInanA vikhyAta philasUpha ane zikSaka evA baeNphyuziyase (I. pU. papa1thI I. sa. pU. 479) potAnA dezane vyavahAru DahApaNanI samaja ApI. cInamAM vyApaka lokAdara meLavanAra A ciMtake enI saMskRti para gADha prabhAva pADyo. bAvIsamA varSe potAnA gharamAM sthApelI pAThazALAmAM prAcIna sAhitya, rAjanIti, saMskRti ane vividha kalAono abhyAsa karAvatA hatA. kaoNphyuziyasa rAjakAraNamAM paNa rasa letA hatA ane rAjakIya netA paNa hatA. eka vAra emanA eka ziSyae pUchayuM, 'uttama sarakAra kone kahevAya ?" kaoNphyuziyase uttama sarakAra mATe traNa bAbato mahattvanI gaNAvI ane kahyuM, 'je sarakAra lokone bhojana ane zastro pUrAM pADI zake ane lokono vizvAsa jItI zake tene uttama sarakAra kahevAya.' ziSya vicAramAM paDyo. sarakAre prajAne jarUrI anna ApavuM joIe, zastro dvArA enuM saMrakSaNa karavuM joIe ane lokavizvAsa saMpAdana karavo joIe, paNa ziSyae pUchayuM, A traNamAMthI koI eka bAbata choDI devI hoya to kaI choDI devI ?" kaoNphyuziyase kahyuM, 'zastrasaraMjAma.' vaLI ziSyae prazna karyo, "ane be cIja vagara calAvavAnuM hoya to ?' kaoNphyuziyase kahyuM, "ana. bhojana vinA loko bhUkhe TaLavaLIne marI jAya che." ziSyae vaLI prazna karyo, 'to zuM bhojana ane saMrakSaNa karatAM paNa uttama sarakArane mATe lokavizvAsa mahattvano che ?" baeNphyuziyase kahyuM, "je prajA potAnI sarakAramAM vizvAsa gumAvI bese, te to bhojana karavA chatAM marelI ja che.' maMtra mahAnatAno 77
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMtra mahAnatAno 78 kartavyanI balivedI para prasiddha phrenca rasAyaNavid ane sUkSma jIvANuzAstrI lUI pAzcara (I. sa. 18221895) pAse vijJAnanI adbhuta AMtarasUjha ane prAyogika nipuNatA hatI. emaNe je kSetramAM kArya karyu. temAM pAyAnAM saMzodhano karyAM ane vizeSa to mAnavajAtanA kalyANa mATe ane udyogo mATe A saMzodhano karyAM. khAdya-padArthone jaMtumukta banAvavAnI (pAcarIkaraNa) rIta ane roga sAmethI pratikAraka rasI(vaiksina)nI zodha jevI mahattvanI zodho karI. dUdha ane khAdyasAmagrInI sAcavaNI mATenI emaNe karelI pAzrcarIkaraNanI rIta ghaNI pracalita banI. emaNe prANInA rogo para paNa saMzodhana karyuM, e samaye rezama udyoga e phrAMsano eka moTo udyoga hato. 1862mAM rezamanA tAMtaNA utpanna karatA kIDA koI rogane kAraNe marI javA lAgyA ane dezano mahattvano udyoga bhayamAM mukAI gayo. A samaye prasiddha rasAyaNazAstrI ane lUI pAzcara para prabhAva pADanAra jyAM bAptiste DUmAe pAzcarane A rogano abhyAsa karavAnI vinaMtI karI. Ane mATe lUI pAzcara paeNrisa choDI alAisa gayA ane temaNe rogakAraka be jIvANuo zodhI rezamanA kIDAne rogamukta karyA. A saMzodhana daramiyAna lUI pAzcaranAM traNa saMtAno bImAra thatAM mRtyu pAmyAM tyAre emane sAMtvanA ApavA AvelA eka svajane emane kahyuM, 'zAbAza, tame kharA hiMmatabAja cho. traNa traNa bALakonAM du:khada ane AghAtajanaka avasAna thayAM chatAM tame hiMmata hAryA vagara kAma karye jAo cho.' lUI pAzcare sahajatAthI kahyuM, hiMmatanI to mane khabara nathI, paraMtu A mArI pharaja che ane huM e mArI pharajamAM saheje cuka thAya, tema icchato nathI.'
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaresTa, tane harAvIzA vikhyAta parvatArohaka sara eNDamanDa hilerI (1919thI 2008)e yuropanA Agsa parvatanAM aneka zikharo para ArohaNa karyA pachI himAlayanAM agiyAra jeTalAM zikharo sara karyo. e pachI emaNe vizvanA sauthI UMcA parvata mAunTa evaresTa para dRSTi TheravI. 1920thI 195ra vacce evaresTa vijaya mATe sAta ArohaNo thayAM hatAM; paraMtu badhAM ja niSphaLa gayAM hatAM. 1924mAM to vikhyAta parvatArohaka jyorja lahu melorIe evaresTa ArohaNamAM potAno prANa gumAvyo hato. 1951 ane 15ramAM hilerIe evaresTano sarve karyo ane potAnA niSphaLa abhiyAna pachI thoDAM aThavADiyAM bAda eDamanDa hilerIne iMglenDanI eka saMsthAe vaktavya mATe bolAvyA. maMca parathI cAlIne e sTeja para beThA, tyAre emaNe pAchaLa raheluM mAunTa evaresTanuM citra joyuM. e joIne vikhyAta parvatArohaka ane mAnavatAvAdI hilerI bolI UThyA, "mAunTa evaresTa ! tame mane pahelI vakhata parAjita karyo che, paNa have pachI huM tamane parAjita karIza. kAraNa ke tame jeTalA vikasavAnA hatA eTalA vikasI gayA cho, jyAre huM hajI vikasI rahyo chuM.' A ghaTanAnA barAbara eka varSa bAda 1953nI 29mI mee savAre 11.30 vAgye hilerI ane tenasiMge dariyAnI sapATIthI 29028 phUTa UMcA A zikhara para vijaya hAMsala karyo ane aneka sAhasabharyA ArohaNo ane pravAso karanAra hilerIe potAno saMkalpa siddha karyo. 1992mAM nyUjhIlaeNnDanI pAMca DaoNlaranI calaNI noTa para A sAhasavIranI chabI aMkita karavAmAM AvI. AvuM bahumAna meLavanAra te pahelo nyUjhIlaeNnDavAsI che. "himAlayana TUrsa' dvArA zerapAonI sukhAkArIno prayatna karanAra hilerIne nepALa sarakAre mAnad nAgarikatva ApyuM maMtra mahAnatAno 79 hatuM.
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ nArInuM sanmAna phrAMsanA samrATa nepoliyana bonApArTane ati mahattvAkAMkSI ane sattAlobhI tarIke varNavavAmAM Avyo che; paraMtu enAM kAryo jotAM ema lAge ke e kuzaLa vahIvaTakartA, prajAmAM zAMti sthApanAro ane rASTrane mATe yogya zAsanavyavasthA karanAro hato. phrAnsane DipArTamenTa tarIke oLakhAtA vahIvaTI ekamomAM vibhAjita karyuM. sauthI vizeSa to nyAyAdhIzonI cUMTaNI karavAnI prathA baMdha karIne nyAyAdhIzonI surakSitatA ane tATasthya jaLavAI rahe, te mATe niyuktinI prathA amalamAM mUkI. A uparAMta zikSaNa, arthataMtra ane lazkarI taMtranA kSetre sudhArAo karIne rAjyanI saMsthAne majabUta banAvavA prayAsa karyo hato. eNe vijaya meLavyA hatA tevA pradezomAMthI paNa sAmaMtazAhIne nAbUda karI hatI. parAjita dezomAM paNa eNe baMdhAraNa ane nAgarika kAnUnasaMhitA paNa dAkhala karI hatI ane e rIte parAjita dezonA vahIvaTI taMtrane kAryakSama banAvavAno prayAsa karyo. AvA samrATa nepoliyane AMsanI prajAmAM navo prANa phUMkyo ane phrAMsanI strIone zakti ane saMskAranA pratIka tarIke eNe sanmAna ApyuM. samrATa nepoliyananA mahelamAM eka bhavya snAnagRha taiyAra thatuM hatuM ane AvA samartha vijetA samrATanA snAnagRhamAM dIvAlo para citrakAroe suMdara citrakRtio aMkita karI. snAnagRhanuM kArya pUrNa thayA pachI samrATa nepoliyana snAna karavA mATe gayo, tyAre enI najara dIvAlo paranAM citro para paDI. eNe joyuM to enA para kAmottejanA jagAve tevI suMdarIonAM kalAmaya citro AlekhyAM hatAM. AvAM citro jotAM ja nepoliyana snAnagRhamAMthI bahAra Avyo ane rASTranA adhikArIone bolAvIne kaThora upAlaMbha ApatAM kahyuM, strIonuM sanmAna karavuM ghaTe, ene badale ahIM to citrakAroe vilAsapUrNa kAmuka citra dorIne strIonuM apamAna karyuM che. koI senAnI ke samrATa strIonuM AvuM apamAna sAMkhI zake nahIM, kAraNa ke je maMtra mahAnatAno deza strIone vilAsanuM sAdhana mAne che, te dezano vinAza thAya che.' 80
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAjhayo nathI ne ! gaNitazAstra ane bhautikazAstranA aneka niyamo, siddhAMto ane sUtro jenA nAma sAthe saMkaLAyelAM che evA sara Aijheka nyUTana (I.sa. 1942thI I.sa. 1727) kalanazAstra (kaiMkyulara), gurutvAkarSaNano niyama temaja prakAzazAstrane lagatAM saMzodhano mATe prasiddha che. nyUTane kembrijanI TriniTI kaoNlejamAM abhyAsakALa daramiyAna koparaniksa, geliliyo, keplara, dakArta jevA mahAna vaijJAnikonAM pustakono gahana abhyAsa karyo. Aijheka nyUTananA nAma sAthe gaNitazAstra ane bhautikazAstranAM aneka niyamo, siddhAMto, sUtro, ghaTanAo joDAyelAM che. navA vaijJAnika yuganA nirmAtA tarIke oLakhAtA Aijheka nyUTane I. sa. 199panI zarUAtamAM dvipadI prameyanA mahattvanA niyamanuM saMzodhana karI eno vyApaka upayoga karyo. je dvipadI prameya enI kabara para kotaravAmAM AvyuM che. | bhautikazAstrI ane gaNitazAstrI nyUTana vijJAnanA keTalAya siddhAMto vizenI potAnI noMdha eka noTabukamAM vakhatovakhata lakhatA jatA hatA. eka vAra saMdhyAnA samaye sara Aijheka nyUTana prayogakAryamAM vyasta hatA, tyAre emano kUtaro ekAeka dhasI Avyo. e kUtarAe sAme bilADIne joIne ene pakaDavA mATe chalAMga lagAvI ane ema karavA jatAM Tebala para paDelo laeNmpa acAnaka paDI gayo. saMzodhananI noMdhonA kAgaLo saLagavA lAgyA ane nyUTananI keTalAMya varSonI mahenata AgamAM bhasmIbhUta thaI gaI. potAnA saMzodhanakAryanI hAthanoMdha saLagatI joI rahyA ane mAtra eTaluM bolyA, "are ! teM mArI keTalAya divasanA parizrama pachI taiyAra karelI hAthanoMdhane bALI nAkhI." sAmAnya mAnavI AvA saMjogomAM kUtarAne sakhata mAra mAre, jyAre Aijheka nyUTane potAnA kUtarAne najIka bolAvyo, enA para hAtha pheravyo ane joyuM ke kyAMya e dAjhayo to nathI ne ! TTTTTTT maMtra mahAnatAno 81
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArI be bhUla ! jApAnanA sujukI rozIe ziSTAcArapriya jApAnane cA pivaDAvavAnI kalA zIkhavavA mATe ghaNI khyAti meLavI. jApAnamAM koI mahemAna ghera Ave ke pachI kaTuMbameLo thAya, tyAre cA pivaDAvavAnI AgavI paddhatio jovA maLatI. jApAnamAM ziSTAcAranuM zikSaNa ApatI saMsthAo kAryarata hatI. sujukI rozI AvI paddhatio zIkhavato kuzaLa kalAkAra hato ane dezabharamAMthI enI pAse vidyArthIo AvatA. videzathI AvatA loko paNa jApAnanI A kalA zIkhavA mATe Atura rahetA. jApAnamAM cA pivaDAvavAnI paddhationA zikSaNanuM kAraNa enI 'TI-seremanI' nAmanI viziSTa praNAlikA hatI. eka vAra sukI rozInA eka ziSya prazna karyo, 'jApAnamAM cA pIvAnI jAtajAtanI paddhatio che. e paddhatio zIkhavanAra tarIke ApanI sarvatra nAmanA che, paraMtu Ape eka bAbatano hajI vicAra karyo lAgato nathI." sukI rozIe kahyuM, "nA, ApaNe TI-seremanImAM saghaLI bAbatono UMDo vicAra karIe chIe. ApaNA ziSTAcAramAM saheje kacAza rahe nahIM tenuM dhyAna rAkhIe chIe.' ziSya pUchavuM, 'jo A bhavya "TI-seremanI' vAraMvAra thatI hoya, to zA mATe cAnA kapa jADA kAcanA banAvavAmAM AvatA nathI. A pAtaLA kapa vAraMvAra tUTI jAya che.' mAsTara sujukI rozIe kahyuM, "tArI be bhUla thAya che. eka to e ke ApaNA kapa pAtaLA ke nAjuka nathI, paraMtu tane e kapa pakaDavAnI sTAila AvaDatI nathI ane tArI bIjI bhUla e ke tuM hajI e vAta samajI zakyo nathI ke paryAvaraNa ApaNane anukULa nahIM maMtra mahAnatAno thAya. ApaNe ja AsapAsanA vAtAvaraNane anukULa thavuM paDaze.' 82
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ rojanIzIno bodhapATha amerikAnA prasiddha arthazAstrI eca. pI. haoNbela potAnI pAse eka rojanIzI rAkhatA hatA ane e rojanIzImAM rojerojanI ghaTanAonI vigate noMdha karatA hatA. divasa daramiyAna konI sAthe mulAkAta karI. emanI sAthe kayA mahattvanA muddAo para carcA thaI. potAnuM kArya keTaluM AgaLa vadhyuM. emAM kevA kevA avarodho AvyA ? arthataMtramAM navI pahela karavA aMge kevA vicAro AvyA. A saghaLI vigato noMdhI rAkhatA hatA. e pachI vIka-enDamAM zanivAre rAtre besIne gata aThavADiyAmAM banelI ghaTanAonuM UMDuM avalokana karatA, ene vize UMDo vicAra karatA ane aMte potAnI jAtane prazna karatA ke meM je nirNayo lIdhA che te yogya che athavA to meM kaI kaI bAbatamAM thApa khAdhI che, mArI kaI bhUlo thaI che ? | potAnI dinacaryAnI AvI niSpakSa cakAsaNI karIne teo vicAratA ke have pachI mAre kayA kayA sudhArA karavA joIe ? gayA aThavADiyAnI ghaTanAomAMthI zuM bodhapATha levo joIe ? A saptAha daramiyAna kayAM kAryonuM pariNAma kevuM maLyuM? kaI bAbatamAM saphaLatA maLI ane kaI bAbatamAM niSphaLatA maLI ? arthakAraNa vize kayA vicAro kAragata nIvaDyA ane kayA vicAro saheje upayogI banyA nahIM. prati saptAha haoNbela potAnI rojanIzI jotA ane ghaTanAonI jhINavaTabharI cakAsaNI karatA. A aMge eca. pI. haoNbela noMdhe che, mArA A aThavADika avalokanathI kyAreka huM becena thato, to kyAreka mArI bhUlone joIne Azcarya pAmato. paraMtu jema jema varSo pasAra thatAM gayAM, tema tema mArI bhUlo ochI thavA lAgI ane mArI jAtanuM avalokana karavAnI A paddhatie mane khUba madada karI. bIjI koI paNa bAbata karatAM mArI A paddhatie mane jIvanamAM pragati sAdhavAmAM sauthI vadhu sahAya karI.' maMtra mahAnatAno 83 TTTTTIT/
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMmata na hArazo. sTiphana eNDavina kiMga (ja. 21 sapTembara, 1947)nA dariyAI vepAra kheDatA pitA sTiphana mAtra be varSano hato, tyAre ghara choDIne cAlyA gayA ane sTiphananI mAtAne mAthe sTiphana ane enA moTA bhAI DeviDane ucheravAnI javAbadArI AvI. A samaye sTiphana kiMgane eka TaMka bhojananA paNa sAMsA hatA, tyAM vaLI kAgaLa ane pena kharIde kyAMthI ? bALapaNathI ja DarAmaNI vAto sAMbhaLavAnA behada zokhIna A chokarAne mana thayuM ke A sAMbhaLavA maLatI saghaLI vAtone eka kAgaLa upara utArI lauM to ! paristhiti atyaMta pratikULa hovA chatAM e parAjita thayo nahIM ane emAM vaLI eNe sinDelAnI vArtA vAMcI. khUba pasaMda paDI. eNe AvI eka kAlpanika chokarI vize vicAra karyo ane potAnI kalpanAone vAstavikatAthI sajAvIne eka AkhI navalakathA lakhI nAkhI. navalakathA pUrI thayA pachI eNe vAMcI, to lAgyuM ke AvI camatkAra bharelI ane DarAmaNI navalakathA vAMcaze koNa ? Ama vicArIne eNe navalakathAnI hastapratane kacarApeTIne havAle karI dIdhI. enI patnInI najara sTiphananI A hastaprata para paDI ane eNe kacarAnI TopalImAMthI hastaprata bahAra kADhIne patine utsAha ApatAM kahyuM, "tamArI A navalakathA pustaka rUpe pragaTa thaze, tyAre ene khUba khyAti maLaze." patnInI vAtano svIkAra karIne sTiphana navalakathAnI hastaprata laIne prakAzakone maLavA lAgyo. ghaNAe vyaMga sAthe enI A navalakathA parata karI. aMte DabalaDe nAmanA prakAzana samUhane e navalakathA mokalI. sTiphana kiMgane ema ja hatuM ke navalakathA hastaprata pAchI ja Avaze, paraMtu DabalaDee A navalakathAne "kerI'nA nAmathI pragaTa karI ane sTiphanane cAraso DaoNlara pArizramika ApyuM. e pachI sTiphananuM nasIba palaTAI gayuM. peparabeka pragaTa karavA mATenA hakka eka prakAzake be lAkha DaoNlara ApIne kharIdI lIdhA ane sTiphana horaranA bAdazAha' tarIke amerikAmAM prasiddha thayA. sTiphana kiMganAM pustakonI atyAra sudhImAM traNa karoDa ane pacAsa lAkhathI vadhu prato vecAI che ane emAMnAM ghaNAM pustako parathI phicara philma, maMtra mahAnatAno kaoNmika buka ane Telivijhana dhArAvAhika paNa thaI che. 84
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ prANanI Ahuti eksa-renI kaeNnsara para thatI asaranA saMzodhanane mATe iTAlInA eksa-re vibhAganA tajjJa mAriyo poMjiyoe A viSayanAM tamAma pustakono abhyAsa karyo. judAM judAM sAmayikamAM prakAzita thayelA lekho paNa vAMcI gayA. potAnA DaoNkTara sAthIone maLyA ane emane paNa pUchyuM ke tamArA kaeNnsaranA dardIo para eksa-renI koI asara thatI tamane jovA maLI che kharI? | sahue svAnubhava kahyA, paraMtu emAMthI koI spaSTa tAraNa nIkaLatuM nahotuM. AthI mAriyo poMjiyoe potAnI jAta para AnA akhatarA karIne sAcuM tAraNa meLavavA prayAsa karyo. Ama karavA jatAM ene bA hAthanI eka AMgaLI oparezana karIne kapAvavI paDI. mitroe poMjiyone enA dussAhasamAMthI pAchA pharavA jaNAvyuM, paraMtu poMjiyoe kahyuM, 'mane AnI koI paravA nathI. bhale hathanI eka AMgaLI kApavI paDI hoya, paNa bIjI cAra AMgaLIo to che ne !" poMjiyono prayoga cAlu rahyo. AmAM vAraMvAra eksa-rene kAraNe reDiyamanI vighAtaka asara thavAthI ene DAbA hAthano thoDo bhAga ane jamaNA hAthano bhAga paNa oNparezana karIne kapAvavo paDyo. A vighAtaka asarane pariNAme poMjiyono deha zithila thavA mAMDyo. enA mitro enA zarIranI AvI durdazA joI zakatA nahotA, paraMtu poMjiyo jyAM sudhI potAnuM saMzodhana pUrNa na thAya tyAM sudhI aTake tema nahoto. mitroe ene reDiyamathI dUra rahevAnI salAha ApI, tyAre yurina vizvavidyAlayanA riDiyolaoNjI vibhAganA niSNAta DaoNkTara mAriyo poMjiyoe kahyuM, "jIvananI pratyeka kSaNa dhyeyaprApti mATe vaparAya enAthI bIjuM koI moTuM sadbhAgya nathI. mArI dhyeyaprApti mATe A prayogo anivArya hatA. kadAca ene mATe prANanI Ahuti ApavI paDe to paNa huM aTakIza nahIM." mAriyo paoNjiyoe potAnA prANanI Ahuti ApIne tabIbI jagatane eka ne maMtra mahAnatAno navI rAha batAvI. 85 TTTTTTI
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMtra mahAnatAno 86 Agavo abhigama amerikAnA philADelphiyA rAjyanA oNTomobAila zo-rUmanA selsamaeNna eDraMka senDjha moTarakAranA vecANanI navI javAbadArI svIkArI, tyAre kaMpanInuM moTarakAranuM vecANa sAva ghaTI gayuM hatuM ane enA selsamenomAM bhAre asaMtoSa pravartato hato. emAM navI vyaktinI padharAmaNI sahune navA prazno sarjanArI lAgI. eDaoNlpha senDjha dhUMdhavAyelA selsamaeNnonI miTiMga bolAvI ane taddana bhinna abhigama dAkhavyo. eoNlDa senDjha pote zuM karavA mAge che ane karmacArIoe zuM karavAnuM che, evuM AdezAtmaka kazuM kahevAne badale eNe zuM karavuM joIe e vize selsamaeNnonI apekSA pUchI. AthI uzkerAyelA selsameno zAMta paDyA ane pachI eDolpha senjhe pote zuM karavuM joIe e vize potAnA vicAro ane muddAo rajU karyA. eDaoNlpha senDjha blaeNkabaoNrDa para A badhuM lakhatA gayA ane pachI kahyuM, "tame mArI pAsethI je apekSA rAkho cho, tene huM saMtuSTa karIza. have tame mane e kaho ke mAre tamArI pAsethI kaMpanI mATe kevI apekSA rAkhavI?" pachI to selsamenoe kahyuM, "amAre kaMpanI pratye vaphAdAra, pramANika ane samarpita banavuM joIe. navo abhigama dAkhavIne saMdhamAvanAthI kArya karavuM joIe." Ama navA utsAha ane preraNA sAthe miTiMga pUrI thaI. A badhA guNone sAkAra karavA mATe keTalAka selsamenoe to divasanA cauda kallAka kAma karavAnI sAme cAvIne khAtarI ApI ane pariNAme moTaronA vecANamAM khUba vadhAro thayo. potAnI A kAryapaddhati vize evaeNlpa sehte kahyuM ke mArA sAthIoe mArI sAthe karelA vacanane huM jIvIza tyAM sudhI barAbara pALIza ane teo paNa emanA nizcayone vaLagI rahevA mATe kaTibaddha che, pahelAM emanI icchA pUchIne meM hakIkatamAM to emanAmAM rahelI kAryazaktine jAgrata karI che.
