Jain Dharm Prakash 1905 Pustak 021 Ank 11

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/533250/1

Page #1

PAPAPA
હ
REGISTER NO. B. 156 SeSRSeGSSS
श्री
જૈનધર્મ પ્રકાશ
The Jaina Dharma Prakasha.
माणाघातान्निवृत्तिः परधनहरणे संयमः सत्यवाक्यं । काले शक्त्या प्रदानं युवतिजनकथामूकभावः परेषाम् ॥ तृष्णाश्रोतोविभंगो गुरुषु च विनयः सर्वभूतानुकंपा । सामान्यः सर्वशास्त्रेष्वनुपहतविधिः श्रेयसामेष पंथाः ॥ અક ૧૧ મે
પુસ્તક ૨૧ સુ સાહ સવત ૧૯૬૨
પ્રગટ કર્તા. શ્રી જૈનધર્મ પ્રસારક સભા
ભાવનગર
વિષયાનુક્રમ.
૧ સામાયિક
૨ સર્વમાન્ય કલ્યાણમાર્ગ ચચાપત્ર
૩
૪ દયાળુ જૈનમ એ પ્રત્યે વિજ્ઞપ્તિ. ૫ કચ્છ વર્તમાન.
હું ચર્ચાપત્ર. ૧૭ વર્તમાન સમાચાર ૮ પુસ્તકાની પહેાચ,
વાર્ષિક મૂલ્ય રૂ૧)
૨૪૧
૩૪૮
૨૫૩
૨૫૫
૫૬
૨૫૯
૧૬૭
૨૬૪
પાસ્ટેજ ચાર આના
WeReemeneREKHARSHBENRE),

Page #2

ચોપાનિયું રખડતું મૂકીને આશાતના કરવી નહીં.
ગ્રાહકોને બે વર્ષની ભેટ
अतिक्रमण हेतु. ત્રિસી, રાઈ વિગેરે પાંચે પ્રતિક્રમણમાં જે જે સૂત્રો જે અતુ કેમે કહેવામાં આવે છે તેના હેતુ અને ભાવાર્થ વિગેરે બતાવી આપનાર “કિચિત પ્રતિક્રમણ કૃમવિધિ’’ નામના ગ્રંથનું યથાર્થ ભાષાતર કરી મુંબઈ ગુજરાતી પ્રેસમાં ગુજરાતી સુંદર ટાઈપથી છપાવવામાં આવેલ છે. પાકા કપડાના સુંદર બાઈડીંગથી બંધાય છે. અંધાઈ આવેથી લવાજમ મોકલેલ ગ્રાહુકાને તરત મોકલવામાં આવશે અને ન મોકલેલ ગ્રાહકને વેલ્યુએબલથી મેકલવામાં આવશે. લવાજમ તો વહેલું મોડું આપવું જ પડવાનું છે તેથી ધરે એઠાં આવેલી ગંગાને કોણ મુર્ખ પાછી વાળે” એ દૃષ્ટાંતે આવી અપૂર્વ સેટને લાભ ખાશે નહીં એ ભરૂ સે રાખી પોસ્ટ ખર્ચ કરવામાં આવશે. માટે સભાને ખોટી નુકશાનીમાં ન ઉતારતાં આવેલ વેલ્યુએબલ પૈસા આપીને લઇ લેવાની દરેક માહાએ ચીવટ રાખવી. અગાઉથી ખાસ સૂચના જરૂરીઆત સમજીનેજ આપવામાં આવી છે.
છપાઈને બહાર પડેલ છે.
- શ્રી શત્રુંજય મહાભ્ય. મહાત્મા શ્રી ધનેશ્વરસૂરિ કૃત સંસ્કૃત પદ્યાત્મક ગ્રંથનું ખાસ . દેખરેખથી થયેલુ ગુજરાતી ભાષાંતર
આ પુસ્તકની અમારી તરફથી બીજી આવૃત્તિ હાલમાં બહાર પાડવામા આવેલ છે. આવું શુદ્ધ અને સરસ ભાષાંતર જે કાઈ પણ બીજા ગ્રંથનું થયું હોય તો ત્રિષષ્ટિશલાકા પુરૂષ ચરિત્ર તું જ થયેલુ છે. જે બંનેને માટે અમે પૂરતી ખાત્રી આપી શકીએ છીએ, નિણયસાગરની પ્રશસન, છાપ, સરસ માઇડીંગ, ઉંચા કાગળ, કિંમત રૂ. ૨-૮ ૦ સભાસદ માટે રૂ. ૧-૧૪ ૦ શ્રી ત્રિષષ્ઠિ શલાકા પુરૂ ષ ચરિત્ર ભાષાંતર.
પર્વ ૧ લું અને બીજું. કિંમત રૂ. ૨-૪-૦ પ્રકાશના ગ્રાહકોને માટે રૂ. ૧-૧૨-૯
| સભાસદને માટે રૂ. ૧-૧૧-હ. સુંદર ટાઈપ, ઉચા કાગળ, ઉત્તમ બાઈડીંગ, શુદ્ધ ભાષત્તર,

Page #3

श्री जैनधर्म प्रकाश
ஆக்க்க்க்க்க்க்க்க்க - મનુજન્મ પામી કરી, કરવા જ્ઞાનવકાશ; છે નેહયુકત ચિતે કરી, વાંચો જેનપ્રકાશ. હું zyyyyyଖୁyyyyyyବୃ୪
પુસ્તક ર૧ મું.
સં. ૧૯૬ર માધ,
અંક ૧૧ મે.
सामायिक.
(અનુસંધાન પૃષ્ટ ૨૧ થી) દુનિયામાં આ બન્ને પ્રકારના પ્રાણીઓ જોવામાં આવે છે. અમુક વાંચારે આ બન્નેમાંથી કયા પ્રકારના જીવનનું અનુકરણ કરવું, પિતાનું વર્તન ક્યા જીવનને અનુસતું કરવું એ પિતાના પશમ અને સંજોગ ઉપર આધાર રાખે છે; પણ એટલું તે ચેકસ છે કે જે પ્રાણી સંસારમાં પડવાથી લાલચને લાત મારી શકે તેવી સ્થિતિમાં ન હોય અને સંસારમાં પડીને વિષય કષાયને તાબે થઈ પિતાની કિંમત ઘટાડે તેવા નબળા મનને હોય (અને ઘણું માણસો આવાજ પ્રકારના વય છે એમ અવલોકન અને સ્ટ્રનુભવથી જણાય છે) તેણે તે લાલચના પ્રસંગોમાં આવવા ઈચછા રાખવી જ નહીં. હવે જેઓ સંસારમાં પડેલા હોય તેમણે પ્રશસ્ત જીવન જીવી, શુદ્ધ વ્યવહાર કરી પિતાનું જીવન ગાળવું અને લોભ કે લાભના પ્રસંગ આવતાં તાત્કાલિક લાભ તરફ ન જોતાં આત્મિક દશા તરફ ધ્યાન આપવું
અને શુદ્ધ રીતે વ્યવહારકાર્યો કરતાં બનતી જોગવાએ નકામી પ્રવૃત્તિ છોડી ( દઈ પ્રશસ્ત પ્રવૃત્તિમાં જોડાવાની ઈચ્છા રાખ્યા કચ્છી, એક હકીકત બહુ ધ્યા

Page #4

૨૪૨
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ. નમાં રાખવા જેી છે અને તે એ છે કે અત્ર વિશુદ્ધ જીવન જીવવાની ઇચ્છા હોય તો પિતાના સર્વ સંજોગો બળવાન કરી દેવા, કારણ કે આપણે ઉપર જોયું તેમ આ જીવ નિમિત્તવાસી છે. આ જીવ સોબત, સમાગમ, પરિચયથી બહુ ફેરવાઈ જાય છે. એક પ્રાકૃત માણસ પણ અનુકુળ સંજોગોથી તદન શુદ્ધ થઈ જાય છે. મનઃશુદ્ધિ બરાબર થતાં આ જીવના વિચાર અને કૃત્યોમાં બહુ ફેરફાર થઈ જાય છે, એ ફેરફાર અસાધારણ હોવા ઉપરાંત મજબુત પાયાપર બંધાયેલ અને ચિરસ્થાયી હોય છે, જ્યારે મનસુદ્ધિ વગરના ફેરફારો તદન અસ્થિર હોય છે. કેટલાક થોડો વખત બાહ્ય ધર્મક્રિયા કરી સંસારત્યાગની દશા સુધી પહોંચ્યા છતાં પાછા અોપાત પામે છે ત્યારે અભક્ષ્ય ભક્ષણથી પણ હદ રહેતી નથી તેનું કારણ સ્પષ્ટ રીતે આજ છે. વિચારણા વગરનું-મનશુદ્ધિ વગરનું-જ્ઞાન વગરનું આગળ વધવું એ ગણતરી વગરનું છે, એનો બહિષ્કાર તદન સમીપ્યમાં દશ્યમાન થાય છે અને એવા બહિઃ ફેરફારને હિસાબમાં ગણવી એ મનોવૃત્તિના અભ્યાસનું કારણ છે. કહેવાની મતલબ એ જ છે કે આત્મિક ઉન્નતિ કરવાની ઈ
છાવાળાએ પોતાના સંજોગે બળવાન કરી દેવા એ સમતા રાખવાને અને જાળવવાનો મુખ્ય ઉપાય છે.
સમતાવંત પ્રાણીને ક્રોધ હોતો નથી, એનું વર્તન જ એવા પ્રકારનું હોય છે કે એની નજીક જતા માણસને શાંત થઈ જાય. જેમ પાતાં જળ પિતાના ગદર્શનમાં કહે છે કે તત્ર વહુ મહેંકા તિgય તા. નિધો વૈરયા એટલે જે પુરૂષમાં અહિંસા પ્રતિષ્ઠા પામી હોય એટલે ખરેખર અહિંસામય જેનાં મન વચન અને કાયા થઈ ગયાં હોય તેની અહિંસાની વૃત્તિઓ એટલી તે મજબુત થઈ જાય છે કે તેની ફરતી અહિંસાની હવા ( ntinosphere ) ઉત્પન્ન થાય છે, અને તેના સંબંધમાં આવનાર સર્વ પ્રાણીઓ ઉપર તેની છાયા પડે છે. તેની નજીકમાં સિંહ અને બકરા જેવા કુદરતી વૈરવાળા પ્રાણીઓ પણું પોતાનું જાતિવૈર ભૂલી જાય છે અને પ્રેમથી વર્તે છે. તેવી રીતે સમતાવંત પ્રાણુ આગળ ક્ષમા-શાંતિ એજ હોય છે. એ પોતે ક્રોધ કરતો નથી એટલું જ નહિ પણ કોઈપણ તેની સમક્ષ ક્રોધ કરતું નથી. જેઓ શાંત ગુણવાન મુનિ મહારાજ સમક્ષ ગયા હશે તેઓએ આ સ્થિતિનો અનુભવ કર્યો હશે. સમતાવંત પ્રા. '
માં અહંકાર, કપટ કે પૈસાને અગે લેભ હોતું નથી. ખેદની વાત એ

