Book Title: Jain Shikshavali Nayvichar
Author(s): Dhirajlal Tokarshi Shah
Publisher: Jain Sahitya Prakashan Mandir
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022553/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina ziznAvalI 20 ae TITL DE nayavicAra 4709 ka * bIjI zreNInai pa GIF Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina zikSAvalI : zreNI bIjIH puSpa pAMcamuM nayavicAra lekhakaH sAhityavAridhi zatAvadhAnI paMDita zrI dhIrajalAla TokarazAha prakAzaka jaina sAhityaprakAzane saMki muMbaI - 9. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grIka narendrakumAra DI. zAhu vyavasthApaka : jaina sAhitya-prakAzana-maMdira ladhAbhAI guNapata khIlDIMga, cIca baMdara, muMbaI 9. prathama AvRtti sa. 2016, sane 1960 sarva hakka prakAzakane svAdhIna mudrakaH maNilAla dhI navaprabhAta prInTiMga presa ganalAla zAha ghIkAMTA roDa, amadAvAda. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakanu nivedana jaina zikSAvalInI prathama zreNI sa. 2015nA mAha vide 13 tA. 7-3-59 te rAja sudarAbAI hAlamAM mAnanIya zrI. maMgaLadAsa pakavAsAnAM adhyakSasthAne yeAjAyelA bhavya samAraMbhamAM prakAzana pAmI. A vakhate muMbaI rAjyavidhAnapariSanA pramukha zrau. bhAgIlAla lAlA atithivizeSa tarIke pavAryA hatA ane zrI. caMdulAla vardhamAna zAha, zrI. gaNapatizaMkara desAI tathA reva0 phAdhara viliyamse jaina dharmanI zikSA ane asara viSe mananIya pravacane karyAM hatAM. uparAMta A zikSAvalInA lekhaka zrI. dhIrajalAla zAhe avadhAnanA adbhuta prayogA karIne tathA adhyAtmavizArada DaoN. mULazaMkarabhAI e atI driya jJAnanA keTalAka camatkArika prayAgA batAvIne zreAtAone Atmazaktine paricaya ApyA hatA. TUMkamAM prathama zreNI pUrNAMka prakAzita thaI hatI ane te sArA leAkAdara pAmI hatI. suyojita jJAnamahAtsava e vakhate thayelI jAherAta anusAra Aje khIjI zreNInAM 12 pustakA prakaTa thaI rahyAM che ane te paNa prathama zreNI jevAM ja leAkAdara pAmaze ema mAnIe chIe. A zreNImAM lekhaka tarIke sahakAra ApavA mATe pU. 5. ma. zrI. dhuraMdharavijayajInA, pU. mu. zrI. kIrtivijayajIne, pU. mu. zrI. bhadraguptavijayajInA tathA pU. mu. zrI. tattvAnavijayajInA temaja temane anumati ApavA mATe temanA guruvaryonA aMtaHkaraNapUrvaka abhAra mAnIe chIe. uparAMta jemaNe salAhasUcanA ApIne amArUM kA saraLa banAvyuM che, temaneA paNa hArdika AbhAra mAnIe chIe. sahunA sahakArathI sAhityapracAranuM kArya yazasvI aneA e ja abhilASA. prakAzaka tA. ka.--vizeSa AbhAradarzana bAramA pustakanA prAraMbhamAM ApyuM che, te joI levAnI khAsa bhalAmaNa che. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 nayanI upayeAgitA kUpamaMDUkanuM dRSTAMta e pravAsIonu daSTAMta cha AMdhaLA ane hAthInu dRSTAMta rANI cellaNAnAM jIvananA eka prasaMga 2 nayanI vyAkhyA 3 nayAbhAsa-du ya 4 nayanA paryAyazabdo viSayAnukrama 5 nayanA prakAro huM anekAMtavAda yAne syAdvAda yaMtra ane saMkhyAnAM udAharaNA saptabhaMgI anekAnta age vidvAnAnA abhiprAyA 7 maigama naya jamAlimuninA prazna dha 8 saMgrahanaya 9 vyavahAranaya 10 sutranaya 11 zabdanaya 12 sabhirUddhanaya 13 ava'bhUtanaya 14 nayasAhitya 15 upasahAra Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayavicAra [ anekAMtavAdanA nirUpaNa che ! 1-nayanI upayogitA manuSya kUpamaMDUkavRtti cheDIne jJAnanA vizALa pradezamAM dAkhala thAya che, tyAre tenAM manamAM aneka prazno uThe che : "A AkAza (Space) zuM che? temAM koI padArthanI gati x kUpamaMDUkanuM daSTAMta A pramANe samajavuM ? eka vAra varasAda khUba paDavAthI sarovaranAM nIra chalakAyA ane temAM rahenAro deDako bAjAnA eka kUvAmAM AvI gayo. tyAM kUvAmAM rahenArA maMDUke-deDakAe pUchayuM ke "he bhAI! tuM kyAMthI AvyuM ?" pilAe kahyuM : "sarevaramAMthI." have kUvAno deDako kadI paNa kUvo choDIne bahAra nIkaLyo na hato, tethI pelA deDakAne pUchavA lAgyo ke sarevara eTale zuM ?" pelAe kahyuM ke "jyAM ghaNuM pANI hoya tene saravara kahevAya." kUvAnA deDakAe pUchyuM ke "ghaNuM eTale keTaluM ? zuM te A kUvAnA cothA bhAga jeTaluM haze ? " pelAe kahyuM ke "tethI to ghaNuM vadhAre." pharI kUvAnA deDakAe pUchyuM ke "zuM te A kUvAnA ardhAbhAga jeTaluM haze ?" pelAe kahyuM ke "tethI paNa ghaNuM vadhAre. AthI kUvAnA deDakAne Azcarya thayuM ane teNe pharI pUchyuM ke "zuM te A AkhA kUvA jeTaluM haze?" pelAe kahyuM ke "tethI paNa ghaNuM vadhAre.' . Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicAra sthiti kevI rIte thAya che? kAla (Time) zuM che? jenA vaDe padArthonuM nirmANa thAya che, te pudgala (Matter) zuM che? jIvaMta padArthomAM je cetanA dekhAya che, te zene AbhArI che?" vagere vagere. A badhA praznone khulAso jaina maharSioe dravyAnuyogamAM kare che. A dravyAnuyegamAM praveza kare heya, tenAthI sArI rIte paricita thavuM hoya, te pramANa ane nayanuM jJAna jarUrI che. A zabdo sAMbhaLatAM ja kUvAno deDake belyo ke "tArI vAta khoTI che. A kUvAnA karatAM vadhAre pANI hoI zake ja nahi. mArI jIMdagImAM meM AthI vadhAre pANI jevuM nathI." sarovarane deDake tene zuM javAba Ape? pitAnAM nAnakaDAM vartuLamAM paDyA rahevuM ane TUMke anubhava dharAvavo e kUpamaMDUkavRtti kahevAya che. * jaina zAstro cAra anuyegamAM vaheMcAyelA che, arthAta temAM cAra prakAranuM vivecana jovAmAM Ave che. (1) dravyasaMbaMdhI, (2) kathA-caritra saMbaMdhI, (3) gaNita saMbaMdhI ane (4) caraNakaraNa eTale cAritra ane kriyA saMbaMdhI. temAM dravya saMbaMdhI vivecana karanAra bhAgane dravyAnuyoga kahevAya che, kathAsaMbaMdhI vivecana karanAra bhAgane kathAnuyoga kahevAya che, bhUgoLa-khagoLane gaNita saMbaMdhI bhAga rajU karanArane gaNitAnuyoga kahevAya che ane caraNa-karaNa saMbaMdhI udeze-AjJAo rajU karanAra bhAgane caraNa karaNanuga kahevAya che. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayanI upayogitA zrI uttaradhyayanasUtranA aThThAvIsamA adhyayanamAM daza prakAranAM samyakatvanuM varNana Ave che. te prasaMge jaNAvyuM che ke vvANa savvabhAvA, savvappamANehiM jassa uvlddhaa| savvAhiM nayavihIhiM, vitthArarui tti nAyavvo // "jene dravyanA sarva bhAve sarva pramANe ane sarva nayavidhi vaDe upalabdha thayA che, tene vistAraruci jANo." eTale dravyanA sarva bhAva jANavA mATe pramANa ane naya khUba upayogI che, e vAta siddha che. vAcakazekhara zrIumAsvAti mahArAje vizALa ahaMtapravacanane sAragrahaNa karIne tatvAdhigama mahAzAnI racanA karI che. tenA prathama adhyAyanAM cothA sUtramAM temaNe jIvAjIvAstrabaMdhasaMvaranirjarAmokSAstatvam / e sUtra vaDe ta nuM nirUpaNa karyuM che... ane pAMcamA sUtramAM nAmasthApanAdravyabhAvatastannyAsaH / e sUtrathI uparyukta tane nAma, sthApanA, dravya ane bhAva vaDe nyAsa-nikSepa thAya che, ema jaNAvyuM che. tyArapachI chaThuM sutra amAnavAmAM e rajU karyuM che. tene artha e che ke "upayukta jIvA * jIva-ajIva-Asrava-baMdha-saMvara-nirjarA-mokSa e (sAta) to che. A tatvasaMkhyAmAM puNya ane pApano umero karatAM tonI saMkhyA navanI bane che. prakaraNagramAM navatatvanI ja vizeSa prasiddhi che. ahIM dhitatvamAM A baMne samAveza thaI jAya che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " nayavicAra jIvAdi tane bedha pramANa ane na vaDe thAya che." A sUtraparanA pajJabhASyamAM- "pramANanahiMtarAimo mavatti' ema kahyuM che, eTale A tattvadha vistArathI thAya che, ema samajavAnuM che. ahIM e spaSTatA paNa karI daIe ke mAtra dravyAnuga ja nahi, mAtra tatvajJAna ja nahi, paNa jaina mahaSiene kaI paNa upadeza-Adeza yathArtha paNe samaja. hoya te temAM nayajJAnanI khAsa jarUra rahe che, kAraNa ke jaina maharSie je kaMI bole che, te sApekSapaNe bele che ane e sApekSapaNAnuM jJAna ApaNane nayavAdathI-nayanI paddhatithI ja thAya che. ' ahIM koI ema kahetuM hoya ke jene maharSie je kaMI bole che, te sApekSapaNe bole che ema zAthI mAnavuM ? te temanI vicAraNArthe ame zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNe zrI vizeSAvazyaka bhASyamAM kahelAM nIcenAM vacane rajU karIe chIe? 