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvanazilpanuM sarjana aMgreja sarjaka josepha eDisana (ja. I. 197rathI a. I. 1719) zAMtithI potAnuM lekhana kArya karatA hatA, tyAre ekAeka emano bhatrIjo dhasI Avyo. eNe AvIne dhaDAdhaDa kAma karavA mAMDyuM ane banyuM evuM ke utAvaLamAM kareluM kAma taddana bagaDI gayuM. sAhityakAra eDisane ene ekAda vakhata zikhAmaNa paNa ApI ke jarA thoDI dhIraja dharIne kAma kara. AvI utAvaLa karavAno bahu artha nathI. tyAre bhatrIjAe kahyuM, "kAkA, mane ThaMDuM, DhIluM ke dhImuM kAma pasaMda nathI. ThaMDA ane DhIlA loko paNa saheje gamatA nathI. Akho jamAno jhaDapathI doDI rahyo che, tyAre dhIme cAlanAra jamAnAthI pAchaLa paDI jAya che. vaLI utAvaLe kAma karavAthI zarIra paNa cetanavaMtuM rahe che. samajyA ?" eDisane kahyuM, "A tArI bhramaNA che. huM tane DhIlAzathI, vilaMbathI ke binajarUrI rIte dhIme dhIme kAma karavAnuM kaheto nathI, paraMtu huM tane eTaluM jarUra kahevA mAguM chuM ke je kAmamAM jeTalI jhaDapa thaI zake tema hoya, eTalI ja jhaDapa karavI. enAthI vadhu jhaDapa ghaNI vAra kAmane bagADI nAkhe che. jamavuM jarUrI che, paNa koI ekasAthe jhapATAbaMdha AkhA divasanuM bheguM jamavA lAge, to aMte jatAM enA peTane nukasAna thaze." bhatrIjo bacAva karatAM bolyo, "ApaNI to mela Trena. bALapaNathI jhaDapI kAmanI Adata, have emAM sudhAro zakya nathI." - eDisane kahyuM, "jo bIjI vyaktio potAnA jIvanamAM parivartana karI zakatI hoya to tuM kema na karI zake? pelA vayovRddha vize tArI dhAraNA hatI ke ATalI moTI uMmare e parIkSA ApIne zuM ukALaze, paNa meM joyuM ke emaNe mahenata karIne prathama naMbara meLavyo." hA, e vRddha vizenI mArI dhAraNA khoTI TharI. enI mahenatanuM e pariNAma che." to tuM paNa tAre vizenI dhAraNA khoTI pADI zake ne ? kalAkRti kaMDAratA zilpI tarapha najara kara. e zilpIoe akhUTa dhIrajathI taiyAra thayelI kalAkRtio mAtra imArata nathI maMtra mahAnatAno rahI, paraMtu saMskRtinuM yazogAna karatI preraNA banI che." 87 ITTTTTTI/
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ devuM cUkavI dIdhuM amerikAnA soLamA pramukha abrAhama liMkana sAmAnya mAnavInI vAstavika sthitine barAbara pArakhatA hatA. teo svayaM eka nirakSara ane garIba chokarAmAMthI ApabaLe AgaLa vadhIne amerikAnA pramukha banyA hatA. vaLI eka vAra nahIM, paNa be vAra pramukha tarIke cUMTAyA hatA. emanuM jIvana niraMtara yuddha jevuM pasAra thayuM. e samaye amerikAmAM cAra cAra varSa sudhI dakSiNa ane uttaranAM lazkaro vacce AMtaravigraha cAlyo ane e samaye pramukha abrAhama liMkanane A kAMTALo tAja potAnA zire dhAraNa karavo paDyo. eka vAra sainyanuM nirIkSaNa karavA AvelA abrAhama liMkana samakSa viliyana skoTa nAmanA yuvAnane hAjara karavAmAM Avyo. enA para evo Aropa hato ke e cokI karavAne sthaLe UMghI gayo hato ane tethI tene mRtyudaMDanI sajA pharamAvavAmAM AvI hatI. liMkananA karuNAbharyA hRdayane AvuM kyAMthI pasaMda paDe ? eTale emaNe e yuvAnane kahyuM, 'tuM mAruM bila cUkavI ApIza, to tane ThAra karavAmAM nahIM Ave." A vAta sAMbhaLIne sainika viliyama skoTa vicAramAM paDI gayo. eNe kahyuM, "huM mArI saghaLI milakata girave mUkIne Apane vadhAremAM vadhAre chaso DaoNlara ApI zakuM tema chuM." tyAre liMkane hasIne kahyuM, "nA, tAre tAruM devuM sainika tarIkenI tArI pharaja bajAvIne cUkavavuM paDaze." A vAtane cha mahinA vItI gayA ane eka khUMkhAra laDAImAM liMkananA sainiko nadI oLaMgatA hatA, tyAre ghaNA sainikone taratAM AvaDatuM nahotuM. viliyama skoTa taravAnuM jANato hato, tethI eNe jAnanA jokhame cha sainikone nadInI pAra utAryA. e sAtamA sainikane tarato tarato nadI pAra lAvato hato, tyAM duzmananI goLI enA mAthA para vAgI ane eNe jaLasamAdhi lIdhI. liMkana pAsethI mRtyudaMDamAMthI kSamA pAmelA viliyama skoTe maMtra mahAnatAno potAnuM balidAna ApIne pramukhanuM devuM cUkavyuM ! 88
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArI hArathI AnaMda philmonA mahAna abhinetA, sarjaka ane digdarzaka cArlI caeNpline pAMtrIsa jeTalI TUMkI slapasTika kaoNmeDImAM potAnI abhinayakSamatA dAkhavI ane emanI kArakirdInAM trIsa varSamAM emaNe karelI moTA bhAganI kaoNmeDI philmomAM raste rajhaLatA rakhaDuM(Trampa)nuM ramUjI pAtra bhajavyuM ane te satata vikasatuM rahyuM. lagharavaghara vastraparidhAna, bahAdurI sAthe DarapokapaNAnuM saMmizraNa, jussAbharyo svataMtra mijAja, asaMgata gaNAtuM varaNAgiyApaNuM, nArIrakSaka hovAnI lAkSaNikatA sAthe DokAI jatI nArIpIDanavRtti ane e badhAnI sAthe caeNplinanI AgavI hAjarabuddhi. ene pariNAme A pAtra atyaMta saphaLa thayuM. A pAtrae AMtararASTrIya lokapriyatA prApta karI. enAM gIto racAvA lAgyAM. enI bALaramato yojAtI ane rakhaDunI lAkSaNikatA dharAvatI nAnI nAnI pratikRti pUtaLA rUpe eka DaoNlaramAM bajAramAM vecAtI maLatI hatI. A pAtranI lAkSaNikatAe saghaLA sAMskRtika bhedo ogALI nAkhyA hatA. Ama 1914mAM 'kiDa oTo resa ina venisamAM ApelA rakhaDuM varaNAgiyAnA pratIka pAtrano 1940mAM "dha greTa DikveTara' philmathI aMta Avyo. eka vAra cArlI ceplinanA A rakhaDu varaNAgiyAnA pAtranuM anukaraNa karavAnI jarmanInA eka zaheramAM spardhA yojAI. judA judA adAkAroe A rakhaDu varaNAgiyAnA abhinayanI nakala karavAno prayatna karyo. AvI spardhAnuM borDa vAMcIne cArlI cepline paNa emAM bhAga lIdho ane emaNe cArlI caeNplina jevA abhinaya karatA adAkAronI vacce jhukAvyuM. spardhAnuM AMcakAjanaka pariNAma AvyuM ane sAcA cArlI ceplinano nakala karavAnI spardhAmAM parAjaya thayo ! eka bIjo adAkAra A spardhA jItI gayo. tyAre caeNpline kahyuM, 'mArA dekhAva ane abhinayanI nakala badhA karI zake, paraMtu abhinayanA mArA aMdAjanI ane mArI buddhinI nahIM. mane mArI hArathI AnaMda thayo, kAraNa ke huM sAco caeNplina chuM, be maMtra mahAnatAno naMbarI nahIM.' 89 TTTTTTTE
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ DhoLAyelA dUdhanI ciMtA. nyUyorkanA broMksanA 939 yuDikrisTa eNvanyumAM AvelI jyorja vaoNziMgTana hAIskUlamAM zarIravijJAnanA zikSaka brAnDavAina vidyArthIone prayogazALAmAM laI gayA. emaNe dUdhanI eka baoNTala DeskanA sAva cheDe rAkhI hatI ane vidyArthIo e baoNTalane joIne vicAravA lAgyA ke A dUdhanI baoNTalano zarIravijJAna sAthe zuM saMbaMdha haze ? evAmAM ekAeka brAnDavAina UThyA, Deska thoDuM hAlyuM ane baoNTala nIce paDI gaI. emAMnuM badhuM dUdha DhoLAI gayuM ane vidyArthIoe bhAre zorabakora karyo, tyAre zikSaka brAnDavAine kahyuM ke, 'dUdha have vahI gayuM che. Ama raDavAthI have phAyado zuM ? tame game teTalo kakaLATa karazo, to paNa dUdhanuM eka TIpuM tamane maLe tema nathI. jo thoDI sAvadhAnI rAkhI hota to dUdhanI baoNTala paDI na hota, paNa have bIjuM kaMI thaI zake tema paNa nathI. AthI A ghaTanAne bhUlIne bIjA kAmamAM DUbI jAva, nahIM to A ghaTanAno mAtra aphasosa karatA ja rahezo.' adhyApaka brAnDavAinanI A salAha sAMbhaLatAM ja vidyArthI elana sAunDarsanuM citta camakyuM, kAraNa ke ghaNA lAMbA samayathI enA mana para ciMtAnuM eka bhUta savAra thaI gayuM hatuM. potAnI bhUlane mATe e satata kSubdha ane azAMta raheto hato. AkhI rAta e banAva vize vicArato ane Amatema paDakhAM ghasato hato. enI bhUla ene sUvA detI nahotI, tethI vicArato ke AvI sthitimAM huM parIkSAmAM kaI rIte saphaLa thaIza. vaLI ema vicArato ke meM pelI bhUla karI ene badale judI rIte kAma karyuM hota to bhUla thAta nahIM. kvacit ema paNa thatuM ke eNe amuka rIte vAta karI ene badale bIjI rIte vAta karI hota, to vadhu sAruM thAta, paNa jyAre zikSake kahyuM ke, bhUla thatI hoya to sAvadhAna rahevuM jarUrI che, paraMtu jo bhUla thaI jAya to enA pastAvAmAM ja AkhuM jIvana kADhI nAkhavuM te khoTuM maMtra mahAnatAno che. ema karavAthI to kazuM nahIM vaLe. 90
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ sevA e ja vepAra iTalInA asIsI prAMtamAM vasatA eka dhanika vepArInA putra sIsonuM mana duniyAnAM duHkho joIne dravI jatuM hatuM. bIjAM bALako jyAre khelakUdamAM AnaMda mANatAM hoya, tyAre sIsone bIjA lokonI pIDA ane duHkhane joIne vedanA thatI hatI. enAmAM dIna-dukhiyAM pratye evI prabaLa karaNA hatI ke enI sthiti joIne emane madada karyA vinA rahI zakato nahIM. - eka vAra rastA para raktapittagrasta bhikhArIne bhIkha mAgato joyo ane dhanavAna pitAnA putra sIsoe ene thoDA paisA ApyA. paraMtu e raktapittanI bImArI dharAvato mAnavI sIso tarapha vedhaka najare joI rahyo. sIso enI AMkhanA bhAvo vAMcIne pArakhI gayo ke Ane paisA karatAM vadhu to prema ane sevAzuzruSAnI jarUra che. sIso enI sevAmAM DUbI gayo. enA dhanavAna pitAe ene kahyuM ke, "ApaNo ATalo bahoLo vepAra che, tuM vepAramAM dhyAna Apa.' tyAre sIsoe enA pitAne kahyuM ke, "mAre mATe koI vepAra hoya ke jIvana hoya to te garIba ane bImAranI sevA karavAnuM che." ane sIsoe garIbonI sevA karavAnuM lakSya rAkhyuM. e raktapitta dharAvatA lokonI sevA karato eTaluM ja nahIM, paraMtu emane agAdha sneha ApIne emanAmAM jIvavAnI navI tamanA pedA karato hato. eka vAra eNe carca banAvavAno vicAra karyo ane emAM mAtra garIba ane duHkhI lokone ja sAmela karyA. badhAe bhegA maLIne paththara ekaThA karyA. sIsonA A sevAkAryanI suvAsa saghaLe prasarI gaI ane enA mitroe sevA ane nirmANa mATe eka saMgaThana "dha puara bradharsa oNpha asIsI' zarU karyuM. samayanI sAthe e saMgaThanamAM vadhu ne vadhu loko joDAtA gayA ane thoDA samaya bAda e saMgaThananuM nAma "phrAMsiskopa' rAkhavAmAM AvyuM. raktapittanI sevA karanAra sIso mAtra teMtAlIsa varSanI vaye avasAna pAmyo, paraMtu enuM sevAbhAvI lokonuM A saMgaThana Ajeya dIna-dukhiyAMono sahAro banI rahyuM che ane sIsone "seMTa phrAnsisa oNpha asIsInA rUpe sahu yAda kare che. IIT / maMtra mahAnatAno 91
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsthAne dAna varSonA saMzodhana bAda vijJAnI DaoN. rune jvalaMta saphaLatA maLI. phransanI prasiddha vaijJAnika saMsthA "pesTo'mAM aneka prayogo karIne DaoN. rue bALakonA gaLAnA roga sAme pratikAraka davA zodhI kADhI. aneka bALako A rogane pariNAme mRtyu pAmatAM hatAM. AthI enI rogapratikAraka rasI zodhavAno A vijJAnIe saMkalpa karyo hato ane te siddha karyo. potAnI A zodhane peTanTa banAvIne veM. 2 aDhaLaka kamANI karI zake tema hatA. jANItI kaMpanIoe paNa A zodhanI peTanTa potAne ApavA mATe DaoN. rune moTI rakamanI oNphara karI, paraMtu bALakalyANanI bhAvanA dharAvatA mAnavatAvAdI DaoN. ru e vAtathI pUrA vAkepha hatA ke AvI 'peTanTa'ne kAraNe davA moMghI kiMmate bajAramAM maLaze ane garIba lokone e upalabdha thaze nahIM. AthI emaNe moTI kamANI choDIne potAnI zodhano lAbha sahu koIne maLe tevuM karyuM. DaoN. rune emanA A saMzodhanane pariNAme samagra phransamAM ane dhIre dhIre vizvamAM bahoLI khyAti maLI. AvI zodha mATe emane abhinaMdana pAThavavAmAM AvyA ane ethIya vizeSa emanI unnata bhAvanA aMge sahu koIe prasannatA vyakta karI. eka vAra emane maLavA mATe AvelA mahAnubhAve DaoN. rune kahyuM, "Ape mahAna saMzodhana karyuM che, aneka bALakone jIvana bakyuM che, AthI khuza thaIne huM tamane moTI rakama bheTa rUpe ApavA lAvyo chuM. A rakama eTalI moTI che ke tamAre jiMdagImAM kyAreya nANAMbhIDa anubhavavI nahIM paDe. Apa eno svIkAra karo." DaoN. rue eno svIkAra karyo, paNa sAthe sAthe kahyuM, "juo, A saMzodhana huM karI zakyo, kAraNa ke "pesTo' saMsthAe mane saghaLI sagavaDa karI ApI. bIjA vijJAnIone paNa AvI anukULatA sAMpaDe, te mATe A saghaLI rakama huM 'peTo'ne ApI daIza." maMtra mahAnatAno chuM. e badhI ja rakama 'peTo'ne ApI dIdhI ane nispRhatAnuM dRSTAMta pUruM pADyuM. 92
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRkSane mATe duA adhyayana pUrNa karIne ziSya rabbI nahamane potAnA guru saMta rabbI isAkane potAne mATe duA mAgavAnuM kahyuM, tyAre guru rabbI isAke potAnA ziSyane eka kathA saMbhaLAvI. emaNe kahyuM, eka mAnavI raNamAM saphara karI rahyo hato. enuM bhAthuM taddana khUTI gayuM hatuM. have karavuM zuM ? e samaye raNamAM saphara karatI vakhate enI najara eka suMdara phaLavAna vRkSa para paDI. eNe e vRkSanAM mIThAM madhurAM phaLa khAdhAM ane pachI e vRkSanA chAMyaDe nirAMte ghasaghasATa UMghI gayo. jAgyA pachI eNe jhADanI najIka AvelA vahetA jharaNAmAMthI pANI pIdhuM ane potAnI jAtane kahevA lAgyo, "jiMdagImAM kyAreya AvAM madhura phaLa ArogyAM nathI. jyAre bhUkhathI mAro jIva nIkaLI jato hato, tyAre A vRkSe mane bhojana ApyuM ane enA chAMyaDAmAM Azaro Apyo. huM ene kaI rIte zukriyA kahuM? ene huM kaI duA ApuM ?" | guru rabbI isAke A vAta kahIne ziSya rabbI nahamanane prazna pUchyo, "zuM e mANase evI duA karavI joIe ke A vRkSanAM phaLa mIThAM madhurAM rahe ? jo e AvuM kare to e enI mUrkhatA ja gaNAya, kAraNa ke e mIThAM madhurAM phaLano AsvAda to mANI cUkyo hato. jo e evI duA kare ke he vRkSa ! tuM vadhu ne vadhu ghaTAdAra bana, to te paNa barAbara nahIM, kAraNa ke enI ghaTAdAra chAyAmAM to e ghasaghasATa UMghI gayo hato. ane jo e evI duA kare ke tArI najIka sadA jharaNuM vahyA kare, to eNe najIka vahetA jharaNAmAMthI ja pANI pIdhuM hatuM.' A vAta karIne rabbI isAke potAnA ziSya rabbI nahamanane pUchayuM, 'tyAre tame ja kaho ke vRkSane mATe eNe kaI duA karavI joIe ?" ziSya rabbI nahamana vicAramAM paDI gayo eTale gurue kahyuM, 'eNe to e duA karavI joIe ke bIjAM vRkSo tArA jevAM kalyANakArI bane. bhUkhyAne bhojana ApanArAM ane thAkelAne ArAma ApanArAM thAya. tethI jo huM tane jJAnaprAptinI duA ApuM, to e to tArI pAse mojUda che. dhana paNa tArI pAse che. saMtAnanI duA ApuM, to e paNa tArI pAse che. have huM eTalI - ja duA ApIza ke tArAM bALako tArA jevAM jJAnI ane sevAbhAvI bane.' TTTTTTT 93
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ aho Azcaryam jIvanamAM sarvathA niSphaLa gayelo nAsIpAsa yuvAna bagIcAmAM beTho hato. ene vepAramAM eTalI jaMgI khoTa AvI hatI ke jamIna-jAyadAda gIrave rAkhavI paDI hatI. mitroe paNa enAthI moM pheravI lIdhuM hatuM. AvI paristhitimAM DUbelA yuvAnanI pAse dhanavAna lAgato eka vRddha mANasa Avyo ane eNe yuvAnane enI nirAzAnuM kAraNa pUchyuM. yuvAne jiMdagImAM AvelI AsamAnI-sulatAnInI vAta karI tyAre vRddhe kahyuM, 'saheje ciMtA na karIza. mAruM nAma jhona DI rokaphelara che. huM tane oLakhato nathI, paNa tuM ImAnadAra lAge che AthI tane uchInA dasa hajAra DaoNlara ApavA huM taiyAra chuM." ATaluM bolIne e vRddhe cekabukamAM rakama lakhI ApI ane kahyuM, "barAbara eka varSa pachI ApaNe A bagIcAmAM maLIzuM ane tuM e samaya sudhImAM mahenata karIne mAruM devuM cUkavI Apaje.' vIsamI sadImAM dasa hajAra DaoNlarano ceka e ghaNI moTI rakama gaNAtI ane yuvakanuM mana hajI mAnatuM nahotuM ke e aparicita vyaktie kaI rIte mArA para ATalo moTo bharoso karyo. jyAre mane khudane mArA para bharoso nathI. eNe cekane jALavIne rAkhyo ane rAtadivasa mahenata karavA lAgyo. vicAra karyo ke koI moTI muzkelI Avaze tyAre cekanI rakamano upayoga karIza. enA manamAM eka ja dhUna hatI ke devuM cUkavIne huM mArI pratiSThA punaH prApta karuM. enA prayatno saphaLa thavA lAgyA ane mAthethI devuM UtarI gayuM. nirdhArita divase e ceka laIne rokaphelaranI rAha joIne Ubho rahyo. e vRddha AvyA, yuvake bhAvathI praNAma karyA. tyAM eka narsa doDatI AvI ane vRddhane pakaDI lIdhA. yuvaka parezAna thaI gayo. narse kahyuM, "A pAgala vAraMvAra pAgalakhAnAmAMthI bhAgI jAya che ane lokone jahona DI. rokaphelara banIne ceka Ape che.' maMtra mahAnatAno yuvaka mUMjhavaNamAM paDI gayo. je cekanI tAkAtathI eNe A kAma karyuM hatuM, te khare ja 11 - 94 banAvaTI hato. A te kevuM kahevAya ?
