Book Title: Dandharm
Author(s): Ramanlal C Shah
Publisher: Z_Jintattva_Granth_1_002039.pdf and Jintattva_Granth_2_002040.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/249447/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAnadharma dANaM sohaggakaraM, dANaM AruggakAraNaM param / dANaM bhoganihANaM dANaM ThANaM guNagaNANam / / dANeNa phurai kittI dANeNa hoi nimmalA kNti| dANAvajjiahiao vairA vi hu pANiya vhi|| (dAnakulaka dAna saubhAgyakArI che; dAna parama ArogyakArI che; dAna bhoganuM nidhAna che; dAna guNagaNonuM sthAna che. dAnathI kIrti vadhe che; dAnathI nirmaLa krAMti prApta thAya che; dAnathI vaza thayelA hRdayavALo verI paNa dAtAranA ghare pANI bhare che. dAnena bhogAH sulabhA bhavanti, tAna vairAri canti nAzanuM dAnena bhUtAni vazIbhavanti tasmAddhi dAnaM satataM prdeym|| (manusmRti) dhana vaDe bhoga sulabha thAya che; dAnathI vaira nAza pAme che; dAnathI prANIo vaza thAya che; tethI niraMtara dAna devuM joIe. dakSiNAvanto amRtaM bhjnte| dakSiNAvanta pratiranta aayuH|| ( sveda) [dAtA amRta pAme che; dAtA dIrgha AyuSya prApta kare che.! Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAnadharma deyaM bhoja ghanaM dhanaM suvidhinA no saMcitavyaM kadA zrIkarNasya balasya vikramanRpasyAdyApi kIrtiyataH / yenedaM bahu pANipAdayugalaM ghRSyanti bho makSikA asmAkaM madhu dAnabhogarahitaM naSTaM cirAt saMcitam // [he bhojarAjA ! maLelA dravyanuM vidhipUrvaka bahu dAna devuM, paNa ekaThuM karyA na karavuM, kAraNa ke dAnathI ja zrI karNarAjA, balirAjA ane vikramarAjAnI kIrti haju sudhI prasiddha che. eTalA kAraNe ja aho, madhamAkhIo potAnA hAthapagane bahu ghase che ane e dvArA jaNAve che ke 'ghaNA vakhatathI saMcita kareluM amAruM madha dAna ane bhogathI rahita hovAthI tatkALa nAza pAmyuM che'.] jagatamAM dAnanI kriyA eTalI satata ane vyApakapaNe parApUrvathI cAlatI AvI che ke samaye samaye aneka mahAtmAoe dAnano apAra mahimA potapotAnI vividha zailIthI sadhana ane sacoTa bhASAmAM vyakta karyo che. seMkaDo evI paMktio subhASita jevI banI gaI che. dAnano artha phakta dhana pUrato sImita nathI. A saMsAramAM koI paNa jIva anya jIvonA sahakAra vinA ke kudaratI tattvonA AlaMbana vinA potAnuM jIvana TakAvI na zake. sthUla dRSTie joIe to dharatI para vasatA mAnavIne havA, pANI ane prakAzanI jarUra jIvana TakAvavA mATe paDe che. pRthvI, vAyu, teja vageremAM paNa te prakAranA sthUlasUkSma jIvo che ema jo svIkArIe to koI paNa jIvane jIvavA mATe bIjA jIvonI jarUra paDe che e nirvivAda satya che. e dRSTie tamAma jIvo vacce paraspara anugraha ane AlaMbananI ghaTanA satata, avirata cAle che. eTalA mATe ja vAcaka umAsvAtie 'tattvArthasUtramAM kahyuM che - 'parasparopagraho nIvAnAm' vaLI emaNe dAnanI vyAkhyA karatAM kahyuM che : 227 'anugrahArthaM svasyAtisargo dAnam / ' Ama dAnanI pravRttinAM traNa mahattvanAM aMgo che: (1) potAnI mAlikInI koI vastu hovI, (2) teno atisarga eTale ke tyAga karavo, (3) e tyAga bIjAnA kalyANa mATe hovo joIe. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinatattva hRdayanI sAcI udAratA vinA dAnanI sAcI pravRtti saMbhavI zake nahi. manuSyanI cetanAno jeTalo vistAra hoya teTalo vistAra tenI AnanI bhAvanAno thaI zake. je mANasa svArthI ke ahakendrI che te mANasa jaladI dAna daI zakato nathI. ane de to paNa gaNatarIpUrvakanuM ane potAnA svArthanI vRddhi mATenuM hovAno saMbhava che. jyAM 'mArA ane parAyA'no bhAva che tyAM dAnanI pravRtti maryAdita rahevAnI. samagra saMsAramAM tamAma jIvo pratye maitrInI UMcI bhAvanA jyAM vikase che tyAM anya jIvonA lAbhArthe potAnI sthUla ke sUkSma saMpattinuM visarjana satata cAlyA kare che. 