________________
સામાયિક,
૨૪૩
રક્ષી છે કે કેટલાક મુગ્ધ થવા ધાર્મિક કાયાને અંગે કપટ કે લેાભ કરવામ પાપ સમજતા નથી. જે સ્થાનકે એકાંત સરળતા જોઇએ ત્યાં આવે વિચાર પણ કેમ કરી શકાય ? ધાર્મિક ખાતાઓની પેદાશ વધારવા તેને ગમે તે પ્રકારે વધારા કરવા એ સૂત્ર વ્યવડાર તેમજ ધર્મના દરેક નિયમને ઉઘધન કરાવનારૂ, દુનિયાની દૃષ્ટિમાં ધર્મને ખરાબ આક્રારમાં બતાવનારૂ અને જૈનશાસ્ત્રના ક્રમાન પ્રમાણે એકાંત વર્જ્ય છે; પરંતુ વાસ્તવીક હકીકત એમ છે કે આ કાળમાં પેાતાની સ્થિતિ ખરાબ થવાનાં કેટલાંક કારણે આ જીવે પેાતાને હાથે પ્રક્રટ કયાં છે એખ જણાય છે. દેરાસર કે ઉપાશ્રય એતે તદ્દન શાંતિનું સ્થાનક હાવું બેઇએ ત્યાં પણ ધમાધમ દેખાય છે. તમે પર્યુષણમાં વ્યાખ્યાનમાં જામે તે ત્યાં પણ શાંતિ નહિ, અને દેરાસરમાં જાએ તે દરેક પૂજા કરનાર શેઠાઇને તેાર રાખે છે. હવે નિયમ એવા છે કે દરેકની ધારણા અને ઇચ્છા પ્રમાણે સર્વ કાર્યેા થતાં નથી, થઇ શકતાંજ નથી, તેથી પૂજાના તદ્દન શાંતિના વખતને, ગુરૂમહારાજના વ્યાખ્યાન શ્રવણને અને પૈષધ વિગેરે તદ્દન શાંતિના વખતને બગાડી નાંખવામાં આવ્યે છે. આ વખત્તને અંગે થતુ મનુષ્યજન્ય પરિણામ છે. એમાં ચિત્ત પ્રસન્ગેરે પૂજન ફળ કહ્યું રે, પૂજા અખંડિત એહુ, કપટ રહિત થઇ ઇત્યાદિ મહો વાÀામાં વર્ણવેલી શાંતના દેખાવ પણ નથી. જે પ્રાણી શુદ્ધ ખપી હાય તેણે આવા પ્રસંગાપર વિચાર રાખવા, અને ધમાધમમાં કેવી રીતે કામ લેવુ, ક્યારે પાછા હડી જવું એ બરાબર વિચાર કરવેશ; પેાતાની આત્મવૃત્તિ પ્ર તિકુળ થવા માંડે ત્યારે માન ધારણુ કરવુ. સમતાવત પ્રાણીની સ્થિતિ તે પ્રસંગે વિચારવી..
ગમે તેમ થાય પણ જ્યાં એકાંત સમતા જોઇએ. એવાં સ્થાનકમાં તેથી વિપરીત કાર્ય થાય તેા તેમાં ખીલકુલ ભાગ લે નહીં. આવી રીતે વિચાર કરવાની જરૂર બહુજ છે અને તે વિષયને સામાયિકના વિષય સાથે ખડુંજ સંબંધ છે તે આગળ ઉપર જન્મ્યાશે. સમતાવત પ્રાણીને કાય અલ્પ હાય, ન હાય, ત્યાગવૃત્તિ હાય તેમજ રાગ, દ્વેષ, તિ, અરતિ વિગેરે પણ અલ્પ હાય છે.ટુકામાં સમતાવત પ્રાણીને મનેાવિકારા હેાતા નથી. તેટલા માટે શમાષ્ટકમાં શ્રીમદ્યરોવિજયજી કહે છે કે " ધ્યાનરૂપ વરસાદ થવાથી જ્યારે ધ્યાનદીમાં સમતારૂપ જળનુ ં પૂર આવે છે ત્યારે તે નદીને કાંઠે ઉગેલાં વિકારરૂપ વૃક્ષા હોય છે તેને તે મૂળથી ઉખેડી નાખે.