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikULatA sAthe dostI. yuvAvasthAmAM gAMdhIjInA vicArothI prabhAvita thanArA ricarDa eTanabaronA manamAM gAMdhIjI para eka philma banAvavAno vicAra jAgyo. potAnA A vicArane sAkAra karavA mATe avirata prayatna Adaryo. mahAtmA gAMdhIjInA jIvana para calacitranuM nirmANa karavA mATe abhyAsa, Ayojana, pAtravaraNI, seTiMgsa jevI bAbatomAM jhINavaTa dAkhavI. A philmanirmANamAM khAssAM vIsa varSa vItI gayAM. Ane mATe pacAsa vakhata bhAratano pravAsa kheDavo paDyo. paisA khUTyA tyAre iMdirA gAMdhIne skripTa mokalI ane emaNe pAMca karoDa rUpiyAnI madada apAvI. ATalo badho puruSArtha karavA chatAM vAMkadekhuo ricarDa eTanabarone savAla pUchatA hatA ke, je vyaktie AkhuM jIvana sAdAIthI gALyuM, evA gAMdhIne mATe ATalI moMghI philma banAvAya kharI ?" paraMtu ricarDa eTanabaro philmanI koI paNa bAbatamAM samAdhAna karavA cAhatA nahotA. emane mATe paisAnI gaNatarI mahattvanI na hatI, paNa mahAtmA gAMdhIjIno saMdeza janahRdaya sudhI pahoMce, te mahattvanuM hatuM. 'gAMdhI' philma samaye aneka vivAdo vacce gherAyelA ricarDa eTanabaro kahetA ke emanuM AkhuM jIvana ja pratikULatAo vacce vItyuM che. A philma pahelAMnuM emanuM jIvana pratikULatAothI gherAyeluM rahyuM hatuM. AthI muzkelIo emane mUMjhavI zakatI nahotI. A saMdarbhamAM teo 1945mAM abhinetrI zilA sIma sAthe karelA lagnanA prasaMganI vAta karatAM kahetA, e lagnanA divase huM jyAre lagna aMgenI pratijJA bolato hato, tyAre pAchaLa baoNmbadhaDAkA thatA hatA. ane enA moTA avAjone kAraNe huM jorathI bUma pADIne mArI patnIne kaheto hato, 'huM tane patnInA rUpe kabUla karuM chuM." jyAre lagnanA samaye AvI muzkelIo Ave tyAre sAmAnya jIvanamAM to Ave ja ne !' ema kahIne ricarDa eTanabaro pratikuLatAone pAchI dhakelI detA hatA. maMtra mahAnatAno 95 II)
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaktino vyaya. - I. sa. 1901thI I. sa. 1909 sudhI amerikAnuM pramukhapada saMbhALanAra thiyoDora rUjhavelTa rAjakAraNamAM temanI 'biga sTIka' thiyarI mATe jANItA hatA. A 'biga sTIka'no artha eTalo ke teo prabhAva vistAravAnA sAdhana tarIke rAjakIya ane lazkarI daLano savizeSa upayoga karavAmAM mAnatA hatA. emaNe pUrva pramukha menilInI rAjanItine anusaravAnI jAherAta karI, paraMtu hakIkatamAM temaNe potAnI AgavI rAjanIti apanAvI. anyanI yojanAne anusaravA taiyAra nahotA. pramukha rujhavelTe ghaNAM krAMtikArI pagalAMo bharyA, raziyA-jApAnanuM yuddha baMdha karavAmAM ane emanI vacce saMdhi karAvavAmAM sahAya karI. cIna paratve emaNe 'oNpana Dora paoNlisI' eTale ke cInane mATe emaNe dvAra khullAM karyAM. - 1908mAM thiyoDora rUjhavelTe pramukhapadanI cUMTaNI mATe viliyama hovarDa TeTane saMpUrNa Teko jAhera karyo ane 1909mAM thiyoDora rUjhavelTe pramukhapada choDyuM ane AphrikAmAM siMhanA zikAra mATe gayA. e pAchA AvyA tyAre pramukha TephaTanI rAjanIti joIne UkaLI UThyA. jene emaNe ATalo badho sAtha Apyo hato eNe emanI rAjanItinA mArge cAlavAne badale sAva judI ja nIti-rIti apanAvI hatI. AthI thiyoDora rUjhavelTe pramukha TeTanI AkarI TIkAo karavA mAMDI. emanAM kAmone vakhoDavA lAgyA. emane rUDhicusta kahIne vagovavA lAgyA ane banyuM evuM ke A baMne vacce aNabanAva zarU thayo. pachI to sAmasAme AkSepo thayA. enuM pariNAma e AvyuM ke cUMTaNImAM ripablikana pakSa zaramajanaka parAjaya pAmyo ane thiyoDora rUjhavelTe Ane mATe TekTane javAbadAra mAnyo ane presiDenTa TesTe thiyoDora rUjhavelTane kAraNabhUta gaNyA. - eka vAkyuddhane pariNAme keTalI badhI zakti veDaphAya che, parasparanI vyartha TIkAothI akhabAronAM pAnAMo UbharAya che, prajAmAnasa dUSita thAya che ane chatAM emAM javAbadAra na evA baMne mukhya mANaso potAne doSita mAnatA nahotA. A ja che mAnava svabhAvanI khUbI. | 96
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidyAno puruSArtha varSo pUrve amerikAmAM gulAma tarIke AvelA eka Aphrikanano patra jhona eNca. jaoNnsana Ara kAnsAsa zaheranI najIkanA grAmavistAramAM janmyo hato. e cha varSano hato. tyAre enA pitA lAkaDA vaheravAnAM kArakhAnAMmAM akasmAta thatAM mRtyu pAmyA ane mAtA tathA sAvakA pitAne hAthe jhaoNnsanano uchera thayo. e samaye Aphrikana amerikana pratye amerikAmAM gulAmo jevuM ja vartana karavAmAM AvatuM hatuM. dUranA vistAramAM alAyadI khIcokhIca vidyArthIothI bharelI skUlamAM eNe prAthamika zALAno abhyAsa zarU karyo. prabaLa vidyAprItine kAraNe eNe skUlanA vaMkezanamAM kAma karavAnuM vicAryuM, paNa kuTuMbamAM kAramI garIbAI DeDavAmAM koI saphaLatA maLI nahIM. enI mAtAne paNa gharakAma karanArI nokarabAInI nokarI maLI nahIM ane be varSa sudhI to sarakAra dvArA apAtI sahAya para jIvana gALavuM paDyuM. bhaNavAnI dhagaza hovAthI jhaoNnsana hAiskUlamAM dAkhala thayo, paNa enA lagharavaghara kapaDAM ane enI gAmaDiyA rItabhAtane kAraNe sahu koI ene maheNAM-ToNAM mAratAM ane satata pajavatA hatA, Ama chatAM jhaoNnsane vicAra karyo ke game te thAya, e enA jIvanamAM 'kazuMka banavA' cAhe che. nizALanA abhyAsanI sAthe eka oNphisamAM kAma karavA lAgyo, jemAM enuM eka kAma dara mahine nIkaLatA sAmayikamAM lekho lakhavAnuM hatuM. AmAMthI ene potAnuM sAmayika kADhavAno Adarza siddha karavA prayatna karyo.mAtAnI pa00 DolaranI lona dvArA eNe 1942mAM 'nico DAIjesTa' nAmanuM sAmayika zarU karyuM ane enA DAyajesTamAM e Aphrikana-amerikana itihAsa, sAhitya, kalA ane sAMskRtika samasyAo vize lekho pragaTa karato hato. cha mahinAmAM to sAmayikanA vecANano AMkaDo pacAsa hajAra sudhI pahoMcyo ane eka samaye enI eka lAkha prata vecAtI hatI. A sAmayika Aphrikana- amerikanono avAja banI rahyuM. e pachI jhaoNnsane amerikAnA 'lAIpha' megejhina jevuM 'ibonI' pragaTa karyuM. tyArabAda 'TAna' ane 'jeTa' jevA keTalAya sAmayiko pragaTa karyA ane potAnA vidyApuruSArthadhI saphLatAnA zikharo sara karyA. maMtra mahAnatAno 97
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ berojagAra banAvanArano AbhAra kaMpanImAM kAma karatI aThyAvIsa varSanI TAipisTa serinA ruso eka vAra oNphisamAM pAMca miniTa moDI pahoMcI. banyuM evuM ke kaMpanInA bosanI enA para najara paDI ane eNe serinAne dhamakAvatAM kahyuM, 'tane khyAla che ne ke tuM pAMca miniTa moDI paDI che?" serinAe dilagIrI vyakta karatAM kahyuM, "hAjI, saoNrI, mane mApha karajo.' kayA saMjogone lIdhe bosa gusse thayA haze e jANI zakAyuM nahIM, paraMtu emaNe ekAeka tumAkhIbharyA avAje kahyuM, 'have, tane kyAreya saoNrI kahevAno vAro nahIM Ave. huM tane atyAre ja nokarImAMthI chUTI karuM chuM. cAlI jA." serinAne UMDo AghAta lAgyo, kAraNa eTaluM ja ke A agAu eka saptAha pahelAM ja enI nokarI gaI hatI ane mAMDa mAMDa A kaMpanImAM TAipisTa tarIke nokarI maLI hatI ane hajI saptAha pUruM thAya tyAM to ahIMthI paNa ravAnagI maLI ane te paNa sAva mAmUlI kAraNathI. e divase A TAipisTa yuvatIe manomana nirdhAra karyo ke have bIje kyAMya nokarI zodhavI nathI ane AvuM thavA devuM nathI. eNe 1979mAM 28mA varSe potAnI TAipiMga skUla zarU karI ane pachI dhIre dhIre eno vikAsa karavA lAgI. emAMthI joba eksesa skUla karI, kaoNrporeTa TreniMga, invesTamenTa, rikruTamenTa jevAM judAM judAM kSetromAM navI navI kaMpanIo kholI. sauthI vadhu to eNe berojagArone nokarI ApavA mATenA aneka Ayojano karyA. Aje oNsTreliyA, briTana, cIna, viyeTanAma jevA keTalAya dezomAM berojagAra lokone mATe serinA AzIrvAdarUpa banI che ane dara varSe keTalAya berojagArane nokarI apAve che. Aje to enuM Arthika sAmrAjya ekaso miliyana DaoNlaranuM che ane A mATe e pelA e bosano atyaMta AbhAra mAne che ke jeNe ene jaoNba ApI nahotI athavA to jeNe ene natAnI mAmUlI kAraNasara ene nokarImAMthI rukhasada ApI hatI ! 98 |
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiMga oNpha raoNka eNnDa raoNla amerikAnA misisipinA Tupelo gAmanA eka nirdhana parivAramAM elvisa presle(I. sa. 1935-1977)no janma thayo hato. enA agiyAramA janmadivase ene tIvra icchA hatI ke enI mAtA glADisa janmadinanI bheTa rUpe ene sAikala ke rAiphala bheTa Ape, paraMtu enI garIba mAtA pAse AmAMthI eke vastu kharIdavAnA paisA nahotA. be rUmamAM rahetuM A kuTuMba pADozIonI madada para ane sarakArI bhojana-sahAya para gujarAna calAvatuM hatuM. mAtAe sAiklane badale elvisa praMslene giTAra bheTa ApI. elvisa paeNslene atyaMta duHkha thayuM. ema paNa lAgyuM ke sAikala hota to pharavAnI kevI majA paData. paraMtu e pachI eNe mana manAvIne giTArane potAnI sAthI banAvI dIdhI. rAtadivasa e giTAra vagADavA lAgyo ane samaya jatAM enAmAM eTalo badho saMgItaprema jAgyo ke mahAna gAyaka banavAnAM svapnAM sevavA lAgyo. agiyAramA varSe giTAranI bheTa ApanArI mAtA sTADizane have kaI bheTa ApavI ? eNe khUba mahetanathI eka rekaoNrDa taiyAra karI ane mAtAne janmadivasanI bheTa rUpe ApI. potAnA putranI AkarI mahenata joIne enI mAtAe kahyuM, beTA, bhale huM garIba parivAramAM janmyo hoya, paraMtu eke bAbatamAM pAcho paDe tevo nathI. mane daDha vizvAsa che ke jarUra AkhI duniyAmAM tArI nAmanA haze.' mAnAnA zabdoe enAmAM AtmavizvAsa jagADyAM. 19 varSanA elvisa paeNslene 1954mAM nirmAtA sAma philipanI sana rekaoNrDa kaMpanImAM eka gIta gAvAnI taka maLI. vAta evI hatI ke sana rekaoNrDa kaMpanInA mAlika sAma philipa eka evA zveta varNanA sTeja gAyakanI talArAmAM hatA ke jeno avAja niyoM jevo hoya. elvisa prassee gAyuM ane e gIta sAma philipane atyaMta prasaMda paDyuM. basa, pachI to pUchavuM ja zuM ? elvisa praMsle sAma philipa sAthe joDAI gayo ane enI eka pachI eka atyaMta lokapriya rekaoNrDa bahAra paDavA lAgI. e vizvaprasiddha gAyaka, gItalekhaka ane abhinetA banyo. yuvAnonA hRdaya para chavAI gayo. saMgItanI duniyAno e sauthI dhanavAna gAyaka banyo ane ethIya vizeSa to ene sahu 'kiMga oNpha raoNka eNnDa raoNla' tarIke athavA to 'kiMga' tarIke oLakhavA lAgyA ane vIsamI sadIno eka prabhAvazALI kalcarala 'AiDola' banI rahyo. maMtra mahAnatAno 99
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAcA sAdhunuM lakSaNa hajarata ibrAhima ema mAnatA hatA ke pratyeka dharma e mAnavIne nekI ane ImAnadArInA rAha para cAlavAno saMdeza Ape che ane bUrAIthI bacavA mATenI jAtajAtanI tarakIba batAve che. AthI bhale dharmonuM bAhya rU5 bhinna hoya, paraMtu enuM AMtarika rUpa samAna che. saghaLA dharmonA pAyAmAM mAnavakalyANanI bhAvanA ja rahelI che. hajarata ibrAhimanA manamAM satata evI jijJAsA rahetI ke ATalA badhA upadezako ane upadezo hovA chatAM lokone kema dharmano sAco sAra samajAto nathI ? potAnA A praznanA uttara mATe hajarata ibrAhima judA judA saMtone maLatA hatA ane samasyAno ukela meLavavA mATe satata prayAsa karatA hatA. eka vAra A saMdarbhamAM teo eka saMtane maLavA gayA. baMne vacce dharmatattvanI bAbatamAM jJAnapUrNa saMvAda cAlyo. vicAravimarza ghaNo karyo, paraMtu teo koI niSkarSa para pahoMcyA nahIM. A vArtAlApa daramiyAna hajarata ibrAhimane saMtanI vicAradhArA ane emanA dRSTikoNano barAbara paricaya maLI gayo. saMtanA sImita jJAnano saMketa pAmI gayA, Ama chatAM emaNe e saMtane prazna karyo, "sAcA sAdhunAM mahattvapUrNa lakSaNo kayAM hoya ?" tyAre saMte mastIthI javAba Apyo, 'bhojana maLe to khAI le ane na maLe to saMtoSa mAne.' hajarata ibrAhimane lAgyuM ke saMtanI dRSTi ghaNI saMkucita che, ethI emaNe kahyuM, "are, AvuM to zerIno kUtaro paNa kare che. AmAM zuM ?' saMta niruttara banI gayA ane hajarata ibrAhimane vinaMtI karI ke "mArA uttarathI tamane saMtoSa thayo nathI, to tame ja sAcA sAdhunuM lakSaNa kaho ne !' ibrAhime kahyuM, "maLe to vaheMcIne khAya ane na maLe to prabhunI kRpA mAnIne prasanna citta vicAre ke dayAmaye ene tapazcaryA karavAno kevo suMdara avasara pUro pADyo !" maMtra mahAnatAno ibrAhimanI bhAvanA joIne saMta khuza thaI gayA.
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ paravAnagIno inkAra 1922mAM jApAna sarakAranA nimaMtraNathI vikhyAta vijJAnI AlbarTa AinsTAina pravAse gayA. sTImaramAMthI AinsTAina jApAnanA dariyAkinAre UtaryA, tyAre emanuM bhavya bahumAna thayuM. jApAna sarakAre A mahAna vijJAnInA AgamananA divase rajA jAhera karI hatI ane AinsTAinanA svAgata mATe svayaM samrAjJI padhAryA hatAM. vizALa vyAkhyAna khaMDamAM jApAnIjha loko vacce AinsTAine emanA vaktavyano prAraMbha karyo. jApAnanA e zaheramAM cAreka kalAka sudhI vaktavya ApyuM. e pachI emane manomana thayuM ke teo bahu lAMbuM bolyA. ATaluM lAMbuM bhASaNa ApavuM joIe nahIM. pariNAme e pachInA zaheramAM AinsTAine mAtra be kalAkamAM potAnuM bhASaNa sameTI lIdhuM. emane lAgyuM ke e A vakhate lAMbuM bolyA nathI, tethI zrotAone anukULa rahyuM haze. paNa vAta sAva viparIta banI. nagarajanoe AvIne AinsTAinane phariyAda karI ke agAunA nagaramAM tame cAra kalAka bolyA hatA ane amane mAtra be kalAkano ja samaya kema Apyo ? AmAM amAro kaMI vAMkaguno kharo? jApAnamAM parvatanA DhALa para ke sAMkaDI galImAM mANasa DelA-gADImAM jato hato. sahue AinsTAinane kahyuM ke "tame A rikSAmAM beso' ane tyAre AinsTAine spaSTa uttara Apyo, bIjA koI mAnavIne prANI tarIke vAparavAnI ane mane kheMcavAnI paravAnagI huM kadI ApuM nahIM.' ane AinsTAina cAlIne jApAnanI sAMkaDI galIomAM ghUmatA rahyA ane parvatanA DhALa upara caDatA rahyA. maMtra mahAnatAno 101 TTTTTIT/
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMtra mahAnatAno 102 darpaNamAM cahero juo ! na grIsanA mahAna tattvajJAnI saoNkreTisa sadaiva vicArano mahimA ane mahattva karatA hatA ane dRDhapaNe mAnatA hatA ke vicAra jIvanamAM pratibiMbita thavo joIe. 'je vicAra jIvana sAthe saMkaLAyelo na hoya, e vicAranuM koI mUlya hotuM nathI.' ane eTale ja eNe ema kahyuM hatuM ke 'mAruM jIvana e ja mAruM tattvajJAna che." zilpI pitA ane dAyaNa mAtAnA putra saoNkreTisa potAne vize ema kahetA ke jema dAyA mAtAnA garbhamAMthI bALakane bahAra kADhe che, tema teo lokonA manamAMthI ajJAna bahAra kheMcI kADhe che ane jema zilpI paththaramAM mAnavaAkRti kaMDAre che tema teo mAnava vyaktitvane kaMDAre che. AvA dArzanika saoNkreTisano bAhya dekhAva atyaMta beDoLa hato. DIMgaNuM kada, cIMbu nAka, AgaLa paDatI moTI AMkho Ama chatAM e vAraMvAra darpaNamAM potAnuM mukha jotA hatA. eka vAra enA keTalAka ziSyo enI pAse gayA, tyAre emane saoNkreTisanuM A vartana samajAyuM nahIM. vicAravA lAgyA ke zA mATe kurUpa caherA dharAvatA guru vakhatovakhata darpaNamAM potAno cahero jotA haze. Akhare eka ziSyae sAhasa karIne pUchI lIdhuM, 'gurujI, zA mATe Apa vAraMvAra darpaNamAM tamAro cahero juo cho ?' ziSyanI vAta sAMbhaLIne saoNkreTisa hasI paDyA ane bolyA, 'vAta to tArI sAcI. jeno cahero kurUpa hoya, ene darpaNa jovAnI vaLI zI jarUra ? paraMtu mArA priya ziSya, sahue darpaNa jovuM joIe, pachI te rUpavAna hoya ke kurUpa hoya.' ziSya adhavacce bolI UThyo, 'paNa gurujI kurUpane to potAnA badasUrata caherAnI vAstavikatAnI khabara che, pachI e zA mATe darpaNamAM joto haze ? ema karavAthI to duHkha pahoMce.' saoNkreTise kahyuM, 'kurUpe e mATe darpaNa jovuM joIe ke ene khyAla Ave ke pote kurUpa che ane eNe uttama kAryo dvArA potAnI kurUpatAne suMdara banAvIne DhAMkavAnI che ane rUpavAna vyaktie darpaNa e mATe jovuM joIe ke Izvare ene sauMdarya ApyuM che, tethI e haMmezAM ene anurUpa suMdara kAryo kare."
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIva baLe te sAruM ! yahUdI dharmaguru pAse AvIne eka mocIe dayAmaNA cahere ane bhInI AMkhe kahyuM, 'Apa haMmezAM amane upadeza Apo cho ane kaho cho ke roja savAre prArthanA karavI joIe paNa mAre mATe atyaMta muzkela che, have zuM karuM ?" dharmagurue kAraNa pUchatAM mocIe kahyuM, 'roja savAre prArthanA karavAnI icchA hoya che, paNa huM karI zakato nathI. AkhI rAta jAgIne huM kAma karuM chuM ane savAre paNa mAruM e kAma cAlu ja hoya che. saheje navaro paDato nathI ane tethI prArthanA karI zakato nathI." "eTale ? tuM zuM AkhI rAta kAma kare che ?" mocIe kahyuM, 'hA, mArA vistAramAM garIbo vase che. e Akho divasa koInA gharanuM kAma kare che athavA to khetaramAM majUrI karavA jAya che. rAtre ghera pAchA phare pachI mane emanA tUTelA bUTa-caMpala sAMdhavA mATe ApI jAya che. jo bIje divase savAra pachI e bUTa-caMpala sAMdhavAnuM rAkhuM to e nokaro ane majUrone Akho divasa bUTa-caMpala vinA calAvavuM paDe, rastAnA kAMTA ke baLabaLato tApa veThavo paDe. AthI AkhI rAta huM emanA tUTelA bUTacaMpala sAMdhuM chuM. eTaluM badhuM kAma hoya che ke savAre paNa bUTa-caMpala sAMdhavAnuM cAlu rahe che. savAre nava vAge e badhA mAre ghera Ave tyAre huM emane emanA bUTa-caMpala sAMdhIne ApI dauM chuM. savAre prArthanA karI zakato nathI, tethI mAro jIva to bahu baLe che." dharmagurue pUchayuM, "kema jIva baLe che ? zuM thAya che tane ?" kyAreka utAvaLe prArthanA karuM chuM tyAre mArA jIvane Akho divasa goThatuM nathI. ane jo prArthanA karavAnuM cUkI jAu to mArA manane eka paLa nirAMta maLatI nathI. satata prArthanA yAda Ave che. vicAruM chuM ke kevo kamanasIba chuM huM ane Ane kAraNe mAro jIva satata baLyA kare TTTTTIT/ dharmagurue kahyuM, 'jo huM bhagavAna hota to tArI vahelI savAranI prArthanA karatAM tArA baLelA jIvathI tArA para vadhAre prasanna thAta.' maMtra mahAnatAno 103 |
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ sauthI mahattvanI saMpatti I.sa. 1936mAM amerikAnA udyogapati cArlsa skUbe eka vyaktinI salAhakAra tarIke nimaNUka karI. ene mahinAnA pacIsa hajAra DaoNlarano pagAra ApavAnuM nakkI karyuM. mAtra salAha ApavA mATe kaMI ATalo moTo pagAra hoya kharo ? paraMtu A karoDAdhipati mAnato hato ke jIvanamAM eka salAha aneka samasyAone ukelI Ape che. koI anubhavI A mUMjhavaNanuM mULa kAraNa zodhIne satata pajavatI samasyAo rAtorAta dUra karI de che. amerikana karoDAdhipati cArlsa skUbe UMcA pagAre nImelA salAhakArane pUchavuM, "jIvanamAM sahuthI amUlya saMpatti kaI che ? je saMpatti eka vAra gumAvIe to pharI maLatI nathI. gayeluM dhana pAchuM meLavI zakAya che, kathaLeluM svAthya punaH saMpAdita thAya che, paraMtu jIvanamAM pharI prApta na thatI evI amUlya saMpatti kaI ? e jANavAmAM Ave to enA upayoga aMge pUrI sAvadhAnI rakhAya." salAhakAre karoDapatine kahyuM, "jIvanamAM sauthI mahattvanI saMpatti te samayano yogya upayoga che. AnA mATe roja prabhAte kAmonI yAdI banAvavI joIe. emAMthI je atyaMta mahattvanAM kAmo hoya tene tenA mahattva pramANe kramasara goThavavAM joIe ane te pachI bIjA sAmAnya kAmonI noMdha karavI joIe. e mahattvanAM kAryo pahelAM kramasara pUrNa karavAM joIe. Ama karanAra vyakti ja samayano yogya upayoga karI zake che." karoDapatine savAla jAgyo ke AvI agratAkrame yAdI banAvavAno artha zo ? tyAre ene samajAyuM ke sittera varSa jIvato mAnavI pacIsa varSa nidrAmAM, ATha varSa abhyAsamAM, sAta varSa vaeNkezana ane mojamastImAM, cha varSa ArAma ane bImArImAM, pAMca varSa rojanA vAhanavyavahAramAM, cAra varSa bhojanamAM ane traNa varSa sAmAnya kAmakAjamAM pasAra karI de che. maMtra mahAnatAno AthI mahattvanuM kArya karavA mATe vyakti pAse mAtra bAra ja varSa hoya che. mATe vyaktie 104 potAnAM kAmonA kramane yogya rIte goThavavA joIe.
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ badhA divaso suMdara pazcima onTAriyonI bALakonI haoNspiTalamAM duHkhI peTI meriTa potAnI cha varSanI putrI kelInI hArTasarjarI mATe punaH AvI hatI. enI nAnakaDI putrI para agAu eka vAra to opana hArTa sarjarI karavAmAM AvI hatI. tAjetaramAM bIjI vAra AvI opana hArTa sarjarI karI hatI. cha varSanI kelIne insenTiva kera yuniTamAMthI bahAra lAvavAmAM AvI ane bAjunA bhAganI marAmata cAlatI hovAthI ene kaeNnsaranA dardIo mATe ArakSita evA vibhAgamAM rAkhavAmAM AvI. cha varSanI kelInI bAjunI ja rUmamAM cha varSano eDama hato. A eDama lyukemiyA sAme jaMga khelato hato. eDama kemotherepInI sAravAra leto hato. A sAravAra atyaMta pIDAkArI hovA chatAM eDamano AnaMda saheje ocho thato nahIM. roja kensaranA dardI eDama kelInA rUmamAM Avato. enI sAthe enI kemotherepI levA mATenI baeNga paNa hoya. pArAvAra vedanA thatI hovA chatAM eDama haMmezAM hasato ane AnaMda karato jovA maLato. kelInA rUmamAM AvIne eDama kalAko sudhI jAtajAtanI vAto karato, mastI-majAka karato. peTI meriTa ane emanI putrI kelI emAM sAmela thatAM. - lAMbA vakhatathI putrInI sAravAra mATe rahetI hovAthI peTI meriTane eka divasa khUba kaMTALo Avyo hato. bahAranuM kALuM vAdaLachAyuM varasAdI AkAza enI gamagInImAM umero karatuM hatuM. bArIe UbhI rahI duHkhI ane udAsa meriTa AkAzamAM vAdaLone jotI hatI, evAmAM rojanA niyama mujaba eDama Avyo. peTI meriTe kahyuM, "eDama ! kevo gamagIna divasa che ! Aje huM khUba duHkhI mUDamAM chuM. vaLI AvuM vAtAvaraNa mArA duHkhamAM vadhAro kare TIT eDame peTI meriTane kahyuM, 'mAre mATe to badhA ja divasa suMdara hoya che." cha varSanA eDamanA hiMmatavAna e zabdoe peTI meriTanI nirAzA dUra karI. Aje atyaMta gamagInIbharyo divasa hoya, tyAre paNa lyukemiyAnA dardI eDamanA e zabdo peTI meriTane duHkhano bhAra khaMkherIne utsAhabhera jIvavAnuM baLa Ape che. maMtra mahAnatAno 105
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ Adarza mAnavInuM poTreTa nizALanI zikSikA linDA biraTiza vidyArthIomAM puSkaLa cAhanA dharAvatI hatI. aThThAvIsa varSanI linDA biraTizane ekAeka mAthAmAM sakhata duHkhAvo UpaDyo. lAMbA parIkSaNane aMte DaoNkTaroe enA magajamAM ghaNI TyUmara hovAnuM nidAna karyuM. sAthosAtha ema paNa kahyuM ke enuM oNparezana karavuM muzkela che. oNparezanamAM bacavAnI AzA mAtra be TakA ja che, AthI cha mahinA sudhI rAha jovAnuM nakkI karyuM. A cha mahinA daramiyAna linDA ati utsAhathI AnaMdabhera kAvyaracanA karI hatI ane managamatA viSaya para citro doratI hatI. enA vipula sarjanamAMthI mAtra eka ja kavitA sAmayikamAM pragaTa thaI ane enuM mAtra eka ja citra ArTa gelerImAM vecAyuM, paNa tethI zuM ? linDAnI sthiti dina-pratidina kathaLatI gaI. kaeNnsara phelAvA lAgyuM. Akhare parezana karavAnuM nakkI karyuM. parezana pUrve linDAe potAnA vasiyatanAmAmAM dehadAna karavuM tema lakhyuM. kamanasIbe linDAnuM oparezana niSphaLa gayuM ane e mRtyu pAmI. linDAnI AMkho eka aThThAvIsa varSanA aMdha yuvAnane maLI. e yuvAnanA jIvanamAM ajavALuM phelAyuM. potAne rozanI ApanAra vyaktinAM kuTuMbIjanono AbhAra mAnavA mATe AI beMkamAMthI saranAmuM meLavIne e yuvAna linDAnA ghera pahoMcyo. eNe "sagI' AMkhe joyuM to mRta linDA laeNTonAM pustako vAMcatI hatI. eNe paNa breilamAM pleTonAM pustako vAMcyAM hatAM. linDA hegala vAMcatI hatI. eNe paNa breila lipimAM hegala vAMcyo hato. linDAnI mAtAe A yuvakane joIne kahyuM ke tamane kyAMka joyA hoya tevuM lAge che. kyAM joyA haze, te aMge khUba vicAra karyo. ekAeka yAda AvyuM. linDAnAM mAtA ekAeka dAdara maMtra mahAnatAno caDIne linDAnA khaMDamAM gayAM ane linDAe doreluM Adarza mAnavInuM poTreTa laI AvyAM. A | 106 porTeTa barAbara jene linDAnI AMkha maLI hatI te yuvAnanA jevuM hatuM.
