________________
૨૪૨
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ. નમાં રાખવા જેી છે અને તે એ છે કે અત્ર વિશુદ્ધ જીવન જીવવાની ઇચ્છા હોય તો પિતાના સર્વ સંજોગો બળવાન કરી દેવા, કારણ કે આપણે ઉપર જોયું તેમ આ જીવ નિમિત્તવાસી છે. આ જીવ સોબત, સમાગમ, પરિચયથી બહુ ફેરવાઈ જાય છે. એક પ્રાકૃત માણસ પણ અનુકુળ સંજોગોથી તદન શુદ્ધ થઈ જાય છે. મનઃશુદ્ધિ બરાબર થતાં આ જીવના વિચાર અને કૃત્યોમાં બહુ ફેરફાર થઈ જાય છે, એ ફેરફાર અસાધારણ હોવા ઉપરાંત મજબુત પાયાપર બંધાયેલ અને ચિરસ્થાયી હોય છે, જ્યારે મનસુદ્ધિ વગરના ફેરફારો તદન અસ્થિર હોય છે. કેટલાક થોડો વખત બાહ્ય ધર્મક્રિયા કરી સંસારત્યાગની દશા સુધી પહોંચ્યા છતાં પાછા અોપાત પામે છે ત્યારે અભક્ષ્ય ભક્ષણથી પણ હદ રહેતી નથી તેનું કારણ સ્પષ્ટ રીતે આજ છે. વિચારણા વગરનું-મનશુદ્ધિ વગરનું-જ્ઞાન વગરનું આગળ વધવું એ ગણતરી વગરનું છે, એનો બહિષ્કાર તદન સમીપ્યમાં દશ્યમાન થાય છે અને એવા બહિઃ ફેરફારને હિસાબમાં ગણવી એ મનોવૃત્તિના અભ્યાસનું કારણ છે. કહેવાની મતલબ એ જ છે કે આત્મિક ઉન્નતિ કરવાની ઈ
છાવાળાએ પોતાના સંજોગે બળવાન કરી દેવા એ સમતા રાખવાને અને જાળવવાનો મુખ્ય ઉપાય છે.
સમતાવંત પ્રાણીને ક્રોધ હોતો નથી, એનું વર્તન જ એવા પ્રકારનું હોય છે કે એની નજીક જતા માણસને શાંત થઈ જાય. જેમ પાતાં જળ પિતાના ગદર્શનમાં કહે છે કે તત્ર વહુ મહેંકા તિgય તા. નિધો વૈરયા એટલે જે પુરૂષમાં અહિંસા પ્રતિષ્ઠા પામી હોય એટલે ખરેખર અહિંસામય જેનાં મન વચન અને કાયા થઈ ગયાં હોય તેની અહિંસાની વૃત્તિઓ એટલી તે મજબુત થઈ જાય છે કે તેની ફરતી અહિંસાની હવા ( ntinosphere ) ઉત્પન્ન થાય છે, અને તેના સંબંધમાં આવનાર સર્વ પ્રાણીઓ ઉપર તેની છાયા પડે છે. તેની નજીકમાં સિંહ અને બકરા જેવા કુદરતી વૈરવાળા પ્રાણીઓ પણું પોતાનું જાતિવૈર ભૂલી જાય છે અને પ્રેમથી વર્તે છે. તેવી રીતે સમતાવંત પ્રાણુ આગળ ક્ષમા-શાંતિ એજ હોય છે. એ પોતે ક્રોધ કરતો નથી એટલું જ નહિ પણ કોઈપણ તેની સમક્ષ ક્રોધ કરતું નથી. જેઓ શાંત ગુણવાન મુનિ મહારાજ સમક્ષ ગયા હશે તેઓએ આ સ્થિતિનો અનુભવ કર્યો હશે. સમતાવંત પ્રા. '
માં અહંકાર, કપટ કે પૈસાને અગે લેભ હોતું નથી. ખેદની વાત એ