'natthi naehi vihuNaM sutaM attho a jiNamae kiNshci|' jinamatamAM-jinapravacanamAM keI paNa sUtra ke artha nayarahita nathI." "vacana sApekSa vyavahAra sAce kahyo, vacana nirapekSa vyavahAra jUThe' e paMkti ghaNane karNAcara thaI haze. tene artha e che ke nirapekSapaNe belavuM e jUThe vacanavyavahAra che. have jaina maharSie satyane ja varelA hovAthI Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayanI upayeAgitA ane mRSAvAdanA tyAgI kema kare ? e vicArI jovuM Ta --- hovAthI nirapekSa vacanavyavahAra ahIM sApekSatA ane nirapekSatAnA prathamadarzI khyAla ApavA mATe e dRSTAMtA rajU karavAmAM Ave che. (1) e pravAsIonuM dRSTAMta eka gAma para dhADa paDI, tyAre eka vIra puruSe gAmanA khacAva karatAM peAtAnA dehanuM balidAna ApyuM. AthI gAmaleAkeAe tenI yAdagIrImAM gAmanA pAdare tenu eka mAvaluM UbhuM karyuM ane tenA eka hAthamAM taravAra tathA mIjA hAthamAM DhAla ApI. A DhAla suMdara dekhAya te mATe tenI eka bAju seAnAthI rasI ane bIjI bAju rUpAthI rasI. eka vAra e pravAsIe sAmasAmI dizAmAMthI te gAmane pAdara AvI caDacA ane pelA khAvalAnuM nirIkSaNa karIne petapeAtAnA abhiprAya darzAvavA lAgyA. eke kahyuM: dhanya che A vIra puruSane ke jeNe parApakArArthe prANa prAtharyA. khIjAe kahyuM: A gAmanA leAkeA kadaradAna jaNAya che ke jemaNe e vIra puruSanI kadara karI tenuM khAvaluM besADyuM pahelAe kahyu: bAvalAM tA ghaNI jagAe hoya che, paNa AnA jevA suMdara nahi ! khIjAe kahyuM: khAvalA karatAMye tenA hAthamAM rahelA Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayavicAra taravAra ane DhAla vadhAre suMdara lAge che ane temAMye A sAnAthI raselI DhAla tA ghaNI ja suMdara lAge che. ahA ! zu tenI zAlA ? 10 pahelAe kahyuMH jarA seAnethI raselI nathI, paNa rUpAthI raselI che. sa'bhALIne khAla. A DhAla khIjAe kahyu: mArI AMkhA barAbara kAma Ape che, tethI je najare jouM chuM te ja meluM chuM. khAkI jenI AMkhe kharAkhara dekhAtuM na haiAya te game tema Ale. pahelAe kahyuM: are mUkha'! tuM mane AMdhaLA kahe che ? tArI AMkhe jo kharAkhara dekhAtuM hoya te tuM A rUpAthI raselI DhAlane seAnethI raselI kahe ja nahi. khIjAe kahyuM: tu mUrkha zirAmaNi jaNAya che ke je sAnethI raselI vastu kevI hoya ane rUpAthI raselI vastu hAya te jANatA nathI. Ama paraspara jIbhAjoDI thatAM anee khAMcA caDAvI ane teo laDavA mATe sAmasAmA AvI gayA, paNa evAmAM gAmanA keTalAka DAhyA mANase tyAM AvI paheAMcyA hatA, te vacamAM paDayA ane temane laDatA rAkavA. pachI temane laDavAnuM kAraNa pUchyuM te pahelAe kahyuM ke A bevakUpha ema kahe che ke A DhAla seAnAthI raselI che' ane bIjAe kahyu ke A AMdhaLA ema kahe che ke, A Ala rUpAthI raselI che.' 6 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayanI upayeAgitA 11 A sAMbhaLI pelA DAhyA mANaseAe kahyuM ke 'jo laDavAnuM kAraNa A ja hoya tA eka kAma karA ke tame eka trIjAne sthAne AvI jAo ane pachI DhAlane jue. eTale sAcI sthiti samajAI jaze.' nee sthAnaparivartana karyuM. tAnhAmAM AMgaLAM nAkhI gayA. pahelAe kahyuM ke A DhAla teA seAnerI paNa che.' bIjAe kahyuM ke A DhAla te rUperI paNa che.' pachI ane zaramiMDhA thaIne pAtapeAtAnA mArge cAlyA gayA. 'A DhAla sAnerIja che" tathA 'A DhAla rUperI ja che' e baMne vacanavyavahAra nirapekSa hatA, kAraNa ke temAM khIjI apekSAne svIkAra na hatA, niSedha hatA. pAchaLathI jyAre pravAsIoe ema kahyuM ke A DhAla te senerI paNa che' ane A DhAla te rUperI paNa che,' te vacanavyavahAra sApekSa thayA, kAraNake temAM bIjI apekSAne svIkAra hatA. cha AMdhaLA ane hAthInuM dRSTAMta paNa ApaNane A sApekSa ane nirapekSapaNAne vadhAre khyAla Apaze. (2) cha AMdhaLA ane hAthInu dRSTAMta eka rAjAnA rasAaA apeAra gALavA eka gAmanI dharmazALAmAM rAkAcA, temAM keTalAka gheADA hatA, keTalAka UMTa hatA ane eka hAthI hateA. gAma leAkeAne khabara paDI, eTale teo ToLe maLIne hAthIne jovA AvyA. temAM cha AMdhaLA paNa sAmela hatA. A AMdhaLAee hAthI viSe ghaNuM sAMbhaLyuM hatuM, paNa mIo anubhava lIdhA na hatA,. 1 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 12 nayavicAra eTale mahAvatane kahevA lAgyA ke "bhale thaIne amane A hAthIne aDakavA de jethI te ke heya tene khyAla . amane AvI jAya. ame amArI jIMdagImAM kadI hAthIne ja nathI." mahAvata bhale hatuM, eTale teNe hAthIne aDavA mATenI ye AMdhaLAone chUTa ApI ane teo tene - tapAsavA lAgyA. ema karatAM dareka AMdhaLAnA hAthamAM hAthInuM eka eka aMga AvyuM. jenA hAthamAM tene kAna Aje, teNe kahyuM ke "A hAthI te sUpaDA jevuM lAge che. jenA hAthamAM tenI sUMDha AvI, teNe kahyuM ke "A hAthI te sAMbelA je lAge che. jenA hAthamAM daMkUzaLa AvyA, teNe kahyuM ke "A hAthI te bhUMgaLa jevuM lAge che. jenA hAthamAM paga Avye, teNe kahyuM ke "A hAthI te thAMbhalA jevuM lAge che. jenA hAthamAM paTa AvyuM. teNe kahyuM ke "A hAthI te pakhAla je lAge che ane jenA hAthamAM pAtaLI pUMchaDI AvI, teNe kahyuM ke "mane te e sAvaraNa jevuM jaNAya che.' - dareka AMdhaLe ema samajato hato ke mArI vAta sAcA che ane bIjAnI vAta jUhI che, eTale teo eka bIjAne jUhA kahevA lAgyA ane ema karatAM laDI paDyA. - hAthIno mahAvata temanI A sthiti joIne bence ke "bhalA mANasa! tame A dhAMdhala zA mATe karI rahyA che? tamArAmAMnA keIe paNa hAthIne pUre tapAsya nathI. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayano upayeAgitA 13: tame je kaMi joyu che te eka eka aMga ja joyu che. te parathI AkhA hAthI viSe abhiprAya ApavA maMDI paDayA che, tethI ja A viSama sthiti pedA thaI che. huM A hArthIne rAja jouM chuM, tethI kahuM chuM ke te sUpaDA jevA paNu che, sAMkhelA jevA paNa che, bhUMgaLa jevA paNa che, thAMbhalA jevA paNa che, pakhAla jevA paNa che ane sAvaraNI jevA paNa che. tamArI darekanI vAta sAcI che, paNa tame bIjAne khUTA pADA cheA, te ThIka nathI. mATe dhAMdhala karavAnuM choDI de.' A sAMbhaLI AMdhaLA cUpa thaI gayA ane peAtAnA raste sIdhAvyA. ahIM 'A hAthI sUpaDA jeve ja che, bhUgaLa jevA ja che,' vagere vacanA nirapekSa hatAM, kAraNake te bIjI apeAne dhyAnamAM lenArA na hatAM. jyAre A hAthI sUpaDA jevA paNa che, bhUMgaLa jevA paNa che' vagere mahAvatanAM vacanA sApekSa hatAM, kAraNake te khIjI apekSAone dhyAnamAM lenArA hatAM. nirapekSa vacane e takarAra jagADI, kalaha ubheA karyo ane vAta mArAmArI sudhI pahAMcADI, eTale sujJajanoe nirapekSa vacanavyavahAra karavA cegya nathI, ema jaina mahu. SienuM spaSTa maMtavya che. kAipaNa vacanonI apekSA marAkhara samajavAmAM na Ave te kevuM pariNAma Ave che, te rANI cellAnA eka jIvanaprasaMga parathI samajI zakAze. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 14 nayavicAra rANuM callaNAnA jIvanane eka prasaMga ThaMDInA divase hatA, TADha kakaDIne paDatI hatI. te vakhate rAjA zreNika ane rANI cellaNA rAjamahelanA eka haMphALA khaMDamAM chapparapalaMga para mazarUnI taLAIo para leTyA hatA ane zarIra para bahumUlya garama rajAIonI siDa bhIDI lIdhI hatI. baMne ghasaghasATa UMghI rahyA hatA. evAmAM zelaNAne hAtha soDamAMthI bahAra nIkaLI gaye. . ane te sakhta ThaMDIne lIdhe kaLavA lAge. e vakhate tene divase joyelA eka dhyAnastha muni - yAda AvyA. "sukalakaDI zarIra, AchAM vastro ane parvatanI taLeTI. AvI sakhta ThaMDImAM emanuM zuM thayuM haze?" e vicAra tenAM hadayane sparzI gayA. temAM "emanuM zuM thayuM haze? e zabdo prakaTa rIte bolAI gayA. rAjAe tene kAnokAna sAMbhaLyA ane te vicAramAM paDyo. huM te pAse ja sUto chuM, tyAre A celaNa atyAre teno vicAra karatI haze? strIonuM kaMI kahevAya nahi! temanA para game teTale saneha rAkhe te paNa temanuM citta avazya bIje jAya ! jyAre paTarANanI A sthiti che, tyAre bIjI rANIonuM te kahevuM ja zuM ?' AvA AvA vicAromAM teNe rAtri jema tema pasAra karI. savAra thayuM ane rAjA nityakarmathI paravAryA pachI prabhu mahAvIrane vAMdavA cAlyA. paraMtu vAMdavA jatI vakhate Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 nayanI upayogitA maMtrIzvara abhayakumArane AjJA karatA gayA ke "mArA aMtaHpurane jalAvI deje. pApane vistaravA devuM nathI." abhayakumAra buddhinAM nidhAna hatA. te samajI gayA ke game te kAraNe pitAjI Aje roSamAM che, nahi te AvI AjJA kare nahi. paraMtu A AzAno amala karIza te mahAanartha thaze ane amala nahi karuM te huM zikSAne pAtra TharIza, eTale temaNe vacalo rasto kADhyo ane aMtaHpuranI AsapAsa DI jINuM jhuMpaDIo hatI, te saLagAvI bUma uThADI ke "rAjAnuM aMtapura saLagyuM. pachI te paNa prabhu mahAvIrane vaMdana karavA cAlyA. - ahIM rAjA zreNike prabhu mahAvIrane vinayathI vaMdana karIne pUchyuM ke "he bhagavaMta! callaNa satI che ke asatI? je satI heya te meM sAMbhaLyuM evuM kema ?" prabhue kahyuM ke "he rAjana ! mAtra celaNA ja nahi, paNa ceTaka rAjAnI sate putrIo satI che, mATe tenA para vahema lAvavAnuM kAMI kAraNa nathI. tuM AgalA divase rANI celANA sAthe mane vaMdana karavA Avele, tyAre rANuM cellANAe vaibhAragirinI taLeTImAM eka munine dhyAna dharatA joyelA. rAtre seDamAMthI rANIno hAtha bahAra nIkaLI jatAM sapta kaMDIne lIdhe te kaLavA lAgyA, tyAre tene e muni yAda AvyA. rAjamahelanA huMphALA khaMDamAM mArI A sthiti thaI te "emanuM zuM thayuM haze ? e vicAra, temAM manamAM AvyuM. -A zabda bhAgavazAta te prakaTapaNe evI gaI ane Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 