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkaTonI zIkha kAramI garIbIne kAraNe amerikAnI DorothI Diksane haMmezAM kALI majUrI karavI paDI. vakhatovakhata mAMdagIthI gherAI jatI hovAne kAraNe zarIra bImAra hoya to paNa jAta ghasIne nahIM, balke toDIne kAma karavuM paDyuM. Ane kAraNe e yuvAnImAM ja vRddha banI gaI. vaLI jIvanamAM evI keTalIya aNadhArI Apattio AvI ke jeno hisAba nahIM. e potAnI jiMdagInuM vihaMgAvalokana karatI tyAre ene ema lAgatuM ke jIvana e eka yuddhakSetra jevuM che ke jemAM tUTelAM svapno, bhasmIbhUta thayelI AzAo ane aNadhAryA AghAta copAsa vikharAyelAM paDyAM che. Akasmika Aphatone kAraNe e zarIrathI nirbaLa banI gaI ane samaya jatAM divyAMga paNa thaI gaI. Ama chatAM DorothI Diksa haMmezAM vicAratI rahI ke gaI kAle AvelI aDhaLaka musIbatono meM sAmano karyo che. Aje paNa hiMmatabhera e musIbato sAme laDI rahI chuM. to pachI AvatIkAle AvanArI bhaviSyanI aNadITha musIbatonI ciMtA zA mATe karavI? manamAM evo vicAra paNa zA mATe lAvavo ? DorothI Dikse AjanA AnaMdamAM jIvatAM ne rahetAM zIkhI lIdhuM ane tene pariNAme AvatIkAlanI ciMtAmAMthI UgarI gaI. e kahetI hatI, 'jo huM kAle enA para vijaya meLavI zakuM, to Aje kema nahIM?" ane A vicArane kAraNe eNe kyAreya potAnI jAta mATe lAcArI anubhavI nahIM ke aNadhArI AphatonI kalpanA karIne kyAreya bhayabhIta thai nahIM. eNe joyuM ke jiMdagImAM banatI ghaTanAo pratye kyAreka hasavuM Ave che to kyAreka raDavuM Ave che. DaoNrothI Dikse nakkI karyuM ke game teTalA saMkaTothI gherAyelI hoIza to paNa ane ciMtAmAM DUbelI hoIza tema chatAM e saghaLI vAto pratye huM hasIza. saMkaTone kAraNe duHkhI nahIM thAuM, kAraNa ke A saMkaTo ja mane jIvanano akhilAIthI paricaya Ape che ane saMgharSo mane zIkhavI gayA che ke jenA jIvanamAM saMgharSa nathI, e kazuM prApta karI zakatA nathI. maMtra mahAnatAno 107
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ huM jANuM chuM ! irAkanA basarAnI garIba vastImAM ismAilane tyAM janmelI enI cothI putrI rAbiyAne kAramI garIbI ane daDha prabhubhakti vArasAmAM maLyA hatA. bALapaNathI ja rAbiyA namAja ane ibAdatamAM pitAnI sAthe rahetI hatI ane moDI rAta sudhI satata nAmasmaraNa(jikara)mAM pitAnI sAthe e paNa lIna rahetI hatI. rAbiyAe kaThora tapazcaryA karI. enuM jIvana AdhyAtmika camatkArothI paripUrNa hatuM. saMta rAbiyAno adhyAtma suphI matamAM AgavuM sthAna dharAve che. agAunA sUphI saMto narakanA bhaya ane svarganI lAlasAthI allAhanI prArthanA karatA hatA, paNa emanAmAM akhaMDa prabhubhakti dharAvatuM jIvana samarpaNa nahotuM. rAbiyAe sUphI paraMparAmAM narkanA bhaya ane svarganI lAlasAne haTAvIne mAtra niHsvArtha prabhubhaktino mahimA karyo. pote garIba hovA chatAM koInI sahAya ke madada svIkAratA nahIM, kAraNa ke teo mAnatA ke loko pAse je bheTasogAdo che, te paNa allAhe ja ApelI che. emanuM potAnuM to AmAM kazuM nathI ! Izvara paratvenA premanI AvI samarpaNazIlatAnI bhAvanA e "izke hakIkI' e sUphI matanA pAyAno siddhAMta banI gayo. e kahetI ke "allAha mArI paristhitithI vAkepha che, pachI mAre kaMI emane yAda karAvavAnuM rahetuM nathI.' eka vAra rAbiyAnI jhUMpaDImAM cora Avyo. enI jhUMpaDI sAva khAlI hatI. mAtra rAbiyAe oDhelI eka cAdara hatI. rAbiyAnI cAdara uThAvIne cora bhAgavA gayo, to ene daravAjo dekhAto baMdha thaI gayo. e samaye corane eka gebI avAja saMbhaLAyo, 'tuM ema mAnIza nahIM ke badhA UMghe che ane tuM corI karI rahyo che.' A avAja sAMbhaLIne cora herAna-parezAna thaI gayo. e gebI avAje kahyuM, "sAMbhaLa, rAbiyAe potAnI jAta mane samarpita karI che ane AthI e sUtI hoya che, tyAre huM jAgato houM chuM." maMtra mahAnatAno A avAja sAMbhaLIne cora cAdara choDIne bhAgyo. | 108.
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ jarA samaja to DaoNkTare nidAna karatAM jaoNna vena zelTarane kahyuM ke tamane kensara thayuM che. ghaNuM vadhI gayuM che. have tamAruM AyuSya cha mAsathI athavA to vadhumAM vadhu eka varSanuM raheze. jhaoNne DaoNkTarane kahyuM, 'mApha karajo DaoNkTarasAheba, ApanI vAta huM svIkArato nathI. bhalene kaeNnsara hoya paNa huM to jIvIza ja ane eka varSathI vadhu jIvIza." eMzI varSanA jhaoNna ArAmathI jIvana vitAvavA lAgyA. samaya vItato cAlyo. emanI sphUrti eTalI ja rahI. caherAno AnaMda saheje lepAyo nahIM. mahinAo para mahinA vItavA lAgyA. nidAna thayAne varSa vItI gayuM. loko haoNnane 'jIvaMta camatkAra' tarIke oLakhavA lAgyA. DaoNkTaro paNa vicAratA hatA ke kaeNnsarane kAraNe emanuM zarIra ATaluM badhuM kSINa thaI gayuM che, tema chatAM ATalI badhI mojathI kevI rIte jIvatA haze ? koIe jhaoNnane AnuM rahasya pUchyuM to jhaoNne kahyuM ke prathama vizvayuddha vakhate teo tabIba tarIke pAyala sainikonI chAvaNImAM kAma karatA hatA. emaNe dhavAyelA sainikone hasatA joyA. koIno hAtha kapAI gayo hato, koIno paga kapAI gayo hato, paNa e sainiko mojathI jIvatA hatA. jhone AnuM rahasya e zodhyuM ke sainiko emanI zArIrika sthiti vize vicAratA ja nahonA, tethI emanA manane zArIrika yAtanA sparzatI nahonI. jhAMne potAnA jIvanamAM A vAta apanAvI ane nakkI karyuM ke zarIrano huM gulAma nathI, kiMtu zarIra mAruM gulAma che. zarIre kema vartavuM e potAnA zarIrane zIkhavavA lAgyA. eka vAra e UbhA thayA ane ekAeka mAthAmAM tIvra zULa jevI vedanA jAgI. vedanAne jhaoNne kahyuM, 'cUpa rahe. mitronI mahephilamAM beTho chuM. eno khyAla rAkhIne cUpacApa besa." kyAreka chAtImAM darda thatuM to bolI UThatA, khAmoza thaI jA. jarA samajato, savArano suMdara nAsto huM karI rahyo chuM.' A rIte jhaoNne potAnA zarIrane sUcanAo maMtra mahAnatAno ApIne aMkuzamAM rAkhyuM ane eka varSathI to ghaNuM vadhu jIvyA. 109
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhara bapore aMdhAruM yahUdI dharmagurunI AsapAsa ziSyo vIMTaLAIne beThA hatA. emanI vacce jJAnacarcA cAlatI hatI. dharmagurue ziSyone eka prazna pUchayo, "he ziSyo, have rAta pUrI thaI gaI che ane divasa zarU thayo che, e tame kyAre kahI zako ? aMdhArAe vidAya lIdhI che ane ajavALAno ughADa thayo che evuM tamane kyAre lAge che ?" dharmaguruno Avo prazna sAMbhaLIne prathama to ziSyo Azcarya pAmyA. Avo te prazna hoya ! rAta pUrI thAya che ane divasa Uge che e to rojanI bAbata che. vyaktie vyaktinA anubhavanI vAta che. eno uttara Apavo kaI rIte ? eka ziSya kahyuM, 'gurujI, vahelI savAre dUrathI prANIo AvatAM hoya ane emAM bakarI koNa che ane gheTuM koNa che, eno bheda pArakhI zakIe, tyAre savAra paDI kahevAya.' dharmagurue nakAramAM mAthuM dhuNAvyuM ane kahyuM, "koI bIjo ziSya mArA praznano uttara Apaze kharo ?" bIjA ziSyae kahyuM, "gurujI, AsapAsa vRkSonI vanarAjI hoya. enA bhaNI ja AMkho mAMDI hoya ane pachI dhIre dhIre prakAza patharAtAM amane aMjIra ane pIcanAM jhADa vacceno taphAvata narI AMkhe dekhAya tyAre samajavuM ke basa, savAra paDI gaI che.' trIjA ziSya kahyuM, 'bArImAMthI sUryanuM paheluM kiraNa dekhAya tyAre savAra paDI hoya ema lAge che.' to koI ziSyae kahyuM "khullA AkAza nIce sUtA hoIe ane AMkhamAM paheluM sUryakiraNa paDe tyAre ema lAge ke basa, have savAra paDI gaI.' ziSyonA javAbathI paNa gurune saMtoSa thayo nahIM. aMte thAkIne ziSyoe kahyuM, "gurujI, amArI vAta tame svIkAratA nathI, to tame ja amane samajAvo.' yahudI dharmaguru bolyA, "mArA priya ziSyo, tame A jagatanI koI paNa strIne tamArI bhaginInA svarUpamAM juo ane puruSane tamArA baMdhunA rUpe juo, tyAre mAnajo ke have sAco ujAsa phelAyo che. bAkI to bharabapore paNa aMdhAruM ja che ema mAnajo. divasa Ugyo che evuM maMtra mahAnatAno saheje mAnazo nahIM." 110
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ sauthI moTI padavI iMglenDanA samrATa jese potAno rAjabhaMDAra samRddha karavA mATe eka navI yukti ajamAvI. prajA pAsethI kara ugharAvIne nANAM ekatra karavAmAM lokasamUhanA asaMtoSano bhaya satAve che, kiMtu eNe dhaniko hoMze hoMze dhana Ape evo nusakho karyo. e koIne 'cUka'nI padavI ApavA lAgyA, to koIne "laoNrDa' banAvavA lAgyA. A padavI mATenI rakama paNa nakkI karI. amuka rakama Ape eTale amuka kakSAnI padavInI ene navAjeza karavAmAM Ave. padavI vAMchuonI lAina lAgavA mAMDI. darekane padavIthI potAnI pratibhA upasAvavI hatI. vagara puruSArthe sanmAna pAmavuM hatuM. samrATa jemsa jANatA hatA ke padavIthI koI mahAna banatuM nathI. mahAna banavA mATe to umadA sadguNo hovA joIe, paraMtu ene to padavIpipAsuonI tuccha ahaMkAravRtti posIne dhana ekatra karavuM hatuM. eka vAra enI rAjasabhAmAM eka sajjana vyakti AvI. samrATe pUchayuM, "kaho, tamane kaI padavI ApuM ? kayo ilakAba tamAre joIe che ?" pelI vyaktie kahyuM, "samrATa, tame laoNrDa ane DyUka jevI padavI Apo cho, paNa mAre evI padavI joItI nathI." samrATe kahyuM, "are ! tame kaho ne ! jo yogya rakama Apazo to "laoNrDathI paNa koI caDhiyAtI ke 'cUkathI paNa ati gaurava dharAvatI navI padavI ApIza." pelI vyaktie kahyuM, "samrATa, mApha karajo. mAre koI mahAna gauravavALI padavI joItI nathI. sIdhI-sAdI padavInI jarUra che. mane 'sarjana' banAvI do." samrATe kahyuM, "bhAI, huM tane 'lAM" ke "cUka banAvI zakuM, paNa tane sajjana banAvavAnuM kAma mArI zakti bahAranuM che." maMtra mahAnatAno 111 TITLT
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ adano sipAI bhISaNa raNasaMgrAmamAM senApati siDanIe apratima vIratA dAkhavI. A mUra yuddhamAM zatruo sAme khelavA jatAM siDanI ghAyala thayo ane duzmana sainiko ene gherI vaLyA. - senApati siDanInI senAnA eka sipAIe A dRzya joyuM. eNe vicAryuM ke koI paNa bhoge senApatine duzmanonA gherAmAMthI ugAravA joIe. AthI sipAI vIratApUrvaka duzmanono ghero pAra karIne senApati pAse pahoMcI gayo. ghAyala senApatine ghoDA para laIne yuddhanA medAnanI bahAra nIkaLI gayo. duzmanoe ghaNA prahAra karyA, paraMtu sipAInI vIratA AgaLa teo phAvyA nahIM. - sipAI senApatine chAvaNImAM laI gayo, tyAre senApatie sipAIne pUchavuM, "tAruM nAma zuM che ?" sipAIe nAma kahevAnI AnAkAnI karI. AthI senApatie pharI nAma pUchavuM, tyAre sAhasika sainike kahyuM, "Apa mAruM nAma jANIne zuM karazo? huM to senAno eka adano sipAI chuM." senApati siDanIe kahyuM, "mAre tane zAbAzI ApavI che. badhA sainikonI hAjarImAM tArI vIratAnI prazaMsA karavI che. tArA para moTA inAmanI navAjeza karavI che." A sAMbhaLIne sipAIe kahyuM, "mane mApha karajo, meM kAMI kIrti ke kaladAranI icchAthI A kAma karyuM nathI. meM to mAtra mAruM kartavya bajAvyuM che." ATaluM kahIne sipAI namratAthI chAvaNInI bahAra nIkaLI gayo. enA caherA para kartavyano AnaMda chalakAto hato. enI prApti ja enuM aMtima dhyeya hatuM. pharaja eTale pharaja emAM vaLI bIjuM zuM hoya ? senApatie ghaNI zodha karI, paraMtu e sipAInAM nAma-ThAma maMtra mahAnatAno maLyAM nahIM. senApati siDanI sipAInI AvI kartavyaniSThA para vArI gayA. 112
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ carcAno cotaro sAyamana eNnDa zusTara nAmanI prakAzana saMsthAnA adhyakSa ane e pachI amerikAnI paoNkeTa buksa kaMpanInA presiDenTa banelA lIona zimakinanI kAryapaddhati evI hatI ke roja savAre potAnA karmacArIone ekatra karIne emanI sAthe ghaNI lAMbI carcA karatA. dareka karmacArI potAnI samasyAnI laMbANabharI vAta karatA ane e pachI e vAtamAM bIjI vAto nIkaLatI. eka vyakti eka sUcana Ape, to bIjI vyakti bIjuM sUcana Ape. jyAre trIjI vyakti e baMnene khoTA TheravavA prayatna kare ane cothI vyakti sAva judI ja vAta kare. pariNAme mULa prazno ane samasyAo bAju para rahI jatAM ane kalAko sudhI carcA cAlavA chatAM kazuM nakkara kAma thatuM nahotuM. lIona zimakina AvI lAMbI cAlelI eka miTiMga pUrI kare, tyAM emane bIje kaoNnpharansamAM javAno samaya thaI jato. carcA adhUrI rahetI ane Akho divasa Ama miTiMgomAM vyatIta thaI jato. paMdareka varSa sudhI AvI paristhiti rahyA pachI eka divasa zimakine vicAryuM ke emanI jiMdagIno moTA bhAgano samaya to carcA-vicAraNA ane sabhAmAM ja pUro thaI jAya che. Ane badale koI bIjo upAya karavo joIe. emaNe potAnI jUnI rIta baMdha karI. badhA karmacArIone bolAvIne eka sAthe carcA karavAne badale emaNe kAryakarone kahyuM ke, have tame Avo tyAre spaSTa rUpe lakhIne Avajo ke tamArI samasyA kema udbhavI che ? enA ukelanI kaI zakyatAo che ? ane eno tame kayo ukela ApavA mAMgo cho ? A paddhatine pariNAme lIona zimakinanI jiMdagI badalAI gaI. pahelAM loko eka ne eka vAto vAraMvAra karatA, sabhAmAM aMgata maMtavyone Amatema uchALatA. ene badale emanI pAsethI ja vizleSaNa maLatAM lIona zikinano jhAjho samaya carcAmAM barabAda thato aTakI gayo ane samasyA jANIne enA ukelano rasto zodhavA para dhyAna ApavA lAgyA. abhigama maMtra mahAnatAno badalAtAM lIona zimakinanI jiMdagI badalAI gaI. 113 TTTTTIT/
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukhamaya aMta mahAna tattvaciMtaka solana paribhramaNa karatAM karatAM rAjA kArUnA rAjyamAM padhAryA. rAjA kArUne sattA ane saMpattinuM atyaMta abhimAna hatuM, eNe A tattvaciMtaka samakSa svayaM potAnI prazaMsA karavA mAMDI ane potAnI amApa sattA ane aDhaLaka saMpattinuM vigate varNana karyuM. rAjA kArUno aham enI paritRpti mATe eTaluM icchato hato ke A mahAna tattvaciMtaka paNa enI mukta kaMThe prazaMsA kare; paraMtu rAjAnI sattA ke saMpattinI ekeya bAbatano nispRhI tatvaciMtaka solana para koI prabhAva paDyo nahIM. aDhaLaka saMpattinuM varNana sAMbhaLIne solananA caherA para Azcarya ke ahobhAva Avyo nahIM. vArtAlApa pUrNa thayA bAda tattvaciMtaka solane rAjAne kahyuM, "rAjan ! tame tamArA sukhavaibhavanI ghaNI svaprazasti karI; paraMtu A jagatamAM sauthI moTo sukhI mAnavI e che ke jeno aMta sukhamaya hoya." ahaMkArI rAjA kArUne A vAta aNagamatI lAgI. eNe solananuM sanmAna karavAne badale emanI upekSA karI; paraMtu solana para rAjAnA AvA durvartananI koI asara thaI nahIM. thoDA divasa bAda rAjA kArUe potAnuM rAjya vistAravA mATe rAjA sAIrasanA rAjya para AkramaNa karyuM, paraMtu emAM e parAjaya pAmyo ane ene beDIo bAMdhIne kArAvAsamAM pUravAmAM Avyo. rAjA sAIrase AvI rIte sAme cAlIne AkramaNa karanAra kArUne jIvato saLagAvI mUkavAno hukama Apyo. A samaye rAjA kArUne solananuM smaraNa thayuM ane e solana ! solana !" ema jorajorathI bUmo pADavA lAgyo. A bUmo sAMbhaLIne sAIrasane apAra Azcarya thayuM ane ene AnuM kAraNa pUchavuM. kArUe solana sAthe thayelI mulAkAtanI ane eNe ApelA saMdezanI vAta karI, tyAre rAjA sAIrasa para eno atyaMta prabhAva paDyo ane eNe baMdIvAna rAjA kArUne kArAvAsamAMthI maMtra mahAnatAno mukta karyo. | 114
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ jamIna para to cAlatA zIkho. eka vAra aMdhArI rAtre vikhyAta khagoLazAstrI ala gvArijamI ghUmavA nIkaLyA. e jamAnAmAM AkAzanA tArAonI oLakha meLavanArA khagoLazAstrI ala khyArijI jevo bIjo koI khagoLazAstrI nahoto. cotarapha emanI vidyAnI prazaMsA thatI hatI ane tArAonI gati joIne vyaktinA bhaviSyanA jIvananI gati batAvavAnI emanI kAbeliyata para sahu koI ApharIna pokArI gayA hatA. | rAtre pharavA nIkaLelA A samartha khagoLazAstrI khyAla na rahetAM UMDA khADAmAM paDI gayA. madada karavA mATe e jora jorathI bUmo pADatA hatA. thoDo samaya to koI AvyuM nahIM, paNa evAmAM eka vRddha strI e rastethI nIkaLI ane eNe joyuM to khADAmAMthI koI madada mATe bUmo pADatuM hatuM. e garIba, nirakSara mahilAe ghaNI mahenata karIne emane bahAra kADhyo. khagoLazAstrI ala khyArijamIe A vRddhAno AbhAra mAnyo. vRddhA to hasIne AgaLa cAlI. kIrtivaMta khagoLazAstrIthI rahevAyuM nahIM eTale emaNe e vRddhAne aTakAvIne pUchayuM, tame mane oLakhyo kharo ? huM A jamAnAno mazahUra khagoLazAstrI ane jyotiSazAstrI chuM. AkAzanA tArAne joIne mANasanI jiMdagInI gati bhAkhI zakuM chuM. tame mane khADAmAMthI bahAra kADhyo ne madada karI, te mATe tamAruM bhaviSya joIne mArA paranA ahesAnano badalo cUkavavo che. pelI vRddhAe hasIne kahyuM, "are ! jene jamIna paranA khADAnI jANakArI na hoya, ene vaLI mAnavInA bhaviSyanI jANakArI hoya kharI ? pahelAM tame je jamIna para cAlo cho, ene barAbara jANo, pachI tArAonI gatinuM mApa kADhavA besajo.' vRddhAnAM A vacanoe khagoLazAstrInA hRdaya para prabhAva pADyo. emane samajAyuM ke je jamIna para cAlo cho, te jamInano vAstavika khyAla na hoya, to AkAzane jANIne zuM karazo? A khagoLazAstrI AkAzanA badale pAtALanA-bhUgarbhanA bheda ukelavA lAgyo ane bhUstarazAstrI banyo. vRddhAnA eka vAkya AkAzamAM najara mAMDIne beThelA khagoLazAstrInA jIvananI dizA - maMtra mahAnatAno badalI nAkhI. 115 | TTTTTTT
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ pharI bhUla nahIM kare vizALa AkAzamAM vimAnI khela-karataba batAvavA mATe TesTa pAyalaTa baoNma huvaranI amerikAmAM cotarapha khyAti phelAyelI. eka vAra sAnaDiyAgomAM zaoN karIne teo vimAna calAvIne potAnA ghera losa enjalasa tarapha jaI rahyA hatA, tyAre ekAeka 300 phUTanI UMcAIe emanuM plena baMdha thaI gayuM. mazIno kAma karatAM aTakI gayAM. baoNma huvara kuzaLa pAyaloTa hovAthI plenane mahAmahenate jamIna para utAravA saphaLa rahyA, paraMtu Ama karavA jatAM vimAnane ghaNuM moTuM nukasAna thayuM. AvI rIte imarajansI lenDiMga karyA pachI pAyaloTa baoNma huvare potAnA anubhavane AdhAre tatkALa vimAnanuM baLataNa tapAsavAnuM kAma karyuM. eNe dhAryuM hatuM tevuM ja banyuM. vimAnamAM gesolinanA badale jaMTanuM baLataNa bharyuM hatuM. havAI mathakethI teo tarata ja vimAnane sarvisa karanArA mikaeNnika pAse pahoMcI gayA. jyAre mikaeNnikane A ghaTanAnI jANa thaI tyAre to e dhrujavA lAgyo. ene thayuM ke enAthI ghaNI moTI bhUla thaI gaI che. enI AMkhomAMthI AMsunI dhArA vahevA lAgI, kAraNa eTaluM ja ke A akasmAtamAM bhale koI jAnahAni na thaI, paraMtu atyaMta moMghI kiMmatanuM plena tUTI gayuM. have zuM thaze ? mikaeNnika dhArato hato ke baoNma huvara enI jhATakaNI kADhaze, tatkALa saspenDa karI deze. sahunI hAjarImAM Akaro Thapako Apaze ane zuM nuM zuM thaI jaze ! paraMtu banyuM evuM ke pAyaloTa baoNma huvare AvIne na to mikaeNnika para apazabdono varasAda varasAvyo ke na to ene Akaro Thapako Apyo. balka enA gaLA para premathI hAtha vIMTALIne kahyuM, have mane khAtarI thaI cUkI che ke tuM kyAreya AvI gaMbhIra bhUla nahIM kare. khera, maMtra mahAnatAno AvatIkAle mAruM plena epha-11nI sarvisa karavA mATe savAre AvI jaje.' 116.