'paMcataMtramAM kahyuM che ke : ayaM nijaH paro vetti gaNanA laghucetasAm / udAracaritAnAM tu vasudhaiva kuTumbakam || 228 dAna, zIla, tapa ane bhAva e cAra prakAranI dharmaArAdhanAmAM zAstrakAroe dAnane je prathama sthAna ApyuM che te dhaNI dRSTie ucita che, kAraNa ke dAna sakala guNone uddIpta karanAruM, saraLa ane svapakalyANaka che. dAnanI bhAvanA saraLa ane sulabha che. AbAlavRddha sau koI ghananI pravRtti saraLatAthI pharI zake che. tapanI ArAdhanA dAna karatAM kaThina che. keTalIka vyaktio sahelAIthI tapa karI zakatI nathI. keTalAka vRddha, azakta, mAMdA mANaso dAna ApI zake, paNa tapazcaryA karavI temane phAve nahi. zIla ane bhAva AtmAne ucca koTie laI jAya che, paraMtu vizuddha cAritrya ane udAtta bhAvane jIvanamAM utAravAnuM eTaluM saraLa nathI. dAnane prathama sthAna ApyuM che, kAraNa ke dAna svapara-kalyANakArI che. mATe ja 'svaparopArArthe vitaranuM vAnam !' ema kahevAyuM che. zIla, tapa ane bhAva mukhyatve ne pratyakSapaNe svakalyANakArI che. alabatta te parokSa rIte ane paraMparAe kuTuMba, samAja vagerenA kalyANanuM nimitta banI zake che. jyAM sudhI anya jIvanA kalyANano bhAva hRdayamAM pragaTa thato nathI tyAM sudhI dAnanI vRtti potAnAmAM janmatI nathI. mANasa mAtra parArthe dAna Apato hoya to paNa e dvArA anAyAsa AtmakalyANa paNa sAdhe che. eka ciMtake kahyuM che, 'Charity is never lost; it may meet with ingratitude or be of no service to those on whom it was bestowed, yet it ever does a work of beauty and grace upon the heart of the giver.' Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAnadharma 229 dravyadAna karatAM bhAvadAna caDiyAtuM manAya che. dravyadAnamAM rokaDanANuM, cIjavastuo, upakaraNa ityAdino samAveza thAya che. skUla dravyanA dAna karatAM paNa AtmAne mATe jJAnaghana dvArA pariNamatAM samyaka dharmakriyAdi vadhu upakAraka thaI zake che. bhagavAna mahAvIre kahyuM che ke koI mANasa roja eka lAkha khAMDI suvarNanuM dhana Ape to paNa roja eka sAmAyika karanAra mANasanI tole te na Ave. mANase dharmanI ArAdhanA vividha prakAre karavAnI che. emAM skUla dravyadAna dvArA thatI ArAdhanA nIcI bhUmikAe Ave. supAtradAna, jJAnadAna, abhayadAna vagere UMcA prakAranAM dAna che. paraMtu dAna karatAM paNa tapa, zIla ane bhAva dvArA thatI zuddha dharmArAdhanA keTalIka apekSAe caDiyAtI gaNAvAya che. alabatta, A darekamAM taratamatAnA bheda ane prabheda hoI zake che. sthaLa dravyadAna karatAM anya prakAranI ArAdhanA caDiyAtI che eno artha e nathI ke dhanano niSedha karavAmAM Avyo che. enuM tAtparya e che ke manuSya dravyanA ghanadharmamAM ja aTakI na jatAM ethI uccatama dharmArAdhanAnuM lakSya rAkhavuM ghaTe. emAM zuddha ane ucca bhAvathI kareluM supAtradAna to karmanirjarA dvArA mokSanuM sAdhana paNa banI zake che. bauddha dharmamAM je keTalIka "pAramitA' nirvANa mATe batAvI che temAM 'dAnapAramitA" paNa che. - dhana denAra badhA ekasarakhI koTinA hotA nathI. vaLI eka ja vyakti dareka vakhate eka ja sarakhA bhAvathI ke mananA adhyavasAyathI dAna Ape evuM haMmezAM banatuM nathI. subhASitakAroe dAnanA bhUSaNa ne dUSaNa pratye eTalA mATe nirdeza karyo che. dAnanAM nIce pramANe pAMca bhUSaNa gaNavAmAM Ave che. upadezaprAsAdamAM kahyuM che : AnaMdAzrUNi romAMco bahumAnaM priyaM vacaH / tathA'numodanA pAtre dAnabhUSaNapaMcakam / / (1) dAna ApatI vakhate AnaMdanAM AMsu vahe, (2) harSathI romAMcano anubhava thAya, (3) dAna lenAra pratye bahumAnano bhAva rahe, (4) priya vacano bolAya