Page #5

સામાયિક,
૨૪૩
રક્ષી છે કે કેટલાક મુગ્ધ થવા ધાર્મિક કાયાને અંગે કપટ કે લેાભ કરવામ પાપ સમજતા નથી. જે સ્થાનકે એકાંત સરળતા જોઇએ ત્યાં આવે વિચાર પણ કેમ કરી શકાય ? ધાર્મિક ખાતાઓની પેદાશ વધારવા તેને ગમે તે પ્રકારે વધારા કરવા એ સૂત્ર વ્યવડાર તેમજ ધર્મના દરેક નિયમને ઉઘધન કરાવનારૂ, દુનિયાની દૃષ્ટિમાં ધર્મને ખરાબ આક્રારમાં બતાવનારૂ અને જૈનશાસ્ત્રના ક્રમાન પ્રમાણે એકાંત વર્જ્ય છે; પરંતુ વાસ્તવીક હકીકત એમ છે કે આ કાળમાં પેાતાની સ્થિતિ ખરાબ થવાનાં કેટલાંક કારણે આ જીવે પેાતાને હાથે પ્રક્રટ કયાં છે એખ જણાય છે. દેરાસર કે ઉપાશ્રય એતે તદ્દન શાંતિનું સ્થાનક હાવું બેઇએ ત્યાં પણ ધમાધમ દેખાય છે. તમે પર્યુષણમાં વ્યાખ્યાનમાં જામે તે ત્યાં પણ શાંતિ નહિ, અને દેરાસરમાં જાએ તે દરેક પૂજા કરનાર શેઠાઇને તેાર રાખે છે. હવે નિયમ એવા છે કે દરેકની ધારણા અને ઇચ્છા પ્રમાણે સર્વ કાર્યેા થતાં નથી, થઇ શકતાંજ નથી, તેથી પૂજાના તદ્દન શાંતિના વખતને, ગુરૂમહારાજના વ્યાખ્યાન શ્રવણને અને પૈષધ વિગેરે તદ્દન શાંતિના વખતને બગાડી નાંખવામાં આવ્યે છે. આ વખત્તને અંગે થતુ મનુષ્યજન્ય પરિણામ છે. એમાં ચિત્ત પ્રસન્ગેરે પૂજન ફળ કહ્યું રે, પૂજા અખંડિત એહુ, કપટ રહિત થઇ ઇત્યાદિ મહો વાÀામાં વર્ણવેલી શાંતના દેખાવ પણ નથી. જે પ્રાણી શુદ્ધ ખપી હાય તેણે આવા પ્રસંગાપર વિચાર રાખવા, અને ધમાધમમાં કેવી રીતે કામ લેવુ, ક્યારે પાછા હડી જવું એ બરાબર વિચાર કરવેશ; પેાતાની આત્મવૃત્તિ પ્ર તિકુળ થવા માંડે ત્યારે માન ધારણુ કરવુ. સમતાવત પ્રાણીની સ્થિતિ તે પ્રસંગે વિચારવી..
ગમે તેમ થાય પણ જ્યાં એકાંત સમતા જોઇએ. એવાં સ્થાનકમાં તેથી વિપરીત કાર્ય થાય તેા તેમાં ખીલકુલ ભાગ લે નહીં. આવી રીતે વિચાર કરવાની જરૂર બહુજ છે અને તે વિષયને સામાયિકના વિષય સાથે ખડુંજ સંબંધ છે તે આગળ ઉપર જન્મ્યાશે. સમતાવત પ્રાણીને કાય અલ્પ હાય, ન હાય, ત્યાગવૃત્તિ હાય તેમજ રાગ, દ્વેષ, તિ, અરતિ વિગેરે પણ અલ્પ હાય છે.ટુકામાં સમતાવત પ્રાણીને મનેાવિકારા હેાતા નથી. તેટલા માટે શમાષ્ટકમાં શ્રીમદ્યરોવિજયજી કહે છે કે " ધ્યાનરૂપ વરસાદ થવાથી જ્યારે ધ્યાનદીમાં સમતારૂપ જળનુ ં પૂર આવે છે ત્યારે તે નદીને કાંઠે ઉગેલાં વિકારરૂપ વૃક્ષા હોય છે તેને તે મૂળથી ઉખેડી નાખે.

Page #6

-
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
છે, અને તેઓ પૂરમ તણાઈ જાય છે. ” આ સમતાજળનું પૂર કેવી રીતે આણવું અને વિકારોને કેવી રીતે ત્યાગ કરવા એ બતાવવાનો અત્ર ઉદ્દેશ છે. ત્યારે સમતાવંત પ્રાણીના ચિત્રમાં આપણે બીજું એટલું જોવું કે તેને નામાં મનોવિકાર હોતા નથી અથવા બહુ અલ્પ હોય છે.
- સમતાવંત પ્રાણીને સર્વ મનુષ્યો ઉપર ભાતૃભાવ હોય છે, પ્રેમ હોય છે તેમજ સર્વ ઉપર સમદષ્ટિ હોય છે. એને પિતાને આત્મા, સર્વ છોનો આત્મા અને પરમાત્માનો આત્મા એક સરખો લાગે છે અને તેથી તેને ભ્રાતૃભાવ મજબૂત પાયા પર રચાયેલો હોય છે. વળી તે કોઈ ગુણવંત પ્રાણુને જુએ છે ત્યારે તેને આનંદ આનંદ થઈ જાય છે, હથેનાં આંસુ આવે છે અને તેના ઉપર ખાસ પ્રેમ આવે છે; પરંતુ દીન દુઃખી વિગેરેને તે જુએ છે ત્યારે તેના ઉપર મનમાં દયા આવે છે, કર્મ સ્થિતિ પર વિચાર આવે છે અને તેવી જ રીતે જ્યારે ગુણ વગરના દેષથી ભરેલા દુષ્ટ પ્રાણુઓને જુએ છે ત્યારે તેના તરફ બેદરકારી બતાવી પોતે તેના તરફ ધ્યાન આપતા નથી. એવી રીતે સમતાવંત પ્રાણીમાં પોતે અથવા સામો માણસ ઉશ્કેરાઈ જાય એવા કોઈ પણ દુર્ગુણ હોતા નથી. એની સાથે વાત કરવામાં અપૂર્વ આનંદ થાય છે, એને જોતાં જ મનમાં શાંતિ થઈ જાય છે, એની નજીક જતાંજ મનનો સર્વ ખેદ નાશ પામી જાય છે, એનું નામ સાંભળતાં પણ મનમાં અપૂર્વ શાંતિ થાય છે અને એના ગુણોનું સ્તવન કરતાં આ જીવને અપૂર્વ પ્રમોદ અને આત્મ શિતળતા થાય છે. એવી રીતે સમતાવંત પ્રાણીનો પ્રસંગ, સ્મરણ અને ચિંતવન અનુભવ સિદ્ધ આનંદ ઉત્પન્ન કરનાર થાય છે. એનું કારણ આપણે ઉપર જોઈ ગયા તે પાતઃ જળ યોગ દર્શનમાં બતાવ્યું છે તે જ છે. સમતાવંત પ્રાણીમાં સમતા જ્યારે પ્રતિષ્ઠા પામે ત્યારે સર્વે નજીકના જીવનમાં, હવામાં, આકાશમાં પણ સમતા આવી જાય છે. કોઈ અપૂર્વ શાંતિવાળા સાધુના પ્રસંગમાં અથવા વિશિષ્ટ જીવન જીવનાર શ્રાવકરનના સંબંધમાં આવનારે આ સ્થિતિ અનુભવી હશે.
આ ઉપરાંત સમતાવંત પ્રાણીને વ્યવહાર બહુ ઉંચા પ્રકારના હોય છે. જે તે શ્રાવક હોય તો ઉપર કહ્યું તેમ ફરજને અંગે સંસારનાં સર્વ કાર્યો કરનારો, પણ ચિત્તમાં ઉદાસીન ભાવવાળે, તદન સત્ય ચારિત્રવાળો, સંસાર બધાથી છુટવાનો લાગ શોધનાર અને નીતિને નમુને હોય છે,

Page #7

સામાયિક
ભવભીરૂ હોય છે, અને આવકના પ્રમાણમાં ખરચ રાખનારો હઈવ્યવહારના દરેક કાર્યમાં પિતાની સ્થિતિ પ્રમાણે ભાગ લેનારો હોય છે. સમતાવંત હોય તે સંસારમાં જ રહી શકે એવું કાંઈ છે જ નહિ, બાઘક્રિયા કે ચાર ગમે તેવા હોય તે પરથી અમુક પ્રાણી સમતાવંત છે કે નહિ એમ કહીં, શકાય નહીં. તેને ઓળખવા માટે વધારે ઉંડા ઉતરવાની જરૂર પડે છે. પરંતુ શ્રાવક અવસ્થામાં તે હોય ત્યાં સુધી એનો વ્યવહાર બહુ ઉંચા પ્રકારને હોય છે. એ અસત્ય તે સ્વપ્નમાં પણ બોલે નહીં અને એને પદગલિક અને આત્મિક દશા એટલે તે સ્પષ્ટ રીતે ભેદ પડી ગયેલ હોય છે કે જ્યાં પિદ્ગલિક ભાવને પુષ્ટિ આપવાની વાત આવે ત્યાં કદાચ સંજોગને વશ થઈ કોઈ કામ કરવું પડે તો તે કરે છે, પણ તેની વૃત્તિ તેમાં તાદામ્યરૂપ પામતી નથી, તે તેનાથી છેટને છેટે રહે છે. અત્યારે જેમ આપણે ધર્મકાર્ય કરીએ છીએ ત્યારે તેનો અશ પણ આપણી જાતને અડવા દેતા નથી, દેશમાંથી નીકળ્યા ત્યારે જાણે એક બંધનથી છુટયા અથવાતે શ્રાવક નામ ધરાવ્યાની માથે પડેલી ફરજ બજાવી એમ સમજીએ છીએ, તેથી ઉલટીજ રીતે સમતાવંત છવ સંસારનાં સર્વ કાર્યો મનથી છે. છેટે રહીને કરે છે. કરે છે ખરો પણ મનમાં એને પાસ લાગતા નથી. આવા જીવનનું સાર્થકપણું છે અને એ વગરના તો માત્ર ફેર છે. - સમતાવંત પ્રાણી જે સાધુ હોય છે તે મન વચન કાયાથી પરિગ્રહને ત્યાગ કરનાર, મમત્વ વગરનો અને દર્શન માત્રથી જ મહાત્મા વીપ્રભુ વિગેરે શાંતમૂર્તિ છેનું સ્મરણ કરાવે તેવો ભદ્રક અને શાંતમૂર્તિ હોય છે. ગચ્છના કલહ કે વિતંડાવાદથી દૂર હોય છે, જ્ઞાનવત હોય છે અને દુનિયામાં સારામાં સારા ગુણો જે કહેવાય છે તે તેનામાં આવીને વસેલા હોય છે. સાધુ અવસ્થાને અને સમતાને બહુ નજીકનો સંબંધ છે. અત્ર જે સમતાનું વર્ણન થાય છે તેનો મુખ્ય લાભ સાધુ અવસ્થામાં જ પ્રાપ્તવ્ય છે એમ કહેવાનો ઉદ્દેશ છે, જ્યારે સાધુ નિરંતર સામાયિની સ્થિતિમાં જ રહે છે એમ શાસ્ત્રકારનું ફરમાન છે ત્યારે જેઓ મુમુક્ષુ એને ખપી હોય છે તેઓને સમતા રાખવી એ એક ગુણ પ્રાપ્તિ છે એટલું જ નહીં પણ તેઓની - મુક અંશે ફરજ છે. સાધુપણામાં પ્રાપ્ત થતી સમતા બહુ ઉત્તમ હોય છે, કારણ કે તેમાં દોષ થવાના પ્રસંગે આવતા નથી અથવા બહુ અલ્પ આવે છે.
સમતાવંતમાં ઉપર જણાવેલા લક્ષણે પ્રાય હોય છે. એમાં તરતમતા