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaparI paristhitimAM e samaye amerikAmAM Avakavero nahoto ane e jamAnAmAM amerikana kaMpanIomAM vArSika dasa lAkha DaoNlaranI kamANI karatI vyaktio bahu ochI hatI. Ave samaye enDa kArnegIe potAnI navI kaMpanImAM trIsa varSanA yuvAnanI nimaNUka karI. yunAiTeDa sTIla kaMpanI nAmanI emanI A kaMpanIno prAraMbha I. sa. 1921mAM karyo ane eNe cArlsa zvAbane varSe dasa hajAra DaoNlaranA pagAre rAkhI lIdhA. cArlsa zvAba pAse eka AgavI AvaData hatI. e pote sTIla utpAdananA A vyavasAyanA UMDA jANakAra nahotA. vyavasAya mATenI adbhuta kuneha dharAvanAra koI medhAvI vyakti paNa nahotA. hakIkatamAM to emanA hAtha nIce kAma karatA keTalAya loko cArlsa vAba karatAM sTIla utpAdana aMge vadhu jANakArI dharAvatA hatA, paraMtu cArlsa zvAbanI khUbI evI hatI ke e potAnA sAthI karmacArIone barAbara oLakhIne emane emanA kAmamAM protsAhita karatA hatA. vaLI e karmacArIone emanA kArya mATe abhinaMdana Apato hato. enI A AvaData ja cArlsa zvAbanI eka mahattvanI zakti banI rahI. emAM paNa enI sTIla milamAM kAma karatA eka AdheDa vayanA jarmana kAmadArane potAnA sAthI kAmadAro sAthe jhaghaDo thayo. sAmasAmI dalIlabAjI thaI. emAMthI ugra svarUpa pakaDyuM ane badhAe bhegA thaIne pelA jarmana karmacArIne UMcakIne nadImAM pheMkI dIdho. pelo jarmana karmacArI pAcho oNphisamAM Avyo, tyAre enAM kapaDAM kAdava-kIcaDavALAM hatAM. cArlsa zyAbe ene pUchayuM ke, "tArA sAthI karmacArIoe tane UMcakIne nadImAM pheMkI dIdho, tyAre teM emane keTalA gussAbharyA apazabdo kahyA hatA? enA uttaramAM AdheDa vayanA jarmana karmacArIe kahyuM, "sAheba, e samaye huM mAtra hasato hato' ane cArlsa zyAbe e prauDha jarmana pAsethI kaparI paristhitimAM paNa sadA hasatA rahevuM' maMtra mahAnatAno e sUtrane jIvanamaMtra tarIke apanAvI lIdhuM. 117 |
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMtra mahAnatAno 118 haMmezAM tArAne juo bigabeMga (mahAvisphoTa) jevA brahmAMDanAM vividha pAsAMono abhyAsI ane saiddhAMtika bhautikavijJAnI sTina haoNkiMganA bApadAdAno vyavasAya to khetIno hato. Arthika hAlata paNa sArI nahotI. vaLI nAnA kada ane saMkocazIla svabhAvane kAraNe haoNkiMge nizALa badalI nAkhI. morTara nyurona Disijha (MND) athavA eNmiyo TraoNphika leTara skelerosisa (ALS) roganA jIvaleNa humalAne kAraNe lagabhaga badhAM aMgo lakavAgrasta dhavA chatAM hiMmata hAryA nahIM. emanI vidyopAsanA ane saMzodhanavRtti avirata cAlatI rahI. nyumoniyAmAM paTakAyA bAda zvAsocchvAsanI bhAre takalIpha thatAM gaLAnI zastrakriyA karatAM svarapeTIne nukasAna thayuM ane vAcA paNa cAlI gaI, paNa majabUta manobaLa dvArA emaNe emanAM saMzodhano cAlu rAkhyAM, brahmAMDanA aMtima rahasyanI satata khoja karatA rahyA, evIya vizeSa eka tAttvika vicAraka tarIke jagatanA bhAvinI ciMtA karatA rahyA ane ekavIsamA varSe bhAnaka zrImArI thavA chatAM Aje samagra vizvamAM mahAna vijJAnI tarIke prasiddha thayA. chellA be dAyakAthI vhIlaceramAM jIvatA ane aneka zArIrika maryAdAo dharAvanA sTiphana haoNkiMga potAnI vikalAMgatA mATe e saMjogo, zarIra ke niyatina doSa ApatA nathI. e kahe che ke badhI ja cIjo nizcita ja hoya, to ApaNe kazuM badalI zakIe nahIM. nasIbamAM mAnanAra mAnavI paNa rasto krosa karatI vakhate AvatAM-jatAM vAhanone jue che. jIvanane pUrepUruM jIvavAnI koziza karatAM sTiphna haoNkiMga potAnAM saMtAno robarTa, lyusI ane TimmIne kahe che ke, 'haMmezAM tArAne juo, pagane nahIM. huM AkhI duniyA ghUmI vaLyo chuM, enTArkaTikathI laIne cheka jhIro caeNniTI sudhI. kAmathI bhAgo nahIM, kAraNa ke kAma ja jIvanane artha ane uddeza Ape che. jiMdagImAM jo prema maLato hoya to teno Adara karo, kAraNa ke A pRthvI para ja e saMbhava che.'
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ lakSyanI prApti | uttara-madhya IrAnamAM thayelA parziyAnA sUphI saMta bAyajIda bisvAmI Izvara vizenA spaSTa ane nirbhIka vicAro mATe jANItA hatA. koI graMtha svarUpe emanA koI vicAro prApta thatA nathI, paraMtu sUphI paraMparAmAM eka mahattvanA sUphI saMta tarIke teo sthAna dharAve che. emanA nivAsasthAne je koI islAma dharma vize carcA karavA Ave, emane AvakAratA, eTaluM ja nahIM paNa allAhanI bhakti mATe emaNe tamAma bhautika saMpatti ane sukhono tyAga karyo hato. AvA mahAna sUphI saMta bAyajIda bistAmAM eka vAra potAnA rUhAnI guru pAse beThA hatA. gurunA upadezanuM e ekAgracitte zravaNa karatA hatA ane evAmAM gurue bAyajIdane kahyuM, 'jarA bArImAM paDeluM eka pustaka laI Ava.' A sAMbhaLI bAyajIde kahyuM, "kaI bArI ? kyAM che bArI ?" uttara sAMbhaLIne Azcaryacakita banelA gurue kahyuM, "are bAyajIda, tuM to varSothI ahIM Ave che. ahIM besIne mArI vAtanuM zravaNa kare che ane chatAM tane khabara nathI ke bArI kyAM che?" saMta bAyajIde kahyuM, "nA gurudeva, mane khabara nathI." gurue kahyuM, "to zuM tuM AMkho mIMcIne mArI pAse bese che ? A khaMDamAM beTho hoya ane tane bArI na dekhAya te kevuM kahevAya ?" bAyajIde kahyuM, "gurujI, huM sAcuM kahuM chuM. huM zA mATe bArIne jovAno prayatna karuM." kema ?" 'huM A khaMDamAM Ave, tyArathI mAtra ne mAtra tamArI sAthe ja houM chuM. phakta tamane ja joto houM chuM, tamArA sivAya bIjI koI cIja mArI najare paDatI nathI, to pachI bArInI mane kyAMthI khabara hoya !' guru hasyA ane bAyajIdane kahyuM, "have tuM ghera pAcho pharI zake che. tAro abhyAsa pUrNa thaI gayo che. te lakSyanI prApti karI lIdhI che." TITUTE maMtra mahAnatAno 119 |
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirAbhimAnI hoya, te ja lokanetA vizvanA mahAna krAMtikArI netA ane soviyeta saMghanA prathama samAjavAdI zAsaka leninanA uddAma krAMtikArI vicAro soviyeta saMghanI prajAmAM navo utsAha jagAvatA hatA. lenine 1917nA oNkTobaramAM vizvanA itihAsamAM mahattvanI evI "baoNlsevika krAMtinuM sarjana karyuM ane tenI saphaLatAnA pagale leninanA netRtva heThaLa raziyAmAM navI sarakAra racAI. kuzaLa rAjakAraNI, vicakSaNa vyuharacanAkAra ane mArksavAdanA saiddhAMtika mALakhAne paristhitinA saMdarbhamAM navo opa ApanAra, zramajIvIono rAhabara lenina vyavahArakuzaLa lokanetA tarIke raziyana prajAnI apAra cAhanAne pAmyA. leninanA netRtvanI vAta sAMbhaLIne raziyAnA vikhyAta lekhaka meksima gorkI eka vAra leninanI jAherasabhAmAM gayA. manamAM evuM vicAryuM hatuM ke samagra rASTramAM navI cetanA jagAvanAra ane samAjavAdI krAMti sarjanAra A netAnuM bhASaNa eka vAra to sAMbhaLI AvuM. meksima gokI sabhAsthAne gayA, tyAre janamedanIthI e khIcokhIca hatuM. emanA pyArA netA leninanA AgamananI rAha joIne sahu UbhA hatA. keTalIya AMkho leninanAM darzana karavA mATe Atura hatI. utsAhathI dhabakatA A vAtAvaraNamAM lenina kaI rIte pravezaze ? meksima gorkIe to vicAryuM ke nakkI, leninanuM doradamAma sAthe Agamana thaze athavA to AgaLa chaDIdAro haze ane sAthIo jayaghoSa pokAratA haze, paraMtu emaNe joyuM to dUra eka khUNAmAM lenina keTalAka kAmadAro sAthe vAtacItamAM DUbelA hatA. sabhAno samaya thayo eTale leninanuM nAma bolAyuM ane lenina potAnI AsapAsanA kAmadAro pAsethI sIdhA sTeja para gayA. leninanI loko sAthenI AtmIyatAno meksima gokI para UMDo prabhAva paDyo. pracaMDa lokajuvALa potAnI sAthe hoya evo lokapriya netA keTalo badho nirAbhimAnI ! e divasathI maMtra mahAnatAno gorkIno lenina mATeno Adara dviguNita thaI gayo. 120 .
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ samayapAlananuM mahatva amerikAnA svAtaMtrya mATenI krAMti daramiyAna lazkaranA sara senAdhipati, amerikAnA prathama pramukha ane amerikAnA rASTrapitA evA jyorja vaoNziMgTane eka vAra laMca mATe keTalAka mahemAnone nimaMtraNa ApyuM hatuM. e mahemAno sAtheno bhojana samAraMbha pUro thayA bAda emaNe senAnA kamAnDaro sAthe eka jarUrI miTiMga goThavI hatI. - jyorja voziMgTananA samayapAlananI custatAno emanA nokara-cAkarone barAbara paricaya hovAthI bhojanano samaya thatAM ja emaNe pramukhane jANa karI ke bhojananI saghaLI vyavasthA thaI gaI che, paNa haju sudhI mahemAno AvyA nathI. jyorja vaoNziMgTana bhojanakhaMDamAM AvyA ane bolyA, 'bAkInI badhI pleTa uThAvI lo. huM ekalo ja bhojana karIza." mahemAnonI pratIkSA karyA vinA emaNe bhojana karavAnuM zarU karyuM. lagabhaga aDadhuM bhojana patAvI dIdhuM hatuM, tyAre mahemAno AvyA ane bhojananA Tebala para emanI pleTa mUkavAmAM AvI. eTalAmAM jyorja voziMgTana potAnuM bhojana patAvIne UbhA thayA ane mahemAnonI vidAya laIne kamAnDaronI beThakamAM sAmela thayA. banyuM evuM ke A beThakamAM e AvyA tyAre jANa thaI ke amerikAnA eka bhAgamAM bhayaMkara vidroha thayo che. emaNe tarata ja A vidrohano sAmano karavA mATe Avazyaka bAbatonA hukamo ApyA. enAM badhAM pAsAM para vicAra karyo ane kaI rIte AgaLa vadhavuM enuM Ayojana karyuM. A badhuM samayasara thavAthI ghaNI mAnavakhuvArI ghaTI gaI ane saMpattine paNa ochuM nukasAna thayuM. thoDA samaya bAda A vAtanI jANa e divase bhojana samAraMbhamAM vilaMbathI AvelA mahemAnone thaI, tyAre emane AtmaglAnino anubhava thayo. emane samajAyuM ke pratyeka kArya samayasara karavAthI jAnamAlanI keTalI moTI khuvArImAMthI bacI javAya che ane jIvanamAM vyavasthita rahIne kArya siddha thAya che. A vicAra sAthe teo pharI rASTrapati jyorja vaoNziMgTananA ghera AvyA ane emaNe e divase thayelI bhUla badala kSamAyAcanA karI, tyAre rASTrapatie kahyuM, AmAM kSamAnI koI vAta ja nathI. jene potAnA jIvananI vyavasthA temaja parivAra, samAja ane maMtra mahAnatAno dezanI unnatino khyAla rAkhavo hoya, eNe samayanuM kaDaka pAlana karavuM ja joIe.' | 121 ] " TIT/
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ saghaLI dolatanI kiMmata IrAnanA bAdazAha hArUna ala razIdane potAnA virATa sAmrAjyano ane aDhaLaka dhana-saMpattino ati ahaMkAra hato. A ahaMkAre ene garviSTha ane tochaDo banAvI dIdho hato. nokara-cAkara to ThIka, paraMtu rAjanA dIvAno sAthe paNa eno vyavahAra saujanyahIna hato. AvA ghamaMDI bAdazAhane maLavA mATe abu zIka nAmanA mahAna muslima saMta AvyA. A abu zIke bAdazAhane pUchyuM, "bAdazAha, tamArI dhanadolatanuM kula mUlya keTaluM che ?" sUphI saMtanA prazna bAdazAhane vicAramAM DubADI dIdho. bAdazAhano garva bolI UThyo, "are ! eTalI bezumAra dolata mArI pAse che ke jenI mane khudane khabara nathI. eno aMdAja huM kaI rIte ApuM ! tamArI kalpanA bahAranI A vAta che." sUphI saMte kahyuM, "bAdazAha, dhAro ke tame saharAnA raNamAM bhUlA paDyA cho, tamane khUba tarasa lAgI che. paNa tamArI pAse pIvAnA pANInuM eka TIpuM nathI. tamane evo anubhava thAya che ke hamaNAM tame vinA pANIe taraphaDIne mRtyu pAmazo ! dhAro ke e samaye tamArI samakSa koI tamane pANIno glAsa dhare to tame ene zuM Apazo ?" bAdazAha hArUna ala razIde kahyuM, "are ! Ave vakhate to huM ene adhuM rAjya ApI dauM." sUphI saMte bIjo prazna karyo, "bAdazAha, dhAro ke tame khUba bImAra paDyA ho, bacavAnI koI AzA na hoya, duniyAnA kAbela hakImoe karelA upacAra niSphaLa nIvaDyA hoya ane e ja samaye tamane koI davAnI paDIkI Ape ane sAjA thaI jAva, to tame ene zuM Apo ?" bAdazAha bolI UThyA, "are ! AvA jAna bacAvanArane to adhuM rAjya ApI dauM." sUphI saMta abu zIke kahyuM, "bAdazAha, tamArA sAmrAjyanI tamAma dolatanI kiMmata maMtra mahAnatAno pANInA eka glAsa ane davAnI eka paDIkI jeTalI ja che. jo tamArA dhana-dolatanI | 122 ATalI ja kiMmata hoya, to enuM ATaluM badhuM abhimAna zAne?"
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ kamAvAnI Adata. grIsa dezanA eNthensa nagaramAM kirlethisa nAmano bALaka nizALamAM abhyAsa karato hato. A atyaMta garIba bALakanA zarIra paranAM kapaDAM sAva phATelAM hatAM. ene divasanA be TaMka bhojana paNa maLatuM nahotuM. AvuM hovA chatAM dara mahine e niyamita rUpe nizALanI phI bharato hato. abhyAsamAM eTalo tejasvI hato ke bIjA vidyArthIo enI IrSA karatA hatA. keTalAka sukhI vidyArthIone to thayuM ke atyaMta garIba mileMthisa pAse paheravAnAM pUratAM kapaDAM nathI, tema chatAM nizALanI phI kaI rIte niyamita rUpe bhare che ? nakka, e kyAMka corI karIne paisA lAvato haze. enI IrSA karatA keTalAka dhanika vidyArthIoe enA para corInuM ALa lagADIne ene pakaDAvI dIdho. adAlatamAM eno kesa cAlyo. nyAyAdhIze kirlethisane pUchayuM, tyAre eNe nirbhaya thaIne kahyuM, "huM corI karato nathI ane mArI vAtanI puSTi rUpe be sAkSIone hAjara karavA icche che." nyAyAdhIze sAkSIone bolAvavAnI maMjUrI ApI, tyAre eNe pahelAM sAkSInA rUpamAM eka mALIne bolAvyo. mALIe kahyuM ke, A chokaro roja vahelI savAre mArA bagIcAmAM AvIne kUvAmAMthI pANI kheMcI Ape che ane bagIcAne pANI pAya che enA badalAmAM huM ene thoDA paisA ApuM chuM. bIjA sAkSInA rUpamAM eka vRddha nArI AvI. eNe kahyuM ke enA gharamAM koI nathI eTale A bALaka AvIne roja mArI ghaMTImAM anAja daLI Ape che ane thoDA ghaNA paisA Ape che. nyAyAdhIza A garIba, mahenatu bALakanI saccAInI kamANInI vAta sAMbhaLIne prasanna thayA ane kahyuM ke jo kirlethisa icche to have pachInA enA abhyAsano tamAma kharca bhogavavA teo taiyAra che. vidyArthI kirlethise nyAyAdhIzanI A vAtano sAdara asvIkAra karatAM kahyuM ke have ene maMtra mahAnatAno mahenata karIne kamAvAnI Adata paDI gaI che. 123 | (TTTTT
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ | sarjakanI khudavaphAI khalila jibrAne (1883thI 1931) emanAM ciMtanAtmaka lakhANothI, uttama koTinA vicArasauMdaryathI ane zabdathI varNavI zakAya nahIM tevA bhAvone citrakalAnA mAdhyamathI pragaTa karavAnI emanI zaktinA lIdhe sarvatra khyAti prApta karI. aMgrejI ane arabI baMne bhASAmAM lakhAyelAM emanAM pustako vizvasAhityamAM mahattvapUrNa sthAna pAmyAM. khalila jibrAna saraLa kiMtu bhAvanApradhAna jIvana jIvyA. A kavi-citrakArane jagatanA vyavahAranI bAbatamAM jhAjhI sUjha paDatI nahIM. eka vAra be strIoe jamInanI bAbatamAM khalila jibrAnanI sAthe moTI chetarapiMDI karI. kavinuM dila gussAthI dhUMdhavAI gayuM ane manomana nakkI karyuM ke A baMnene adAlatanA pAMjarAmAM UbhA rAkhIne ja jaMpIza. nyAyamUrti emane sakhata sajA kare to ja mArA ghavAyelA hadayane zAtA vaLaze. A be strIoe prapaMcapUrNa vyavahAra karIne jibrAnane Arthika rIte sAva muphalisa banAvI dIdho hato. AmAMnI eka strI jibrAnanI pAse enuM pustaka "dha propheTa' laIne AvI ane savAla karyo, "tame amane adAlatamAM sajA apAvavA mAMgo cho te keTale aMze yogya gaNAya ? 'propheTa' pustakamAM tame AlekhelA utkRSTa vicAro ane vyApaka bhAvanAonuM zuM ? jIvananuM AvuM utkRSTa ciMtana tame lakhyuM che te tamane lAgu paDe ke nahIM ?" khalila jibrAne kahyuM, "vAta vicAravA jevI che. huM tamane adAlatamAM UbhA karIne mArA pustaka sAthe bevaphAI to karato nathI ne ? jIvananI kSaNika bhramaNA samAna saMpattine khAtara huM mArA ja zabdonI mAre hAthe hatyA nahIM karuM ?" khalila jibrAnane 'propheTa'nI prastAvanA yAda AvI. emAM emaNe lakhyuM hatuM, "huM jyAre "propheTa' lakhI rahyo hato, tyAre e pustaka mane lakhI rahyuM hatuM." A zabdo mAtra ADaMbarayukta hatA ? khalila jibrAne potAnA zabdagauravane maMtra mahAnatAno khAtara adAlatanAM bAraNAM khakhaDAvavAne badale hAni sahana karavAnuM nakkI karyuM tema ja baMne | 124 strIoe karelA anyAyane bhUlIne emane kSamA ApI.
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ sainikanuM mUlyavAna jIvana greTa briTananA naukAdaLanA vaDA haoNreziyo nelsana (1758-1805) potAnA vizALa naukAkAphalA sAthe dariyAI saphara beI rahyA hatA. mAtra 12 varSanI vaye iMglaeNnDano naukAsainika bananAra nelsana vIsa varSanI vaye yuddhajahAjano kaptAna banyo. e pachI samaya jatAM nepoliyana bonApArTa sAthenAM dariyAI yuddhomAM briTananA naukAkAphalAnI saphLa AgevAnI saMbhALanAra naukAdhipati banyo. eka vAra potAnA naukAkAphalA sAthe nelsana dariyAI saphara kheDato hato, tyAre ekAeka sAmethI duzmananAM be jahAjo emanA tarapha dhasI AvatAM dekhAyAM. e jahAjo khUba jhaDapathI AvI rahyAM hatAM, tethI nelsane enA yuddhajahAjane ati jhaDape AgaLa vadhavA hukama karyo. A samaye nelsanano eka sainika jahAjamAMthI dariyAmAM gabaDI paDyo. e jIva bacAvavA koziza karato hato. hAtha vIMjhIne jahAja tarapha AvavAnA maraNiyA prayAso karato hato, paraMtu jahAjanI gati rokI zakAya tema nahotI, kAraNa ke sAmethI duzmananAM jahAjo tvarAthI sAme AvI rahyAM hatAM. naukAdhipati nelsanane A ghaTanAnI jANa karavAmAM AvI eTale eNe tatkALa Adeza karyo ke jahAja pAchuM laIne DUbatA sainikane koI paNa bhoge bacAvo. jahAja paranA enA sAthIoe kahyuM ke Ama karIzuM to duzmananAM jahAjo ApaNane gherI vaLaze ane eka sainikane bacAvavA jatAM ApaNe badhA dariyAI samAdhi pAmIzuM. nelsane samajAvyuM ke ene mATe pratyeka sainikanuM jIvana ati mUlyavAna che ane tethI ene Ama dariyAmAM DUbato, maraNane havAle choDI zakAya nahIM. jahAja pAchuM lAvavAmAM AvyuM ane sainikane bacAvavAmAM Avyo. AthI banyuM evuM ke duzmanoe mAnyuM ke iMglaeNnDanuM jahAja emanI tarapha e mATe AvI rahyuM che ke enI madade iMglaeNnDanAM bIjAM jahAjo AvI rahyAM che. AthI duzmanoe emanAM jahAjo pAchAM vALyAM ane sahune sainikanI jiMdagI bacAvanAra haoNreziyo nelsananI dilerIno paricaya thayo. maMtra mahAnatAno 125
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMtra mahAnatAno 126 nakala eTale niSphaLatA saeNma vUDa tarIke jANItA semyuala grosavenora vaDe (I.sa. 1883 thI I.sa. 1949) potAnI vyavasAyI kArakirdIno prAraMbha riyala esTeTa brokara tarIke karyo. potAnA A vyavasAya mATe e ghaNA selsamaeNno rAkhatA hatA ane teone taddana navIna abhigama apanAvIne grAhakone kaI rIte AkarSI zakAya, te zIkhavatA hatA. jyAre A vyavasAyamAM bIjA loko cIlAcAlu Dhabe kAma karatA hatA, tyAre sema vUDe potAnA selsamenone kahyuM ke "tame emanI mAphaka popaTanI jema nakala karazo, to enAthI tamane kyAreya saphaLatA maLaze nahIM. tamArI pAse tamArI potAnI AgavI rIta hovI joIe ane e rItathI tamAre tamArA grAhakone prabhAvita karavA joIe." saeNma vUDa A vyavasAyamAM khUba saphaLa thayA ane e pachI emaNe amerikana philmamAM digdarzaka tarIkenI kAmagIrI svIkArI ane prAraMbhamAM 'paeNremAunTa pikcarsa'' nAmanI kaMpanInI keTalIka philmonuM digdarzana karyuM. philmanA digdarzanamAM emaNe riyala esTeTa brokara tarIkenA potAnA kasabane navI rIte DhALyo. emAM paNa emaNe bIjAnI nakala karavAne badale potAnI AgavI rIte philmonuM digdarzana karyuM. darzakone kaI rIte AkarSI zakAya, ene mATe keTalAya maulika vicAro karyA. e spaSTapaNe kahetA, "tame nakala karIne kyAMpa ane kyAreya saphaLa thaI zakavAnA nathI. tamAre tamAro potAno kasaba batAvavo joIe ane to ja loko tamane svIkAraze." vaLI e sArI peThe jANatA hatA ke lokone paNa kazuMka navuM joIe che ane philmanA mAdhyama dvArA thatuM maulika Alekhana joIne darzako svAbhAvika rIte ja AkarSAya che. AnuM pariNAma e AvyuM ke sema vUDe digdarzita karelI ghaNI philmo haoNlivUDanI 'hITa philmo banI ane te ekaeNDemI eNvaoNrDa mATe paNa nAmAMkita thaI. 'phora hUma dha bela Tolsa', 'e nAiTa opha dha operA', 'gUDabAya mi. cipsa' ane 'dha prAiDa oNpha dha yAnkI' jevI philmoe digdarzaka tarIke sema vUDane vaizvika nAmanA apAvI.