ane (5) satpAtranI anumodanA karavAmAM Ave - e dAnanAM pAMca bhUSaNo che. ghananA pAMca dUSaNo A pramANe che. "upadezaprAsAdamAM kahyuM che : Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 anAdaro vilaMbazca vaimukhyaM vipriyaM vacaH / pazcAttApazca dAtuH syAddAnadUSaNapaMcakam / / (1) dAna lenAra tarapha anAdarano bhAva thAya, (2) dAna ApavAmAM vilaMba thAya, (3) dAna ApatI vakhate vimukha thavAya, (4) apriya vacana bolAya ane (5) ApyA pachI pazcAttApa thAya e dAnanAM pAMca dUSaNa che. T jinatattva dAnanAM A to mukhya pAMca bhUSaNa ke pAMca dUSaNa che. te uparAMta paNa bIjAM bhUSaNo ke dUSaNo hoI zake che. 'vivekavilAsa'mAM kahyuM che : mAyA'haMkAralajjAbhiH pratyupakriyayA'thavA / yatkiMciddIyate dAnaM na taddharmasya sAdhakam / / je kaMI dAna mAyAkapaTathI, ahaMkArathI, lajjAthI athavA pratyupakAra(badalA)nA AzayathI devAmAM Ave te dAna dharmanuM sAdhaka banatuM nathI. Ama, A bhUSaNo ke dUSaNo dvArA dAtAnI potAnI pAtratA ke apAtratAnI khabara paDI jAya che. dAnano mAtra dekhAva karI ghana ApavA karatAM paNa vadhu moTo badalo meLavI levAnI vRttivALA dAtAo paNa hoya che. 'baLatuM ghara kRSNArpaNa' karanArA dAnadharmadAtAo paNa jagatamAM hoya che. evAM dAna niSphaLa dAna tarIke oLakhAvAya che. keTalIka vAra mAtra bAhya kriyA ja dAnanI hoya, paNa temAM mAtra bhAvazUnyatA ja nahi, Azaya paNa adhama hoya che. nAnAM chokarAMne bora ApI kaDalI kaDhAvI levAnuM kAma karanArA paNa keTalAka hoya che. moMghI cIjavastuo ke ghareNAM vagere udAratAthI bheTa ApI strIone vaza karanArA kAmalolupa mANaso paNa duniyAmAM jovA maLe che. adhamAdhama dAna kevuM hoya te vize prAcIna jaina sAhityamAM eka prahelikA pUchavAmAM AvI che. gaMgA nadInA pavitra kinAre eka mANasa roja savArathI sAMja sudhI annadAna Ape che. paraMtu A dAna evuM che ke lenAra Ana letAM ja mRtyu pAme che ane AtAe AvI rIte dAna ApavAne kAraNe avazya narakati maLavAnI che. dhana vize AvI samasyA sAMbhaLatAM vicAramAM paDI javAya. kadAca A vAta mAnyamAM paNa na Ave. paNa prahelikA pUchanAra uttara Ape che ke e dAtA te mAchImAra che. savArathI sAMja sadhI annadAna ApI mAchalAMne mAre che ane tene pariNAme te narakati bhogavanAra che. A Ana te dhana nathI, paNa tene adhamAdhama dAna tarIke oLakhAvavuM hoya to oLakhAvI zakAya, kAraNa ke temAM dAtA ane lenAra baMnenI tethI durgaMta che. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAnadharma ekaladokala vyakti je na karI zake tevAM moTAM kAryo nAnImoTI sAmudAyika dAnapravRttithI siddha thayelAM joI zakAya che. e dareka kAryanI upayogitA ekasa2khI na hoya, kAraNa ke darekanI pAchaLa raheluM sAmAjika, dhArmika ke AdhyAtmika dhyeya ekasarakhuM na hoya. evAM dUradarzI dhyeyane samajavAnA abhAvane kAraNe ke pUrvagraMthinA kAraNe eka yA anya varga taraphathI vakhatovakhata TIkA thavAno paNa saMbhava rahe. paraMtu ekaMdara dAnanI pravRttionI upayogitA sarvasvIkRta che. 201 je samAjamAM Arthika asamAnatA moTA pramANamAM che, tyAM dravyAnanI pravRttine ghaNo avakAza rahevAno. jyAM samAjavAda, sAmyavAda ke kalyANarAjya (welfare state) dvArA Arthika asamAnatA bahudhA dUra thaI gaI hoya tyAM lakSmI dvArA thatI dravya-dAnanI pravRttine ocho avakAza rahe che. garIbonA kalyANa mATe dAna-pravRtti atyAvazyaka che, iSTa che; paraMtu evI pravRtti jyAM ghaNI thatI hoya tyAM zoSakazoSita vargonuM pramANa moTuM che. samAjanuM e bhUSaNa nahi, balake dUSaNa gaNAya. Adarza sthiti to e gaNAya ke jyAM dAtA ghaNA hoya paNa lakSmInuM dAna levAvALA yAcaka koI na hoya athavA khuda yAcaka pote dAtA banI