Page #8

rst
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ,
ઘણી દ્વાય છે, કારણ કે એની સ્થિત ચેાથાથી તેરમા ગુરુસ્થાન સુધીની ૨ે. તદ્દન સામાન્ય પ્રકારના ગુાથી શરૂ કરીને અસાધારણ ગુણાને એ નાના Aબ્દમાં સમાવેશ થઇ જાય છે, પરંતુ મમતાવત પ્રાણી સર્વ સ ંજોગામાં યાગ્ય રીતે તપાસ કરવાથી એળખી શકાય છે. એ કાંઇ આબરૂ ખાતર વર્તન કરતા નથી, છતાં જેમ કસ્તુરીને સુવાસ બહાર નીકળી આવે છે. તેમજ શમ બહાર પડી જાય છે. સમતાવતને બહિ:સ્તુતિની અપેક્ષા હેાતી નથી, છતાં તેની સ્તુતિ થાય છે. હવે સમતાવતની આવીત્તિ હોય છે એ જોયા પછી સમતાનું વિશેષ સ્વરૂપ વિચારીએ. એનું સ્વરૂપ જોઇને એ મેાક્ષસુખની વાનકી છે અને તેથી સામાયિક એ મેાક્ષનું અંગ છે એમ બતાવવાને અત્ર ઉદ્દેશ છે.
સમતા એટલે સ્થિતિસ્થાપકતા, સરખાપણું, એકીભાવ (equilibrium of mind) એ જેતે હૈાય છે. તેને સુખ દુઃખમાં, ટાઢ તડકામાં, સંસાર મેક્ષમાં સરખા ભાવ રહે છે. એ હકીકત કહેવી કે લખવી બહુ સહેલી છે, પરંતુ એનું વ્યવહારમાં વર્તન કરવુ' ખડુજ મુશ્કેલ છે. સખત તાવ આવ્યા હોય, માથુ’ દુખતું હોય, કળતર થતું હેાય અને શરીરમાંથી અગ્નિ ઝરતી હાય તે વ ખત પરમાત્મતત્વચિંતવનના પ્રવાહ ચાલે એ સ્થિતિ સમતાની છે. એ જેને હાય છે તેને શત્રુમિત્ર સરખા હાય છે, તેનેપેાતાની નિંદા કે સ્તુતિ સાંભળી શાક કે હર્ષ થતા નથી એ સમતાની સ્થિતિ છે. પાતાના ગુણુસ્તવન સાંભળી આનંદ ન પામે એવા માણુસા વિશ્ર્વ હાય છે, પણુ તેનેજ શાસ્ત્રકાર સામાયિકવાન કહે છે. વ્યવહારીક કાયાથી ફારેગ થઈ ધર્મધ્યાન કરવું, સંસારથી ઉદ્વિગ્ન ચિત્તવાળા થઇ આત્મારામમાં રમણુ કરવુ, વૈરાગ્ય વાસિત થઇ વિરક્ત ભાવ ભજવા એ સમતાની સ્થિતિ છે. આત્મિક અને પાળિક વસ્તુને ભેદ સમજવા અને સમ”ને પોતાને પેાતાનુ ગણવું અને પરને પારકું ગણુ ું એ સમતાની સ્થિતિ છે. સમતા જ્યારે
પ્રાપ્ત થાય છે ત્યારે પણ પાતાને યાગ્ય બાલક્રિયાને નાશ થતા નથી. જેમ સ્વય' પ્રકાશ જ્યાતિરૂપ દીપક પણ તૈલ પૂર્ત્તિ વિગરેની અપેક્ષા રાખે છે તેમ સમતાવત કેવળી પણ પેાતાને અનુકુળ ક્રિયાની અપેક્ષા રાખે છે. સમતાવત પ્રાણી તેથી સમતા ઉપર મસ્ત થઇ ક્રિયાના નિષેધ કરતા નથી, પણ અંતઃકરણથી આદર કરે છે. પોતાની હદ જોઇ બાલક્રિયાના આદર કરે છે, એને લેર્જનની અપેક્ષા અલ્પ હાય છે તેથી અંતરક્રિયા ઉપર

Page #9

સામાયિક
૨૪૭ સાધ્ય હોય છે અને તેથી ઉક્ત પ્રકારના જ્ઞાન અને ક્રિયામાં મગ્ન થઈ સંસારબંધન શિથિળ કરતો જાય છે.
સમતાનું વર્ણન કરવામાં શાસ્ત્રકારે કાંઇ બાકી રાખ્યું નથી. જેટલું સારામાં સારું હોય છે તે એને માટે બતાવવામાં આવ્યું છે અને એના પૂરાવામાં ઉપાધ્યાયજીનો નીચેનો શેક ટાંકવાથી રાવ આભાસ પડી જશે. ઉપાધ્યાયજી શમાષ્ટકમાં કહે છે કે
ज्ञान ध्यान तपशील सम्यक्त्वसहितोप्यहो । तन्नाप्नोति गुणं साधुयं प्राप्नोति शमान्वितः તેઓ કહે છે કે એક પ્રાણી બહુ વિદ્વાન હય, ધ્યાન કરતો હોય અને મહા તપસ્વી હોય તેમજ જૈનધર્મપર શુદ્ધ શ્રદ્ધાવાન હોય છતાં પણ્ સમતાવંત પ્રાણીને જેટલે શુદ્ધ સ્વભાવને લાભ મળે છે તેટલો ઉક્ત સ્વરૂપ વાળા જીવને મળને નથી” અને ત્યારપછી તે તેઓ આગળ વધીને એટલે સુધી કહે છે કે જે મુનિનો સમતારસ સ્વયંભૂરમણ સમુદ્ર સાથે સ્પર્ધા કરે . છે તે શાંત મુનિ મહાત્માની સાથે સરખાવી શકાય એવો કોઈ પણ પદાર્થચર કે ચાચર-સ્થાવર કે જંગમ આ દુનિયામાં નથી, મતલબ કે એ મહાભાની આત્મવિભૂતિ અલોકીક હોય છે.” શ્રીમધિશોવિજયજી ત્યારપછી સમયુક્ત મહાત્માની સંપત્તિના વખાણ કરે છે અને તેમની સંપત્તિમાં મહા ગર્જના કરતા જ્ઞાનરૂપ હસ્તિઓ અને ધ્યાનરૂપ અપાનો સમાવેશ કરે છે.
અને તેવી જ રીતે સમતાવંતનું સ્વરૂપ બતાવતાં અનુભવી યોગી ચિદાનંદજી (કપૂરચ૭) કહે છે કે – જે અરિ મિત્ત બરાબર જાનત, પારસ એર પાષાણ રેઈ; કંચન કચ સમાને અહે જસ, નીચ નરેશમેં ભેદ ન કેઇ. માન કહા અપમાન કહા મન, એસો વિચાર નહિ તસ હાથ રાગ નહી અરૂરેસ નહિ ચિત્ત ધન્ય અહે જગમેં જન સેઇ. ૧ જ્ઞાન કહે ક્યું અજ્ઞાની કહે કે, યાની કહે મન માની ર્યું કે, જોગી કડે ભાવે ભેગી કહે કેઈ, જાકુ છો મન ભાવત હાઈ
ષી કહે નિરદોષી કહે પિંડ, પોષી કહે કે ગુન જોઈ રાગ નહીં અરૂ રસ નહિ જાઉં, ધન્ય અહેજગમેં જન સઇ. ૨ સાધુ સુસંત મહંત કહે કે, ભાવે કહો નિગરથ પિયારે

Page #10

૨૪.
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ ચાર કહે ચાહે ઢોર કહે કેઇ, સેવ કરે કેઉ જાન દુલહારે વિનય કરે કેઉ ઉચે બેઠાવળ્યું, દુરથી દેખ કહે કે તારે; . ધાર સદા સમભાવ ચિદાનૈદ, લોક કહાવત સુનત નારે. ૩
આવી રીતે આખા જૈન શાસનમાં સમતાની પ્રરૂપણ કરી છે અને ઉપાધ્યાયજીએજ એક પ્રસંગે કહ્યું છે કે “ઉપશમ સારે છેપ્રવચન આખા જૈન શાસ્ત્રને સાર સમતા ઉપશમ એજ છે. આથી વધારે ભાર મૂકીને વચને કહેવાની કોઈ જરૂર નથી,
અપૂરું.
પરમાત્મને નમઃ
सर्वमान्य कल्याणमार्ग. पाणाघातानिवृत्तिः परधनहरणे संयमः सत्यवाक्यं कालेशक्त्यापदानं युवतिजनकथा मूकभावः परेषाम् तृष्णाश्रोतोविभंगो गुरुषु च विनयः सर्वभूतानुकंपा सामान्यः सर्वशास्त्रेष्वनुपहतविधिः श्रेयसामेष पंथः
આ જગત્માં પ્રાણીમાત્ર સુખ મેળવવાની જિજ્ઞાસા રાખે છે; પરંતુ ઉત્તમ સુખ કોને કહેવું અને શું પ્રાપ્ત થાય ત્યારે ખરૂં સુખ મળ્યું કહેવાય એ વિષે સત્યજ્ઞાન વિના સમજ પડતી નથી. બાહ્યદૃષ્ટિએ માણસ - જે અનુકૂળ અને પ્રિય લાગણીઓ હોય તેને અનુસરતું પ્રાપ્ત થાય ત્યારે સુખ મળ્યું-સુખ પ્રાપ્ત થયું ગણાય છે. - આ સંસારમાં એવા સુખ ઘણાં પ્રકારનાં મનાય છે. બાળાં કુટુંબથી, પુત્રાદિ સંતતિથી, ઘણા દિવ્ય સંચયથી, ગાડી ઘોડા અને બાગબગીચાના વૈભવથી, નીરોગી અને પુષ્ય શરીરથી, ઈદ્રિયોના નાના પ્રકારના ભેગથી, સારા અધિકારથી, નાત જાતમાં કે જનસમુદાયમાં મહારાઈ મળવાથી, વિવિધ પ્રકારના ખાનપાનથી-એવાં ઘણાં વ્યવહારિક રીતે સુખના
ધનરૂપ મનાતા પદથી માણસ સુખી ગણાય છે અન્યની નજરમાં એમ લાગે છે તે સાથે તેવું પ્રાપ્ત થનાર માણસ પોતે પણ એવી અનુકુળ લાગણીઓને અનુસરતાં કારણે મળતાં પિતાને સુખી માને છે, એવાં સુખ

Page #11

૨૪૯
સર્વમાન્ય કલ્યાણ માર્ગ, મેળવવાની નિરંતર લાલસા રાખે છે અને તે મેળવવા પિતાથી બનતા પ્રયત્નો કરે છે. લોકષ્ટિથી-વ્યવહારિક દૃષ્ટિથી જનસમુહને મોટે ભાગ આમ માને છે, પણ જ્ઞાનદૃષ્ટિથી અવલોકન કરતાં સુખ અને સુખીને એ સિદ્ધાંત ખેટો જણાય છે. કારણ કે સુખના તે તે કારણોની અનુકૂળતાને બદલે પ્રતિકૂળતા થાય છે ત્યારે તે જ સાધનો દુઃખરૂપ અને કડવાં લાગે છે. બહેળા કુટુંબવાળાને તેમાંથી કેઈને અભાવ થાય છે અથવા તેઓ માંદા થઈ પડે છે ત્યારે, પુત્ર પુત્રીઓ અવિનીત અથવા દુષીત થાય છે ત્યારે, દ્રવ્યને વિનાશ થાય છે ત્યારે, વૈભવ ભોગવવામાં ખામી આવી પડે છે ત્યારે, શરીર વૃદ્ધ અથવા રેગી થાય છે ત્યારે, અધિકાર અને મોટાઈની ક્ષતિ થાય છે ત્યારે, ખાનપાનાદિ કનિષ્ટ મળે છે અથવા મેળવવામાં મુશ્કેલી આવી પડે છે ત્યારે, અને ઈદ્રિયે શિથિલ થાય છે કે તેના ભોગ ભેગવતાં બીજ કષ્ટનો પ્રાદુર્ભાવ થાય છે ત્યારે એ માની લીધેલાં સર્વ સુખો કારણની પ્રતિકૂળતાને લીધે દુઃખરૂપ ભાસે છે. જગતમાં આવા બનાવો પ્રત્યક્ષ જોવામાં આવ્યા કરે છે છતાં આ જીવ અનાદિકાળની કર્મસંગતિને લીધે તથા તેને પ્રાપ્ત યોગ થયેલી અજ્ઞાનતાને લીધે એવાં સુખે વાસ્તવિક સુખ નથી એવું જણાયા છતાં પણ તે ઉપર તેનું લક્ષ્ય રહેતું નથી અને તેને ને તેને સુખ માની તે મેળવવા ફાંફા માર્યા કરે છે; કદાચ કોઈ વખત પ્રસંગને લઇને તે ભાવ મનમાં આવે છે તો પણ મહવશાત બીજીજ પળે તે ભાવ ખસી જઈ તેની તે પ્રવૃત્તિના પ્રવાહમાં માણસ તણાયા કરે છે. એટલું જ નહિં પણ જે દેહને યોગે એ સર્વ સુખદુઃખના સાધને કલ્પાય છે, તે દેહજ શાશ્વત નથી તે તેને યોગે થતાં સુખ દુખ શાશ્વત કઈ રીતે માની શકાય ? ન જ માની શકાય. કારણે કે તે સુખ અથવા દુ:ખ એ ક્તિ પોતાના મનની કલ્પના છે પણ વાસ્તવતાએ કાંઈજ નથી.
ઉપરની હકીકતથી એટલું તો જણાયું કે જે સુખ ક્ષણિક તે સુખ નહિ પણ સુખાભાસ છે. અને એવા દૈહિક સુખને માટે જે ફાંફા માર્યા કરવા તેને જ જ્ઞાનીઓ મોહ કહે છે. જેમ કોઈ માણસના ચક્ષુ ઉપર પડેલ આવ્યા હોય અને તેથી જેમ તે મુંઝાઈ જાય છે અને તેને ખરે રસ્તે - સુઝતો નથી તેમ જ્ઞાનચક્ષુ ઉપર મેહરૂપી અજ્ઞાનતાના પડલ આવવાથી પ્રાણીને ખરે માર્ગ સુઝત નથી અને ખરા સુખની એળખાણ પડતી નથી; પરંતુ જેને ખરા સુખની અભિલાષા હોય તેણે તો ઉધમથી તે અજ્ઞાનપાલને દૂર કરી ખરા સુખને જાણવું, તેને શોધવું અને તે મેળવવા ઉધમ કરે.