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhasma karI nAkho, to paNa amerikAnA mAnavatAvAdI pramukha abrAhama liMkana (I.sa. 1809 thI I.sa. 1865) jyAre amerikAnA Ilinoya rAjyanA dhArAsabhya hatA, te samaye eka moTo vivAda jAgyo. e samaye Ilinoya rAjyanI rAjadhAnI venDeliyA hatI. tene spriMgaphilDa zaheramAM laI javA mATenuM bila dhArAsabhAmAM rajU thavAnuM hatuM, spriMgaphilDa zahera atyaMta vikAsa pAmatuM vepAra-rojagAranuM moTuM mathaka hovAthI Ilinoya rAjyanI rAjadhAnI banavA mATe yogya hatuM; paraMtu bIjA dhArAsabhyo potapotAnI kAunTInA zaheramAM rAjadhAnI khaseDavAno Aha rAkhatA hatA. A samaye abrAhama liMkane bIjI kAunTInA dhArAsabhyo joDe maitrIbharI carcA-vicAraNA karI ane spriMgalDinA rAjadhAnI banAvavA mATenuM bila pasAra karavAmAM emane Teko ApavAnuM kahyuM. Avo Teko ApavAnI sAme keTalAka dhArAsabhyoe liMkana pAsethI amuka bAbatamAM emanA jUthanA dhArAsabhyonA matanI mAgaNI karI. mata meLavavA mATe koI sodo karavo, e to liMkananA siddhAMtathI taddana virodhI vAta hatI, tethI emaNe pelA sabhyone AvI zaratI madada svIkAravAno inkAra karyo. AvI sthiti hovA chatAM liMkananA jUthanA mato kharIdavA icchatA sabhyoe maMtraNA cAlu rAkhI ane vicAryuM ke Akhare liMkanane dhAkIne hA pADavI paDaze. maMtraNA savAra sudhI cAlI, paNa liMkane potAnA jUthanA matano sodo karavAno spaSTa inkAra karatAM kahyuM, "tame mArA zarIrane bALIne bhasma karI nAkho athavA to narkanI yAtanA sahevA mATe mArA AtmAne aMdhakAramaya ane nirAzAmaya narkAgAramAM nAkho; paraMtu huM jene anyAyI ane geravAjabI mAnato houM evAM koI paNa pagalAMmAM mAro Teko tame kadI paNa meLavI zakyo nahIM." liMkananI bhAre jahematane aMte spriMgaphilDane Ilinoya rAjyanI rAjadhAnI banAvavAno kAyado pasAra thayo ane lokoe emanA niSNuvAna netA abrAhama liMkanano jAheramAM satkAra karyo. maMtra mahAnatAno 127
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ pradhAnamaMDaLamAM ekamata. amerikAnA mAnavatAvAdI pramukha abrAhama liMkanane (I.sa. 1809 thI 1865) jIvanabhara upahAsa ane pratikArano sAmano karavo paDyo. rIDhA rAjakAraNIo ema mAnatA hatA ke jaMgalamAM vasanAro kaThiyAro nasIbanA jore bhale dezano pramukha banI beTho hoya, paraMtu ene kyAMthI kunehabharyA rAjakAraNanA kAvAdAvAno khyAla Avaze? enI revaDI dANAdANa thaze aMte ghora niSphaLatAthI nAsIpAsa thaze. adhUrAmAM pUruM amerikAnA AMtaravigrahanA samayamAM liMkane racelI sarvapakSIya rASTrIya sarakAramAM eNe potAnA ripablikana pakSamAMthI traNa pradhAno pasaMda karyA ane virodhI evA DemokreTika pakSamAM cAra vyaktionI pradhAnapade nimaNUka karI. liMkana nirbhaya hatA. amerikAnI akhaMDitatA ane gulAmonI muktinI bAbatamAM kazI bAMdhachoDa nahIM karanArA liMkana virodhanI paravA karatA nahotA. koI liMkanane kahetuM ke "AmAM baMne pakSanuM samatolapaNuM kyAM ?" tyAre liMkana ema kahetA ke, "huM ripablika pakSano hovAthI huM cotho. AthI pradhAnamaMDaLa samatola gaNAya.' enA pakSanA ja lokoe enA para TIkAono varasAda varasAvyo ane eka pradhAne to viveka choDIne pramukha abrAhama liMkanane lakhyuM, "dezanI rAjyavyavasthA ane videzanItinuM saMcAlana ane niyamana koNa karaze ? A mATenI saghaLI javAbadArI upADavA mATe huM taiyAra chuM, paraMtu eno yaza to pramukhane bhAge ja jaze ne !" liMkana emano irAdo pArakhI gayA. emane vinayapUrvaka javAba Apyo, paNa thoDA ja samayamAM emanI dIrghadRSTi, kAryazakti, AvaData ane mIThAzathI badhA pradhAno liMkananI prazaMsA karavA lAgyA ane eka pradhAne to ema paNa kahyuM ke, maMtra mahAnatAno | 128 "amArA pradhAnamaMDaLamAM mata mAtra eka ja che ane te pramukhano."
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvatIkAlane vadhu UjaLI banAvIza 2008mAM ekAeka maMdIno sapATo AvatAM kAmayAba vepA2I mAikla volanA jIvanamAM Arthika tabAhI macI gaI. vizALa ghara, AlIzAna oNphisa, moMghIdATa moTara ane dhanavaibhava sAthe mojathI jIvatA mAikala volanI evI to avadazA thaI ke ghara vecavuM paDyuM, oNphisa choDavI paDI ane sAva bekAra thaI gayA. emaNe bosTananI venTavartha insTiTyUTa oNpha TaeNknaoNlaoNjImAMthI eronoTikala TaeNknaoNlaoNjInI DigrI lIdhI hatI, paNa pachI e dizAmAM AgaLa vadhavAne badale emaNe vyavasAya zarU karI dIdho. emAM behAlI AvI eTale pharI pelI DigrI yAda AvI. enA sahAre nokarI meLavavAnA prayatno karyA, paNa koI sArI nokarI maLI nahIM. have karavuM zuM ? chellA upAya tarIke emaNe je koI nokarI maLe te svIkArI levAnuM nakkI karyuM ane saphAI kAmadAra tarIkenuM kAma svIkAryuM. vorsesTara poliTeknika insTiTyUTanA rAtanA salAI karmacArI tarIke nokarInI rakamamAMthI mAikala vola mAMDa mAMDa para calAvatA hatA, paNa saheje hiMmata hAryA nahIM. vicAra karyo ke nokarI rAtanI che, divasanA samaye abhyAsa karuM, AgaLa pragati karuM ane eNe e ja insTiTyUTamAM enjiniyariMganA vadhu abhyAsa mATe praveza meLavyo. rAtre insTiTyUTamAM saphAI kAma ane divase abhyAsa. pacAsa varSanA A vidyArthIne joIne sAthI vidyArthIone Azcarya thatuM, paNa mAila voDrelanuM dhyAna abhyAsamAM hatuM ane 2016mAM UMcA greDa sAthe e enjiniyariMgamAM uttIrNa thayo. mAikala voDrelanI muzkelIo sAmenI makkamatA para mIDiyA vArI gaI. Telivijhana caeNnalomAM enI mulAkAta AvavA lAgI ane amerikAnI 'preTa eNnDa vhiTanI' nAmanI erospesa kaMpanIe mAikalane UMcA pagAre nokarIe rAkhI lIdho. potAnA jIvanamAM aneka lIlI-sUkI jonArA mAikale eTaluM ja kahyuM, "mArI jAta para bharoso rAkhIne meM saphaLatA hAMsala karI che. tame jIvanamAM badhuM ja gumAvI beThA ho, tema chatAM AtmavizvAsa kadI gumAvazo nahIM. huM roja rAtre evo vicAra karo ke Ajano divasa to pasAra thayo, paNa AvatIkAlano divasa AnAthI vadhu UjaLo banAvavA koziza karavI che.' maMtra mahAnatAno 129
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalAkAranuM pramANika satya vIsamI sadInA sauthI vadhu AMtararASTrIya khyAti meLavanAra spenanA yugasarjaka citrakAra pAblo pikAso citrasarjana karI rahyA hatA, tyAre emano eka mitra emane maLavA Avyo. kalAsAdhanAmAM tallIna pikAsone joIne mitrae enI ekAgratAmAM khalela pahoMcADavAne badale pAchA pharI javAnuM vadhu ucita mAnyuM. pikAsone je citra sarjatA joyA hatA, e citra thoDA samaya bAda bajAramAM vecAtuM joyuM. eNe e kharIdI lIdhuM. AnuM kAraNa e hatuM ke bajAramAM pikAsone nAme ghaNAM nakalI citro vecAtAM hatAM, jyAre A citra banAvatAM to eNe khuda pikAsone joyo ja hato, tethI bhAre moTI kiMmata cUkavIne e kharIduM. eka vAra temano A mitra citra laIne pikAsonI pAse gayo ane eNe kahyuM, "juo, tamAruM A citra to asalI che ne meM najaronajara tamane enuM sarjana karatAM joyA che." pikAsoe kahyuM, 'citra to meM ja banAvyuM che, paNa e asalI lAgatuM nathI.' A sAMbhaLIne emanA mitrane mAthe to AkAza tUTI paDyuM. enA caherA para gamagInI chavAI gaI. e joIne pikAsoe kahyuM, "A citra meM banAveluM asalI citra nathI eno artha e thayo ke A citra doratI vakhate huM koI sarjaka nahoto, paraMtu mArA ja citranI nakala karI rahyo hato. huM ema mAnuM chuM ke A citra banAvatI vakhate huM koI straSTA ke sarjaka hoto nathI." pikAsono mitra herAna-parezAna thaI gayo. eNe ghaNI moTI kiMmate A citra kharIdyuM hatuM ane pikAsono uttara e samajI zakato nahoto, ethI eNe akaLAIne pUchyuM, "aSTA eTale tuM zuM kahevA mAge che ?' pikAsoe kahyuM, "aSTA ene kahevAya ke je advitIyanuM sarjana kare, jyAre huM to mArI kRtionI ja nakala karuM chuM, tethI kaI rIte mArI jAtane A citrano sarjaka kahI zakuM ?" maMtra mahAnatAno - 130. pikAsonuM pramANika satya sAMbhaLIne A mahAna sarjakanI kalAbhAvanAno paricaya maLyo.
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNahakanuMna levAya haMsanA sarakArI adhikArI polanI pAse yojanA maMjUra karavAno AkharI nirNaya levAnI sattA hatI. eka kaoNnTrAkTarane e khyAla Avyo eTale eNe vicAryuM ke lAkho phenkanI kamANI karI Ape evI A yojanA koI paNa saMjogomAM hAtha karI levI. e eka sUTakesamAM noTonAM beMDala bharIne kaoNnTrAkTara polane ghera gayo. A samaye pola gharamAM besIne kaMIka lakhI rahyA hatA. kaoNnTrAkTare joyuM to polanuM ghara eka sAmAnya mAnavInA ghara jevuM hatuM. e jANato paNa hato ke A sarakArI adhikArIno hoddo UMco che paNa eno pagAra ghaNo ocho che. A samaye makAnamAlika AvI caDe che ane pola pAse bhADAnI udharANI kare che. kaoNnTrAkTarane thayuM ke pote kharekhara yogya samaye ja Avyo che. eNe makAnamAlikane kahyuM, "sAhebanA bhAganI phikara na karo. huM tamane cUkavI daIza." pole kahyuM, "bhAI, evI takalIpha levAnI jarUra nathI. huM eka sAmayika mATe eka lekha lakhuM chuM, eno puraskAra maLaze eTale tarata bhADuM cUkavI daIza." kaoNnTrekTare pUchyuM, "sAheba, relavelAina nAkhavA aMgenI mArI darakhAsta Apane maLI cUkI haze. e aMge Apa zuM vicAro cho ? mArA para kRpA karo to ghaNuM sAruM." kaoNnTrAkTare sUTakeza kholI ane kahyuM, "sAheba, basa tame saMmati Apo eTalI ja vAra che. Apane mATe pacAsa hajAra phe lAvyo chuM, AkhI jiMdagImAM paNa ATalI kamANI nahIM thAya." kaoNnTrAkTaranI dhRSTatA joIne pola akaLAI gayA ane kopAyamAna thaIne bolyA, "cAlyA jAva ahIMthI, nahIM to polIsanA havAle karI daIza." polano avAja sAMbhaLIne emanAM patnI rasoIgRhamAMthI bahAra doDI AvyAM. kaoNnTrAkTare emane joIne kahyuM, "bahena, ApanA patidevane samajAvo. mArI A bheTano svIkAra kare." zrImatI pole kahyuM, "A bheTa nathI, lAlaca che. amAruM sIdhuMsAduM jIvana joIne tamane thayuM haze ke tame amane bhoLavI jazo, paNa amane amArI sAdAI mATe gaurava che ane juo, mahAnatAno aNahakanuM to kadI na levAya. mATe sUTakeza baMdha karIne ahIMthI vidAya thaI jAva." 131
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMtra mahAnatAno 132 sauthI mahAna mAnavI cInanA mahAna ciMtaka kaoNnphyUziyasa satyanA upAsaka hatA ane emanuM aMgata jIvana namra, gauravazALI, vivekI ane svastha hatuM. vyavahArakuzaLa ane nyAyapriya kaoNnphyUziyasa ema kahetA ke apakArano badalo apakArathI na vALo, paNa upakArathI vALo. evA jJAnI saMta kaoNnphyUziyasane cInanA samrATe bolAvIne pUchyuM, ke jJAnI puruSa, A pRthvI para sauthI mahAna vyakti koNa che ka kaoNnphyUziyase hasIne kahyuM, 'samrATa, Apa vizALa sAmrAjya dharAvo cho ane sAmarthyavAna cho, mATe mahAna cho.' samrATe vaLato prazna karyo, 'mArAthI mahAna koNa haze ?" tyAre kaoNnphyUziyase kahyuM, 'kSamA karajo samrATa. huM satyano upAsaka chuM. kyAreya asatya uccArato nathI ane e kAraNe ja huM tamArAthI mahAna gaNAuM.' samrATe vaLI prazna karyo, 'ApaNA baMnethI paNa caDiyAtI koI mahAna vyakti A jagatamAM haze kharI ?" kaoNnphyUziyase kahyuM, 'hA samrATa, cAlo, jarA mahelanI bahAra eka laTAra mArI AvIe.' saMta ane samrATa mahelanI bahAra nIkaLyA. baLabaLatI bapora hatI. dhomadhakhato tApa hato ane eve samaye eka nAnakaDA gAmanA pAdare eka mANasa kodALI laIne ekalo kUvo khodI rahyo hato. kaoNnphyUziyase e mANasa tarapha AMgaLI cIMdhI kahyuM, 'samrATa, koI paNa dezanA samrATa ke saMta karatAM A mAnavI vadhAre mahAna che, kAraNa ke e koInIya madada lIdhA vinA bIjAnA bhalA mATe kArya karI rahyo che. e ekale hAthe je kUvo khodaze eno lAbha AkhA gAmane maLaze. sahunI tRSA tRpta thaze, AthI bIjAnI sevAmAM jIvana vyatIta karanAra mANasa sauthI mahAna kahevAya.'
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ UchaLato utsAha nAyagrAno dhodha sAhasikone mATe sadA paDakArarUpa banI gayo che. koI doraDA para cAlIne e dhodha pasAra kare, to koI beralamAM rahIne e pasAra kare. AvA nAyagrAnA dhodha para jhubbATI nAmanA eka sAhasavIre doraDA para cAlavAnuM nakkI karyuM. eNe A bhayaMkara dhodha para bAMdhelA doraDA para cAlIne potAnI saphara pUrI karI. jhubrATI para cotaraphathI abhinaMdanonI varSA varasavA lAgI. AvI siddhi badala sahu koI ene vadhAvavA lAgyA. tyAre enA eka cAhake AvIne kahyuM, | 'jhabbATI, tame kamAla karI. paNa have kaMIka evI siddhi meLavo ke bhaviSyamAM paNa koI evI siddhi meLavI zake nahIM. eka evuM kAma karo ke jagata AkhuM tamane sadAya yAda rAkhe ane tamArI siddhine koI AMbI zake nahIM." jhumbATIe pUchyuM, "kaho, tame kayo navo vicAra laIne AvyA cho.' 'huM tamArA mATe "vhIlabero' (be TekaNa ane paiDAMvALI bagIcAkAmanI hAthagADI) laIne Avyo chuM. have tame nAyagrA dhodha para doraDA para A vAhana mUkIne pasAra karo. evuM kAma thaze ke AjanI ja nahIM, paNa AvatIkAlanI duniyA paNa daMga rahI jaze." potAnA cAhakanA utsAhane joIne jhumbATIe vaLato prazna karyo, 'tamane evo vizvAsa che ke huM vahIlabero sAthe nAyagrA pAra karIne sAme cheDe pahoMcI zakIza." AvezathI cAhake kahyuM, "are cokkasa, mane pUrepUrI khAtarI che. tame jarUra A kAma karI zakzo.' jhumbATIe dhImA avAje kahyuM, 'tamane cokkasa khAtarI che to have tame paNa mArI sAthe 'vaDIlabero'mAM besI jAva. ApaNe baMne sAthe A sAhasa karIzuM." utsAhathI UchaLato cAhaka ThaMDogAra banI gayo. IIT / maMtra mahAnatAno 133
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMdara kalAkano padArthapATha amerikana naukAdaLanI "bAyA esa.esa.318' nAmanI sabamarInamAM 1945nA mArcamAM robarTa mUra enA bIjA sAthI 88 sainiko sAthe 371 phUTa nIce pANImAM pasAra thato hato. e samaye TeliskopathI jotAM jANa thaI ke jApAnanAM traNa yuddhajahAjo emanA tarapha dhasI rahyAM che. amerikana sabamarIne traNa TorapIDo choDIne enA para humalo karavAno prayatna karyo, paraMtu yAMtrika khAmIne kAraNe amerikana TorapIDo niSphaLa gayA. evAmAM AkAzamAM UDatA jApAnI vimAnano saMketa prApta karIne jApAnanA naukAdaLanA rakSaka jahAje sabamarInanI jagAne zodhI kADhI. e samaye sabamarInano saheje avAja na saMbhaLAya te mATe paMkhA, kuliMga sisTama temaja ilekTrika giyara baMdha karI dIdhA. badhA hAlyAcAlyA vinA besI rahyA ane sabamarInane cAre taraphathI baMdha karI dIdhI. traNeka miniTa bAda jApAnI jahAjamAMthI baoNmba pheMkAyA eTale tatkALa sabamarIna 277 phUTa nIce laI javAmAM AvI. jApAnanA humalAkhora jahAje paMdara kalAka sudhI baoNmba jhIkya rAkhyA. jo AmAMthI eka paNa baoNmba 17 phUTa najIka paDyo hota, to sabamarInamAM kANuM paDI jAta. A paMdara kalAkamAM sAme mota dekhAtAM robarTa mUranA manamAM gata jIvananA aneka anubhavo pasAra thaI gayA. ocho pagAra, bosano vicitra svabhAva, patnI sAthenA kalaha-kaMkAsa e badhI vAto yAda AvI ane thayuM ke huM kevI nAnI nAnI bAbato mATe ciMtA sevato ane jhaghaDato hato. e samaye mRtyunI sanmukha UbhelA robarTa mUrane aphasosa thayo ke jIvana to kevuM ati mUlyavAna che. AvI nAnI nAnI ciMtAonuM emAM sthAna na hovuM joIe. ene aphasosa thayo ke kevI kevI ciMtAo ane bhAvo sevIne meM mArA jIvanane vyartha ane vAmaNuM banAvI dIdhuM. keTalIya arthahIna bAbato mATe bIjI vyakti sAthe, samAja sAthe athaDAmaNamAM Utaryo. robarTa mUre potAnI jAtane vacana ApyuM ke jo huM jIvato bahAra nIkaLIza to huM kyAreya ciMtA nahIM karuM. sadbhAgye robarTa mUranI e sabamarIna jApAnanA yuddhajahAjonA humalAmAMthI hemakhema maMtra mahAnatAno 134 bacI gaI, paNa kaTokaTInA paMdara kalAke robarTa mUrane jIvana jIvavAnI cAvI ApI dIdhI. |
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdA jIvananuM AzvAsana ekAeka pAMtrIsa varSanI yuvAnavaye cArlsa bonApArTanuM akALa avasAna thatAM enI patnI laTesiyA para kuTuMbanI saghaLI javAbadArI AvI paDI. A laTesiyA korsikA pradezamAM rahetI hatI. jyAM vAraMvAra duzmanonAM AkramaNo thatAM hatAM. duzmanonA humalA samaye ghara ane khetara choDIne kuTuMba laIne parvatomAM chupAI rahevuM paDatuM. laTesiyA potAnAM bALakonI Aphato sahana karatI, jIvanI jema jALavIne sAthe laI jatI. vaLI duzmano pAchA jAya eTale emanA gharamAM e badhA pAchA AvatA. grahaNa TANe sApa nIkaLe ema korsikAmAM bhayaMkara dharatIkaMpa thayo. laTesiyAnuM ghara paDI gayuM. zAsakoe korsikAnA nagarajanone A ujjaDa pradeza choDIne anyatra vasavATa karavAno hukama karyo. laTesiyA moTA parivArane laIne korsikA choDI marjhAimAM AvI. aMdhAdhUMdhImAM gherAyelA phrAMsamAM satata pakSapalaTo thato. ghaNA lokone AjIvikAnAM phAMphAM hatAM. Ave samaye laTesiyAe peTe pATA bAMdhIne potAnAM bALakonuM dhyAna rAkhyuM. A laTesiyAno putra nepoliyana samaya jatAM phrAnsano senApati ane tyArabAda phrAnsano samrATa banyo. laTesiyAne samrATanI mAtA tarIke Adara-sanmAna ane UMcI padavI maLavA lAgyAM. nepoliyana enI mAtAne haMmezAM Adara Apato ane eNe kahyuM paNa kharuM, "he mAtA ! tame jIvanamAM apAra du:kho veThyAM che. have phrAnsanA samrATanAM mAtA tarIke apAra sukha ane samRddhino anubhava karo." ATalI badhI jAhojalAlI hovA chatAM samrATanI mAtA laTesiyA potAnA bhUtakALanA duHkhI ane dAridramaya divasone bhUlI na hatI. e sAdAI ane karakasarathI jIvatI hatI. koI enI TIkA kare ane kahyuM ke samrATanAM mAtA kevuM sAmAnya ane garIbAIbharyuM jIvana jIve che, to siyA emane javAba ApatI, "Aje mAro dIkaro samrATa che. paNa jIvanamAM kyAre duHkha AvI paDe enI koIne khabara nathI. Ave samaye sukha ke upabhoga nahIM, paraMtu sAduM ane aMka mahAna sAmAnya jIvana ja AzvAsaka banI rahe che." 135
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ bImArIno AbhAra oksapharDa yunivarsiTInA trIjA varSamAM abhyAsa karatA ekavIsa varSanA sTiphana haoNkiMga(ja. 8 jAnyuArI, 1942)nA zarIramAM ekAeka aNadhAryA pheraphAro thavA lAgyA. skeTiMga karatAM barapha para paDI jatAM DaoNkTaro emane haoNspiTalamAM lAvyA ane lAMbI tapAsane aMte khyAla Avyo ke ekavIsa varSanA A yuvakane moTaranyUrona DisIjha (MND) athavA eNmiyo TraoNphika laeNTara skalerosisa (ACs) nAmanA jIvaleNa roganA humalAno bhoga banyA. lagabhaga badhAM ja aMgo lakavAgrasta banI gayA. A evI bImArI hatI ke bImAranuM magaja enA zarIra paranuM niyaMtraNa gumAvI de che. DaoNkTaroe paNa bhaviSya bhAkhyuM ke sTiphana haoNkiMganI be varSathI vadhu AvaradA nathI. e pachI nyumoniyA thayo ane zvAsocchavAsanI bhAre takalIpha thaI. gaLAnI zastrakriyA karatAM svarapeTIne nukasAna thatAM vAcA cAlI gaI. pahelAM to haoNkiMgane ema thayuM ke have brahmAMDa vijJAnamAM meLavelI pIeca.DI.nI padavIno zo matalaba ? sTiphana haoNkiMganAM saghaLAM svapnAM AthamI gayAM hatAM, paraMtu enuM magaja barAbara svastha hatuM ane tethI eNe thiyoTikala phijhiksamAM saMzodhana karavAnuM cAlu rAkhyuM. emAM eNe adbhuta siddhi meLavI. khagoLavidyAmAM AgavI nAmanA hAMsala karI. enuM pustaka "brIpha hisTrI oNpha TAimae 237 saptAha sudhI "sanDe TAimsa'nI besTa-selara yAdImAM sthAna pAmIne vikrama saryo. evuM ja emanuM bIjuM eTaluM ja lokapriya pustaka "dha yunivarsa ina e nara zela che. mAthe mRtyuno Dara jhajhUmato hato chatAM chellAM 39 varSathI e satata saMzodhanakArya kare che. enI prathama patnI jena vAille ene samajAvyuM hatuM ke bhaviSya jevuM kazuM che ja nahIM. vartamAnamAM ja jIvo. sTiphana haoNkiMga kahe che ke Aje kyAreya mArA jIvananA bhUtakALane jouM chuM, to thAya che ke huM keTaluM badhuM zAnadAra jIvana jIvyo ane mArAM zodha-saMzodhanone mATe huM mArI bImArIno sauthI vadhu AbhArI chuM. ene kAraNe badhuM choDIne mArA dhyeyane vaLagI rahyo. sTiphana haoNsiMge bleka hola, vizvanI utpattinA siddhAMta 'biga baMga' ane brahmAMDanAM vividha pAsAMo vize maMtra mahAnatAno saMzodhana karyuM. Aje teo brahmAMDanA aMtima rahasyanI zodha karI rahyA che. 136.