nayavicAra teM sAMbhaLyA, tethI tuM vahemAye, paNa e vahema rAkhavAnuM kAMI kAraNa nathI." A zabdae rAjA zreNikanAM mananuM samAdhAna karyuM ane pote je hukama karyo hate, te taddana avicArI hatuM, teno khyAla AvI gayo. vaLI abhayakumAre pitAnI e AjJAno amala jarUra karyo haze, evI temane khAtarI hatI, AthI te ciMtAtura banyA ane prabhu pAsethI vidAya laI nagara bhaNI pAchA pharyA. rastAmAM abhayakumAra maLyA. tene rAjAe pUchayuM ke "zuM karyuM?" abhayakumAre kahyuM: "aMtaHpurane saLagAvI dIdhuM," A sAMbhaLI zreNikanA khedano pAra rahyo nahi. te bolI uThayA ke meM te avicArI hukama karyo, paNa tane eno amala karatAM lajajA kema na AvI? mATe tuM mArI pAsethI cAlyo jA, tAruM mukha batAvIza nahi." abhayakumAra A saMsArane asAra jANI cUkyA hatA ane keTalAka vakhatathI prabhu mahAvIra pAse dIkSita thavAnA manoratha sevI rahyA hatA, paNa pitA temane cheDatA na hatA, tethI kAma DhIlamAM paDyuM hatuM. te A zabdoe tvarita banAvI dIdhuM. ahIM rAjAe nagaramAM AvIne joyuM te aMtaHpura najIkanI keTalIka jhuMpaDIe saLagI gaI hatI, paNa aMtaHpura salAmata hatuM, tethI temane khUba AnaMda thaye, paNa A ghaTanAthI temaNe abhayakumAra jevA eka buddhinidhAna Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayanI vyAkhyA 17 maMtrIne sadAne mATe gumAvyA hatA, e kheATa jevI tevI na hatI. tAtpa ke zabdonI apekSA samajyA vinA teno atha karavAmAM bhUla thavAno pUrepUrA saMbhava che, tethI zabdenI apekSA kharAbara samajavI joIe. nayavAda ApaNane A apekSAonuM jJAna pUruM pADe che, tethI pAkeAe tenA paricaya karI levAnI jarUra che. prastuta nibaMdha e paricaya pUrA pADaze. 2-nayanI vyAkhyA. naya zabda nI dhAtu parathI aneleA che. te nyAya, nIti, AcAra, sadguNu, yAjanA, paddhati, musaddopaNuM vagere aneka artha batAve che, paNa ahIM te prastuta nathI. ahIM te vastunA aMze bedha thavAmAM upayegI thanAruM je sApekSa jJAna tene ja naya samajavAnA che. jaina zAstro sakalAdezane pramANajJAna kahe che ane 'vikalAdeza' ne nayajJAna kahe che. sakalAdeza eTale vastunA sAmastyana arthAt akhaMDapaNe Adha ane vikalAdeza eTale vastunA amuka aMze bedha nayanI eka vyAkhyA evI che ke " sarvatrAnantadharmAdhyAsite vastuni ekAzaMgrAhako bodho naya iti / sarva vastuomAM anaMta dhamanA adhyAsa che, temAMthI eka aMzagrAhaka je jJAna te naya." 12 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 nayavicAra bIjI vyAkhyA evI che ke " nAnAmo vyAvRtyaikasmin svabhAve vastu nayati prApnoMtIti nayaH / vastunA judA judA svabhAvamAMthI vyAvRtta thaIne (khasIne) eka svabhAvamAM vastune pahoMce prApta kare te naya." trIjI vyAkhyA evI che ke "kamAna saMdItArthe karo naya pramANa vaDe saMgrahele je artha, tene eka aMza te naya.' cothI vyAkhyA evI che ke "nItte zena rANapramANavissyiikRtsprthsyaaNshstditraaNshaudaasiinytH sa pratipatura milAvaro rAH zAstrarUpI pramANa vaDe nizcita karela vastunA aMzane je grahaNa kare ane bAkInA aMze aMge udAsIna rahe e pratipAdana karanArane abhiprAyavizeSa te naya." | naya saMbaMdhI bIjI paNa vyAkhyAo jovAmAM Ave che, paNa mukhyatA A vyAkhyAonI che, tethI pAThake e tenA para khAsa lakSa ApavAnI jarUra che. praznavastu mAtramAM anaMta dharmone adhyAta che, te zI rIte manAya ? uttara-eka vastumAM jUdI jUdI apekSAe jUdA jUdA dharmane adhyAsa (saMbandha) che ane AvI apekSAo anaMta che, eTale eka vastumAM anaMta dharmone adhyAsa susaMbhavita che. eka caMdra viSe A jagatamAM keTalAM kAvyo lakhAyAM Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayanI vyAkhyA haze ? ane hajI paNa keTalAM lakhAya che? A pramANe bhaviSyamAM paNa khIjA' kAvyeA lakhAze ke nahi ? A kAvyenI sakhyA keTalI thavAnI ? have dareka kAvya. caMdramAM koIne kAI guNa-dharmanA sabandhanuM varNana karatuM hAya, te caMdramAM keTalA guNa dharma saMbhave ? ene javAba anaMtathI ja ApavA paDe. 19 hAlamAM phrATogrAphInI kaLA khUba vikAsa pAmI che, te paNa A viSayanuM udAharaNa pUruM pADe che. eka manuSyanI chakhI levI hoya teA te keTalI rIte laI zakAya ? chI AgaLathI laI zakAya che, pAchaLathI laI zakAya che, mane mAjuethI paNa laI zakAya che, UMcethI paNa laI zakAya che ane nIcethI paNa laI zakAya che. vaLI jUdA jUdA khUNA ane azA parathI paNa te laI zakAya che. A badhuM dhyAnamAM rAkhIne javAba ApavAnA che. mahAtmA gAMdhI, javAharalAla naheru, hiTalara, sTelIna, kuzceva, cacI la, rUjhavelTa, AIjhanahAra vagere prasiddha purupAnI chatrIe keTalI paDI haze ? jyAre kAI paNa prasiddha puruSa sabhA ke samArAhamAM Ave che, tyAre tenI AkRti jhaDapI levA mATe kemerAmenonI phAja khaDI hoya che. te jAdI jAdI rIte temanA aneka phATa le che ane temanI phIlmA paNa utAre che. AvI phIlma 1000 phuTa utAravAmAM Ave to temAM 23000 thI 24000 chabIo paDe che ! have AvA prasaMgeA te prasiddha puruSAnAM jIvanamAM aneka Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayavicAra Ave che, te temanI kula chabIo keTalI gaNavI? dareka chabImAM manuSyanI jUdI AkRtinuM darzana thAya che, eTale manuSya apekSAvizeSatho anaMta AkRtivALe che, ema ja mAnavuM rahyuM. prazna-vastunA judA judA svabhAvathI vyAvRtta thaI eka svabhAvane prApta karavAno artha zuM ? uttara-vastunA judA judA svabhAvathI vyAvRtta thavuM, eTale tene lakSamAM na levA ane tenA eka svabhAvamAM dharmamAM prApta thayuM. tAtparya ke tenA eka dharmanuM ja jJAna karavuM. dAkhalA tarIke ghaDAmAM aneka jAtanA guNadharmo che, paNa A gheDe lAla che" eTaluM ja kahIe to temAM joDAnA anya guNenI upekSA thAya che ane te "lAla che" evA . tenA eka guNanuM jJAna thAya che. prazna-pramANa vaDe saMgrahelA arthane eka aMza te naya, e vyAkhyAthI zuM samajavuM? uttara-pramANa vaDe ApaNane arthanuM-padArthanuM jJAna thAya che. te padArthanA eka eka aMzanuM jJAna karavuM te naya che. dAkhalA tarIke "A ghaDe che" ema pramANathI jANyA pachI te lAla che, "UMce che, "juvAna che." "pANIdAra che ema tenA judA judA aMzane-guNene jANavA te jJAna nayarUpa che. prazna-bIjA aMze tarapha udAsIna rahevAno artha zuM? Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --- nayAbhAsa (dunaya) uttara-bIjA aMzo mATe pratikULa abhiprAya na uccAra arthAt teno niSedha na kare, te bIjA aMze taraphanI udAsInatA kahevAya. A cheDo lAla che, eTaluM ja vidhAna karIe te enI UMcAI, juvAnIne ke pANIdArapaNAno niSedha thatuM nathI, eTale temAM bIjA aMze pratye udAsInatA pravarte che. 3-nayAbhAsa (durnaya) prazna-vastune ISTa aMza grahaNa karI bIjA aMzene niSedha karIe te zuM thAya ? uttara-e jJAna nayarUpa na rahetAM nayAbhAsa banI jAya, durnayanI kaTimAM Ave. nayAbhAsa ke dunaya e mithyAjJAna che, asatya jJAna che. dAkhalA tarIke DhAlane jenArAoe "A DhAla sonerI ja che" ane "A DhAla rUperI ja che" ema mAnyuM te nayAbhAsa hato, durnaya hate. "A DhAla senerI ja che ema kahetAM tenAM rUperIpaNAne niSedha thaye ane A DhAla rUperI ja che, ema kahetAM temanAM sonerIpaNAno niSedha thaye. vAstavamAM e DhAla senerI paNa hatI ane rUperI paNa hatI, eTale temanuM e jJAna mithyA hatuM, asatya hatuM. zAstramAM kahyuM che ke "svAminArAsiMhAMrAjapA nAmAvaI pite grahaNa karelA aMzathI bIjA aMgeno - apalApa karanAra-niSedha karanAra nayAbhAsa che? tAtparya ke e Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayavicAra vAkyomAM nayano AbhAsa thAya che, paNa vAstavika rIte e naya nathI. dunaya e nayAbhAsanuM ja bIjuM nAma che. 4-nayanA paryAya zabdo zAstromAM nayane mATe prApaka, kAraka, sAdhaka, nivartaka, nirbhasaka, upalaMbhaka, vyaMjaka, vagere zabda vaparAyelA che. tenA artho A pramANe samajavA pramANe svIkArelA aneka dharmomAMthI game te eka dharmanI jJAnamAM prApti karAve te prApaka. ukta dharmano baMdha karAve te kAraka. ukta dharmanA nirNayane sAdhe te sAdhaka. bIjA virodhI abhiprAyathI pAcho na paDe tevA abhiprAyavALe bedha te nivaka. dharmano vyaktigata bhAsa karAve te nirNAyaka. viziSTa kSapazamanI apekSAe sUkSma arthanI upalabdhi karAve te upalaMbhaka ane pradhAnapaNe pitAnA viSayane pragaTa kare te vyaMjaka. -- pannayanA prakAre naya apekSAne avalaMbe che ane tevI apekSA vyakti diTha ke vacana dITha jUdI jUdI hoya che, tethI nAnA prakAra agaNita saMbhave che. saMmati tarkamAM kahyuM che ke "jJAzA vacaNAdA tArA reva hRti nathavANA jeTalA vacanapatha che, teTalA nayavAda che. A badhA nanuM vistArathI varNana thaI zake nahi, eTale tenuM vargIkaraNa karavAmAM Ave che. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayanA prakAre jemake-nizcaya naya ane vyavahAra naya, jJAnanaya ane kiyAnaya, dravyAthika naya ane paryAyArthika naya. temAM je tattvane grahaNa kare te nizcayanaya kahevAya ane lokavyavahArane grahaNa kare te vyavahAranaya kahevAya. jJAnane muktinAM sAdhanarUpa mAne te jJAnanaya kahevAya ane kriyAne mukitanAM sAdhanarUpa mAne, te kriyAnaya kahevAya. je dravyane lakSamAM le te dravyArthika naya kahevAya ane paryAyane lakSamAM le te paryAyArthika naya kahevAya. A baMne naye khAsa lakSamAM levA lAyaka che, kAraNa ke saghaLA naye chevaTe temAM ja paryavasAna pAme che. ahIM e spaSTatA karI laIe ke jaina darzana ane kAMtavAdamAM mAnanAruM hovAthI nizcayapUrvaka vyavahAra ane vyavahArapUrvaka nizcaya mAne che, dravyapUrvaka paryAya ane paryAyapUrvaka dravya mAne che, paNa mAtra nizcaya ke mAtra vyavahAra, athavA mAtra jJAna ke mAtra kriyA, mAtra dravya ke mAtra paryAya ema mAnatuM nathI, anyathA te sarva nayane nyAya ApanArUM na gaNAya. prazna-mAtra nizcaya ke mAtra vyavahArane mAnIe to zuM vAMdhe ? uttara-je mAtra nizcayane mAnIe te vyavahArano lepa thAya ane vyavahArano lepa thatAM saghaLI dhArmika kriyAo, saghaLAM dhArmika anuSThAno nirarthaka Thare ane tatvanI prApti ja na thAya. te ja rIte je mAtra vyavahArane Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 nayavicAra mAnIe te phatavo lepa thAya ane paramArtha pAmI zakAya nahi. jeo nizcayanI prApti para bhAra mUkI vyavahArane jAte karavAnuM kahe che, temane uddezI nizcaya ane vyavahAra nAmanAM eka mananIya nibaMdhamAM nimna zabda lakhAyA che. are, bhalAbhAI! paNa e te vicAra kare ke A nizcaya tamane batAvanAra keNa che? jana zAsana ne? e vyavahAramArga vinA Aja sudhI cAlI Avata kharA ? je zAsana zrItIrthakara bhagavAne upadezya, sthApyuM ane e dvArA jagatane satya tattvanuM darzana karAvyuM, e jina zAsanano pravAha Aja sudhI jagata para cAlyo Avyo, te zI rIte ? kahe ke prabhue sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAno caturvidha saMgha nakkI karyo, e saMghane mATe AMtarika AtmavikAsa uparAMta bAhAthI tene mATe ucita dhArmika AcAreanuSThAna, vrata-kriyAo vagere nakkI karyuM ane zrI saMghe te pramANe vartavAnuM uThAvI lIdhuM, tethI zAsana cAlI AvyuM che. emAM saMgha paikInA jUnA jUnA sAdhunA upadezavyavahAra, tathA jitanA anuyAyIo ane ArAdhakanA bAhya dharma vyavahAra joI joIne navA navA anuyAyIo ane ArAdhako taiyAra thatA cAlyA. ema vyavahAra para saMghapravAha cAlyA A nibaMdha pU. paM. mahArAjazrI bhAnuvijayajI gaNivare lakhele che ane divyadarzana kAryAlaya, kALuzInI paLa, amadAvAdathI be rUpiyAnI kiMmate prasiddha thayela che. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayanA prakAre AvyA; jinazAsananI dhArA vahI AvI. hajI paNa vyavahAra para ja dhArA cAlu raheze. pUrvanI tejasvI buddhinA kALe kevaLa mukhapAThathI sUtravAcanAne vyavahAra cAlyA. A rIte vyavahAranAM baLa upara zrI jinazAsana, jinasaMgha, jina Agama avicchina pravAha cAlI AvyA che, tyAre Aje "jaina dharma zuM ?" "ta zuM?" "mekSanA upAya zuM? " "nizcaya-vyavahAra zuM?" ItyAdi jANavA maLe che. enA para vicAra thAya che ke nizcaya mAnave ke vyavahAra? vyavahArathI ATale sudhI AvI caDhayA che to kahe che ke "nizcayathI tatvanI prApti thaze, vyavahAranuM zuM kAma che?' paNa have samajyA haze ke vyavahAranI salAmatI para nizcaya TakAvI zakIe chIe. - tyAre e te juo ke prabhunI vANuno prakAza e zuM che? vyavahAra ja ne ? tema saMghasthApanA ne saMghanA AcAra-anuSThAno e paNa vyavahAra ja ne? te pachI bhaNavuM, bhaNAvavuM, vyAkhyAna karavA-sAMbhaLavA e paNa vyavahAramArga ke bIjuM kAMI? tevI rIte zAstro lakhAyAM, rakSAyAM, e paNa vyavahAra mAga ke bIjuM kaMI? nizcayathI je mekSamArga che, enI najIka laI janAre A badho vyavahArathI mekSamAga che. enA vinA kayAM cAlI zake ema che ? tethI e nakkI thayuM ke vyavahAranA pravAhathI zAsanano pravAha cAlI AvyuM ane teNe nizcaya daSTi zikhavADI, to AmAM te vyavahAranI mahAna upagitA Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayavicAra sAbIta thaI; paNa enI jarUrIAta uDI kAM ? ' tAtpa ke nizcaya jeTalI ja jarUra vyavahAranI paNa che. prazna--mAtra jJAna ke mAtra kiyA mAnavAmAM zuM vAMdhA Ave che? 26 uttara--ema mAnatAM satya mAnI leApa thAya che. jema auSadhanAM jJAnamAtrathI dadI sArI thatA nathI, tema mAtra jJAnathI manuSya mukti sudhI pahoMcI zakatA nathI. ane jema auSadhanAM jJAna vinA game tevu auSadha vATIne pAI devAthI darda maTatuM nathI, tema jJAna vinAnI game tevI kriyAo karavAthI kama ba Mdhana tUTatuM nathI. eTale jJAnapUrvaka kriyA ane kriyApUrvaka jJAna hAvuM jarUrI che. prazna--mAtra dravya ane pAtra paryAyane mAnavAmAM paNa kaI Apatti Ave che ke zuM ? uttara--emAM paNa AvI ja Apatti che. mAtra dravyane pakaDIe ane paryAyane cheDI daIe teA vyavahAranI siddhi thAya nahi ane mAtra paryAyane pakaDIe ane dravyane cheDI daIe te mULa tattvanI pichAna thAya nahi. eka udAharaNathI A vAta spaSTa karIzu. koI ema kahe ke A strInAM zarIra para seAnuM che, te te vIDI rUpe che, kAMkaNu rUpe che ke hArUpe che, eno bedha thAya nahi. teja rIte kaMI ema kahe ke A srIe kaiMkaNu pahereluM che' te te seAnAnuM che, hAthIdAMtanu` che ke plAsTIkanu che, tenA medha Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 - nayanA prakAre thAya nahi. tenI jagAe ema kahevAmAM Ave ke "A strIe senAnuM kaMkaNa pahereluM che, te badhI spaSTatA thaI jAya che. senuM e dravya che ane kaMkaNa e paryAya che. sAcI hakIkata e che ke dravya vinA paryAyanI ane paryAya vinA dravyanI ApaNane ka95nA AvI zakatI nathI. mATIne bAda karIne ghaDAno vicAra karavuM hoya te karI zakIe kharA? e ja rIte goLa vagere AkRtirahita ghaDAno vicAra kare hoya to paNa karI zakIe kharA ? baMneno javAba nakAramAM Avaze. eTale nizcayapUrvaka vyavahAra ane vyavahArapUrvaka nizcaya vagere mAnyatAo yathArtha che. dravyArthika naya dareka vastune nitya mAne che, kAraNa ke koI paNa dravyano sarvathA nAza thato nathI. senAnI vITIe bhAMgIne kuMDala karavAmAM Ave, kuMDala bhAMgIne hAra karavAmAM Ave ane hAra bhAMgIne mukata karavAmAM Ave te senuM e badhA paryAyamAM kAyama rahe che. jaina maharSio kahe che ke "A vizvanuM taMtra dharma, adharma, AkAza, kALa, pudgala ane AtmA e cha dravya vaDe cAle che. (ahIM dharma ane adharma puNyapApasUcaka zabda nathI, paNa gatisahAyaka ane sthitisahAyaka eka. prakAranAM dravyo che.) A chagye dro svabhAvathI nitya che, eTale. kadI sarvathA nAza pAme tevA nathI. - paryAyArthika naya dareka vastu kSaNika mAne che, kAraNa ke dareka paryAya nAza pAmavAnA svabhAvavALo che. "nAma Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 28 nayavicAra teno nAza" e uktimAM nAma zabda A paryAyanA arthamAM e ja samajavAnuM che. dravyArthika nayanA traNa prakAre cheH (1) naigama, (2) saMgraha ane (3) vyavahAra. paryAyArthika nayanA cAra prakAre cheH (1) RjusUtra, (2) zabda (3) samabhirUDha ane (4) evaMbhUta. A baMne prakArene sAthe gaNatAM sAtanI saMkhyA thAya che ane tenI ja vizeSa prasiddhi che. nayakaNikAmAM kahyuM che keythottrN vizuddhAH syurnayAH saptApyamI tathA / ekaikaH syAcchataM bhedAstataH saptazatApyamI // 19 // athaivaM bhUtasamabhirUDhayoH zabda eva cet / / antarbhAvastadA paMca nayapaMcazatIbhidaH // 20 // A sAte naye uttarottara vizuddha che, eTale sUkSama che. A akeka nayanA se se bheda che, tethI temanI kula saMkhyA 700 nI thAya che. ane evaMbhUta tathA samabhirUDha - nayane zabdanayamAM ja aMtarbhAva karIe te nayanI saMkhyA pAMcanI thAya che ane te darekanA se se bheda gaNatAM kula - saMkhyA 500 nI thAya che." te saMbaMdhI prAcIna gAthA nIce mujaba che - ekkeko ya sayaviho satta naya sayA emeva / - annovitra zrApaNo, tathA nayA tu "sAta nayamAM dareka naya zatavidha- prakAra che, Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayanA prakAro tethI tenI saMkhyA 700 nI thAya che. paNa Adeza che. e rIte kula saMkhyA khIne Adeza karyo che ? tenI spaSTatA karavAmAM AvI che. 29 A samadhI khInne 500 nI thAya che.' uparanA leAkamAM A prakAra aMge kahyu` che ke jAvato vayaNayahA tAvaMto vA nayA vi saddAo / taM cevaya parasamayA sammattaM samudiyA savve // 8 jeTalA vacanaprakAro ke zabdo che, teTalA nA che ane te (judAjudA) parasamaya che, arthAt anyatIkinA siddhAMtA che; te sarve naya ekaThA karIe teA samyakatva che, jaina siddhAMta che. ' eka tAtpa ke anya danIonA siddhAMtA kAI paNu STi rAkhIne pravartelA che ane temAM Agraha rAkhatAM mithyAtvanA hetu anela che, jyAre jaina darzana e badhI dRSTionA samanvaya karanAruM hovAthI samyakatvanA hetu che. prazna-jema