Page #12

શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
જ્ઞાની પુરૂષા આત્મિક સુખનેજ શાશ્વત કહે છે, તેને ઉત્તમ કહે છે તેનેજ મેળવવા યોગ્ય કહે છે; એટલુંજ નહિં પણ તેને સર્વ સ્થળે, સર્વ કાળે એજ ઉપદેશ છે કે પ્રાણીએ એવાં શાશ્વત સુખને પ્રાપ્ત કરવા માટેજ પેાતાથી બને તેટલા ઉદ્યમ કર્યા કરવા. માણસનું જીવન દૈહિક સુખામાં મુંઝાઇ નિર્તર તેમાંજ કાંકા મારી સંસારમાં રઝળવા માટે નથી, પણ તે જીવનથી ખરા સુખતે ઓળખી તેને પ્રાપ્ત કરવા રૂપ પુરૂષાર્થ કરવાના છે. એ શાશ્વત સુખ તેજ મેક્ષ અને તેજ પરમાત્મદશા; આત્મા
૫૦
જ્યારે સર્વ કર્મબળથી મુક્ત થઇ પેાતાના આત્મ સ્વરૂપતે પ્રાપ્ત કરે ત્યારે તેના મેક્ષ થયા કહેવાય અને ત્યારે તે પરમાત્મદશાને પ્રાપ્ત થાય. એ સ્થિતિમાં દુઃખને લવ પણ નથી, એ સ્થિતિ સંપૂર્ણ સુખરૂપ છે, એ સ્થિતિને અનંતકાળે પણ ફેરફાર થતા નથી, થયા નથી અને થવાને પણ નથી. અને એ સ્થિતિમાંજ આત્મા પોતાના જ્ઞાન દર્શન ચારિત્રરૂપ મૂળગુણને સવાશે પ્રાપ્ત કરે છે. તેથીજ તે સ્થિતિને શાશ્વત અને ખરા સુખરૂપ કહેલીછે.
એ શાશ્વતસુખ જેને પ્રાણીએ મેક્ષ કહે છે તે મેળવવા માટે જે કાર્યો કરવાં તેનું નામ ધર્મ અને જે માર્ગે પ્રવર્ત્તવું તેનું નામ કલ્યાણમાર્ગ. મેક્ષપ્રાપ્તિને બાધાકારી હાય એવી કોઈપણ ક્રિયા ધર્મરૂપ હોઇ શકે નહિ
અને એવુ કાઇપણુ વર્તન કરવાથી કલ્યાણમાર્ગે પ્રવજ્યા છીએ એમ કહી શકાય નહિ. માટે જેને આત્મસુખ-ઉત્તમસુખ-મેક્ષસુખ મેળવવાની અભિન લાષા હાય તેણે ધર્મક્રિયામાં રચ્યાપચ્યા રહેવુ, અને તેનેજ પેાતાના કર્ત્તવ્યના બિંદુ સમાન ગણવુ. કાઇ કહેશે કે ધમ દરેક પંથ અને સંપ્રદાયાને જૂદા જૂદો હાય છે તેથી તે વિચાર કરતાં ગુંચવણમાં પડાય છે અને તેને નીકાલ થઇ શકતા નથી; તેથી આપણે ની તનિયમ પાળીને સર્વ પ્રવૃત્તિ કરીએ તેા ધર્મની તકરારમાં પડવાની જરૂર. નથી. એ વિચાર વાસ્તવિક નથી. * રણુ કે નીતિથી પર એવું ધર્મનું કાંઇ ઉચ્ચ રહસ્ય છે અને તે રહસ્ય સમજ્યાથી અને તે પ્રમાણે વર્તન. કરવાથીજ મેક્ષ મેળવી શકાય છે. સંપ્રદાય અને મતાને લઇ ધર્મના જૂદા જૂદા માર્ગ થઇ ગયા છે તેમાંથી શુદ્ધ માર્ગને ખાળી કાઢવા માટે સમ્યક્ જ્ઞાનની જરૂર છે અને તે પ્રાપ્ત કરી શુદ્ધ ધર્મને જાણવા, પરંતુ ધર્મને માટે તકરારમાં, આગ્રહમાં કે માથાકૂટમાં પડવાનું કાંઇ કામ નથી. તેમ કરવાથી તે સાચે માર્ગે જાણી શકાતેાજ નથી અને ઉલટાં અધર્મને રસ્તે ઉતરાય છે. નિર્મળ દૃષ્ટિથી,

Page #13

સર્વમાન્ય કલ્યાણ માર્ગ,
Wા સમ્યફ જ્ઞાનની પ્રાપ્તિથી શુદ્ધ ધર્મ-શુદ્ધ માર્ગ સ્વયમેવ દેખાઈ આવે છે. શ્રીમાન હસ્પિદ્રસૂરિજીએ કહ્યું છે કે
न मे भ्राता महावीरो, न द्वेषो कपिलादिषु, युक्तिमत् वचनं यस्य, तस्य कार्यः परिग्रहः ।
શ્રી મહાવીર અમારા ભાઈ નથી જેથી અમારે તેના પ્રત્યે રાગ કેરેવાનું કોઈ કારણ હોય) તેમ કપિલાદિ પ્રત્યે અમને કંઈ દેષ નથી પરંતુ જેનું યુક્તિવાળું ન્યાયયુક્ત કથન હોય તેનો આદર કરે”ધર્મને જાણવા માટે આ લોકમાં ઉંચા પ્રકારનો ઉપદેશ આપ્યો છે અને ઉંચા પ્રકારના વર્તનનું રહસ્ય સમજાવ્યું છે. તેઓ કહે છે કે ધર્મના પ્રધસ્તંક કે ધર્મના ગુરૂ પ્રત્યે રાગદ્વેષ ન કરતાં જે ધર્મના પ્રવર્તક શુદ્ધ હોય, ગુરૂ શુદ્ધ હોય, અને જે ધર્મના કથનમાં પરસ્પર વિરોધ આવે તેવું અથવા નીતિનિયમો ઉલટું ન હોય તેને સમ્યક પ્રકારે આદર કરો, અને અન્ય ધર્મ પ્રત્યે દ્વેષ ન કરતાં તેની ઉપેક્ષા કરવી.
બીજી રીતે કેટલાએક એમ માને છે કે પિત માનેલા દેવના દર્શન વિગેરે કરવા, પોતાની માન્યતાના ગુરૂપ્રત્યે ભક્તિ કરવી અને પોતે જેને ધર્મ માને છે તે ધર્મની ક્રિયાઓ કરવી; તે શિવાય નીતિનિયમો ઉ-- પર લક્ષ્ય આપવાની કાંઈ જરૂર નથી. આવા વિચારવાળા પણ ઘણું જેવામાં આવે છે. તેઓ પોતે ધાર્મિક ક્રિયા કરનારા હોવાને દાવ ધરાવે છે અને વ્યવહારમાં બીજાનું અહિત કરવામાં, બીજા પ્રાણીને પીંડા થાય તેમ વર્તવામાં, દુકાને બેસી જુઠું બોલવામાં, ખાટું માપ કરવામાં કે બેટે. તેલ કરવામાં, જુઠી શાક્ષો આપવામાં-વિગેરે અન્ય આચરણ કરવામાં આ ચિકે ખાતાં નથી એ વિચાર-એ રીત પણ સમોચીન નથી. નીતિ એ ધર્મનું પહેલું પગથીયું છે. તેના સિવાય કોઈ પણ રીતે ઉંચી હદે પહોંચી શકાયજ નહિ; ધર્મના રહસ્યને જાણનારનું અને શુદ્ધ ધર્મક્રિયા કરનારનું એવું વર્તન હોઈ શકે જ નહિ. માટે એ વિચાર પણ ગ્ય નથી. સમ્યક પ્રકારે મનન કરતાં તે નીતિ અને ધર્મ એ ભિન્ન જ નથી. ધર્મ પ્રવનન કરવા માટે મુકરર કરેલ જે માર્ગ તેનું નામ નીતિ માટે નાંતિ રહિત એવો કોઈ ધર્મ હેય નહિ અને ધર્મને બાધ આવે એવી કોઈ નીતિ હોય નહે ' ધર્મની કેટલીક ક્રિયાઓ-કેટલાંક વર્તન એવાં હોય છે કે જે સીખાત-સર્વ સંપ્રદાયને સંમત હોય છે. તેવી જે જે ક્રિયાઓ અને તેવાં. જે

Page #14

પર
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ, જે વર્તનને તેનું નામ સામાન્ય ધર્મ ગણાય છે. વિશેષ ધર્મ દરેક મતને જુદો હોય છે. સર્વ મતવાળા પોતપોતાના દેવને જ દેવ, પિતે માનેલા ગુર રૂને જ ગુરૂ અને પોતાના ધર્મની અમુક અમુક ક્રિયાઓને જ ધર્મરૂપ માને છે. એમાંજ ભેદ પડે છે, પરંતુ મુમુક્ષુજને નિર્મળ દૃષ્ટિથી શુદ્ધદેવ, શુદ્ધગુરૂ અને શુદ્ધ ધર્મની પરીક્ષા કરી તેને ગ્રહણ કરવા ઉપર લક્ષ્ય રાખવું-જે દેવમાં કોઈ પણ જાતનું દૂષણ ન હૈય, જે ગુરૂમાં નિસ્પૃહતા હોય અને કોઈ પણ પ્રકારનું અન્યાયાચરણ ન હોય અને જે ધર્મની ક્રિયામાં ન્યાય રીતે
સ્મલના ન આવતી હોય તેને શુદ્ધ ગણવા-આ વિષયમાં તે વિષે વધારે વિવેચન કરવાનું નથી, કારણ કે અહીં સામાન્ય ધર્મ વિષેજ વિવેચન કરવાનું છે. પરંતુ એટલું તે સિદ્ધ છે કે સામાન્ય ધર્મો જે સર્વ મતવાળાએ માનેલ છે તેને બાધ આવે એવી કાંઈ પણ હકીકત વિશેષ ધર્મમાં હોય તે તે ધર્મને ધર્સ તરીકે માન્ય કરતાં મુમુક્ષુજને અચકાવું જોઈએ. - આ વિધ્યને મથાળે જે એક મુક્યા છે તે સામાન્ય ધર્મ વિષે છે. તેની અંદર જે જે ક્રિયાઓ બતાવી છે તે આ જગતને વ્યવહાર અખ્ખલિતપણે ચાલવા માટે પણ જરૂરી છે, તે તે ક્રિયાને સર્વ મતવાળાએ કલ્યાણ માર્ગને પગથીઆ રૂપ ગણેલી છે અને તે ક્રિયાઓ શુદ્ધ રીતે ઉચ્ચભાવે પાળતાં કલ્યાણ પ્રાપ્ત કરી પણ શકાય છે. એ કલેકનો ભાવાર્થ એવો છે કે “ ફોઈ પણ પ્રાણીને ઘાત કરવાથી નિવૃત્ત થવું, ૫રદ્રવ્ય લેવાથી ચિત્તને રોકવું, સત્ય બોલવું, સમયે યથાશક્તિ દાન આપવું, પરસ્ત્રીની કથામાં પણ મુંગા રહેવું, તૃષ્ણાના પ્રવાહને વધવા ન દેવ, ગુરૂજને પ્રત્યે વિનય કરે અને પ્રાણીઓ ઉપર દયા રાખવી એ પ્રમાણે સર્વ શાસ્ત્રમાં ન નિષેધ કરાયેલો અને સર્વ લોકને સાધારણ રીતે માન્ય એ આ કલ્યાણ માગે છે.”
જે આઠ ક્રિયાઓ-ગુણ ઉક્ત શ્લોકમાં બતાવ્યા છે તે સર્વોત્તમ, સર્વ માન્ય અને સર્વશાસ્ત્ર સંમત છે. જે માણસ પોતાના વર્તનમાં એ સદ્દગુણને જાળવી રાખે છે અથવા એ સગુણમયજ સર્વ વર્તન કરે છે. તે જનસમુહને પ્રિય થાય છે, લેકમાં કીર્તિ મેળવે છે. આ ભવમાં સુખી થાય છે, પુણ્યની પ્રાપ્તિ કરે છે, પાપથી વિમુખ રહે છે અને મોક્ષસુખ–. શાશ્વત સુખ પ્રાપ્ત કરવાને લાયક થાય છે એમને એક પણ ગુણ મનુષ્યમાં સવશે હોય તે મનુષ્યભવનું સાર્થક કરી પરમવમાં સદ્ગતિ પામે છે,