jAya. paraMtu evI paristhitinuM nirmANa thavuM ghaNuM agharuM che; nirmANa thayA pachI evI sthiti cirakALa TakAvI rAkhavI ghaNI kaThina che; ane jyAM Take che tyAM anya prakAranAM sthUla ke sUkSma dUSaNo samAjamAM ke sattAdhArI vargamAM pragaTa thAya che. manuSyanI prakRti evI che ke sarvathA saMpUrNa ane Adarza kahI zakAya evI kAyamI Arthika vyavasthA saMbhavita nathI. badhAMne sAruM ghara, sAruM khAvAnuM, sArAM kapaDAM, haravApharavAnAM sArAM sAdhano ane anya prakAranI sarva sAmagrI maLI rahe evA Adarza samAjanI racanA samagra vizvane mATe zakya nathI. bhUtakALamAM evuM kyAreya thayuM nathI ane bhaviSyamAM thaze ke kema te prazna che. garIba ke jarUriyAtavALA mANasone paisAnI madada karavI eTalo ja artha dAnano nathI. vyavahAramAM keTalAMya sAmudAyika satkAryo ke tevI yojanAo mATe loko potAnA paisA Ape che. eTale dAna zabda udAratAthI ApelI Arthika sahAyanA arthamAM vizeSa rUDha thayelo che. 'phIyate rUti vAnamU' evI dAnanI vyAkhyA ApavAmAM Ave che. prAcIna kALamAM gAya, bheMsa, bakarI, gheTuM vagere upayogI pALelAM prANIo mANasanI Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 jinatattva moTI saMpattirUpa gaNAtAM ane enuM dAna bahu mahattvanuM lekhAtuM. vartamAna samayamAM tabIbI vijJAnanI pragati pachI raktadAna, netradAna, hRdayadAna, kiDanIdAna ke dehadAna vagere prakAranAM dAnano mahimA paNa vadhato cAlyo che. jIvaMta ke mRtyu pAmelA manuSyadehanI ke tenAM aMgAMgonI upayogitA vadhavA lAgI che, ane ethI bIjA du:khI jIvone upayogI thavAnI pravRttino, mAnavatAnI bhAvanAnA vikAsa sAthe, upayoga vadhyo che. dAnanI pravRttino vyApa Ama uttarottara vadhato cAlyo che. jagatanI tamAma prajAomAM dhananuM dAna devAmAM je keTalAka loko mokhare che temAM jainonuM sthAna mahattvanuM che. jaina samAja samaye samaye vyaktigata sahAyarUpe ke mAnavakalyANanI vividha moTI yojanAo mATe je Anano pravAha vahevaDAve che te amApa che. dAna e koI paNa jainano sAmAnya saguNa che. dAna e jainanI zobhA che. je jIvanamAM kyAreya paNa dAna karato nathI te 'jaina' zabdane pAtra Tharato nathI. dAnano mahimA keTalo che te tIrthaMkaronAM jIvana jovAthI jaNAze. potAno te ja bhavamAM mokSa nizcita che evuM potAnA adhijJAnathI jANavA chatAM tIrthaMkara bhagAvana dIkSA pUrve svahaste eka varSa sudhI, pratidina eka karoDa ATha lAkha suvarNa mahora lekhe mahAdAna Ape che. te dAna haMmezAM mAtra bhavyAtmAo ja pAmI zake che. abhavya jIvo tIrthaMkaroe ApeluM dAna kadApi pAmI zakatA nathI. eTalA mATe ja tIrthaMkara bhagavAna jyAre sAMvatsarika dAna Ape che tyAre te meLavavA mATe ane meLavIne potAnI bhavyatA che tenI pratIti karavA mATe aneka jIvo pahoMcI jAya che. eTalA mATe ja vartamAna samayamAM paNa dIkSAdAnanI zobhAyAtrA vakhate apAtA dAnane meLavavA mATe -- nAnuMmoTuM nANuM meLavavA mATe, jANakAra zrImaMto paNa paDApaDI karatA hoya che. vaLI, tIrthaMkara bhagavAna potAnI chAvasthAmAM tapazcaryA kare che tyAre temane prathama pAraNuM karAvavArUpI dAna ApanAra bhavyAtmA avazya mokSagAmI bane che. kahevAyuM che : paDhamAI pAiNAi akarisu karaMti taha karissaMti / arihaMtA bhagavaMtA jassa ghare tesiM dhUva siddhiM / / badalAnI kazI ApekSA vagara dAna apAya te uttama che. tema chatAM dAnano badalo eka nahi to bIjI rIte maLyA vagara raheto nathI e paNa eTaluM ja Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAnadharma 233 nizcita che. karmano e siddhAMta che. pUrvanA dhana sArthavanA bhavamAM sAdhujanone ghInuM dAna devAthI RSabhadeva tIrthakara thayA hatA. pUrvanA bhavamAM pArevAne karuNAbhAvazI