thADu' thoDuM viSa ekaThuM karatAM ghaNuM viSa thAya che, tema sa naya pratyeka avasthAmAM mithyAtvanA hetu che, te sarva ekaThAM thatAM vizeSa mithyAtvanA phrema na thAya ? hetu. uttara--jema dhana-dhAnya-bhUmine arthe arasaparasa laDI maratA ghaNA mANasA koI niSpakSapAta nyAyAdhIza . pAse ekaThA thaine jAya, tyAre e payAtarahita dhi Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 nayavicAra kArI yukti vaDe jhaghaDAnuM kAraNa maTADI arasaparasa teone meLApa karI de che, tema jaina darzana paraspara virodhI nayane virodha TALI ekatra milApa karAvI de che. jema viSanI ghaNI kaNIo paNa prauDha maMtravAdInA prayogathI nirviSa thaI jAya che ane keDhiyA Adi rogIone detAM amRta rUpe pariName che, tema paraspara virodhI jUdA jUdA na rUpI viSanI kaNIe syAdavAdarUpa prauDha maMtravAdInA sApekSa prayogathI avidharUpa nirviSapaNane pAme che ane haThakadAgraha Adi rUpa keDha pIDitane TALavA mATe amRtarUpe pariName che. A vivecanamAM anekAMtavAda ane svAvAda e be zabda vaparAyelA che, te aMge paNa thaDe vicAra karI laIe. -anekAMtavAda yAne syAdavAda anekAMtavAda ane syAdvAda e be judA judA vAda nathI, paNa eka ja vAdanA be judAM judAM nAme che. keTalAka tene sApekSavAda paNa kahe che. A nAmanuM rahasya AgaLa jatAM samajAI jaze. anekAMtavAda" zabda ekAMtavAdane niSedhaka che. ekAMtamAM "aMtarane artha siddhAnta, nirNaya e hevAthI ekAMtavAda eTale ke eka apekSAnA nirNaya upara ja nirbhara rahenAra. anekAMtavAda eTale eka nahi, paNa aneka apekSAnA nirNayane mAnya karanAra. tAtparya ke AvA ane Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMtavAda yAne syAdvAda kAMtavAdane anusaryA sivAya vastunuM gUDha svarUpa khulluM hatuM nathI ke kAi paNa keyaDAnA saphaLa ukela karI rA ii nathI. keTalAka ema mAne che ke anekAMtavAda vicAmAM kSetramAM upayAgI che, paNa amAre abhiprAya tethI jUdA paDe che. ame ema mAnIe chIe ke anekAMtavAda vicAranAM kSetre jeTaleA upayAgI che, teTaleA ja vyavahAranAM kSetramAM paNa 'upayeAgI che. jo tattvajJAna, dharma, sAhitya, kalA ke vijJAnanAM vidhavidha kSetrAmAM thayelI pragatinA itihAsa tapAsavAmAM Ave te amArA A abhiprAyanI sArthakatA samajAze. ' manuSya ane tenAM sukha-duHkhane vicAra aneka dRSTie karatAM ja tattvajJAnanA udaya thayA. vyakti ane samAjane saMbadha aneka dRSTie vicAratAM ja dhUma ja sAMpaDyo. hRdayagata bhAvene AkAra ApavAnI anekavidha dRSTimAMthI sAhitya ane kalA nirmANa thayAM. te ja rIte te eka vastune aneka rIte tapAsavAnA prayAsamAMthI A vijJAnanA janma thayA, jo te vastu saMbaMdhI pUrvakAlIna rUDha mAnyatAone pakaDIne besI rahyuM hAta tA tenI kAI paNu zeSakhALa amalamAM Avata kharI ? 'lAkhaDa bahu bhAre che ane pANImAM DUbI jAya che' AvI ekAMta rUDha mAnyatA lAMbA vakhatathI cAlI AvatI hatI. paNa vijJAne tene bIjI dRSTie jovAnA prayatna karyAM. tema karatAM tene jaNAI AvyuM ke lekhaDa amuka sacAgeAmAM halaku khanI jAya che ane tethI pANImAM tarI zake ema che. tenA A ane Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phara nayavicAra kAMta jJAne lekha DanI sTImarA taratI thai ane Aje to e sAta sAgaramAM saphara kare che. vIjaLI, dhvani, aNuzakti vagere khAkhatAmAM paNa te anekAMtadRSTie ja phAvyA che. te jJAnaprAptinAM mukhya sAdhanA abhyAsa, tulanA ane samanvaya manAya che, temAMnA koI paNa anekAMta dRSTi vinA saMbhavatA nathI. vastune aneka dRSTie jovI--tapAsavI e abhyAsa che; vastunA vividha guNene aneka rIte sara khAvavA e tulanA che; ane vastuomAM rahelA aneka guNAmAM samAnatA zodhavI e samanvaya che. vyavahAra para najara karIe te tyAM paNa anekAMtadRSTinA ja vijayavAvaTA pharake che. je manuSya peAtAnA ekano ja vicAra kare che, te svAthI ke ekalapeTA gaNAya che ane duniyAthI haDadhUta thAya che, jyAre anekano eTale potAnA kuTuMbIjanono, sagAMvahAlAMono, saMbadhIono, nyAtIlA Ano, sAdharmikAno, grAmajanono tathA dezamAMdhavAno vicAra karanAra paragaju ke pApakArI gaNAya che ane te sarvAMnA mAnano adhikArI thAya che. je peAtAne maNilAla, mAnazakara ke mULadAsa tarIke eka gaNe che, te A jagatamAM potAnuM kartavya bajAvI zakatA nathI, paNa koIno putra, kAino pitA, keAIno kAkA, koIno bhatrIjo ema peAtAne aneka sagapaNavALA mAne che, te ja peAtAnu kartavya kharAkhara majAvI zake che. jeo ema mAne che ke vividha dRSTibiMdu dharAvatA Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMtavAda yAne syAdvAda e pulamAM eka sAcA ane bIjo khATA DhuvA joie, paraMtu ane sAcA ke mane khATA hoI zake nahi, temaNe peAtAnI A mAnyatA vyavahAranAM kSetramAM kasI jovA jevI che. nIcenA e yaMtrA niyata khAnAmAM judA judA akA dharAve che, chatAM temAMnA ekane sAcA ane bIjAne khATA kahI zakaze! kharA ? yaMtra paheA 9 A 15 4 16 3 10 6 13 12 8 1 11 14 1 15 10 yaMtra khIjhe 14 4 5 8 11 ha 16 33 2 12 w 3 13 tamArI zarata e hAya ke dareka ADI paMktinA saravALA 34 AvavA joIe, te A mane yA te zaratA pUrI kare che; tamArI zarata e hoya ke dareka UbhI paktinA saravALe paNa 34 AvavA joIe, te| A bane yaMtra te zaratA paNa pUrI kare che; ane tamArI zarata e hAya ke aneka rekhAono saravALA 34 AvavA joIe tA e zarata paNa A yaMtrA pUrI kare che. AgaMLa Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " nayavicAra vadhIne ema kahevA IcchatA he ke ame te e yaMtranA sarakhA cAra TukaDA karIe ane chatAM saravALe 34 Ave te sarvatebhadra mAnIe, te A yaMtre vividha aMkanA banelA hovA chatAM te zarata pUrI kare che, jema ke- pahale yaMtra 9 |1| | 2 | cha | |12| 1 | | 8 | 1 | 6 | 3 |=34 13 12/334| 4 | 5 |=34 11 14]=34 bIje yaMtra | 1 |4| | |12| | | | | | | | | 15 | 4 |=34 9 | 6 |=34| 8 | 11/=34| 2 | 13[=34 kadAca tame evI zarata karatA che ke tenA cAra khUNAne saravALe 34 Avo joIe ane madhyanA 4 khAnAono saravALo paNa 34 Ave joIe, te baMne yaMtre te zaratane paNa pUrI kare che. jemake - 3 | 13| | 4 | 9 | 10| 8 | | | 16 | 14 13 pahele yaMtra bIje yaMtra A rIte bIjI kaI paNa zarata karaze te A baMne Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMtavAda cAne syAdvAda 35 trA pUrI karaze. ( A yaMtrAno saravALe 40 rIte sarakhA Ave che.) eTale temAMthI eka sAcA ne khInne khATA ema kahI zakAze nahi. gaNita te ema kahe che ke 1 thI 10 gaNuA ke 10 thI 1 gaNA paNa teno saravALA 55 ja thavAno. jene 55 nI IcchA che, te bemAMthI eka paNa kramane khATa phaDI zakaze nahi. vaLI vividha akAnuM samAna pariNAma lAvavuM hoya teA DAbI bAjuthI jamaNI bAju jatI ane jamaNI bAjuthI DAbI mAjI jatI e ane gatino svIkAra karye ja chUTakA. 1 thI 24 sudhInI saMkhyAe laI e. A adhI saMkhyAe jUdI jUdI che. tene nIcenA krame savaLI ane avaLI geAThavIe teA samAna pariNAma Ave che: 2 12 11 13 14 24 23 50 3 50 10 15 12 9 16 21 50 50 5 gharamAM sAsu vahu laDatAM hAya temAM ekane sAcA ne bIjAne khATA kahetAM pariNAma kevuM Ave che? te koInI dhyAna bahAra nahi hAya. sAsune sAcI kahetAM vahU rIsAya ane amelAM le che. vahUne sAcI kahetAM mA kapALa phUTe che ane duniyAmAM badanAmI thAya che. AvA prasa Mge tamArI vAta . 5 6 savaLeA krama cha ulaTA krama 18 savaLeA krama 19 ulaTA krama 17 20 50 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ '36 nayavicAra paNa sAcI che ane tamArI vAta paNa sAcI che, ema kahIne samajAvIe te ja jhaghaDAno aMta Ave che. eTale samAdhAna -samanvaya karyA vinA A jagatamAM cAlatuM nathI. keTalAka kahe che ke eka vastune eka prakAranI paNa mAnavI ane tethI viruddha prakAranI paNa mAnavI, e te spaSTa bedhane abhAva ja sUcave che. paNa A kathana vyAjabI nathI. manuSyanI buddhi jyAre ekAMgI hoya che, tyAre A vatu AvI ja che, ema tene lAge che, paNa jyAre te anekAMgI ke sarvAgI bane che, tyAre temAM bIjA svarUpano ke viruddha guNadharmane svIkAra karatAM te acakAtuM nathI. eTale temAM spaSTa bedhane abhAva nahi paNa sabhAva che. IzAvAsyopaniSamAM kahevuM paDayuM che ke "tAtti tasvaijJAti to tatti" arthAt te hAle che ane nathI hAlate, te dUra paNa che ane najIka paNa che. kaThopaniSadamAM brahmanuM varNana karatAM kahyuM che ke "araNiyAna mato mahIlAna" arthAt "te aNuthI paNa mAne che ane mahAnathI paNa mahAna che." AvAM vidhAne zAstramAM aneka maLaze. zuM ema mAnavuM gya che ke A vidhAne spaSTa bedha vinA thayAM che? sAcI hakIkata te e che ke jyAre maharSioe vastusvarUpanuM vAraMvAra nirIkSaNa karyuM, UMDe anubhava lIdhe, tyAre ja A vANuM temanA kaMThamAMthI bahAra nIkaLI, eTale "A vastu AvI che paNa anya prakAre ya saMbhave che ema kahevuM e vizada jJAnanuM pariNAma che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMtavAda yAne syAdavAda 37 