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMtima samaye romana philasUpha, rAjapuruSa, vaktA ane nATyakAra lusiyasa eNniyasa senekA (Azare I. pU. 4 thI I. sa. 15) samrATa nIronA zikSaka hatA ane IsavI sananI pahelI sadInA madhyAnamAM thayelA eka samartha buddhivAdI hatA. zikSaka senekAe samrATa nIronuM prathama jAhera udhdhodhana taiyAra karyuM hatuM. - romanA A philasUpha samaya jatAM samrATa nIronA salAhakAra banyA ane romana sAmrAjyamAM Arthika sudhArAo ane nyAya saMbaMdhI sudhArAo lAvavAmAM emaNe mahattvanI bhUmikA bhajavI. e samaye emaNe gulAmo pratye sahAnubhUti dAkhavI hatI. koIe samrATa nIronA kAna bhaMbheryA ke emanI sAme thayelA pijhonA kAvatarAmAM duzmano sAthe senekA sAmela hatA. zaMkAzIla samrATa akaLAI UThyo, zikSaka thaIne paDyatra race ! have karavuM zuM ? zikSakanI hatyA to ziSyathI thAya nahIM. AthI judo upAya ajamAvyo. zahenazAhe emane ApaghAta karavAno hukama karyo. samrATanA sevako jheranAM paDIkAM laIne senekA pAse AvyA ane emane AtmahatyA karavA mATe dabANa karyuM. senekAe A mATe thoDo samaya mAgyo. mananI svasthatA ane vairya sAthe emaNe samrATa nIrone uddezIne eka patra lakhyo. senekAe sainikone kahyuM ke, A patra samrATane ApI dejo. tyArabAda senekA zAMtithI mRtyune bheTyA. - senekAe samrATa nIrone je patra pAThavyo hato, temAM emaNe nIrone lakhyuM hatuM, "tamane jokhamarUpa banI rahelI vyaktionAM nAmonI yAdI A sAthe mokalI rahyo chuM. e barAbara jojo ane emanAthI sAvaceta rahejo." Ama ciMtaka, rAjapuruSa ane eka samayanA samrATanA salAhakAra evA senekAe aMtima maMtra mahAnatAno samaye paNa potAnuM kartavya bajAvyuM. 137 ///////
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAdAnI dariyAnI vAto dariyAkinAre AvelI UMcI TekarI para jhUMpaDImAM raheto vRddha hALAmucI pratidina najara sAme hiloLA leto sAgara AMkha bharIne joyA karato hato. ati vRddha hALAmucIne bIjuM kAma paNa zuM hatuM ? ane A sAgaradarzanano AnaMda eTalo badho hato ke bIjuM kAma karavAnI vRtti paNa kyAMthI thAya ? bALapaNamAM dAdA-dAdI pAsethI dariyAlAlanI keTalIya kathAo sAMbhaLI hatI ane tyArathI dariyo hALAmucInA manamAM vasI gayo hato. e dAdAe dariyAnAM zAMta jaLanI sAthosAtha dariyAI tophAna ane jhaMjhAvAtonI keTalIya vAstavakathAo kahI hatI. eka vAra vahelI savAre TekarI parathI hALAmucIe dariyA tarapha joyuM to koI moTuM dariyAI tophAna dhasamasatuM AvatuM hatuM. bALapaNamAM dAdAe kahelI vAtanuM smaraNa thayuM. dariyAnAM ati UMce UchaLatAM ane vegathI dhasamasatAM A vinAzaka mojAMo taLeTInAM khetaromAM kAma karatA loko para pharI vaLaze to ? hALAmucI game teTalI jorathI bUma pADe, toya saMbhaLAya tema nahotuM. TekarI parathI jhaDapabhera nIce UtarIne sahune cetavavA jAya, to vilaMba thaI jAya. have karavuM zuM ? hALAmucIe TekarI paranI potAnI jhUMpaDI para Aga cAMpI ane e AganA dhumADAnA goTegoTA AkAzamAM UDavA lAgyA. taLeTInAM khetaromAM kAma karatA loko AganI jvALAo ane UMce UDatA dhumADA joIne TekarI para doDI AvyA. badhA kheDUto Aga olavavA ekabIjAnI madada karavA mATe TekarI para AvyA. AvIne emaNe AgathI bhaDabhaDa saLagatI jhUMpaDI joI ane bAjumAM nirAMte UbhelA hALAmucIne joyA. hAgAmacInI najara to dariyAmAM UchaLatAM ati pracaMDa mojAMo para hatI. badhAMne Azcarya thayuM ke potAnI jhUMpaDI bhaDake baLe che ane hAgAmacI to hAtha joDIne UbhA che! hajI kazuM pUchavA mATe koI enI pAse pahoMce, e pahelAM to pracaMDa dariyAI mojAMo nIcenAM khetaro para pharI vaLyAM. hALAmucIe potAnI jhUMpaDI bALIne dariyAI pralayamAMthI anekanA jIva maMtra mahAnatAno - 138 bacAvI lIdhA.
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ bImArIno sthAyI ilAja jarmanInA prajApremI samrATa jyorja josepha vezapalaTo karIne potAnA rAjyamAM ghUmatA hatA. eka divasa eka nAnakaDI galImAMthI pasAra thatA hatA, tyAre eka cIMtharehAla yuvake emane rastAmAM thobhAvIne kahyuM, "are bhAI, mArI mAtA lAMbA samayathI bImAra che. enI sAravAramAM mAruM saghaLuM dhana kharcAI gayuM che. jo have tame mane thoDI rakama Apo, to aMtima vakhata eno ilAja karAvavA icchuM chuM. mArI madada karazo ?" samrATa jyorja josephe cokI 2kama ApI ane kahyuM, "jA, tuM braeNkTarane bolAvI lAva. huM tane vadhu madada karavA mATe prayatna karIza. tuM mane tAruM saranAmuM ApI de." samrATa jyorja josepha e garIba yuvAnane ghera pahoMcI gayA. emaNe joyuM to eka vRddhA khATalA para sutI hatI. bAjumAM eka nAno bALaka raDato beTho hato. samrATe graeNkTara tarIke potAnI oLakha ApIne e vRddha strIne enI bImArI aMge pRcchA karI. e mahilAe kahyuM, 'mArA patinI Avaka para ghara cAlatuM hatuM, paraMtu thoDA samaya pahelAM emanuM mRtyu thayuM. gharamAM atyAre koI kamAnAra nathI. mArA manamAM satata e ciMtA rahe che ke jo huM mRtyu pAmIza, to mArAM anAtha bALakonuM zuM thaze ? A ciMtAe ja mane bImAra pAI dIdhI che." samrATe kAgaLa para kaMIka lakhyuM ane e vRddhAne ApatAM kahyuM, "AmAM meM tamArI bImArInI davA lakhI che. tamArA dIkarAne mokalIne maMgAvI lejo." Ama kahIne e cAlyA gayA. thoDI vAre vRddhAno putra DaoNkTarane laIne Avyo, tyAre e vRddhAe kahyuM, "hamaNAM thoDI vAra pahelAM ja eka DaoNkTara AvI gayA ane A kAgaLa para kaMI davA lakhI gayA che." AgaMtuka DaoNkTare e kAgaLa vAMcIne kahyuM, "tamArI pAse to eka anokho DaoNkTara Avyo hato, je tamArI bImArIno sthAyI ilAja karI gayo che. e koI sAdhAraNa DaoNkTara nahotA, paraMtu ApaNA dezanA samrATa jyorja josepha hatA." samrATa jyorja josephe e kAgaLa para lakhyuM hatuM ke 'vRddhA ane enA parivArane rAjakozamAMthI niyamita rIte dhana ApavAnI vyavasthA karavAmAM Ave.' maMtra mahAnatAno 139
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ tame tamAruM bhaviSya raco ! jhona laoNkano janma iMglenDanA brisaTolathI bAra mAIla dUra AvelA gAmaDAmAM chAparAvALI jhUMpaDImAM thayo. gAmaDAnI skUlamAM abhyAsa karyA pachI eNe laMDananI prakhyAta vesTaminisTa skUlamAM vizeSa abhyAsanI taka maLI ane A tejasvI vidyArthI mAtra vIsa varSanI vaye oNksapharDanA krAisTa carcamAM praveza pAmyA. paraMtu eka vidyArthI tarIke snAtaka kakSAnA abhyAsane joIne ene bhAre akaLAmaNa thaI eNe joyuM ke yunivarsiTImAM praziSTa vicArakonI kRtio abhyAsa karAvavAmAM AvatI hatI jyAre vartamAna samayanA philaoNsaoNpharonI kRtio bhaNAvavAmAM AvatI nahotI. AthI eNe thoDA ja vakhatamAM majabUrI ane parivAranA dabANane phagAvI daIne potAne gamatA evA meDisinanA viSayano abhyAsa karavAnI potAnI icchAne sAkAra karavA prayatna karyo. emAM anusnAtakanI padavI meLavI ane e samayanA prasiddha vidvAno ane vicArako sAthe kAma karyuM. lorDa enthanI ekSeka kUpara livaranA invekzananI sAravAra mATe oNksapharDamAM AvyA, tyAre laoNkanA jJAnathI prabhAvita thayA ane ene emanA aMgata DaoNkTara tarIke rahevA mATe saMmata karyA. e pachI ezleka uparanuM livara invekzana vadhatAM jAnanuM jokhama UbhuM thayuM, tyAre laoNke judA judA DaoNkTaronI salAha meLavIne emane sarjarI karAvavAnI salAha ApI ane ene kAraNe ezle laoNkane teo jIvatadAna ApanAra mAnatA hatA. potAnA meDikalanA vyavasAya uparAMta laoNka e samayanA jANItA vicArako sAthe carcA vicAraNA karato hato. AvA buddhijIvonI mulAkAtane kAraNe e poliTikala sAyansanA siddhAMto para lakhavA lAgyo ane rAjyataMtra para be lekho lakhIne sahunuM dhyAna kheMcyuM. jahona laoNka samaya jatAM pramANazAstra (episTonolaoNjI)mAM navI dizA ughADanAro banyo ane rAjakIya vicAradhArAmAM eNe AgavuM yogadAna karyuM. phrAMsanA vaoNlTera ane rUso para temaja amerikanonA krAMtikArIo para eno prabhAva paDyo. amerikAnI svAtaMtraghoSaNA para enA maMtra mahAnatAno 140" vicAronI asara thaI ane e udAramatavAda (libarAlijhama)nA pitA tarIke jANIto thayo.
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatrutAno nAza prAcIna romanA prasiddha senApati, saramukhatyAra ane rAjapuruSa juliyasa sIjharanA jeTalA mitro hatA, eTalA ja zatruo hatA. eka vAra e potAnA mahelamAM ekalo rajAnA divaso gALI rahyo hato. sIjharanA parama mitrane AnI jANa thatAM eNe vicAryuM ke juliyasa sIjhara pAse jaIne thoDAM ToLaTappAM mArI AvuM. banne premathI maLyA ane vAtacIta samaye juliyasa sIjharanA mitrae kahyuM, 'huM eka vAta samajI zakato nathI ke tamArA virodhIo tamArA para jAtajAtanA asahya AkSepo kare che ane tema chatAM tame e badhAne cUpacApa sahana karo cho. tame tamArA virodhIonA AkSepono jaDabAtoDa, saNasaNato javAba Apo ne ! mitranI vAtane gaMbhIratAthI levAne badale carcAne bIje pATe caDhAvI dIdhI. parama mitrane duHkha thayuM ke emanI AvI gaMbhIra vAtanI juliyasa sIjhare sadaMtara upekSA karI. A samaye khepiyAe AvIne juliyasa sIjharane kAgaLonuM eka baMDala ApyuM ane juliyasa sIjhare e kholyuM to emanA eka virodhIe lakhelA ghaNA AkSepabharyA kAgaLo hatA. A kAgaLomAM sIjharanA e virodhIe AkSepo karavAmAM pAchuM vALIne joyuM nahotuM. sIjharano mitra to A kAgaLo vAMcIne gussAthI saLagI UThyo. jyAre sIjhara thoDI vAra zAMta rahyA ane pachI e kAgaLo vAMcyA vinA ja ene saLagAvI nAkhyA. A joIne emanA mitrae pUchyuM, 'tame zA mATe A badhA kAgaLo saLagAvI nAkhyA. e to ghaNA kImatI hatA. samaya Avye e virodhI para prahAra karavA mATe upayogI banI zakyA hota." | A sAMbhaLIne juliyasa sIjhare hasIne kahyuM, "are dosta, meM vicAra karyA pachI ja A kAgaLo saLagAvyA che. jyAM sudhI A kAgaLo mArI pAse hoya, tyAM sudhI ene joIne huM manomana krodhathI dhaMdhavAto raheta. mAre mATe krodhane naSTa karavAno sauthI saraLa upAya A kAgaLone naSTa karavAno hato. Ama karavAthI zatrutA ApoApa khatama thaI jaze. vaLI, e kAgaLo pAse rAkhIne taNAvapUrvaka jIvavAno zo artha?" pelA mitrae khoTI salAha ApavA mATe sIjharanI kSamA mAMgI. TTTTTTI/ maMtra mahAnatAno 141
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmavizvAsane sahAre iMglenDano rAjA jyorja (tRtIya) zredhI svabhAva dharAvato hato. nAnI nAnI vAtamAM e atyaMta gusse thaI jato ane e vyaktine AkarI sajA pharamAvato hato. eka vAra iMglenDano rAjA jyorja (tRtIya) bImAra paDyo. enA odhI svabhAvane lIdhe nagarano eke DaoNkTara enI cikitsA karavA rAjI nahoto. saune bhaya hato ke enI cikitsA karavA jatAM ene saheje pIDA thAya, to e DaoNkTarane AkarAmAM AkarI sajA pharamAve. AvA gussAvALA rAjAthI to dUra ja sArA, ema vicArIne zaherano koI DaoNkTara taiyAra thayo nahIM, paraMtu gAmaDAmAM rahetA eka DaoNkTare hiMmata karI ane e rAjA jyorjano upacAra karavA lAgyo. rAjA jyorja bebhAna banI gayo hato. e samaye enA roganuM nidAna karavA mATe A DaoNkTare enuM lohI lIdhuM. thoDA samaya bAda rAjA svastha thayo; paraMtu jyAre ene khabara paDI ke A baeNkTare enA zarIramAMthI parIkSaNa karavA mATe lohI lIdhuM hatuM, tyAre e gussAthI lAlacoLa thaIne bolyo, "mArI rajA vinA mAruM lohI lIdhuM kema ? koNe tane rAjAnuM khAnadAnI lohI levAno Avo adhikAra Apyo ? tArA AvA avinayI kRtyanI tAre sajA bhogavavI ja paDaze.' vaeNkTare kahyuM, "Apa mane jarUra sajA karo; paraMtu mAre eTaluM ja kahevAnuM ke je samaye meM ApanuM lohI lIdhuM, tyAre Apa behoza hovAthI mane rajA ApavAnI sthitimAM nahotA.' uttara sAMbhaLatA rAjAno krodha zAMta thaI gayo ane A cikitsakane potAnA aMgata cikitsaka tarIke niyukta karyo. anya vaeNkTaroe A baeNkTarane pUchyuM ke AvA mahAkrodhI rAjAno upacAra karavAnuM bIDuM eNe kema jhaDapyuM, tyAre A DaoNkTare javAba Apyo, "mAro AtmavizvAsa ja mane ahIM sudhI laI Avyo hato. je loko jokhama vahorIne AtmavizvAsanI sAthe potAnuM kAma karavA prayatna maMtra mahAnatAno kare che. ene avazya saphaLatA sAMpaDe che.' 142
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ nRtyanI pikAso nAnakaDI mAraghAnA pitA divyAMga dardIonA phijhiyotherApisTa hatA. teo divyAMgone vyAyAma ane judI judI kasarato zIkhavatA hatA. mArathAne enA pitA pAsethI vyAyAma ane nRtyano vAraso maLyo, paraMtu mArayAnI sAme sauthI moTo avarodha e hato ke e khristI dharmanA je paMcanI anuyAyI hatI, te paMthamAM nRtya karavAnI manAI hatI. mArathAnI rageragamAM nRtyanI kalA doDatI hatI. e potAnI jAtane kaI rIte pratibaMdhane kAraNe aTakAvI zake ? avarodhane phagAvIne eNe nRtyakalA zIkhavatI eka skUlamAM praveza meLavyo ane e pachI TeDa zaoNnanI sAthe rahIne eNe vyavasAyI nRtya kAryakramo ApavAnuM zarU karyuM. mArathAe athAga parizrama karyo ane I. sa. 1926mAM 'mArathA grAhama DAnsa kaMpanI'nI sthApanA karI. enA nRtyanA prayogo satata khyAti meLavatA gayA ane enI molika nRtyakaLAne sahue vadhAvI lIdhI. mAravAe potAnA nRtyamAM adhyAtma ane bhAvane joDI dIdhA ane pAzcAtya nRtyazailIne eka navI dizA ApI. ethIya vizeSa eNe nRtyanI keTalIya zailIo vikasita karI. phranTiyara, eplAcena, spriMga jevI nRtyakaLAone emAM sAmela karI. samaya jatAM mArathAnI A navIna zailI Adara pAmatI gaI ane nRtya vizeSajJo paNa A zailIone amerikAnA sAMskRtika itihAsanI mahattvapUrNa upalabdhi mAnatA hatA. mAravA sittera varSa sudhI nRtya karatI rahI ane nRtya zIkhavatI rahI. amerikAnA pramukhanA nivAsasthAna 'vhAiTa hAusa'mAM nRtya karavAno avasara meLavanArI e pahelI nRtyAMganA banI. eNe sarjelI nRtyanI maulikatAne kAraNe ene 'nRtyanI pikAso' kahevAmAM AvI. Ama avarodhothI aTakyA vinA mArathA hiMmatabhera nRtyakalAmAM pAraMgata banI ane potAnI lagana ane mahenatathI sAbita karI ApyuM ke A jagatamAM kazuM asaMbhivata nathI. mArathAne aneka puraskAro ane sanmAno maLyA temaja enI nRtyazailI e Adhunika nRtyarolI tarIke sthAna pAmI. maMtra mahAnatAno 143
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAgaranuM pANI kyAM ? grIsamAM jencasa nAmano eka ati dhanavAna vepArI vasato hato. jezvasanI aDhaLaka milakata joIne bahArathI khuza dekhAtA mitro bhItaramAM enA pratye prabaLa dveSa dharAvatA hatA ane teo jainvasanI avamAnanA karavAnI taka sadAya zodhatA ja hatA. dhanavAna jaizvasanI sauthI moTI maryAdA e hatI ke mitro sAthenI carcAmAM evA ati utsAhamAM koI evI baDAzabharI vAta karatA ke je emane khudane muzkelImAM mUkI detI. eka vAra jezvasanA mitro enI prasaMzA karatA hatA, tyAre jejjaise garvabhera kahyuM, "jo huM icchuM, to UMcAM UMcAM mojAMothI bharelo Akho sAgara pI jAuM." mitro to AvI takanI rAha joIne ja beThA hatA eTale tarata e badhAe jaincasa sAthe zarata lagAvI ane jainthase ati utsAhamAM kahI nAkhyuM. "jo traNa mahinAnI avadhimAM AkheAkho sAgara pI jaIza nahIM, to huM jAte agnisnAna karIza." enA mitroe to A sAMbhaLIne khuzakhuzAla cahere vidAya lIdhI; paraMtu jaizvasa ekalo paDyo, tyAre ene khyAla Avyo ke eno baDAza mAravAno svabhAva ene ja keTaluM badhuM nukasAna kare che ! have karavuM zuM ? e rAta-divasa ciMtAmAM DUbI gayo. eNe jANyuM ke ahIM Isapa nAmanI buddhizALI vyakti sarasa vArtAo race che. enI pAsethI potAnI samasyAno ukela maLaze ema mAnIne jaincasa gayo ane Isape ene enA kAnamAM muzkelIno upAya kahyo. jencasa khuza thato thato pAcho gayo. traNa mahinA pachI badhA dosta bhegA maLyA ane dhanavAna jainjhasane maLyA ane kahyuM, "cAla, sAgarane pI jaIne batAva." jencase kahyuM, "mitro, meM sAgaranuM jaLa pIvAnuM kahyuM hatuM, paraMtu jyAre huM sAgaranuM pANI pIvA enA kinAre pahoMcyo, tyAre khyAla Avyo ke sAgaranuM pANI kyAM che ? AmAM to aneka nAnI-moTI nadIo potapotAnuM pANI nAkhe che. tame pahelAM nadInA pANIne alaga karo, to huM samudranuM jaLa pI jaIza." jainvasanA uttare mitrone niruttara maMtra mahAnatAno karI nAkhyA. paNa e divasathI baDAzabharI vAta kyAreya nahIM karavAnI pratijJA lIdhI. 144
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ have eTaluM banaze ! TaoNmasa kUpara aMgrejI sAhityanA prakhara vidvAna saMzodhaka hatA. teo aMgrejImAM zabdakoza taiyAra karatA hatA ane laMDanamAM rahIne emanI A saMzodhana-yAtrA cAlatI hatI. zabdakozanuM bhagIratha kAma ekale hAthe karavuM ghaNuM muzkela hatuM, chatAM apAra khaMta ane cIvaTathI A kAma karatA hatA. ATha ATha varSanA kaThora parizrama pachI aMgrejI bhASAnA zabdakozano lagabhaga be tRtIyAMza bhAga taiyAra karyo. rAta-divasa TaoNmasa kUpara potAnA kAmamAM DUbelA rahetA. basa, eka ja dhUna ke kyAre zabdakoza pUrNa karuM ane mArI mAtRbhASAne caraNe dharuM. eka vAra TaoNmasa kuparanAM patnIe emane bajAramAMthI jarUrI cIja-vastuo lAvavAnI yAdI ApI. khAsa tAkIda karI ke sAMje ghera pAchA pharo tyAre A badhuM sAthe avazya letA Avajo. AmAMnI eke cIjavastu bhUlazo nahIM. saMzodhaka TaoNmasa kUpara to emanA kAmamAM DUbI gayA. sAMja paDI gaI, ghera pAchA pharavAno samaya thayo. pelI yAdI ja yAda nahotI AvatI, tyAre cIja-vastuo kharIdavAnI zI vAta ? AthI kazuMya lIdhA vinA TaoNmasa kUpare emanA gharamAM praveza karyo. emane sAva khAlI hAthe joIne emanI patnInA gussAno pAra na rahyo ane eNe Tebala para paDelI zabdakozanI badhI ja phAIlo laIne sagaDImAM nAkhI dIdhI. TaoNmasa kupara A joIne hasavA lAgyA. emaNe kahyuM, "kaMI vAMdho nahIM. sAruM thayuM ke te A phAIlo saLagAvI dIdhI. kAraNa ke huM pote ja A zabdakozamAM hajI vadhu zuddhi-vRddhi karavA cAhato hato. hA, have eTaluM banaze ke mArA kAmane pUrNa thatAM ATha varSathI vadhu samaya lAgaze." zabdakozanuM dheryabharyuM kArya karanAra TaoNmasa kUparanI apAra sahiSNutAe emane maMtra mahAnatAno kAryasiddhi apAvI ! 145 //////
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ suvarNakaLazanI samasyA bhAratano pravAsa kheDanAra prathama cInI yAtrI phAhiyAna (ja. Azare I. 337, a. I. 422) bhAratanA pravAse AvyA hatA emanA e pravAsa-vRttAMtamAMthI bhAratanI rAjakIya, dhArmika ane sAmAjika paristhitinI vigato maLe che. phAhiyAne potAnA pravAsa-varNanamAM lakhyuM che ke bhAratamAM zAMti ane samRddhi jovA maLI, loko saMtoSI hatA ane emane nyAyakacerImAM javAnI bhAgye ja jarUra paDatI. yAtrA karanArAone corano bhaya na hato ane sarvatra surAjyanI paristhiti pravartatI hatI. loko bahAra jAya, tyAre ghara para tALuM lagADatA nahotA. Avo cInI pravAsI phAhiyAna eka vAra pharatAM pharatAM rAjadarabAramAM jaI caDyo ane joyuM to be kheDUto vacce thayelA jhaghaDAno nyAya toLavAmAM Avato hato. phAhiyAnane e vAtanI utsukatA jAgI ke AvA saMtoSI ane zAMtipriya loko kaI vAtamAM paraspara sAthe jhaghaDatA haze ? pahelA kheDUte rAjAne phariyAda karI ke A bIjA kheDUtane eNe enuM khetara vecyuM hatuM. e khetaramAMthI mATI maLe, rAkha maLe ke sonuM maLe, e badhAnI mAlikI enI gaNAya. banyuM evuM ke A vecelA khetaramAMthI sonuM bharelo eka kaLaza nIkaLyo ane te e mane ApavA mAge che, paNa huM eka vAra khetara vecI dIdhA pachI kaI rIte te svIkArI zakuM? rAjAe bIjA kheDUtane pUchayuM, 'tame tamArI vAta karo.' eNe kahyuM, "annadAtA, enI vAta sAcI che. meM enuM khetara kharIdyuM hatuM; e sivAyanI bAkInI cIjo para mAro koI hakka gaNAya nahIM. AthI A suvarNathI bharelo kaLazano mAlikI e gaNAya.' cInI pravAsI phAhiyAna A jhaghaDAnuM kAraNa jANIne Azcaryacakita thaI gayo. ene thayuM ke loko ahIM suvarNa levA mATe nahIM, paNa ApavA mATe nyAyakacerIe Ave che. baMnemAMthI eka paNa kheDUta A suvarNano kaLaza levA taiyAra nahoto ane rAjA paNa AvI aNahakanI vastu kaI maMtra mahAnatAno rIte svIkAre ? AthI aMte evuM nakkI karavAmAM AvyuM ke A suvarNa grAmajanone vaheMcI ApavuM. 146