abhayadAna devAne kAraNe zAMtinAtha bhagavAna cakravartInI Rddhi pAmyA hatA ane tIrthaMkara thayA hatA. pUrvanA bhavamAM tapasvI munimahArAjane lIranuM dAna devAthI zAlibhadra atyaMta RddhivAna thayA hatA. pUrvajanmamAM ghana devAthI kayAvanA zeThe ghaNuM sukha bhogavyuM hatuM. udAyI rAja, saMprati rAjA, mULadevakumAra vagere dAnavIra tarIke suprasiddha che. caMdanabALA bhagavAna mahAvIrasvAmIne aLadanA bAkaLA vahorAvIne dhanya banI gayAM hatAM te koNa nathI jANatuM ? hindu dharmakathAomAM karNa, balirAjA, vikramAditya rAjA vagerenAM dRSTAMto dAna ApavAnA viSayamAM suprasiddha che. jaina dharmamAM pAMca mahAvratomAM aparigrahane sthAna ApavAmAM AvyuM che. jaina sAdhuo aparigrahavratanuM paripAlana kare che. mATe teoe svayaM anukaMpAthI dravyadAna ApavAnuM hotuM nathI, paraMtu te mATe preraNA karI zake che. gRhasthane mATe parigraha parimANanuM vrata hoya che. samaye samaye mANase potAnA parigrahane tapAsI yathAzakya te ocho karavo joIe, eTale ke vakhatovakhata eNe dAna ApatA rahevuM joIe. gRhastha bIjAM duSkara vrato na pALI zake to paNa dAna to ApI zake che. "dharmakalpadrumamAM kahyuM che : no zIlaM pratipAlayanti gRhiNastaptuM tapo na kSamA, ArtadhyAnanirAkRtA jaDadhiyasteSAM kuto bhaavnaa| ityeva nipuNena hanta manasA samyag mayA nizcitaM, nottAro bhavakUpato'pi sudRDhaM daanaavlmbaatprH|| gRhasthAzramamAM rahelA manuSyo brahmacarya pALatA nathI, tapa karavAmAM samartha nathI, temanI jaDabuddhi hovAthI teo ArtadhyAna vaDe parAbhava pAmelA hoya che. tethI temane bhAvanA to kyAMthI ja hoya ? A pramANe hovAthI nipuNa manathI vicAra karIne meM nizcaya karyo che ke atyaMta daDha evA dAnadharmano Azraya lIdhA sivAya saMsArakUpathI UtaravAno bIjo koI upAya nathI.] dAna hAthanuM bhUSaNa che. samaye samaye dAna devAthI lobha kaSAya maMda paDe che, eTalA mATe ja keTalAka sAcA zrAvako parigraha ocho karavAnI bAbatamAM bahu sajAga ane sacita hoya che. amuka umare navI kamANI na karavI ane je saMpatti ekatrita karelI hoya temAMthI thoDI thoDI ochI karI zabha kArya mATe Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 jinatattva ApI devI evI bhAvanA sAcA zrAvako sevatA hoya che. alabatta evA keTalAka mANaso paNa che je kALAMdhoLAM ke golamAla karIne ghaNuM dhana ekaThuM kare che ane pachI samAjamAM mAnapAna mATe dAna kare che. paraMtu haribhadrasUrie kahyuM che tema AvA mANaso prathama kAdava-kIcaDamAM paga kharaDe che ane pachI sApha karavA koziza kare che. pote prApta karelI lakSmIno kevI rIte upayoga karavo te mATe mANase vicAra karavo joIe, kAraNa ke dhanano upayoga dAna, bhoga ane nAza e traNa prakAre thAya che. dAnaM bhogo nAzastisro gatayo bhavanti vittasya / yo na dadAti na bhuGkte tasya tRtIyA gatirbhavati / / dhanane javAnA traNa mArga che : dAna, bhoga ane nAza, je Apato nathI ane bhogavato nathI tenA dhananI trIjI gati (nAza) thAya che. dAna dvArA tyAga karelI lakSmI e ja enuM sAcuM rakSaNa che ema zraddhApUrvaka manAya che. eTalA mATe mANase potAnI saMpattimAMthI dAna devAnuM lakSa rAkhavuM joIe. 