vedAntanA anirvacanIyavAdamAM ane kumArilanA sApekSatAvAdamAM zuM anekAMtadaSTino svIkAra thaye nathI? zuM gItAkAre "raMvAra nizrAsavaIg" e zabdathI anekAMtadaSTi para mahora mArI nathI ? - grIka darzanamAM empIDekalIsTra, eTemisTas ane anaikasAgorasa dArzanikoe IliyaTikasUnA nityavAda ane harekiTasanA kSaNikavAdane samanvaya karIne nitya dazAmAM rahelA padArthonAM ApekSika parivartanane siddhAMta svIkAre che. pazcimanA Adhunika vicArakamAM paNa A jAtanA vicArenI kamI nathI. dAkhalA tarIke jarmanIne prakhyAta tattvavettA hegala kahe che ke "viruddhadharmAtmakatA eja A saMsAranuM mUla che. kaI vastunuM yathArtha varNana karavA mATe e vastu saMbaMdhI saMpUrNa satya kahevAnI sAthe e vastunA viruddha dharmone samanvaya kema thaI zake e batAvavuM ja joIe. nUtana vijJAnavAdane pracAraka auDale jaNAve che ke bIjI vastuo sAthe tulanA karavAthI pratyeka vastu Avazyaka ane anAvazyaka ema be rIte siddha thAya che. mAnasa zAstranA vidvAna che. viliyamsa jemsa kahe che ke ApaNI duniyA aneka che. sAdhAraNa manuSya e duniyAnuM jJAna eka bIjAthI asaMbaddha ane anapekSita kare che. paraMtu pUrNa tattvavettA te ja che ke je badhI duniyAone ekabIjAthI saMbaddha tathA apekSita rUpamAM jANe che. AvA ja vicAre nayAyika josepha, peTI ane eDamanDa hArmsa Adi vidvAnoe pragaTa karelA che. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayavicAra sastabhaMgI prazna-eka ja vastumAM viruddha dharmo saMbhavatA heya te tenuM kathana zI rIte karI zakAya? uttara-tenuM kathana cA pada lagADIne karI zakAya. cA pada anekAMtanuM dyotaka che. tene artha kaMcita eTale keI paNa eka prakAre arthAt amuka apekSAe e thAya che. AvuM kathana vadhAremAM vadhAre sAta rIte eTale sAta bhAMgAthI karI zakAya che, eTale tene saptabhaMgI kahevAmAM Ave che. A nirUpaNapaddhatimAM judI judI apekSAone Azraya levAya che, eTale te apekSAvAda paNa kahevAya che ane temAM racAtta padanI mukhyatA hovAthI te cAlvAra nAM nAmathI paNa oLakhAya che. have saptabhaMgI para AvIe. jIvamAM astitva, nAstitva, nityatva, anityatva, ekatva, anekatva, Adi aneka dharmo che. temAMthI eka astitva dhama laIe. te aMgenA praznane saMpUrNa javAba saptabhaMgI vaDe ja maLI zakaze. te A pramANe - (1) jIva svavyAdinI apekSAe sat che. (2) jIva paradravyAdinI apekSAe asata che. (3) jIva svadravyAdinI apekSAe sat che ane para dravyAdinI apekSAe asat che. (4) jIva sat ane asat hevAthI e yugapata (eka sAthe) avaktavya che. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMtavAda yAne syAdvAda 39 (5) jIva avakatavya hovA chatAM sat che, eTale sat avaktavya che. (6) jIva avaktavya hovA chatAM asat che, eTale asat avaktavya che. Shu (7) jIva avaktavya hovA chatAM krame karI sat asat che, eTale sat-asat avaktavya che. A saptabhaMgamAM prathama bhaMga svadravyAdinI apekSAe vastunuM astitva khatAvanAro che, eTale syAd asti kahevAya che. bIjo bhaMga paradrAdinI apekSAe astitvanA niSedha kare che, eTale svAr nAstikahevAya che. trIjo bhaga amuka apekSAe che ane amuka apekSAe nathI evuM pratipAdana kare che, eTale te syAd astinAsti kahevAya che. ceAthe bhaga vastu sat ane asat ane rUpa hovA chatAM mane rUpe eka ja samaye zabdathI kA zakAya tema nahi hAvAthI avaktavya che ema jAhera kare che, eTale te cAt avarunya kahevAya che, pAMcame bhaga vastu avaktavya hAvA chatAM tenA astitvane grahaNa kare che, eTale syAd ati avanya kahevAya che. chaThThA bhaMga vastu avaktavya hAvA chatAM tenA nAstitvane grahaNa kare che, eTale svArT nAnti avAvya kahevAya che.. ane sAtamA bhaMga avaktavya hAvA chatAM tenA astitva ane nAstitva anene grahaNu kare che, eTale te sthAt astinAsti avavya kahevAya che. anekAMtavAda ke syAdvAdanA sAcA mama nahi samaja Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 navicAra vAthI keTalAke tene sazayavAda ke anizcitavAda kahyo che ane saptabhaMgIne bhaMgajALa tarIke jAhera karI che. A pravRtti zrImacchakarAcAya thI mAMDIne Aja sudhI ochAvattA aMze cAlu rahI che, paNa Aje jaina dharmanuM sAhitya anya vidvAno dvArA paNa sArI rIte vaheMcAvA lAgyuM che, eTale e bhramanuM mahad aze nivAraNa thayuM che. anekAMta aMge vidvAnAnA abhiprAyA zrImAn paMDita ga'gAnAtha jI ema. e, DI, lIT eka sthaLe jaNAve che ke jyArathI meM zaMkarAcArya dvArA thayeluM jaina siddhAMtanuM (anekAMtavAdanu') khaMDana vAMcyuM, tyArathI mane khAtarI thaI ke A siddhAMtamAM ghaNu' mahattva rahelu che, jene vedAntanA e AcAya samajyA nathI. jo temaNe jaina dharmanA mULa graMthA jovAnuM kaSTa uThAvyuM hota te temane eno virodha karavA jevI kAI vAta dekhAta nahi." gujarAtanA prasiddha sAkSara zrIAnaMdaza Mkara khApubhAI dhruva je varSo sudhI kAzI hiMdu vidyApIThanA AcArya hatA, temaNe eka mananIya vyAkhyAnamAM jaNAvyuM che ke syAdvAdanA siddhAMta ekIkaraNanAM dRSTibiMdune ApaNI samakSa rajU kare che. zakarAcAye' syAdvAda upara je AkSepa karyAM che, te enA mULa rahasyanI sAthe bilakula saMbaMdha dharAvatA nathI. eka vAta siddha che ke vividha dRSTibinduthI vinA ApaNe kaI paNu vastu pUrNa rItyA nathI, ane tethI ja syAdvAda upayAgI ane nirIkSaNa karyAM jANI zakatA sAka che. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 anekAMtavAda yAne syAdvAda mahAvIranA batAvelA syAdvAdane loke saMzayavAda kahe che, paNa huM e vAtane svIkAra karatA nathI. syAdvAda e saMzayavAda nathI, paNa ApaNane eka daSTibiMdu puruM pADe che ane vizvanirIkSaNa mATe nave pATha Ape che." hiMdanA vidvAna sAhityakAra kAkAzrI kAlelakara jaNAve che ke eka ja satya aneka rUpamAM pragaTa thAya che. eka eka jAti, eka eka jamAno ane eka eka deza satyanA eka eka aMzanuM grahaNa karI zake che ane tethI paraspara virodhI dekhAtI chatAM badhI daSTie sAcI hoya che, e jenA syAdvAdanuM tatva hiMdustAnanA AkhA ItihAsamAM ghaDAeluM ApaNe joIe chIe. vaLI teo "bhagavAna mahAvIranI nirvANa bhUmi " nAmanA lekhamAM jaNAve che ke "amuka dRSTie jotAM eka vastu eka rIte dase che, bIjI daSTie te bIjI rIte dekhAya che. janmAdhe jema hAthIne judI judI rIte tapAse tevI A duniyAmAM ApaNI sthiti che." - sazata mahaisuranareze eka mananIya vyAkhyAnamAM jaNAvyuM hatuM ke jaina dharmanA anekAMtavAde tamAma dharmo, philasuphIo ane yuktivAdanuM cikya zaidheluM che." paMDita haMsarAjajI zarmAe "darzana ane anekAMtavAdI e nAmanA pustakamAM jaNAvyuM che ke-anekAMtavAda e anubhavasiddha, svAbhAvika ane paripUrNa siddhAnta che." - A ja rIte bIjA aneka taTastha vidvAnee A siddhAMtanA mahatvane svIkAryuM che, jemAM mahAtmA gAMdhI Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 samAveza thAya che. temAMthI vIra karatAM nayavicAra ine paNa samAveza thAya che. teoe jaNAvyuM che ke anekAMtavAda mane bahu priya che. temAMthI huM musalamAnanI daSTie temane khristInI dRSTie temane vicAra karatAM zIkhe. mArA vicArone kaI khoTA gaNe tyAre tenA ajJAna viSe pUrve reSa caDhate. have huM teonuM dRSTibindu, teonI AMkhe joI zakuM chuM, kemake huM jaganA premane, bhUkhe chuM. anekAMtavAdanuM mULa ahiMsA ane satyanuM yugala che." 7-nigamanAya nigama eTale loko tenA vyavahArane anusaranAre je naya te naigama. athavA je vastune sAmAnya-vizeSajJAnarUpa aneka pramANe vaDe mAne-grahaNa kare te nigama. athavA jene jANavAno eka gama nahi paNa aneka gAma che, bedhamArga che, te nagama. zrI vinayavijayajI mahArAje nayakaNikAmAM kahyuM che ke atharveji sAmaciMviroSa mAtmA sAmAnyaM tatra jAtyAdi vizeSAzca vibhedakAH // 3 // aikyabuddhirghaTazate bhavet sAmAnyadharmataH / vizeSAcca nijaM nijaM lakSayanti ghaTaM janAH // 4 // naigamo manyate vastu tadetadubhayAtmakam / nirvizeSaM na sAmAnyaM vizeSo'pi tadvinA // 5 // sarva vastuo sAmAnya ane vizeSa e banne dharmothI yukta hoya che. temAM jAti vagere sAmAnya dharma che ane Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naigamanaya 43 : ---- --- vizeSa prakAre bheda karanAra te vizeSa dharma che. se ghaDA paDyA hoya temAM "A badhA ghaDA che evI je aikaLyabuddhi thAya che, te sAmAnya dharmathI thAya che ane "A mAre ghaDo che, "A mAre ghaDe che, evI rIte badhA loko potapotAnA ghaDAne oLakhI le evuM vizeSa dharmathI bane che. naigamanaya vastune A ubhaya guNathI yukta mAne che. tenuM kahevuM ema che ke vizeSa vinA sAmAnya ke sAmAnya vinA vizeSa hetuM nathI. - keI manuSyane ema pUchavAmAM Ave ke tuM kyAM rahe che? te te kahe ke lekamAM. lokamAM kyAM ? te kahe ke, madhyalakamAM. madhyalokamAM kyAM? te kahe ke jaMbudvIpamAM. ja bUdvIpamAM kyAM ? te kahe ke bharata kSetramAM. bharata kSetramAM kayAM? te kahe ke magadha dezamAM. magadha dezamAM kayAM? te kahe ke rAjagRhI nagarImAM. rAjagRhI nagarImAM kayAM? to kahe ke amuka latAmAM. amuka latAmAM kyAM ? te kahe ke mArAM gharamAM. tamArA gharamAM kayAM? te kahe ke mAro AtmA che teTalA kSetramAM. nivAsa aMgenA A badhA uttare nigama nayanA che. ane te yathArtha che. temAM pUrva pUrvanA vAkyo sAmAnya dharmane ane uttara-uttara vALyo vizeSa dharmane grahaNa karatA jAya che. jagatanA sarva vyavahAromAM A naigama nayanI janma pradhAnatA che. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayavicAra nagama nayanA traNa bheda mAnavAmAM AvyA cheH (1) bhUtanaigama. (2) bhaviSyanegama ane (3) vamAnanegama 44 (1) bhUtakALane viSe vartamAnakALanuM AropaNa karavuM te bhUtanaigama. jemake-'Aje dIvALIne divase zrI vardhamAna svAmI mAnne padhAryAM." jo ke zrI vardhamAna svAmIne Aje (pustakaprakAzananAM varSe) nirvANa pAmyA 2486 varSa thaI gayAM, chatAM Aje zabdanA prayAgathI vartamAnakALanA Aropa karavAmAM AvyA che, tethI te bhUtanIegama nayanuM vAkaya che. (2) bhaviSyakALane viSe vartamAnakALanuM AreApaNu karavuM te bhaviSyanaMgama. jemake-arhat te siddha, samakitI te mukta. ahIM aMt ahudhArI che, hajI siddha thayA nathI, paNa arhat heAvAthI dehamukta thaye avazya siddha thaze, e nizcayane laIne je thavAnuM che, temAM thayA Aropa karAya che. teja rIte je samakitI che te vadhAremAM vadhAre adhapudgala parAvartanakALamAM avazya mukta thavAnA, e nizcayathI tene mukta kahetAM je thavAnu che temAM thayAnA Arepa thAya che, eTale A bane vAkayo bhaviSyanegama nayanAM che. (3) karavA mAMDelI vastu amuka aMze thaI hAya ane amuka aMze na thaI heAya chatAM kahevuM ke thAya che, athavA je thAya che ane kahevuM ke thayuM, te vartamAna-naigama naya kahevAya che. eka-mANasa muMbaI javA nIkaLyo chatAM kahevAya che ke muMbaI gaye. kapaDuM' maLavAnI zarUAta thaI Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maigamanaya chatAM kahevAya che ke kapaDuM banyuM. ceAkhA hAMDalImAM raMdhAvA mATe Aryo, chatAM kahevuM ke bhAta raMdhAya che. vartamAnanaigama nayanAM vAkayo che. A badhAM 45 hemALe ka--je karAya che te karyuM, e siddhAMtanA apalA karavAthI jamAli muni zrI vIra prabhunAM zAsanamAM prathama nihnava gaNuAyA. te A pramANe H -- jamAlimuninA pradha kSatriyakuMDa nagaramAM jamAli nAmanA kSatriya hatA. te zrI mahAvIra svAmInI bahena sudarzanAnA putra hatA ane te vakhatanA rivAja mujaba mAmAnI putrI eTale zrI mahAvIra svAmInI ekanI eka putrI priyadarzInAthI vivAhita thayA hatA. temane prabhunI dezanA sAMbhaLatAM vairAgya thaye, eTale 500 kSatriyA sAthe pratrajita thayA ane priyadarza nAe paNa 1000 anya strIo sAthe sayamanA mArga svIkAryAM. jJAna-dhyAnamAM apramatta rahetAM jamAlimuni agiyAra aganA jJAtA thayA. prabhue temane 500 sAdhu tathA 1000 sAdhvIonA vaDerA manAvyA. eka vakhata temaNe prabhune vaMdana karI peAtAnA parivAra sAthe judo vihAra karavAnI AjJA mAgI. prabhune temAM lAbha na dekhAyA, tethI mauna rahyA. A maunane saMmati svIkArI jamAli muni peAtAnA parivAra sAthe anyatra vihAra karI gayA. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 nayavicAra anukrame teo zrAvasti nagarIe padhAryA ane tyAM nagara bahAra AvelA kepTaka nAmanAM udyAnamAM sthira thayA. ekadA temane vizeSa AhAra karavAnAM kAraNe uSNa javara Avyo, tyAre besavAne azakta hovAthI temaNe pAsenA munione AjJA karI ke "he munio ! mArA mATe saMthAre kare." - sAdhuo saMthAro karavA lAgyA, paNa A bAju tAvanuM jora vadhatuM hatuM, eTale kSaNa paNa divasa jevI lAgatI hatI, tethI temaNe thoDI ja vAramAM munione pUchayuM ke "saMthAro karyo ke nahi ?" munioe kahyuM ke hA, A saMthAro karyo." thoDA samaya pachI pharI eja prazna pUkyo ane eja uttara maLyo. A rIte be traNa vAra thatAM jamAli muninI dhIraja khUTI ane te ja vakhate teo samyakatvathI calita thaI zaMkA karavA lAgyA ke "prabhu mahAvIre kahyuM che ke calemANe calie, udIrajamANe udIrie nijarijamANe nikiom-cAlatuM te cAlyuM, udIrAtuM te udayuM ane nijarAtuM te nijayuM. paraMtu A badhuM asatya che, kAraNake karAtA saMthArAne karAye ema kahevAtuM nathI. te pachI cAlatAne cAlyuM, udIrAtAne uryuM ane nirbharatAne nija yu" ema zI rIte kahevAya? mATe temanuM A vacana asatya ane asaMbhavita che. A pramANe manamAM nizcaya karyA pachI jamAli muni nikaTavartI sAdhuone pitAne vAda A pramANe samajAvavA Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ egamanaya lAgyAH he muni ! zrI mahAvIra prabhu kahe che ke hemALe luM-karAtuM hAya te karyuM, paNa te asatya che; kAraNa ke sarva pramANeAmAM pratyakSa pramANu sahutho maLavAna che ane A vacana tethI viruddha sAbIta thAya che. jyAre me tamane pUchyuM ke saMthArA karyAM ?" tyAre tame kahyuM ke hA, A kra' paNa te uttara khATA hatA. karAya che" kahyuM hAta tA te ja javAba sAcA hatA. tethI tamAre jyUmATe OM vagere vacanAne satya mAnavA nahi. jo tame ema mAnatA hai ke teo mahAna che, mATe bhUle nahi, te mATAnI paNa bhUle thAya che, mATe tamAre prabhunAM e vacanAmAM vizvAsa na rAkhatAM kriyamANune kriyamANu ane kRta ne kRta mAnavuM tathA jAene paNa eja pramANe kahevuM.' 47 jamAli muninA parivAra vizALa hatA ane temanA para temanuM varcasva sArI rIte hatuM, eTale keTalAka muniee temanA e matanA svIkAra karyA, jyAre bAkInA je prabhunAM vacanamAM aDaga zraddhAvALA hatA ane prabhu vacaneAnA mama yathArtha rIte samajyA hatA, temane e vAta rucI nahi. temaNe jamAli muni sAthe e saMbadhI ghaNI carcA karI, paNa jamAli muni samajyA nahi. kadAca vara utaryAM pachI teo samajaze ema mAnI te munie keTaleAka vakhata temanI sAthe rahyA, paNa jvara utaryAM pachI jAli muni petAnA vicAromAM vadhAre makkamatA dekhADavA lAgyA ane tene rItasara pracAra karavA lAgyA, eTale A , Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 nayavicAra munie temane cheDIne prabhu pAse AvyA ane manelI sarva hakIkata kahI sabhaLAvI. have priyadarzanA sAdhvI temane vaMdana karavA AvyA, tyAre jamAli munie temane peAtAnA A mata kahI saMbhaLAvyA ane te pati taraphanA pakSapAtane laine temanI vAta sAcI mAnavA prerAyA. jema nAnA sarakhA aMgArA gheADI vAramAM ghaNA ghAsane khALI nAkhe che, te rIte jamAli muninA A matarUpI aMgArAe gheADA vakhatamAM ghaNAM hRdayAne mithyAtvathI dugdha karyAM. te samaye zrAvasti nagarImAM DhaMka nAmanA eka kuM bhAra rahetA hatA. te zrImahAvIra prabhuno parama bhakta hato. teNe prabhunAM vacanenuM zravaNu karIne tenA artha hRdayamAM utAryo hatA. sAdhvI priyadarzanA vageree temanAM sthAnamAM sthiratA karI hatI. temaNe jamAli muni pAsethI AvyA pachI A mata DhaMkane jaNAvyeA, paNa e to acaLa zraddhAvAna hato, eTale samajI gayA ke sAdhvIjI patinA premane vaza vagara vicArye mithyA matamAM phasAyA che. paraMtu atyAre kaMI paNa kahIza to te mAnaze nahi. mATe samaya Avye temane yuktithI samajAvavA. eka vakhata sAdhvIjI nibhADAnI najIka svAdhyAyamAM tallIna hatAM, tyAre teNe avasara joIne nibhADAmAMthI eka aMgArA laIne sAdhvIjInAM vastranA cheDA para nAkhyuM ane cheDA saLagavA mAMDyo. AthI sAdhvIjI ekadama Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahanatha 49 - - UbhA thaI gayAM ane kaMka zrAvakane Thapako ApavA lAgyA ke "zrAvakajI! tame evA kevA ke upaga rAkhatA nathI? tamArA anupage amAruM A vastra saLagyuM." Dhake javAba Apyo ke "e to hajI saLage che. saLagI kyAM gayuM che? tamArA mate to jyAre te saLagI rahe tyAre saLagyuM kahevAya.' A zabdae sAdhvI priyadarzInAnI AMkha ughADI nAkhI ane teo pharI zrI mahAvIra prabhunAM vacanone satya mAnavA. lAgyA. pachI avasara AvatAM jamAli munine zrI mahAvIra prabhunA gaNadhara gautama svAmIe samajAvyA, chatAM te samajyA nahi, eTale teo prathama nihrava gaNAyA. A nicnavatAthI - temanA paMdara bhava vadhI gayA ane kALadharma pAmIne te chaThThA devalekamAM kibiSika jAtinA adhama keTinA deva thayA. . 8-saMgrahanaya vastu mAtramAM sAmAnya ane vizeSa dharmo rahelA che. - temAM vizeSane gauNa karI je sAmAnyane prAdhAnya Ape te saMgrahanaya kahevAya. vyAkaraNamAM jene jAtivAcaka zabda kahe che, te A prakAranA che. dAkhalA tarIke bhajana zabdazI dudhapAka, pUrI, roTalI, dALa, bhAta, athANuM vagere vastuone saMgraha thAya che, tethI "bhejana' e saMgrahanayano zabda che. athavA dravya zabdathI dharma, adharma, AkAza, kAla, muddagalane AtmA ema sarva dravya saMgraha thAya che, tethI te saMgraha Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayavicAra nayana zabda che. tenuM mAnavuM ema che ke sAmAnyathI rahita kaI vastu nathI, mATe sAmAnyane ja prAdhAnya ApavuM. 