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAro abhiprAya briTananA agraNI mutsadI, rUDhicusta pakSanA netA, lekhaka ane kuzaLa vaktA sara vinsenTa carcile (ja. I. 1874thI a. I. 1965) bIjA vizvayuddhanI kaTokaTInA samayamAM briTananuM vaDApradhAnapada grahaNa karyuM. I.sa. 1940thI 1945 sudhI vaDApradhAnapade rahIne emaNe bIjA vizvayuddhamAM briTana ane mitrarAjyone vijaya apAvavAmAM siMhaphALo Apyo. vizvayuddhanI kaTokaTInA samaye dezane vijaya mATe emaNe Apelo saMketa 'V' ('V' For Victory) iMglenDanA rASTrIya svAbhimAna ane khamIranuM pratIka banI gayo hato. teo vaDApradhAna hatA, te samaye briTananI pArlAmenTamAM koI agatyanA viSaya para carcA cAlI rahI hatI ane vinsenTa carcilanI vicAradhArAnI sAme virodha pakSanA agraNI vaktavya ApatA hatA. emanuM pravacana atyaMta lAMbuM, avyavasthita ane kazI nakkara hakIkato vinAnuM hovAthI vinsenTa carcila kaMTALI gayA. vaLI, pravacana ApatAM ghaNo samaya vItI gayo hovA chatAM e virodha pakSanA agraNI aTakatA nahotA. AthI vinsenTa carcila potAnA sthAne besIne jhokAM khAvA lAgyA ane dhIre dhIre pArlamenTanI pATalI para mAthuM nAkhIne nidrAdhIna banI gayA. virodha pakSanA agraNI to AvI takanI rAha joIne ja beThA hatA. emaNe ekAeka vaktavya ApavAnuM thobhAvIne vinsenTa carcila tarapha AMkho mAMDI. AthI pArlamenTanA tamAma sabhyo vinsenTa carcila tarapha jovA lAgyA ane emane khyAla Avyo ke carcila pArlamenTanI kAryavAhI daramiyAna UMghI rahyA che. | virodhI netAe A paristhitino pUro lAbha letAM kahyuM, 'vaDApradhAna mi. carcila, tame UMgho cho to pachI tame mArA virodhI muddAono javAba kaI rIte Apazo ? mArA pravacananA muddAo vize tamAro abhiprAya ApavAno che, eno tamane khyAla che ne ?' A sAMbhaLIne pArlamenTanA sabhyo khaDakhaDATa hasavA lAgyA, tyAre vinsenTa carcile AMkho baMdha rAkhIne kahyuM, 'tamArA pravacana vize mAro abhiprAya ? A UMgha e ja abhiprAya." carcilano A uttara sAMbhaLIne AkhuM sabhAgRha tALIonA gaDagaDATathI gAjI UThyuM. IIIT, 147
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahenatano jAdu garIbImAM janmanArane mATe bAlyAvasthAthI ja jIvana paDakArarUpa hoya che. amerikAnA ala smithane garIbI vArasAmAM maLI hatI ane ene evI Arthika bhIMsamAM jIvavuM paDyuM ke e mAdhyamika zALAno abhyAsa paNa karI zakyA nahIM. ala smitha makkama rIte mAnatA hatA ke jiMdagImAM game teTalI muzkelIo Ave, to paNa emAMthI mArga nIkaLI zake che. pariNAme muzkelIo mUMge moMe sahana karavAne badale emAMthI rasto zodhavAno prayatna karatA ane jIvanamAM pragati sAdhatA hatA. A ala smithe lokasevAnuM kAma zarU karyuM ane dhIre dhIre DemokreTika pakSanI pravRttiomAM sakriya rasa levA mAMDyA. emaNe nyUyorka rAjyanA sarakArI taMtra vize UMDo abhyAsa karyo. Ane mATe e soLa soLa kalAka kAma karatA hatA. samaya jatAM ala smitha nyUyaoNrka rAjyanI sarakAra vize sauthI vadhu mAhitI ane sUjha dharAvanAra niSNAta vyakti tarIke prasiddha thayA. emanI A kuzaLatAne kAraNe amerikAnA nyUyaoNrka rAjyanA gavarnara tarIke rAjyanA lokoe emane cUMTI kADhyA ane pachI to atyaMta mahenatu ala smitha satata cAra vakhata nyUyorka rAjyanA gavarnara tarIke ArUDha thayA. e agAu koI paNa vyaktie cAra cAra vakhata gavarnara pada meLavavAnI siddhi hAMsala karI nahotI. e pachI 1928mAM DemokreTika pakSanA umedavAra tarIke paNa emanI pasaMdagI thaI. ala smithanI kAryakuzaLatAne kAraNe amerikAnI hArvarDa ane kolaMbiyA jevI vikhyAta cha yunivarsiTIoe emane mAnad DigrI enAyata karI. Arthika saMjogone kAraNe mAdhyamika zALAnuM bAraNuM paNa na jonAra vyakti soLa soLa kalAkanI mahenatane pariNAme prajAno lADakavAyo netA ane vikhyAta yunivarsiTIno mAnad padavIdhAraka banI rahyo. maMtra mahAnatAno 148
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ bevaDI javAbadArI saMkhyAbaMdha yAdagAra kAvyonA sarjaka evA amerikAnA prasiddha kavi henrI Dabalyu. lAMgaphelo (I.sa. 1807thI I.sa. 1882)nA jIvana para akALe eka prabaLa AghAta thayo. totiMga vRkSa ekAeka moTA avAja sAthe dharatI para DhaLI paDe, tevI emanA jIvanamAM AghAtajanaka ghaTanA banI. mINane ogALatI emanI patnInAM kapaDAMne acAnaka Aga lAgI gaI ane e cIsAcIsa karI UThyA. henrI Dabalyu. loMgaphelo potAnI priya patnIne bacAvavA mATe doDatA gayA, paraMtu e khUba dAjhI gaI hatI. khUba dAjhI javAne kAraNe temanI patnI mRtyu pAmI. A ghaTanAe A mahAna kavinA hRdayane valovI nAkhyuM. emane satata cIso pADatI ane AgathI gherAyelI patnInuM dRzya najara samakSa dekhAtuM hatuM ane e lagabhaga pAgala jevI avasthAmAM jIvavA lAgyA. bhAMgI paDelA A kavie potAnA atyaMta duHkhI ane vyathita evA traNa putro para najara karI ane manomana vicAryuM ke have A putrone mAtAnI khoTa paDI che, mATe pitA ane mAtA baMne tarIkenI pharaja bajAvavI e mAruM parama kartavya gaNAya. patnInA aNadhAryA akALa avasAnanA zokamAMthI dhIre dhIre bahAra AvIne e potAnA putro sAthe ramavA lAgyA. emane sarasa majAnI vArtAo kahevA lAgyA, emanI sAthe kavitA gAvA lAgyA, gIta gAI suvADavA lAgyA, vahAlathI khavaDAvavA lAgyA ane vakhata maLe emane bahAra pharavA laI javA lAgyA. bALako sAthenA A premanI vAta emaNe emanA "dha cilDransa avara' kAvyamAM hRdayasparzI rIte AlekhI che. e pachI emaNe mahAkavi dAMtenAM pustakono anuvAda karyo. dhIre dhIre henrI Dabalyu. loMgaphelo kAmamAM DUbavA lAgyA, tema tema emanA dardanI vedanA haLavI thavA lAgI ane samaya jatAM e mananI zAMti ane svasthatA saMpAdita karI zakyA. potAnAM saMtAnone sarasa rIte ucherI zakyA. | maMtra mahAnatAno 149
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ samayano abhAva 1952thI 1960 sudhI eTale ke be satra sudhI amerikAnA pramukha rahI cUkelA DvAiTa DeviDa Aijhanahovare (ja. I. 1890, a. I. 1969) bAhorA senApati, kuzaLa rAjakAraNI ane nAgarika adhikArono prathama kAyado pasAra karanAra tarIke AgavI pratibhA dAkhavI. emane aneka rAjapuruSo sAthe saMgharSamAM AvavAnuM banatuM hatuM eTaluM ja nahIM paNa amerikAnA eka bhAga jevA dikSAnAM rAjyo sAme jhajhUmavuM paDatuM hatuM. AijhanahovaranA putra jhonane koIe ema pUchyuM, "tamArA pitA ucca lazkarI adhikArI hatA ane tethI emaNe kyAreya emanA virodhIo tarapha baLApo kADhyo hato kharo ?" janarala Aijhana haoNvaranA putrae kahyuM, "mArA pitAne meM kyAreya zatru dezo ke e dezonA agraNIo pratye ke anya sainika vaDAo aMge koI virodhI vAto karatA sAMbhaLyA nathI." vaLI prazna karyo, "paraMtu emaNe rAjakAraNamAM jhukAvyuM ane ghaNAM paribaLono emane sAmano karavAno Avyo, tyAre emanI nItiono virodha karanAra pratye emaNe kyAreya nArAjagI pAkta karI che kharI ?" jhona Aijhanahovare kahyuM, "meM mArA pitAne kyAreya koInI IrSyA karatA joyA nathI. koi netA aMge virodhI vAtacIta ke uccAraNo karatA sAMbhaLyA nathI ane koInAtha pratye emaNe nArAjagI vyakta karI nathI." "AnuM kAraNa zuM ?" jhone uttara Apyo, "AnuM kAraNa e ke emaNe eka paNa miniTa evA loko vize vicAravAmAM bagADI nathI ke jemane e pasaMda karatA na hoya ke je emanI najaramAMthI UtarI gayA hoya. jemanI sAthe emane saMgharSa hoya evI vyakti para paNa emaNe kyAreya maMtra raTAjAno gusso karIne samaya barabAda karyo hoya, tevuM mane yAda nathI." 150
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuvAnane salAha nATyalekhaka, vivecaka ane vIsamI sadInA agraNI vicAraka jyorja barnArDa zaoN (I.sa. 1857thI I.sa. 1950) emanA hAjarajavAbIpaNA mATe jANItA hatA. kyAreka mArmika vyaMgathI e lokone camatkRta karI detA hatA to kyAreka vinodI vAtAvaraNa sarjI detA. Ane pariNAme e sarvatra lokapriya hatA. emaNe karelI ghaNI ramUjo samAjamAM pracalita hatI. AthI teo jyAM jAya, tyAM loko emane gherI vaLatA hatA. eka vakhata jyorja barnArDa zaoN kaoNlejanA kAryakramamAM mukhya atithi tarIke gayA. kAryakrama pUrNa thayo eTale tarata ja haMmezanI mAphaka emanA hastAkSara levA mATe vidyArthIo dhasI AvyA. keTalAkane hastAkSara ApIne jyorja barnArDa zaoN mAMDa chuTakAro pAmyA. evAmAM eka yuvAna hastAkSarapothI laIne dhasI Avyo. eNe kahyuM, "sara, mane sAhityano khUba zokha che ane meM tamArAM tamAma nATako rasapUrvaka vAMcyAM che. tame mArA priya lekhaka cho." jyorja barnArDa zaoNe haLavA smita sAthe enI bhAvanAno svIkAra karyo. pelA yuvAne potAnI vAta AgaLa calAvatAM kahyuM, "huM mArA jIvanamAM hajI sudhI mArI AgavI pahecAna UbhI karI zakyo nathI. huM kazuMka banavA mAguM chuM ane ene mATe zuM karavuM joIe, teno saMdezo lakhIne tame hastAkSara karo to khUba AbhAra." jyorja barnArDa zaoNe yuvAnanI hastAkSarapothI hAthamAM lIdhI. potAno saMdeza lakhIne hastAkSara karyA. yuvAna saMdezo vAMcIne stabdha banI gayo. barnArDa zaoNe lakhyuM hatuM, bIjAnA hastAkSaro ekaThA karavAmAM potAno samaya barabAda karavAne badale bIjA tamArA hastAkSara prApta karavA mATe Atura rahe, te mATe puruSArtha karo. AgavI pahecAna banAvavA mATe satata mahenata karavI ane saMgharSano sAmano karavo jarUrI che." yuvAne A saMdezo vAMcyo ane kahyuM, "sara, huM Apano saMdezo jIvanabhara yAda rAkhIza ane mArI potAnI eka AgavI pahecAna UbhI karavA mATe prayatna karIza." jyorja barnArDa zaoNe yuvAnanI pITha maMtra mahAnatAno thapathapAvI ane bhaviSyanI zubhakAmanA pAThavI. 151 TITI
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekalo houM tethI zuM ? meksikonA dariyAkinAre ghUmI rahelA eka pravAsIne bhAre Azcarya thayuM. eka vRddha meksikana dariyAkinAre vAMko vaLIne "sTAra-phiza' mAchalIne laIne pANImAM pAchI nAkhato hato. banyuM hatuM evuM ke A dariyAkinAre hajAro sTAra-zi bharatI AvatAM taNAIne kinAre AvatI hatI ane pachI oTanA samaye e dariyAkinArA para kyAMka ne kyAMka aTavAI gaI hatI. keTalIka sTAra-zi jIvavA mATe taraphaDiyAM mAratI hatI, tyAre keTalIka to niSmANa banIne kinAre paDI hatI. pelo vRddha meksikana jIvatI ke jIvavA mATe taraphaDiyAM mAratI sTAra-phizane laIne pANImAM pheMkato hato. pravAsIne bhAre Azcarya thayuM. ATalI badhI sTAra-phiza dariyAkinAre paDI che ane A ekalo mAnavI zuM karI zakaze ? pravAsIe jaIne vRddha meksikanane pUchayuM to eNe kahyuM, "huM bharatImAM kinAre taNAIne AvelI sTAra-phizane pANImAM nAkhuM chuM, jethI e jIvatI rahe." pravAsIe majAka karatAM kahyuM, "are, ATalI badhI sTAra-phiza taNAIne dariyAkinAre AvI che, tame eka eka sTAra-phizane dariyAmAM pAchI nAkho cho, paNa mane lAgatuM nathI ke tame badhI ja sTAra-phizane dariyAmAM pAchI nAkhI zako. mane lAge che ke tamane vAstavikatAno khyAla nathI. duniyAbharamAM keTalAya dariyAkinAre AvuM banatuM hoya che ane koI badhI sTAraphiza pAchI pANImAM nAkhI zakatuM nathI, mATe A maphata nI mahenata rahevA do." vRddha meksikane dariyAnI retImAM paDelI eka sTAra-phizane uThAvIne pANImAM nAkhatAM kahyuM, "juo, A sTAra-phizane to pharaka paDI rahyo che ne. huM eTaluM vicAruM chuM ke huM ekalo badhI sTAra-phizane bacAvI zakato nathI, paNa ekalo chuM mATe A kAma nahIM thaI zake evI upekSA karanAro huM nathI. ekalo mANasa paNa paristhitimAM ane vAstavikatAmAM parivartana karI maMtra mahAnatAno zake che." 152
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ amUlya pramANapatro vizvanA mahAna navalakathAkAra, ciMtaka ane nATakakAra liyaoN TaoNlsTaoNya (ja. I. 1828. a. I. 1910)ne emanA mitrae mITho upAlaMbha ApatAM kahyuM ke meM nokarI mATe mArA eka paricitane tamArI pAse mokalyo hato. enI pAse aneka UMcI padavIo hatI. abhyAsamAM enI kArakirdI paNa atyaMta tejasvI hatI. ATalAM badhAM pramANapatro dharAvato hovA chatAM tame emanI pasaMdagI karI nahIM. e to ThIka, paraMtu tame e sthAna mATe evI vyaktinI pasaMdagI karI ke jenI pAse koI UMcI padavI nahotI ke koI vizALa anubhava nahoto, to mAre jANavuM e che ke tame zA mATe mArA sUcanano anAdara karyo ane padavIdhArI yuvAnane nokarI ApI nahIM? liyAM TaoNlsToye kahyuM, "meM jenI pasaMdagI karI, tenI pAse amUlya pramANapatro hatAM. evAM pramANapatro ke je kaoNleja ke yunivarsiTI dvArA maLyAM na hoya; paraMtu jIvananI pAThazALAmAMthI meLavelAM hoya." TaoNlsTaoNyano mitra mUMjhavaNamAM paDI gayo. eNe kahyuM, "mane to evI koI jIvananI pAzALAnI khabara nathI ke je AvAM pramANapatro ApatI hoya." TaoNlsTaoNye kahyuM, "juo, tame je vyaktine mokalyo hato, eNe pravezatAMnI sAthe ja dhaDAdhaDa potAnAM pramANapatro batAvavA mAMDyAM, potAne vize moTI baDAza hAMkavA lAgyo. tamArI siphArizano paNa ullekha karyo ane jANe upakAra karato hoya e rIte eNe kahyuM ke tame mane nokarImAM rAkhazo, to tamane ghaNo lAbha thaze." mitrae pUchayuM, "tame jene nokarImAM rAkhyo, eNe zuM karyuM ?" TaoNlsTaoNye kahyuM, "khaMDamAM pravezatAM pUrve eNe amArI paravAnagI mAgI. bAraNuM athaDAya nahIM e rIte ene dhImethI baMdha karyuM. enAM kapaDAM sAmAnya hatAM, paraMtu atyaMta svaccha hatAM. amArI rajA mAgIne e khurazI para beTho ane AtmavizvAsathI praznonA uttara ApyA. enA javAbo vyavasthita ane saccAIpUrNa hatA. enAmAM pragati karavAnI eka dhagaza hatI. AvI guNasaMpana vyaktinI pAse koInI siphAriza ke moTI moTI padavIo na hoya tethI zuM ? have maMtra mahAnatAno tame ja kaho ke meM yogya vyaktinI pasaMdagI karI ne." 153 ///////
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnavatAnuM kArakhAnuM sApekSatA siddhAMtanA sthApaka AlbarTa AinsTAina(ja. I. 1879-a. I. 155)ne maLavA mATe emanA eka mitra AvyA. ghaNA lAMbA samaya sudhI judA judA viSaya para carcA karyA pachI emanA mitrae kahyuM, "Aje vijJAne eka ekathI caDiyAtAM sukha-suvidhAnAM sAdhano banAvavAmAM apUrva saphaLatA meLavI che. AMkhanA palakArAmAM ghaNuM lAMbuM aMtara pasAra thaI zake che ane thoDI ja kSaNomAM ApaNI saghaLI jarUrI cIjavastuo maLI rahe che, tema chatAM koNa jANe kema samAjamAM azAMti, asaMtoSa, kalaha ane duvRttio agAu karatAM atyAre vadhu phelAI gayelI jovA maLe che. apAra sukha-suvidhA maLatAM mAnavIe prasanna rahevuM joIe ane chatAMya enA manane kema kyAMya zAMti ke saMtoSa nathI ? AnuM kAraNa zuM?" mitranI vAta ane vedanA sAMbhaLIne AinsTAine kahyuM, "mitra ! ApaNe zarIrane sukha ane suvidhA pahoMcADanArAM aneka prakAranAM sAdhano zodhavAmAM avazya saphaLatA prApta karI che; paraMtu jIvanamAM sAcAM sukha-zAMti to AMtarika AnaMdathI prApta thAya che. zuM ApaNe mAnavatAnI evI koI inDasTrI karI che kharI ke jyAM lokonI aMdara marI rahelI saMvedanAone jIvita karI zakIe ? emanA hRdayamAM tyAga, mamatA, karuNA, prema Adine utpanna karI zakIe ? zuM ApaNI pAse mAnavInA mana ane mastiSkane AnaMda ApI zake evAM sAdhanonuM nirmANa karatuM kArakhAnuM che kharuM ?" AinsTAinanI vAta sAMbhaLIne emanA mitra vimAsaNamAM DUbI gayA. thoDo samaya vicAryA bAda emaNe A mahAna vijJAnI samakSa potAnI jijJAsA pragaTa karatAM kahyuM, "Apa e to kaho ke mAnavatAnA kArakhAnAnuM nirmANa kaI rIte saMbhavita thAya ? mAnavIya bhAvanAo to mAnavAmAM AvatI hoya che, mazInanI aMdara nahIM." A sAMbhaLIne AinsTAine hasatAM hasatAM kahyuM, "vAha re dosta ! tame taddana sAcI vAta karI. azAMti ke asaMtoSa dUra karavA mATe ApaNe lokomAM mAnavatAnI bhAvanA jAgRta karavA che mATe vizeSa dhyAna ApavuM joIe, kAraNa ke bhautika sAdhanothI kyAreya sukha-zAMti maLI zakatI nathI." - 154
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ zanivAranI sAMjanuM ciMtana amerikAnA eka samayanA Arthika bAbatonA niSNAta eca. pI. hovelanuM jIvana eTale avirata pragatino UMco grApha. skUla ke kaoNlejamAM abhyAsa karavAnI takathI vaMcita rahelA eca. pI. hovele kariyANAnI sAmAnya dukAnamAM kAranI karIne AjIvikA meLavavAno prAraMbha karyo. niSThA, cIvaTa ane pramANikatAthI satata AgaLa vadhatA rahyA. eka sAmAnya kArakunamAMthI teo amerikana sTIla kaMpanI jevI vikhyAta kaMpanInA kreDiTa maeNnejara banI gayA. ahIM paNa emanI pragatinuM pUrNavirAma AvyuM nahIM. edhIya AgaLa vadhIne teo amerikAnI kamarziyala naeNzanala beMka eNnDa TrasTa kaMpanInA caeNramaeNna ane bIjI ghaNI kaMpanIonA DAyarekTara banyA ane amerikAnA arthakAraNamAM potAnI kAbeliyatathI AgavuM sthAna UbhuM karyuM. saune Azcarya thatuM ke eca. pI. hovele AvI avirata pragati karI kaI rIte ? emanI pragatinuM rahasya e hatuM ke teo eka nAnI epoinTamenTa DAyarI rAkhatA hatA ane emAM divasa daramiyAna karavAnAM kAryonI agratAkrame noMdha karatA hatA. Ama rojeroja e potAnAM kAryonI ane pariNAmonI noMdha karatA jAya ane zanivAra sAMje teo nirAMte besIne gayA saptAhe karelAM kAryonuM ciMtana karatA hatA. zanivAra sAMje e kuTuMba ke vepAranuM koI kAma karatA nahIM, balke DAyarI kholIne gayA aThavADi karelI pravRtti vize UMDo vicAra karatA. pote karelAM kAryo ane lIdhelI mulAkAtone yAda karatA ane pachI AmAM kyAM pote kuzaLatA dAkhavI ane kyAM bhUla karI beThA, enuM ciMtana karatA. kyAreka to emane khyAla Avato ke teo sAva mUrkhAIbharI bhUla karI kheA che. AvI have pachI AvI mUrkhAIbharI bhUlo na thAya tenI takedArI rAkhavAnuM nakkI karatA ane Ama AtmaciMtana ane sva-sudhAraNA dvArA e emanA jIvanane ane kArakirdIne pragatine paMthe mUkatA rahyA. 1974nI 31mI julAIe eca. pI. hovelanuM akALa mRtyu thayuM, tyAre amerikAnA caoNla sTrITamAM sopo paDI gayo hato, kAraNa ke saunA dilamAM e duHkha hatuM ke emaNe dezano kuzaLa arthazAstrI gumAvyo che. maMtra mahAnatAno 155
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ Dara zeno ? elinora rUjhavelTa (1884 thI 1962) amerikAnAM prakhara mAnavatAvAdI agraNI, kuzaLa lekhikA ane amerikAnA rAjakAraNamAM AgavI pratibhA dharAvanAra mahilA hatAM, mAtA-pitAnuM akALa avasAna thatAM emano uchera mAtAmahIe karyo. e pachI cAra vakhata amerikAnA pramukha bananAra phrenkalina rUjhavelTa sAthe emanAM lagna thayAM ane e jANItA thayAM, tethI emanA para niMdA ane TIkAono varasAda varasavA lAgyo. emanA duzmanoe emanI prasiddhine kAraNe emanI vagovaNI karavAmAM kazuM bAkI rAkhyuM nahIM. pramukha rUjhavelTanI sAthe TIkAkhoro elinaoNranI TIkA karavAnI ekeya taka cUkatA nahotA. eka divasa elinaoNre enAM anubhavI phebAnI salAha lIdhI. emanAM phelA e amerikAnAM kuzaLa rAjakAraNI ane pramukha thiyoDora rUjhavelTanAM bahena hatAM. elinora emane kahyuM ke, "emanI icchA to ghaNAM kAryo karavAnI che. jAherajIvanamAM sakriya bhAga bhajavavAnI che, DemokreTika pakSanA majabUta TekedAra banavAnI che; paraMtu lokonI TIkAnA bhayane kAraNe kazuM karI zakatAM nathI. pote kazuM karaze to loko zuM kaheze, enI ciMtAthI e satata gabharAtAM rahe che." thiyoDora rUjhavelTanI bahene elinaoNranI AMkhamAM AMkha parovIne kahyuM, "AvI phikara choDI de, je kAma tane tArA hadayathI yogya lAgatuM hoya te nirbhaya banIne kara. bIjA loko zuM kaheze, tenI paravA karavAnI lezamAtra jarUra nathI. ApaNe sAcA hoIe, pachI gabharAvAnuM zuM? jeo tArI TIkA kare che, emanI prakRtine tAre oLakhI levI joIe. tuM kAma karIza to paNa e tArA mAthe chANAM thApaze ane tuM kAma nahIM kare, to paNa tArA para satata TIkAno varasAda varasAvatA raheze eTale tAre je kAma karavuM hoya te eka vakhata dilathI nakkI kare ane pachI e kAmamAM bI jA." elinaoNra rUjhavelTe phebAnI A salAha svIkArI ane enuM pariNAma e AvyuM ke e maMtra mahAnatAno - 156 amerikAnA jAherajIvanamAM khyAtanAma mahilA banyAM.