'taittirIya upaniSadamAM kahyuM che ke H zraddhA haiyuM, azraddhayA teya, triyA Tepa, diyA reya, miyA repa, vivA pheva zraddhAthI dAna Apo, are azraddhAthI paNa Apo, potAnI saMpatti vadhatI jatI hoya to te sthitimAM paNa dAna Apo, bhayathI (sAmAjika bhayathI, apayazanA bhayathI) paNa ghana Apo ane saMvida (vivekabuddhithI) paNa Apo. sAmAnya rIte ApaNI AsapAsa dAnanI ghaNI pravRtti jovA maLaze. potAnI AjIvikAmAMthI yathAvakAza bIjAne ApavAthI mANasane AMca AvatI nathI. potAnI vadhI paDelI saMpattimAMthI kiMcit mAtramAM dAna karavuM e jarAya agharuM nathI. paraMtu pote kaSTa veThIne paNa bIjAne sahAya kare evI vyaktio ochI hoya che. lAkha rUpiyAnI mUDImAMthI hajAra rUpiyAnuM dAna denAra karatAM so rUpiyAnI mUDImAMthI paMcANuM ke soe so rUpiyAnuM dAna denAra caDhiyAto dAnavIra che. Not he who has much is rich, but he who gives much. ghana devAmAM 'zUra' ke 'vIra' kahI zakAya evI vyaktio to javalle ja jovA maLe. (joke AjakAla 'dAnavIra' zabda bahu sasto banI gayo che) eTalA mATe ja bhagavAna vedavyAse kahyuM che ke dasa hajAra mANasomAMthI ekAda Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAnadharma ra35 sAro vaktA maLI zake, paraMtu dasa hajAramAMthI ekAda sAco dAtA maLe ke na paNa maLe. zateSu jAyate zUraH sahasreSu ca pnndditH| vaktA dazasahasreSu, dAtA bhavati vA na vaa|| sAcuM dAna denAra vyakti keTalI caDiyAtI hoya ane enAmAM kevA kevA guNo rahelA hoya te vize kahevAyuM che : tuSTizraddhA vinaya bhajanA lubdhatAkSAnti sattvaprANa trANa vyavasita gunnjnyaankaalaajnytaadyH| dAnAsaktirjananamRtibhizvAstiko'matsarepyoM, dakSAtmA yo bhavati sa naro dAtRmukhyo jinoktH| je dAnI manuSya tuSTi, zraddhA, vinaya, bhakti, nirlobhitA, kSamA, prANIdayA, guNajJatA ane kAlajJatAthI yukta, janma ane maraNa vize anAsakta, Astika, matsarathI ane IrSyAthI rahita tathA dakSa hoya tevA manuSyane jinezvara bhagavAne ghanIomAM mukhya (zreSTha) kahyo che. je mANaso parArtha kazuM ja ApI zakatA nathI evA paNa mANaso chevaTe to bIjAne mATe ja badhuM choDIne jagatamAMthI vidAya letA hoya che. eTale eka apekSAe AvA kaMjUsa mANaso moTA tyAgI gaNAya. eTalA mATe ja kaTAkSamAM kahevAyuM che : adAtApuruSastyAgI dhanaM saMtyajya gcchti| dAtAraM kRpaNaM manye, na mRto'pyatha muJcati / / [dAna na ApanAra mANasa hakIkatamAM tyAgI che, kAraNa ke chevaTe te dhanalakSmIne choDIne cAlyo jAya che. je dAtA che te kupaNa che ema huM mAnuM chuM, kAraNa ke maratI vakhate te dhana choDIne jato nathI. puNyarUpI lakSmI paNa te sAthe laIne jAya che.] judI judI dRSTie dAnanA judA judA prakAra zAstrakAroe gaNAvyA che. dAnanA mukhya be prakAra che : dravyadAna ane bhAvadAna. bauddha dharmanA grantha aMguttara nikAya'mAM paNa abhisadAna" (bhautika dAna) ane "dharmadAna' evA be mukhya prakAra darzAvavAmAM AvyA che. jaina AgamagranthomAM sthAnAMgasUtranA dasamA adhyayanamAM dAnanA dasa Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 prakAra nIce pramANe darzAvavAmAM AvyA che. 3 dasavihe dANe paNNate, taMjahA aNukaMpA saMgahe ceva, bhayA kAluNite ti ta / lajjAe gAraveNaM ca, ahamme puNa sattame / dhamme ya aTThame vutte, kAhI ti ta kaMtati ta / / (1) anukampAdAna, (2) saMgrahadAna, (3) bhayadAna, (4) kAruNikadAna, (5) lajjAAna, (6) gauravAna, (7) adharmadAna, (8) dharmAna, (9) kAhIAna, (10) kaMtatIAna. vaLI dharmadAnanA peTAprakAra tarIke (1) abhayAna, (2) supAtradAna ane (3) jJAnadAna ema traNa gaNAvavAmAM AvyA che. jinatattva 'dAnakulakamAM dharmadAna, arthadAna ane kAmAna ema traNa prakAro batAvI dharmadAnanI vizeSatA darzAvavAmAM AvI che. dhammatthakAmabheyA tivihaM dANaM jayaMmi vikkhAyaM / tahavi A jijiMdamuNiNo dhammiya dANaM prasaMsaMti / / [dharmAna, arthAna ane kAmadAna ema traNa prakAranuM dAna duniyAmAM vikhyAta che, paNa jinezvara bhagavAnanA zAsananA munio dhArmika dAnanI ja prazaMsA kare che.] keTalAka graMthomAM dAnanA cAra prakAra A pramANe darzAvavAmAM AvyA che : (1) abhayadAna, (2) anukaMpAdAna, (2) jJAnadAna ane (4) bhaktighana. bhaktidAna te supAtradAnanuM bIjuM nAma che