9-vyavahAranaya vastunA sAmAnya dhane gauNa karI je vizeSa dharmane prAdhAnya Ape tene vyavahAra naya jANa. dAkhalA tarIke vyavahAra naya dravyane cha prakAranuM mAne che. vaLI te dareka prakAranA uttara prakAre batAve che ane tenA paNa uttara prakAre batAve che. Ama te uttarottara vizeSatA batAvyA ja kare che. te A pramANe - " dravya U dharma adhama AkAza kAla pugala siddha siddha saMsArI basa. sthA deva manuSya tiryaMca nAra, pRthvI, 5 aMgni vAyu vanaspati vyavahAranaya ema kahe che ke vizeSatA vinA koI paNa vastuno spaSTa baMdha thAya ja zI rIte ? keIne kahIe ke vanaspati lAve te e zuM lAve? AMbe lA, lImaDo Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIsUtra naya 51 lAve, ema kahIe tA te AMbA ke lImaDA lAve. tethI vizeSane ja prAdhAnya ApavuM joIe. 10-jIsUtranaya ane grahaNa kare te vartamAnamAM vartatA svakIya anusUtranaya kahevAya. eka manuSya bhUtakALamAM rAjA hAya paNa atyAre bhikhArI hAya te A naya tene rAjA na kahetAM bhikhArI ja kahe, kAraNa ke vartamAnamAM tenI sthiti bhikhArInI che. nayakaNikAmAM kahyuM che ke RjusUtranayo vastu nAtitaM nApyanAgatam / manyate kevalaM kintu vartamAnaM tathA nijam // 11 // jIsUtra naya vastunA atIta tathA anAgata svarUpane mAnatA nathI, paNa vartamAna ane nija svarUpane ja mAne che.' atItenAnAgatena parakIyena vastunA / -nakArya siddhirityetadasadgaganapadmavat // 12 // atIta, anAgata ke parakIya vastuthI kAI kAryasiddhi thatI nathI. te AkAzakamaLanI jema asat che.' 6 nAmAdicaturveSu bhAvameva ca manyate / maiM nAmasthApanA vyAvyevamatronA vi|||| . 'nAma, sthApanA, dravya ane bhAva e cAra nikSepeAmAMthI RjIsUtranaya nAma, sthApanA ane drazyane na mAnatAM mAtra bhAvane ja mAne che. AgaLanA nAnuM paNu temaja samajavuM.' Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayavicAra dareka zabdanA arthane cAra vibhAgamAM vaheMcI zakAya che. A atha vibhAgane nikSepa kahevAmAM Ave che. tenA cAra prakAro anukrame nAma, sthApanA, dravya ane bhAva che. zrI mahAvIra evuM nAma e nAmanikSepa mUrti banAvavI ke krAI paNa vastumAM sthApanAnikSepa che. nayasAra vageremAM svAmIno jIva e dravya mahAvIra che kuLamAM siddhArtha rAjA ane trizalA dhAraNa karI mahAna vIratA batAvanAra ceAvIzamA tIrthaMkara RjIsUtranaya A bhAva mahA che. zrI mahAvIranI sthApanA karavI e rahele| zrI mahAvIra ane jJAta kSatriyanAM rANInI kUkhe janma e bhAva mahAvIra che, temAMthI vIrane ja mahAvIra mAne che. 11-zabdaya pura paryAyazabdomAM eka ja vAcyA mAne te zabdanaya kahevAya. jemake jina, arhat ane tIrthaMkara. uparAMta kAlAdibhedathI dhvaninA arthabhedanu pratipAdana kare tene paNa zabda naya kahevAya che. ahIM kAlAdi zabdathI kAla, kAraka, liMga, sa MkhyA, puruSa ane upasarga samajavAnA che. hatA, che, huze. A zabdomAM kAlabheda che. hatA bhUtakALane sUcave che, che vartamAna kALane sUcave che, huze bhaviSyakALane sUcave che. te kare che, tenA vaDe karAya che, A zabdomAM kAraka bheda che. kare che, e kari prayAga che, karAya che, e kramaNi prayAga che. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samabhirUDha naya 53 chokare, chokarI, chokara, AmAM liMgabheda che. te anukrame pulliga, strIliMga ane napusakaliMga sUcave che. * baLada ane baLade, nadI ane nadIo, AmAM vacanabheda che. prathama zabda ekavacanamAM che, bIja zabda bahuvacanamAM che. saMskRta bhASAmAM dvivacanane paNa praga che. tethI temAM gRpamaH (ekavacana), kRSI (dvivacana) ane vRSar (bahuvacana) ema traNa praNe thAya che. huM, tuM ane te e puruSabheda sUcavanArA zabda che. huM prathama puruSane sUcave che, tuM dvitIya puruSane sUcave che ane te tRtIya puruSane sUcave che. saMsthita, avasthita, pratiSThita vageremAM upasargane bheda che. saMsthita, avasthita, pratisthita upasargabhedane lIdhe arthamAM phera paDe che. gajusUtranaya karatAM A naya vadhAre sUkSama che, kAraNa ke RjusUtra mAtra kALathI bheda mAne che, tyAre A naya kAraka vagerethI paNa arthamAM bheda mAne che. 12-samabhirUDha naya je sArI rIte arthanI samIpe jAya te samabhirUDha naya kahevAya. athavA je rUDha arthamAM jUdA jUdA arthanI, saMmati Ape te samabhirUDha naya kahevAya. athavA judA judA paryAyazana vArtha jude jude grahaNa kare te samabhirUha kahevAya. A naya vAdarUthI rasama che, kAraNa ke te paryAyabhede athabheda grahaNa kare che... Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayavicAra A nayanA abhiprAyathI jina, arhat ane tItha karano vAcyA eka nathI, paNa jAdA jAdo che. jemake--je rAga ane dveSane athavA saptavidha bhayane jite te jina, je traileAkayanI pUjyatA prApta kare athavA aSTaprAtihAryanI zAbhAne ahu-yAgya heAya te advaita, je dharmarUpI tIne kare-sthApe te tItha kara. 13-eva bhUtanaya ' eva' arthAt jevA vyutpattino atha te ja pramANe bhUta eTale thanAra kriyAmAM pariNamanAra, tene grahaNa karanArA te eva'bhUtanaya. A nayanI dRSTie jina zabdanA prayAga tyAre ja ucita gaNAya ke jyAre te zukala dhyAnanI dhArAe caDI rAgAdi ripune jitatA haiAya. arhat zabdano prayAga tyAre ja ucita gaNAya ke jyAre surAsuranarendra temanI pUjA karI rahela hAya ke aSTaprAtihA yukta hAya. ane tIrthakara zabdano prayAga tyAre ja ucita gaNAya ke jyAre te samavasaraNamAM virAjI caturvidha saMghanI ane prathama gaNadharanI sthApanA karatA haiAya. tAtparya ke te sivAya A zabdonA upayAga karavA tene A naya ucita mAnatA nathI. tenu kahevu' ema che ke je vastumAM nAma pramANe kriyA ke pravRtti na hoya, tene te prakAranI mAnIe tA ghaTane paTa mAnavAmAM vAMdhAze| ? 54 nAgamanaya leAkavyavahAramAM prasiddha ane grahaNa kare che, eTale sAmAnya-vizeSa ubhayanA svIkAra kare che. saMgraha naya sAmAnyane ja prAdhAnya Ape che ane vizeSanaya mAtra Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naya sAhitya vizeSatAne ja mahattva Ape che. RjIsUtranaya vastunA vartamAna svarUpane ja grahaNa kare che, zazvanaya badhA paryAyAmAM eka atha grahaNa kare che, samaNiddha dareka paryAyazabdanA jUdA jUle atha grahaNa kare che ane evabhUta nayatA a pramANe pravRtti hAya tenA ja svIkAra kare che. A rIte sAte nayA uttarAttara sUkSma che, te vAta pAThakeAnAM dhyAnamAM AvI gaI haze. 14-nayasAhitya naya viSe vadhAre jANavA IcchanAre nIcenuM sAhitya evuMH-- - 1 dvAdazAra nayacakra-zrImallavAdI sUri 2 tattvArthAdhigama sU01lA adhyAyanI TIkA-zrI siddhasenasUri 3 upA. zrI yazeAvijayajI vivecana 5. prabhudAsa e. pArekha 5 zrI vizeSAvazyaka bhASya--zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNa (jJAna ane naya prakaraNa ) 6 zrI sUtrakRttAMga TIkA-zrI zIlAMkasUri 7 zrI anuyAgadvArasUtravRtti 8 anekAntajayapatAkA 9 zrI zAstravArtAsamuccaya 10. nyAyAvatAra TIkA--zrI sidhdhaSi gaNi 11 utpAdAdi prakaraNa 4 "" "" "" "" ,, ,, 55 zrI haribhadrasUri Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 >> >> nAvicAra 12 pramANanayatatvolaMkAra-zrIvAdidevasUri 13 syAdvAdamaMjarI-zrImalliSeNasUri 14 pravacanasAroddhAra-zrInemicaMdrasUri 15 zrI tatvArthasAra-zrI amRtacaMdrasUri 16 AlApapaddhati-zrIdevasenAcArya 17 dravyAnugatarkaNA-bhejaDita 18 napadeza - upA. zrI yazovijayajI 19 narahasya 20 nayapradIpa 21 anekAMtavyavasthA rara dravyaguNa-paryAyane rAsa che 23 nayakarNikA - ma. ma. zrI vinayavijayajI mahArAja 24 nayacakrasAra - paM. zrI devacaMdrajI 25 AgamasAra - 5 ) 26 jaina siddhAMtapravezikA-paM. gopALadAsajI 15-upasaMhAra A vicAra-vivecana parathI pAThake samajI zakyA haze ke nayavAda e mAtra zAstrIya rasane ke vivAda mATe viSaya nathI, paNa vastu svarUpa samajavA mATenuM eka paddhatisaranuM zAstra che ane tenI vyavahArU upagitA paNa ghaNuM che. sahu keI A zAstranuM rahasya pAmI paramArthanI prApti kare, e ja abhyarthanA. tti Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ as ags f - E- 3 nokarI mobAika Takara jaina tattvajJAna tathA AcArane samajavA mATe navIna dRSTi ApatI jaina zikSAvalI. trIjI zreNInAM 12 pustako saM. 2017 nA mAha sudi pUname pragaTa thaze. agAuthI lavAjama bharanAra mATe sthAnika rUA. 5=00. bahAragAma mATe rUA. 6=25, tamAruM lavAjama Aje ja ma. e. thI mokalI Ape. para takonA nAma bhAvanA bhavanAzinI samyakatvasudhA 6 zaktine srota che ahiMsAnI evI "mANu jIvanaghaDatara 6 ahmacarya prArthanAnuM rahasya 8 pratikramaNanuM rahasya 9 uvasaggahara stotra 10 tatronuM tAraNa 11 sAdhami vAtsalya 12 jaina parve na jana sAhitya -mAthAna=madira ladhAbhAI guNa prata bIlDIMga, thIMcabaMnna, muma-2 wel-lo'i-li-b'i-tshul-gyi-rgyu-dge-bcu-po-de-dus-g-de-'bd-p-du-mr- thI navaprabhAta presa-amadAvAda.