Page #15

, ચરચાપત્ર, અથવા યાવત પરમાત્મદશા પ્રાપ્ત કરે છે, તે જેનામાં સર્વગુણે સશે હેય તેને માટે શું કહેવું ! - જે જે ક્રિયાઓ એમાં બતાવી છે તેને સદ્ગણરૂપ માનવી અથવા તેનેજ કલ્યાણ માર્ગના કારણરૂપ જાણવી તેનું શું કારણ? એમ સવાલ ઉત્પન્ન થશે, તેથી પ્રથમ ગુણ શું ? એ વિચારીએ. આત્મા જે ક્રિયા કરતાં પિતાના આત્મિકભાવમાં વર્તે તે ગુણ, અને જે ક્રિયા કરતાં પરભવમાં વર્તે તે દુર્ગુણ, ઉપર જે સદ્ગ બતાવ્યા છે. તે સદ્દગુણે વર્તવા આત્મા નિર્મળ થાય છે અને આત્મિકભાવમાં વર્તે છે અથવા આત્મિક ભાવની સન્મુખ થાય છે તેથી જ તેને સદ્દગુણ કહેવામાં આવે છે. વ્યવહાર દ્રષ્ટિથી તપાસીએ તો તે પ્રમાણે વર્તન કરતાં આપણે કોઈને પણ દુઃખ કારક થઈ પડતા નથી, આપણામાં કેટલોક ત્યાગભાવ આવે છે, રાગદ્વેષની ઓછાશ થાય છે અને લોકીક કાયદા પ્રમાણે અથવા રાજ્યકર્તના કાયલ પ્રમાણે આપણે ગુન્હેગાર થતા નથી. માટે એ સદ્ગુણે દરેક માણસે ધારણ કરવા એ અવશ્ય કર્તવ્ય છે. હવે તે ક્રિયાઓ સદ્ગણ તરીકે સર્વ મતના શાસ્ત્રાએ કેવી રીતે જણાવી છે તે તપાસીએ. એમાં પ્રથમ ગુણ કોઈ પણ પ્રાણીને વાત કરવાથી નિવૃત્ત થવું અથવા અહિંસા ધર્મ પાળવો એ છે
( અપૂર્ણ)
વરવાપત્ર, કચ્છમાં ચાલતા જનાવર ઉપરના
ઘાતકીપણા બાબત.
(લખનાર એક મુનિ.) મુનિરાજ શ્રી હંસવિજયજી ડુમરા, વરાડીયા, મંજલ, તીયા તથા બાપટ પધાર્યા હતા, ત્યાં તેમના પધારવાની ખુશાલીમાં રમના કાય બંધ પાડવામાં આવ્યાં હતાં, અને સેંકડો હળ તેથા ગાડાં અને પાક ણીના કેસ વિગેરે ખેંચતા બેલેને તથા મહેનતુ લોકોને વિશ્રામે મળે . હતો. પણ દીલગીરી સાથે લખવાનું કે આ દેશના ઓસવાળ ખેડા જ

Page #16

શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
આ
ખુમી તથા લુલા લ‘ગડા અને ગળે પડેલા ચાંતમાંથી લોહીચૂતા એલાને ખેતી ન વિગેરેના કામમાં તથા ગાડાં જોડવાના કામમાં હળ પ્રમુખતી સાથે જોડી ધાતકીપણું કરે છે તે અમારાથી જોઇ શકાતું નથી, એટલુંજ નહિં પશુ મુંબઇ વિગેરે. દેશાવરથી આવતા આપણા સુધરેલા કચ્છી ભાઇ માંડવી અદરે સ્ટીમરમાંથી ઉતરી તેવા જખમી ખેલવાળી ગાડીએ માં બીરાજી પા તપોતાના ગામામાં સધાવે છે, એ ધણુ અઘટિત થાય છે. માટે સર્વ છા પાવાળાઓએ અને વિશેષ કરીને અનપેપરાએ આ બાબતમાં પા પર ઉઠાવી મુંબઈમાં વસતા કચ્છી શેડીઆએને અરજ ગુજારવી જોષુએ કે જે શેરીજીવદયાના કામમાં હજારો રૂપીઆ પાણીની પેઠે વાપરે તેમનાજ ખાંધવા તેવા એલા જોડી ગાડાં હાંકવાના અને પાણીના કાસ ખેચવાને તથા હળ ચલાવવાના ધંધા કરે તે ધણુ શરમ ભરેલું છે. વાસ્તે તેને ન્યા તથી અગર સંધ ભળી સત્વર બંદોબસ્ત કરવા જોઇએ. આ બાબતને સારી રીતે પોતાની બુદ્ધિથી ચાવવાની જરૂર છે. અપર્ચે આ દેતુ' આવુ સાર્વજનીક ધાતકીપણું નિવારણ કરવા પ્રાણી વ્યથા નિવારક મડલીએ ક ચ્છના રાજા મહારાવને અર્જ ગુજારવી જોઇએ. રાજ્યસત્તા વિના આવા ત્રાસદાયક બનાવ બંધ પડી શકતા નથી; અને બિચારાં અનાથ મુગાં પ્રાણી સુખી થતાં નથી. વાસ્તે તે ઉંટ, ઘેાડા અને એક વિગેરેના દુ:ખ તરફ દૃષ્ટિ દેવા દયાળુ મંડળાની અમે ક્રૂરજ જોઇએ છીએ. વળી આ દેશમાં કેટલાએક મેળા ભરાય છે ત્યાં અને લગ્નની જાનેામાં જતા લાકે તે એલે ઉપર એટલોબધો ત્રાસ વર્તાવે છે. કે સાક્ષાત યમરાજાજ જાણે તે ખેલા પાછળ લાગ્યા ન હોય ! તેવા જુલમ ગુજારે છે. ગાડી હાંકનારાએ ખેલાનાં પુંછડાં આમળી નાખે છે, લાતા લાકડીએ મારે છે; એટલે સતાષ ન થતાં કેટલાએક મહા,નિર્દય ગાડીવાના ખેલના પુંછડાંને દાંતથી પણ દખાવે છે. આજુબાજુ રહેલા સવારા પરાણા ધ્રાંચે છે, અને શાખીન લોકો છત્રી ઉધાડી હાંકાટા પાડીને ખેલાને ભયભ્રાંત કરે છે. એવી રીતે મુંગા પ્રાણીઓ ઉપર જુલમ ગુજરે છે. આ બાબતમાં કચ્છના દિવાનસાહેબ અ ગમા ભુતાવે છે, પણ પોલીસ વગેરેના પૂરતા બંદોબસ્ત ન હોવાથી તથા તેમની બેદરકારી વિગેરે કારણેાથી આવા બનાવ બન્યા વિના રહેતા નથી. એટલુજ નહિ પણ આપણા જૈન ભાઈએ ભદ્રેશ્વરજીના મેળામાં વર્ષોવર્ષ જાય છે, ત્યારે ખેલાને મારી મારી દેડાવીને ત્રાસ વર્તાવે છે, આવી રીતે

Page #17

દયાળુ જેન બંધુઓ પ્રત્યે વિજ્ઞપ્તિ. ' લાભ લેવા જતાં ઉલટ તો થઈ પડે છે; એટલું જ નહિ પણ જાનમાલની
ખરાબી થાય છે. વાસ્તે પવિત્ર તીર્થની યાત્રાએ જતાં બેલેને કેઈએ કેડાવવા નહિ એવા કચ્છી ભાઈઓએ ઠરાવ કરવાની ખાસ જરૂર છે. કારણ કે ફાગણમાસમાં શ્રી ભદ્રેશ્વરજીને મેળે નિકટ આવે છે. તે મેળામાં હજારો શ્રાવકો જનાર છે, વાસ્તે પ્રથમથી એ બાબત અવશ્ય બંદેબસ્ત થવો જે ઇએ. એવી અમારો તરફથી ખાસ સૂચના છે. એજ.
આ ચરચાપત્ર ઉપર લાગતાવળગતાઓએ ખાસ ધ્યાન આપવાની આવશ્યકતા છે.
તંત્રી.
दयाळु जैनबंधुओ प्रत्ये विज्ञप्ति.
શ્રી જામનગર તાબાના ડબાસંગ વિગેરે ૬૭ ગામોમાં આ સાલ ભયંકર દુષ્કાળ છે. તે ગામોમાં વેતાંબર જૈન ભાઈઓના લગભગે ૧૬૬ર ઘર છે અને તેમાં ૧૦૮૭૩ માણસોની વસ્તી છે. તેમાંથી ૨૫૭૬ માણસે ને મદદ આપવાની ખાસ જરૂર છે એવી ખાસ માણસો મોકલીને ગણત્રી કાઢવામાં આવી છે. આ ગામોમાં અનાજ અને પાણી બંનેનાં પૂરેપૂર્ગ ફાંફા છે. આ બાબતમાં જામનગરના સંધની અરજ ઉપરથી પરમ દયાળુ શેઠ, લાલભાઈ દલપતભાઈ, મનસુખભાઈ ભગુભાઇ તથા પરગજુ શેઠ, વેણીચંદ સુરચંદની સહાયતાથી એક ફંડ ઉભું કરવામાં આવ્યું છે. જેની વિગત જૈન પત્રધારા બહાર પાડવામાં આવેલી છે. તા. ૧૭-૧૨-6૫ ના જૈન પત્રમાં સદરહુ ફંડનો રીપોર્ટ છપાવવામાં આવ્યો છે તે વાંચવાથી આ હકીકત ઉપર પુરતું અજવાળું પડી શકે તેમ છે. આ ફંડની વ્યવસ્થા કરવા માટે શ્રી જામનગરમાં એક કમીટી નીમાયેલી છે અને તેમાં વકીલ ચતુર્ભજ ગોવિંદજી વિગેરે પ્રશંસાપાત્ર પ્રયાસ લે છે. આ સંક બંધમાં અમારા તરફથી દયાળુ દિલના દરેક જન બંધુઓ પ્રત્યે બાળવિક પ્તિ કરવામાં આવે છે કે આવી રીતે દુ:ખી થતો આપણું બધુઓને મદદ કરવા માટે કોઈએ પણ પોતાનો હાથ લાંબો કરે છે... છે. આજ સુધી થોડી મદદથી પણ નિર્વાહ થયો છે પરંતુ હવે દિવાનદિવસ વધારે વધારે મદદ મળવાની આવશ્યક્તા છે, કેમકે જેમ જેમ વધારે દિવસે બં બાતા જાય છે તેમ તેમ વધારે તંગી પડતી જાય એ સ્વાભાવિક છે. આ
' -
-
-