ane temAM sAta kSetra - (1) sAdhu, (2) sAdhvI, (3) zrAvaka, (4) zrAvikA, (5) jinAgama, (Da) jinamaMdira ane (7) jinabiMba ne supAtra gaNavAmAM AvyAM che. -- vaLI dAnanA nIce pramANe pAMca prakAra paNa darzAvavAmAM Ave che : (1) abhayadAna, (2) supAtradAna, (3) anukaMpAdana, (4) ucita dAna ane (5) kIrtidAna. vaLI, nava prakAranAM puNyanA AdhAre annadAna, vastradAna, vasatiAna, auSadhidAna vagere prakAro ghananA gaNAvavAmAM Ave che. garIba kheDUtone jamInanuM dAna ApavA mATe vinobAjIe 'bhUdAna'nI pravRtti upADI hatI. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAnadharma jeTalI jeTalI cIjavastuo teTalA prakAranAM dAna ema gaNavA jaIe to aMta na Ave. vaLI dAnanI pravRttine pAra vagarano avakAza rahe che. thoDAmAMthI thoDuM paNa mANasa ApI zake che : eTalA mATe kahevAya che ke Charity is infinitely divisable. He who has a little can always give a little. 72 dravyadAnanA tema bhAvadAnanA sanmAnadAna, samayadAna, namaskAradAna, premadAna vagere aneka prakAra gaNAvI zakAya. zrImad bhagavadgItA mAM sattva, rajasa ane tamasa e traNe guNanI dRSTie dAnanA sAttvika, rAjasa ane tAmasa ema traNa prakAra nIce pramANe darzAvavAmAM AvyA che : dAtavyamiti yadAnaM diiyte'nupkaarinne| deze kAle ca pAtre ca tahAnaM sAttvikaM smRtm|| yattu pratyupakArArtha phalamuddizya vA punH| dIyate ca parikilaSTaM tadAnaM rAjasaM smRtam / / adezakAle yadAnamapAtrebhyazca diiyte| asatkRtamavajJAtaM tattAmasamudAhRtam / / (1) deza, kALa ane pAtra anusAra, kartavyabuddhithI, garamAgyuM ane badalAmAM kazuM meLavavAnI icchA vagara je dAna apAya te sAtvika dAna che. (2) badalo meLavavAnI icchAthI, phaLanI AkAMkSA sAthe, cittamAM kuleza rAkhIne je dAna apAya te rAjasa dAna che. (3) deza ane kALa joyA vagara, apAtrane AdarasatkAra vagara ke avajJAnA bhAva sAthe je ghana ApavAmAM Ave te tAmasa dAna kahevAya che. evI ja rIte "pArAzarasmRtimAM dAnanA uttama, madhyama, adhama ane niSphaLa evA cAra prakAra nIce pramANe batAvavAmAM AvyA che. abhigamyottamaM dAnamAhUyaiva tu mdhym| adhamaM yAcamAnAya sevAdAnaM tu nissphlm|| je vyakti dhana levA yogya hoya tene vagaramAgye sAme jaIne dAna ApavuM te na uttama prakAranuM che. tene potAnI pAse bolAvIne dAna ApavuM te madhyama prakAranuM che. tenA mAgyA pachI ApavuM te adhama dAna che, ane dhana mAganAra pAse badalAmAM kazIka kAmasevA karAvI laIne dAna ApavuM te niSphaLa Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 jinatattva dAna che. "candracaritra'mAM paNa e ja rIte nIce pramANe uttama, madhyama ane adhamAdhama prakAra darzAvyA che : uttamo'prArthito datte madhyamaH prArthitaH punaH / yAcakairyAcyamAno'pi datte na tvdhmaadhmH|| jeo potAnA nAma mATe ke potAnA vaDIlo, pUrvajo ityAdinA smaraNArthe saMsthAomAM nAma, phoTo, pUtaLuM vagere mUkavAnI zarate dAna Ape che tene kIrtidAna kahevAmAM Ave che. badalAmAM kazuMka meLavI levAnI vRttithI apAyeluM e dAna rAjasa ke tAmasa prakAranuM dAna kahevAya. e bahu UMcA prakAranuM dAna nathI, to paNa eno niSedha nathI kAraNa ke evA prakAranA dAnathI anya lokomAM preraNA ke anumodanA thAya che. eTalA vyavahAranI dRSTie kIrtidAnanI upayogitA avazya gaNAya che. kIrtidAna karatAM guptadAna vadhu caDiyAtuM ne moTuM phaLa ApanAruM manAyuM che emAM saMzaya nathI. dAna ApanAra dAna ApyA pachI pote enAM vakhANa na karavA joIe. kahyuM che : "na dutva paricchIceta !" gupta dAnano jeTalo mahimA che eTalo pragaTa dAnano nathI. eTalI hada sudhI kahevAyuM che ke tamArA jamaNA hAthe dAna ApyuM hoya enI tamArA DAbA hAthane paNa khabara na paDavI