________________
-
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
છે, અને તેઓ પૂરમ તણાઈ જાય છે. ” આ સમતાજળનું પૂર કેવી રીતે આણવું અને વિકારોને કેવી રીતે ત્યાગ કરવા એ બતાવવાનો અત્ર ઉદ્દેશ છે. ત્યારે સમતાવંત પ્રાણીના ચિત્રમાં આપણે બીજું એટલું જોવું કે તેને નામાં મનોવિકાર હોતા નથી અથવા બહુ અલ્પ હોય છે.
- સમતાવંત પ્રાણીને સર્વ મનુષ્યો ઉપર ભાતૃભાવ હોય છે, પ્રેમ હોય છે તેમજ સર્વ ઉપર સમદષ્ટિ હોય છે. એને પિતાને આત્મા, સર્વ છોનો આત્મા અને પરમાત્માનો આત્મા એક સરખો લાગે છે અને તેથી તેને ભ્રાતૃભાવ મજબૂત પાયા પર રચાયેલો હોય છે. વળી તે કોઈ ગુણવંત પ્રાણુને જુએ છે ત્યારે તેને આનંદ આનંદ થઈ જાય છે, હથેનાં આંસુ આવે છે અને તેના ઉપર ખાસ પ્રેમ આવે છે; પરંતુ દીન દુઃખી વિગેરેને તે જુએ છે ત્યારે તેના ઉપર મનમાં દયા આવે છે, કર્મ સ્થિતિ પર વિચાર આવે છે અને તેવી જ રીતે જ્યારે ગુણ વગરના દેષથી ભરેલા દુષ્ટ પ્રાણુઓને જુએ છે ત્યારે તેના તરફ બેદરકારી બતાવી પોતે તેના તરફ ધ્યાન આપતા નથી. એવી રીતે સમતાવંત પ્રાણીમાં પોતે અથવા સામો માણસ ઉશ્કેરાઈ જાય એવા કોઈ પણ દુર્ગુણ હોતા નથી. એની સાથે વાત કરવામાં અપૂર્વ આનંદ થાય છે, એને જોતાં જ મનમાં શાંતિ થઈ જાય છે, એની નજીક જતાંજ મનનો સર્વ ખેદ નાશ પામી જાય છે, એનું નામ સાંભળતાં પણ મનમાં અપૂર્વ શાંતિ થાય છે અને એના ગુણોનું સ્તવન કરતાં આ જીવને અપૂર્વ પ્રમોદ અને આત્મ શિતળતા થાય છે. એવી રીતે સમતાવંત પ્રાણીનો પ્રસંગ, સ્મરણ અને ચિંતવન અનુભવ સિદ્ધ આનંદ ઉત્પન્ન કરનાર થાય છે. એનું કારણ આપણે ઉપર જોઈ ગયા તે પાતઃ જળ યોગ દર્શનમાં બતાવ્યું છે તે જ છે. સમતાવંત પ્રાણીમાં સમતા જ્યારે પ્રતિષ્ઠા પામે ત્યારે સર્વે નજીકના જીવનમાં, હવામાં, આકાશમાં પણ સમતા આવી જાય છે. કોઈ અપૂર્વ શાંતિવાળા સાધુના પ્રસંગમાં અથવા વિશિષ્ટ જીવન જીવનાર શ્રાવકરનના સંબંધમાં આવનારે આ સ્થિતિ અનુભવી હશે.
આ ઉપરાંત સમતાવંત પ્રાણીને વ્યવહાર બહુ ઉંચા પ્રકારના હોય છે. જે તે શ્રાવક હોય તો ઉપર કહ્યું તેમ ફરજને અંગે સંસારનાં સર્વ કાર્યો કરનારો, પણ ચિત્તમાં ઉદાસીન ભાવવાળે, તદન સત્ય ચારિત્રવાળો, સંસાર બધાથી છુટવાનો લાગ શોધનાર અને નીતિને નમુને હોય છે,