Page #18

શ્રી જેનધર્મ પ્રકાશ ની અડીને વખતે મદદ કરવાથી મહા લાભ થાય છે. મળેલા દ્રવ્યનો જે આવા કાર્યમાં ઉપયોગ કરવામાં ન આવે તે તે કામનું પણ શું છે? અંતે
બને છેડીને જવાનું છે, સાથે લઈ જવાય તેમ નથી તો તેને યથાશક્તિ સદુપયોગ કરે તેજ કલ્યાણકારી છે. સુજ્ઞજને પ્રત્યે વધારે લખવાની આવશ્યક્તા હોતી નથી,
कच्छ वर्तमान.
(લખનાર એક મુનિ.) મુનિરાજ શ્રી હંસવિજયજી મહારાજના વિહારથી કછ દેશમાં અનેક પ્રકારનાં ધર્મ કાર્યો થવા લાગ્યાં છે. ઘણે ઉપગાર થયો છે. ભાગશર વદ ૧૩ થી મંજલ રેલડીયા ગામમાં અઠ્ઠાઈ મહેચ્છવ શરૂ થયો છે. તબલચી માયટથી અને સતાર સારંગી વગાડનારને હાલાપુરથી બોલાવવામાં આવેલ છે. આંગી રચનાર માંડવીથી આવેલ છે. પૂજાઓ વિવિધ પ્રકારની ભણાવાય છે. ગામના તથા આસપાસના ગામડાના લોકો લાભ લે છે. આઠ દિવસની પાખી પળાવી, ઘણું જીવોને વિશ્રામ અપાવવા સાથે મોટા આરંભનાં કાર્યો બંધ કરાવવામાં આવ્યાં છે. વરઘોડામાં પ્રભુ પધરાવવા માટે સાયરાથી રૂપાની પાલખી મંગાવી છે. પિસ શુદ ૩ જે વરઘોડો ચડાવવામાં આવતાં ગામના પ્રમાણમાં દેવ દ્રવ્યની ઉત્પત્તિ સારી થઈ છે. આસપાસના ગામેવાળાએ પણ ઘી બોલવા ભાગ લીધે છે. બે બાઈએ એ અઠ્ઠાઈ કરી છે. '
આ પ્રસંગે જામનગર તાબાના ગામે માં દુષ્કાળથી પીડિત સ્વામી ભાઈઓને પણ ભૂલી જવામાં આવ્યા નથી. . ઉપદેશાનુસાર તેમને માટે પણ ટીપ થઇ છેસુમારે અઢી રૂપીઆ અહીંથી મેકલાવાનો સંભવ. છે. ગામના પ્રમાણમાં રકમ સારી થઈ છે, બીજા ગામેવાળાએ પણ આનું અનુકરણ કરવા યોગ્ય છે. ખરૂં સ્વામીવળ આનું જ નામ છે. જો કે બીજું સ્વામીવાળ થનાર છે પણ દુઃખી સ્થિતિમાં આવી પડેલા સ્વામી ભાઈઓને મદદ કરવી એજ ખરેખરા, પુન્યબંધનું કારણ છે.

Page #19

કચ્છ વર્તમાન
૨૫૭ માંડવી શહેરમાં છોકરાને છોડીને ભણાવવા માટે બે જૈનશાળાઓ ખોલવામાં આવી છે. તેમાં બે પંડિત તથા એક કેળવણી પામેલી ભોજક સ્ત્રી શિક્ષકની યેજના કરવામાં આવ્યા છે. કુંડમાં ૪૮૦૦૦) કરીને માર થયે છે.
કચ્છના રાવ પ્રીન્સ ઓફ વેલ્સની મુલાકાતે મુંબઈ ગયા ત્યારે શેઠ વિસનજી ત્રીકમજીના બંગલામાં ઉતારો કર્યો હતો અને ઉક્ત શેઠે તેમની સારી સેવા બજાવી હતી તે અરસામાં કચ્છના બેલોની હકીકત મહારાજાના કાન પર નાખવામાં આવી હોત તો અવશ્ય તેઓ આ બાબતને લાભ મેળવી શકત પણ હવે “ગઈ સે ગઈ અબ રાખ રહી” એ કહેવત મુજબ હજુ પણ એ શેઠ અર્જ ગુજારે તો વકી રાખવામાં આવે છે કે તેઓ ભવિષ્યમાં આ લાભ મેળવવા ભાગ્યશાળી નિવડશે. કચછી લોક ઉદાર દિલના હેય છે, એ બાબત અજાણી નથી. પરંતુ તેઓ કેળવણીમાં ઘણા પછાત પડેલા છે, તેથી તેઓ એક સાથે જ મુંબઈ જેવા શહેરમાં ઉજમણું કરે છે. તે મહોત્સવ માટે આપણું ઉપકારી પૂર્વાચાર્યોએ બતાવે. લા મુહર્ત જોવાની પણ દરકાર રાખતા નથી. દીકરા દીકરીના લગ્ન સાથે લગ્નની માફક તેઓ ચિત્ર આની અઈમાંજ ઉજમણાં કરી લે છે. શાસ્ત્રાનુસાર ઉજમણામાં હસ્તલિખીત પુસ્તકે પધરાવવા જોઈએ તેને બદલે ચોપડીઓ મૂકી કામ ચલાવી લે છે. એટલું જ નહિ પણ તેઓ રૂપાની ચોવીશીઓ તથા પંચતિર્થી મૂર્તિઓ અને રૂપાના સિદ્ધચક્રજી ભરાવી ઉજમણામાં પધરાવે છે. તેની અંજનસિલાકા કે પ્રતિષ્ઠા કરાવ્યા વિના ફક્ત આ દેશમાં પોતાના ગામના દે રે મોકલી સ્નાત્ર કે પૂજા ભણાવી બિરાજમાન કરી દે છે. તેઓ મહાશયોએ યાદ રાખવું જોઈએ કે આબુરાજ ઉપર દેવળો બંધાવનાર વિમળશાહુશેઠ અને વસ્તુપાળ તેજપાળ વિગેરે એવા અનલ ધનાઢય હતા કે તેઓ દિલપર ધારત તો રૂપાનું દેવળ બંને ધાવી સોનાની મૂર્તિ પધરાવી શકત, પરંતુ તેમણે દિર્ઘદ્રષ્ટિથી પડતે પળ જાણું તેમ ન કરવું દુરસ્ત ધારી આરસનાં દેવળ અને મૂત્તિ કરાવવામાં અગણિત દ્રવ્ય વાપરી. લાભ મેળવ્યો છે. તેમના પગલે ચાલવા અમારા કચ્છીભાઈને ખાસ સૂચના આપવામાં આવે છે. કારણ કે કચ્છના ગામેગામના દહેરામાં પ્રાયે કરીને રૂપાની મૂર્તિ તથા સેંકડો રૂપાના સિદ્ધચક્રજી એકઠા થયા છે ને બીજે ગામ ન આપવાથી આશાતના થાય છે. એટલું જ નહિ પણ સાંભળવા માણે કેટલાએક બેસમજ દહેરાના કારભરી તે

Page #20

૨૫૮ - શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ સિદ્ધચક્રજીત રૂપાની આંગીયો તથા કમાડમાં ઉપયોગ કરી જુલમ ગુજારે છે. આ દેશના ગામડાં એવાં છે કે તેમાંથી નાસી પસાર થવાના અનેક રસ્તા હોય છે, અને પહેરાન પુરતો બંદોબસ્ત ન હોવાથી અનેક વખત દહેરામાંથી ચોરી થાય છે. તેનો તાજો દાખલે હાલજ સાંધાણુમાં બેન્યો હતો અને તેનામાં ચોર પકડાયા હતા, પણ સિદ્ધચક્રજી વિગેરે ખંડિત કરી નાખ્યા હતા. વરાડીયામાં પણ ચોરી થઈ ત્યારે તેવી જ આશાતના થઈ હતી. વાતે કચ્છી ભાઇઓએ તેવી ઉદારતા આરસની મૂર્તિમાં તથા
જ્યાં ખામી હોય ત્યાં આભુષણો વિગેરે કરાવી આપવામાં કે છછુંદારમાં દર્શાવવી જોઈએ. વળી ઉજમણું કરનાર ઉપર તેમના ગામેગામવાળા એવી ફરજ પાડે છે કે-જમણાવાળાએ સર્વ સામગ્રીમાંથી એક અથવા બે વસ્તુઓ પિતાના ગામના દેરાસર માટે મોકલવી જ જોઈએ. જો તેમ કરવામાં ન આવે તે તેની નિંદા કરવામાં આવે છે. તેથી ભેળા લોકો ઉજમણાની વસ્તુને ખરો લાભ લેવા ભાગ્યશાળી બનતા નથી. પિ તાના ગામના દહેરાસરમાં એટલી તે વસ્તુઓ ભેગી થઈ જાય છે કે તેનાં ખોખાં ભરી મૂકવાં પડે છે, અને કોટ ખાઈ જાય છે; ઉંદરો કાપી નાંખે છે, અને છેવટે સડી પણ જાય છે. સુથરી વિગેરે મોટા તીર્થના દહેગમાં તે
એટલો સામાન એકઠો થયો છે કે તે જે માળવા અને મેવાડ વિગેરેના દે. વિલોમાં પહોંચાડવામાં આવે તે અર્પણ કરનારને ઇરાદો સફળ થાય અને તે દહેરાસરોમાં પડતી તાણું નાબુદ થાય. આ તરફના દહેરાસરના હિસાબ પણ વિતક થતા નથી. કેડાર વિગેરે તીર્થોના હજાર રૂપિયાની પાયમાલી થઈ ગઈ છે દેવળ તે એટલું મોટું છે કે માણું ગગનમાં ગાજે છે હજારો પુતળાનું કોતરકામ આબુરાજના દેવળની યાદદાસ્ત આપે છે, પણ અફસોસ એટલે છે કે બરાબર સારસંભાળ થતી નથી; ભોંયરામાં બિરાજેલી પ્રતિમાઓ ઉપર મેલ અત્યંત જામી ગયો છે જથાબંધ પ્રતિમાઓમાંથી
જ્યાં જરૂર જણાય ત્યાં આપવામાં આવે તે ઘણું સારું કહેવાય, પણ આ પવામાં આવતી નથી. ઉપદેશાનુસાર તેરાના દેરાસરમાં ઉંચા પ્રકારનું સેનેરી કામ શરૂ થયું છે. આ લેખ કોઈને ખોટું લગાડવા લખવામાં આવ્યો નથી; પરંતુ સુધારો થવા ખાતર હિતબુદ્ધિથી લખેલ છે.

Page #21

ચરચાપત્ર,
૨૫૯
વાવ વત્ર,
શ્રી જુનાગઢના જન તીર્થમાં ચાલતી ગેરવ્યવસ્થા
અને કારખાનાની અંધાધુનિ. લખવાને અત્યંત ખેદ ઉપજે છે કે જુના જેવા એક અગ્રેસર પ્રાચીન ગણાતા જૈન તીર્થમાં જે અધેર તથા ગોટાળે ચાલે છે તેની. અમદાવાદ તથા મુંબઈના શેઠીઆ કંઇ પણ દરકાર કરતા નથી.. હાલમાં થતી ગેરવ્યવસ્થા તથા આશાતના નીચે પ્રમાણે
(૧) આપણું પવીત્ર ગીરનારજી ઉપર આવેલા મદીરોમાં જિનપતિમાઓની પુજા આપણું શાસ્ત્રાનુસાર બીલકુલ થતી નથી, કારણ કે પુજારીઓ તેમજ તે પુજારીઓ ઉપર દેખરેખ રાખનારાઓ તથા શ્રી દેવચંદ લખમીચંદના કારખાનાના ઉપરી શેકીઆએ ઘણે ભાગે સ્વાથ, ખટપટી, અભણ, અધમ, ઢોંગી, તેમજ જશના ખરેખર ભુખ્યા છે. તપાસ કરતાં એમ જણાય છે કે કેટલીક પ્રતિમાઓ ઉપર માત્ર કેસરને બદલે સુખડનાં જ, ઢીલાં જોવામાં આવે છે. કેટલીક પ્રતિમાઓ ઉપર અંગ લુહણ થતાં નથી માત્ર પાણી જેમ તેમ ઢોળાય છે, તેથી તેમના અંગ કેટલાક ભાગે લીલ ફુલવાળા તેમજ હમેશ રહેતી ભીનાશને લીધે કાળો પડી ગયેલા નજરે પડે છે, કેટલાક ભાગ ઉપર વાળાકુચીઓના ઝીણું ઝીણું તણખલા જેવામાં આવે છે.
૨. યાત્રાળુઓ માટે ઉતરવાની, નહાવાની, પુજાના લુગડાં પહેરવાની ભાતાની તથા બીજી સગવડોની બાબતમાં કારખાનાના નોકરો હમેશાં બેદરકાર રહે છે. ઉતરવાની જગ્યા જ્યાં ત્યાં પડેલા કચરા તથા મળમુત્રથી ઘણુ જ ખરાબ સ્થિતિમાં દુર્ગધથી ભરેલી દેખાય છે, એ તો નિશંસય છે કે યાત્રાળુઓ ઘણે દુરથી આવે તેમજ અજાયા હોય તથા મુસાફરીમાં ચિંતાતુર અવસ્થામાં તેમજ બીજી અનેક જંજાળ તથા મુસીબતમાં હોવાને લીધે તેઓ ઉતરવાની જગ્યાઓ ઉપર સુધારો રાખી શકે નહિ. માટે જ કારખાનાવાળાઓની આ જગ્યાઓમાં સુધારે રાખવાની અવશ્ય ફરજ છે, તે ઓરડીઓ તથા કંપાઉન્ડ સાફસુફ કરાવવા માટે યાજ્ઞાની મ. સમમાં ખાસ અનુભવી કરેલ માણસો રાખવાની જરૂર છે. બેપરવાઈ ઉહતt:

Page #22

છે જૈનધર્મ પ્રકાશ.
ર૦ માણસો રાખવાથી તેઓ યાત્રાળુઓની અગવડતામાં ઉલટો વધારો કરનારા થઈ પડે છે.
() યાત્રાળુઓને નહાવાને માટે તેમજ સાધુ સાધ્વી સારૂ ઉના પાણી માટે આ તીર્થમાં ઘણોજ ગેરબંદોબસ્ત છે. ઘણીવાર નહાવાને ટાઢું પાણી પણ મળતું નથી, તે ગરમ તે ક્યાંથી જ મળે. અત્રે મુનિમહારાજાઓ સગવડતાથી રહી શકતા નથી. તેમને ગરમ પાણી બીલકુલ મળી શકતું નથી. તેપણ વખતે કઈબી આકળે માણસ કારખાને જઈને કહે તો કોઈવાર જેમતેમ સગવડ મન વગરની કરી આપવામાં આવે છે તે પણ માત્ર એક બે દીવસ ચાલે પછી પાછું પુરું અંધારું. પ્રથમ જેમ ચાલતું હોય તેમ પાછું ચાલે છે.
() સુરજકુંડ ઉપર યાત્રાળુઓ પાળ ઉપર નહાય છે, તે જ પાર્ટી મેલવાળું પાછું કુંડમાં જતું જોવામાં આવે છે. જે સુરજકુંડ પાસેની પડતર જગમાં નહાવા માટે પથરાઓ ગોઠવ્યા હોય તે તે પાણી સુરજકુંડમાં નહ જતાં બગીચાને ફાયદો કરે તેમ છે, પણ અફસોસ! કોના બાપની દીવાળી. હલકી જાતના લકે જ્ઞાનવાવનું પાણી મળમુત્રથી તેમજ પોતાના ગંદા તથા અપવિત્ર અંગસ્પર્શથી મલીન કરે છે, તે ઉપર પણ કોઈની દેખરેખ નથી. અને તે બાબત અગર બીજી બાબતો ઉપર કોઈ યાત્રાળ કારખાને કહેવા જાય તે કોઈ ગણકારતું નથી ને ઉલટા તેને સામા બાઝવા આવે છે. આ ચોર કોટવાળને દંડે એવી વાત થાય છે. ઉપરચોકી આગળ તેમજ કેટમાં બીજી જગ્યા આગળ બે ત્રણ સંડાસે કરેલાં છે કે જ્યાં ગંદકીનો પારજ નથી. પૂજા કરવામાં વપરાતાં વસ્ત્રા તેમજ ધાબળીઓ બી મુદતની મેલી તેમજ અત્યંત દુર્ગધવાળી હોય છે. ધાબળીઓ તથા પૂજાના વસ્ત્રો ધોવરાવવાં જોઈએ તેને બદલે મહીનાઓના મહીના વીતી જાય તે પણ કારખાનાના મનુષ્યોની આંખે બીલકુલ ઉઘડતી નથી. પ્રતિમાજી ઉપર ચ@ ટીલાનું પણ ઠેકાણું નથી. તથા જિનબિંબનું કોઈ અંગ કે ઉ પાંગ ખંડિત થયું હોય તે તેની પણ સારસંભાળ લેવાતી નથી. ધુપ તથા દીપની બાબતમાં તેમજ પૂજામાં વપરાતા બીજા દિવ્યની બાબતમાં ઘણું જ
અનિયમિતપણું તથા બેકાળજી લેવામાં આવે છે. ચેખ, બદામ, પૈસા વિગેરે પગતળે કચરામાં આવે છે તથા વેરતા પણ આવે છે. ગોઠીનો તો દિલ્લીજ તંગી છે તે પણ કારખાનાવાળાઓને સુઝતું નથી. હાલ જે નોકરો

Page #23

ચરપત્ર તથા ગેડીઓ છે તેમાં ઘણે ભાગે અભક્ષ્ય પર્યોના વાપરનાર તથા અન્ય દર્શનીઓ છે તે પણ તીસ્મારખાંની માફક રોક કરતા જ્યાં ત્યાં નજરે પડે છે. કેદબી યાત્રાળુ કે ઈ ગેડી કે બીજા નોકરની ભૂલ બતાવે તે સામા ખાવા ધાય છે ને કે પિતાને માથે દેવ રાખતું નથી; આમાં તે જા બીલી ફત્તેકુ મારે એના જેવું થાય છે. કોઈ પણ સારા માણસને બીલકુલ ટકવા દેતા નથી, પણ ઉલટું કાંઈપણ ખોટું કલંક ચડાવી રસ્તો પકડાવે છે. આ પુરી એક અંધેરીને ગંડુ રાજા, ટકે શેર ભાજી ટકે શેર ખાજા” એ કહેવત મુજબ શ્રી ગીરનારજીના તીર્થ તથા કારખાના મામલે થઈ પડ્યો છે.
(૫) સાધુ સાધ્વીને જુનાગઢમાં જેટલી વીટેબના પડે છે તેટલી અન્ય સ્થળે ભાગ્યે જ જોવામાં આવતી હશે. આહાર તો જુનાગઢમાં બાર વાગ્યાની તપ પડ્યા પછી જ મળે ને તે પણ અનિયમિત તથા કઢંગી રીતે તેમજ શ્રાવકેની શ્રદ્ધા તેમજ ભાવ વગર જેમ તેમ મળે. સાધુ તેના બારણા આગળ જઈ બે ત્રણ વખત ધર્મલાભ આપે તે પણ તેના સામું નજર ન કરતાં બારણા વાસી મુગે મોઢે ખાધા કરે પણ બીલકુલ જવાબ આપે નહિ કે આપ પધારે કોઇપણ શ્રાવકને ઘેર પાણીનો જોગ બીલકુલ મળતો નથી. માત્ર એકાદ ઘરે જગ બને તે તે જવલેજ બને, માટે કારખાનાવા|ળાઓએ આવા તીર્થમંડીઆ ગામમાં સાધુ સાધ્વી માટે દરેક સગવડ અવશ્ય રાખવી જ જોઈએ. કોઈ પણ સાધુ કે સાધ્વીની શરીરની હાલત બગડી હોય તો તેના સામું કોઈ જોતું નથી, ભલે તે સડી જાય પણ આંખ ઉં ચી કરીને કોઈ જુએ નહિ, કારખાને કોઈ સાધુ કે સાધ્વી કોઈ જરૂરનું ઉપકરણ લેવા અગર બીજા કેઈ જરૂરના કામ પ્રસંગે જાય તે આંટ ખાતે તાં થાકી જાય ત્યાં સુધી પણ કોઈ સંભાળ લે નહિ તે જોઈતી જણસ તો કયાંથીજ પુરી પાડેકોઈ વખતે મુનિરાજને પણ બેહદ અપમાન સહન કરવું પડે છે તે એટલે સુધી કે કારખાનાના નોકર તથા કેટલાક શેઠીઆઓ પણ મુનિરાજને આવીને કહે કે ઉપાસરેથી નીકળી જાઓ. સાધુ માટે તૈયાર કરેલા ચંદરવાવાળા ઉતારાઓ ખાલી પડ્યા હોય તોપણ સાધુને ઉતરવા આપતા નથી. ઓરડીઓએ તાળાં દઈ રાખી સાધુ તથા શ્રાવક બંનેને કારખાનાવાળા હેરાનગતી પહોંચાડે છે. ઉતારામાં પુરી મુસીબતો નડે છે. ગોદડાં ફાટેલાં ને ગંધાતાં જીવાતવાળાં હોય છે તથા વાસણ એઠાં ભાગેલાં, તેમજ ઠીકરાં જેવાં કાળાં પડી ગએલાં હોય છે. આવાં ગોદડાં તથા વાસણ વાપરીને યાત્રાળુઓ છો જેવી જમીન પર પડી રહે તે માંદા થાય તેમાં શી નવાઈ ! આ દેશના ઘણાખરા ભાગમાં મનુષ્યો અધમતા ભરેલી સ્થિતિને પ્રાપ્ત થાય છે તેનું કારણ ફકત એટલું જ કે અભક્ષ્ય પદાર્થના વાપરવાથી, દેવદ્રવ્યનું ભક્ષણ કરવાથી કેટલાક કુટુંરિવાજથી, કન્યાવિક્રય

Page #24

શ્રી જન-ધર્મ પ્રકાશ
જેવા દુષ્ટ રિવાજથી, તથા અધમ, પાખંડી અને કુમતિવાળાઓના સહવાસમાં રહેવાવડે તેના જેવા બનવાથી પોતાની જાતવાળાને પાયમાલી બરેલી સ્થિતિમાં લાવી મુકે છે.
(૬) ભંવરખાતામાં જે ગડબડ તથા ગોટાળે ચાલે છે તેમાં બહારગામેના કોઈપણ અગ્રેસર જેવા ગણાતા શેઠીઆઓએ હજી સુધી કંઈપણ લક્ષ આપ્યું નથી એ શું થડા અફસોસની વાત છે. કેટલું અંધેર! કોઈ પણ વીરપુત્ર શુરવીર થઈ બહાર પડી આ કામ માથે લે તે તેને કેટલું પુન્ય ઉપાર્જન થાય. ફક્ત પંચજ જણ બહાર પડે તો હિંદુસ્તાનમાં જૈન તીચિદીકને બગડત મામલે કેમ સુધરે નહી? મોટા મેટા શહેરમાં ગાદીપાત જેવા ગણાતા સામુનિરાજે આવી બાબતમાં લક્ષ કેમ નથી આપતા ? તેમજ પાતપિતાના રાગી શ્રાવકેને બંધ કેમ નથી કરતા? આતે પિતાનું ઘર ફુટયું ત્યાં બીજા કેની આગળ માથું ફોડવું” એવી વાત થાય છે. ભીંત આગળ પિકાર કરે કે આકાશ સામો પિકાર કર. “અંધાને આરસી દેખાડવી ને બહેરા આગળ માથુ ફાડવું!' આહા! બેડી દીલગીરી નથી. બાયલાપણું રાખશે તે જૈનશાસનને કયારે ઉદય થશે ? પણ ઉલટું ભવિધ્યને વિષે નાશપણાને સંભવ રહેશે. વિશહજારની ચોરી થએલી છે તેને હજુ સુધી બીલકુલ પ નથી. ભંડારમાં ગોટાળો તથા ગેરવ્યવસ્થા ચાલુ રહેવાથી સેંકડો રૂપીઆ ખવાઈ ને ચેરાઈ જશે. તે પણ આપણા કુંભકરી ઉધમાં પડેલા શેઠીયાઓ જાગશે નહિ. માટે હવે તે સાધારણ સ્થિતિના શ્રાવકોએ પ્રત્યક્ષ જાગીને માટાઓ આગળ પડે તે ઠીક નહિ તો તેમને પણ કર મુકી ખરૂં વીરત્વ બતાવી આ ઉપરની તમામ બાબતો ધ્યાનમાં લઇ તેનો સુધારો કરવા બહાર પડવું યોગ્ય છે. તેમજ આ અમૂલ્ય વિષય પાટણમાં ભરાતી ચોથી જૈન શ્વેતાંબર કોન્ફરન્સમાં પણ અવશ્ય ચચાવા ચાય છે.
(૭) જેની ભાઈઓ! ઉપર જણાવેલી બાબતમાં જે યોગ્ય પગલાં નાહ ભરાય તે આ જૂનાગઢનું તીર્થ દીવસે દીવસે વધારે પાયમાલીમાં આવતું જશે ને તેને દેવ તો છેવટે જૈન સંઘને માથેજ પડશે એ ખાત્રીથી સમજવું. માટે ઝટ જાગ્રત થાઓ ને સારા સુકાનીઓને લઈને આ તીર્થની રક્ષા કરવા જેમ બને તેમ વેલાર પલ્સરે, જેથી યાત્રાળુ આદિ દરેક માનુષ્યોને અત્યંત લાભ થાય. તેની સાથે ભંડારમાં પણ પૂરતો બચાવ થાય મે પુરાતન તીર્થની આશાતના થતી અટકે. એજ
જૈન સંઘને હિતેચ્છું વિરપુત્ર બાલ “મેહન.” જુનાગઢ, બાબુની ધર્મશાળા,

Page #25

શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ (શ્રી ધ્રાગધરાના સમાચાર. ) ધાંગધરામાં આપણા બે દેરાસરો છે. તેનો વહીવટ અને સાર સંભાળ ૪-૫ ગૃહસ્થની કમીટી કરે છે. તેઓ કામ ઉપર સારું લક્ષ આપે છે. તેમાંથી એક ગૃહસ્થતી જગ્યા કાળક્રમે ખાલી પડવાથી બાકીના ગૃહએ કામકાજની યંગ્ય વ્યવસ્થા કરી છે. પાસ વદ પામે એક જૈન લાઇબ્રેરી નું સ્થાપન કરવામાં આવ્યું છે. તેમાં કેટલીક મદદ મળી છે બાકી દ્રવ્યની અથવા પુસ્તકની મદદ માટે તેઓની માગણી છે. સહાય કરવા યોગ્ય છે. જૈનશાળાને કન્યાશાળા પણ ત્યાં સારા પાયા પર ચાલે છે. આવા ખાતાએને મદદ કરવી તે શ્રીમંત તેમજ ઉદાર જૈનબંધુઓનું ખાસ કર્તવ્ય છે.
पुस्तकोनी पहोंच, પ્રાકૃત (માગધી) લઘુ તથા વૃહત વ્યાકરણ
| ગુજરાતી ભાષાંતર યુકત. -હષિકેશ કૃત લઘુ વ્યાકરણ અને શ્રીમાન હેમચંદ્રાચાર્ય કૃત હત વ્યાકરણ (શબ્દનું શાસન અધ્યાય ૮ ) ગુજરાતી ભાષાંતર સહીત હાલમાં બહાર પાડવામાં આવેલ છે તેની એક નકલ તથા એકલા હેમચંદ્રાચાર્યજી કૃત વ્યાકરણની એક નકલ જેની કિંમત અનુક્રમે રૂ ૧) અને રૂ. ના છે તે પ્રસિદ્ધ કર્તા તરફથી ભેટ દાખલ મળેલ છે તેનો સ્વીકાર કરતાં લખવાની આવશ્યકતા છે કે આવી બુકની ખાસ જરૂર હતી. મીયાંગામ નિવાસી શ્રાવક ધર્મચંદ કેવળચંદે આ બુક પ્રસિદ્ધ કરવામાં અને સદરહુ વ્યાકરણનું ભાષાંતર કરાવવામાં સારો પ્રયાસ કયો છે. બીજી સહાય મળેલી હોવાથી ભાષાંતર કરાવવાના અને છપાવવાના ખર્ચ કરતાં કિંમત ઓછી રાખવામાં આવી છે. જેના સિદ્ધાંત અને બીજા અનેક ગ્રંથો માંગધી ભાષામાં હોવાથી તે સમજવા માટે આવા વ્યાકરણની ખાસ જરૂર હતી તે ખોટ આ બુકવડે પુરી પાડવામાં આવી છે. જેનબંધુએ ખરીદ કરવા લાયક છે. મગાવવા ઈચ્છનારને અમારી ઓફિસમાંથી પણ મળી શકશે.
તંત્રી,

Page #26


Page #27

લવાજમની પહેાચ,
૨૦—૦ શેઠે સખારામ દુર્લભદાસ ૧-૪ શેઠ તલકચંદ માણેકચંદ ૨−૮ શા ગીરધરલાલ ત્રીકમજી ૧–૪ મહેતા જેાભાઇ પીતાંબર ૩-૧૨ શા ભગવાન લવજી ૧૯૪ શા ધનજી દેવશી ૫–૨. શા બાલચંદ રતનશી ૧-૪ શા રતનચંદ નાગરદાસ ૨૦૮ શા અમચંદ ભાઇચંદ ૨-૦૮ શા શરૂપચંદ દોલતચંદ ૧-૪ શા નાનંદ રવચંદ ૧-૯ મહેતા જસરાજ દેવચંદ ૨૮ મુનિશ્રી હિતવિજયજી ૨–૦ શા ઉજમસી નગરદાસ ૧–૪ શા નેમચંદ પાનાચંદ ૧–૪ શા જીવ ભાઇ હીરાચંદ ૦-૧૪ કાઠારી હરીસિંહજી જૈની ૧-૪ શા ચત્રભુજ મેાતીચ ૧-૪ શા વીરચંદ ધ રસી ૧-૪ શા વશરામ કાળા ૧-૪ શા હીરાચદ કલ્યાણજી ૧-૪ શા હુકમચંદ લલુભાઇ ૨-~~૦ શા નગીનદાસ મગનલાલ ૫-૨ શા તેમચંદ મંગળચંદ ૧-૪ શા પ્રેમચંદ કરસનજી ૧–૬ કાહારી જીવરામ લલ્લુભાઇ ૨૧૮ શા જેચંદ મેહેચરદાસ ૨૦૮ શા લલ્લુદ અલાખીદાસ ૧૪ દેશી કેવળ ગામ ૧--૪ શા ફકીરચંદ મેાતીચંદ ૧-૪ શા કેશવલાલ પરભૂદાસ ૨- ૮ શા સધરાજ રામજી ૧-૪ શા ગીરધરલાલ હીરાભાઇ ૧–૪ શા પીતાંબર માણેકચંદ ૦-૪ શા વર્ધમાન દામજી ૨૦૮ શા દેવચંદ જેતસી પુ— મહેતા રામજી હું સરાજ
૧-૪ શા ન રતમદાસ હીરાચંદ ૧-૪ શા હરખચંદ કપુરચંદ ૧–૪ શા જીવણ ચતુર ૧-૪ શા સવાઇચંદ તારાચંદ ૨૦૮ શા ગાકળભાઇ દોલતરામ ૧-૪ શા પુનમચંદ મગનચંદ ૧-૪ શેઠ રામજી માધવજી ૧-૪ શા થાભ દામજી ૧–૪ મસાલીયા દલસુખદ ક્તેચંદ ૧–૪ શા પુરૂષાતમ નેણસી ૧-૧૦ મહેતા સામાચંદ ૨૦૮ શા દેવજી જેવત એન્ડ કંપની ૧-૪ શા તલકચંદ જેઠાભાઇ ૬–૪ ઝવેરી માણેકચંદ પાનાચંદ
-૪ શા છેાટાલાલ પ્રેમજી ૧૪ શા રૂપચંદ ઝવેરચંદ ૧–૦ શા પરભુદાસ કરમચંદ ૨-૦ ગાંધી કુબેરદ સ પુરૂષાત્તમ ૧—૦ શા નારણજી ભાણાભાઇ ૧–૦ શા રતનશી પીતાંબર ૧-૪ શા અબાલાલ પાનાચંદ ૧-૯૪ શા વીરજી માવજી ૧-૪ શા તેમચંદ મેળાપ દ ૧-૪ સા સામજી ભીમજી
૭-૧૨ શેઠ દીપચંદ માણેકચંદ ૩-૧૨ શા ગોવિંદજી મુળજી
૨૮ શા જાદવજી વેલજી ૨૦૮ શા ઉજમશી તારાચ ૧-૪ શા ઉત્ત ચંદ ખીમચંદ ૩-૧૨ શા મ’ગળદાસ છગનલાલ ૨-૦૮ શા લલુભાઈ નથુભાઈ ૧-૪ શા ચુનીલાલ ગુલાબચંદ ૧-૪ શા ધરમશી ગોવનજી ૧-૪ શા કુંવરજી આણંદજી ૨૧-૦ વેરા હરીશગ ઝવેર ૧૦. માદી જમનાદાસ ગોરધન ૧-૧૦ મહેતા કાદરલાલ સાંફળદ

Page #28
K જ له له م قسم 14 શેઠ કુલચંદ પ્રેમજી 1==4 શેઠ કલ્યાણ ખુશાલ 1-4 શા ડાહ્યાભાઈ ઘેલાભાઈ 1-4 શા દેવકરણ ઉજમશી 1-4 શા કસ્તુરચંદ વીરચંદ 1-4 શા અમૃતલાલ કેવળદાસ 1-4 શા દેવજી નથુભાઈ 1-4 શી જીવણચંદ લલુભાઈ 1-4 ઝવેરી મુળચંદ હીરાચંદ 1-4 શા ડાહ્યાભાઈ વાડીલાલ 1-4 શા દલછારામ નાનચંદ 1-4 શા ભીખાભાઈ રતનજી 1-4 શા ઉત્તમચંદ રીખવદાસ 2-8 શા હેમચંદ મોતીચંદ 1-4 શા હીરાચંદ મોતીચંદ 28 શા જીવરાજ નરશી 1-4 શેઠ નાનાભાઈ તલકચંદ 1-10 શા દલસુખ નાથાભાઈ 1-4 શા જીવાભાઈ વાડીલાલ 3 12 શા પાથુ વાળા 1-4 શા દેવકરણ ઝવેરચંદ ૩-ર શા ફુલચંદ લક્ષ્મીચંદ 2*8 ઝવેરી રાયચંદ ખુશાલચંદ 1-4 શા ભગવાનજી પુરૂષોતમ 2-8 શેઠ મનસુખભાઈ ભગુભાઈ 3-2 શા હરીભાઈ અમીચંદ -4 શા ઈચ્છાચંદ રંગીલદાસ 1-14 વૈધ છગનલાલ નભુભાઈ 1-4 શા હીરાચદ વસનજી . -12 વીરચંદ કરમચંદ યુનીયન 32 શેઠ નગીનદાસ ફુલચંદ્ર રીડીગ રૂમ 2-8 શા કેસવજી માણેકચંદ 2.-8 શેઠ નાથાલાલ રગજીભાઈ 28 શા નાનચંદ ધારસી 2-8 શેઠ ગોકળદાસ મુળચંદ 1-4 શા મગનલાલ તારાચંદ 1-0 ઝવેરી જીવણ હેમરાજ 1-4 શા ગોકળદાસ ગુલાબદાસ | 1-4 શા બાપુલાલ લાલચંદ જેન પુસ્તક ભ ડારના વ્યવસ્થાપક તથા સંસ્કૃતના અભ્યાસી મુનિરાજ પ્રત્યે વિજ્ઞપ્તિ. શ્રી ત્રિષષ્ઠિ શલાકા પુરૂષ ચરિત્ર મૂળ પર્વ 1 લું (શ્રી આદીશ્વર ચરિત્ર) અને પર્વ 2 જુ ( શ્રી અજીતનાથ ચરિત્ર ) બાબુસાહેબ રાય બુધસિંહજી બહાદુર તથા શેઠ વીરચંદભાઈ દીપચંદ સી આઈ. Jની દ્રવ્ય સંબંધી સંપૂણ મદદથી બહાર પડી ચુક્યું છે, તેઓ સાહેબની ઈચ્છાનુસાર દરેક જૈન પુસ્તક ભંડારને તેમજ સંસ્કૃતના અભ્યાસી દરેક મુનિમહારાજને ભેટ આપવાનું મુકરર કરેલ હોવાથી મંગાવી લેવા વિનંતિ છે, આ ગ્રંથ જૈની સુંદર ટાઈપથી નિર્ણયસાગર પ્રેમમાં છપાવેલ છે. વેયાણ મંગાવનાર માટે લગભગ બેઠી કિંમત એટલે પર્વ 1 લાને 31) અને પર્વે રે જાને રૂડા રાખવામાં આવેલ છે. . આ ચાપાનીયુ અમદાવાદ એ‘ો વર્નાકયુલર પ્રિન્ટીંગ પ્રેસમાં નથુભાઈ રતનચંદ્ર મારફતીયાએ છાપું