joIe. sAmAnya rIte ghana ApanArano hAtha upara hoya che ane lenArano hAtha nIce hoya che. AthI ApanAramAM sabhAnatA, gaurava, ahaMkAra, bIjA pratye tucchatA vagerenA bhAva AvI javAno saMbhava che. ane lenAramAM dInatA, lAcArI, laghutA, lajjA vagerenA bhAvo AvavA saMbhava che. tema na thAya mATe uttama mArga e che ke gupta dAna apAya ane te paNa evI rIte apAya ke pote kone dAna ApyuM che tenI dAtAne khabara na rahe ane potAne konA taraphathI dAna maLyuM che enI jANa dAna meLavanArane paNa na thAya. AvI rIte guptadhana ApavAnI anukULatA na rahe tyAre dAna ApIne pote bIjA koI upara upakAra nathI karatA, paraMtu potAnI jAta upara upakAra kare che evo zubha bhAva sevavo joIe. saMta zekha sAheba jyAre paNa dAna ApatA tyAre nIcuM mAthuM rAkhIne AMkho DhALIne dAna ApatA. (anya saMto mATe paNa A daMtakathA pracalita che.) lokoe emane prazna karyo ke -- kaisI sIkhe zekhajI esI denA dena? jyAM ja kara nIcA kare, tya nIcA rAkho nena. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAnadharma tyAre teno javAba ApatAM temaNe kahyuM : dene vAlA ora hai, bhejata hai dina-rena; loga nAma hamaro kahe, tAke nIce naina. dAnanA bhinna bhinna dRSTithI je bhinna bhinna prakAro gaNAvavAmAM Ave che, te badhAM ja vargIkaraNomAM abhayadAnane mukhya gaNavAmAM AvyuM che. eka apekSAe badhAM dAnamAM sarvazreSTha dAna te abhayadAna che. potAnA taraphathI anya jIvone bhaya rahe nahi, abhaya prApta thAya to tethI te jIvo sukhethI rahI zake che, verabhAvanuM kAraNa TaLI jAya che ane ethI samagra vizvamAM zAMti ane saMvAditA sthapAya che. abhayadAnamAM paNa potAnA taraphathI bIjA jIvone mRtyuno---hiMsAno bhaya na rahe e uttama sthiti che. eTale abhayadAnane caritArtha karanAre potanA jIvanamAM sarva prathama ahiMsAnI sAcI udAra bhAvanAnI sthApanA karavI joIe. 239 abhayadAna eTale koIne paNa bhayarahita thavAmAM upakAraka thavuM. bhaya aneka prakAranA hoya che. jaina zAstromAM jIvone rahetA ke thatA vividha prakAranA aneka bhayanuM vargIkaraNa mukhya sAta prakAranA bhayamAM karavAmAM AvyuM che. e sAta bhaya nIce pramANe che : (1) Ihalokabhaya, (2) paralokabhaya, (3) AdAnabhaya, (4) akasmAtabhaya, (5) AjIvikAbhaya, (6) apayazabhaya ane (7) maraNabhaya. A badhA bhayamAM mRtyuno bhaya moTo che. darekane potAno jIva vahAlo che. manuSya hoya ke pazupakSI, ApattinA prasaMge potAno jIva bacAvavA keTalI doDAdoDI te karI mUke che ! eTale ja jagatanA sarva jIvo pratye AtmIyatA, Atmaupamyano bhAva keLavI temane abhayanuM dAna karavuM te zreSTha dAna che ema zAstrakAro kahe che. saMsAramAM vakhatovakhata visaMvAda, saMgharSa, yuddha vagere thAya che. moTAM yuddhomAM to hajAro-lAkho mANasono saMhAra thAya che. ghaNAM bhayaMkara ghAtaka zastronI zodha thatI jAya che. eTale jagatamAM bhayanuM vAtAvaraNa nirmAyA kare che. veranI ane saMhAranI paraMparA cAle che. A to manuSyonA bhayanI vAta thaI. paNa manuSyonA AhAra mATe prANIono keTalo badho saMhAra divase divase vadhato jAya che ! e sarvane abhayarahita karavA hoya to zuM karavuM ? jyAM sudhI mANasanI pAse ghAtaka zastra ke yaMtra che tyAM sudhI to bIjAne eno bhaya rahevAno. vaLI bhayabhIta ke pazu pote paNa svabacAvamAM bIjAnI hiMsA karavA prerAvAnAM. eTale mANasa Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinatattva jagatamAM abhayAnanI bhAvanA prasarAvavA ane tevA prakAranuM prema ane vizvAsanuM vAtAvaraNa janmAvavA mATe mANase pote pahelAM niHzastra thavuM joIze ane bhayarahita banavuM paDaze. A to prAthamika AvazyakatA che. paraMtu ethI AgaLa jaI ahiMsA, prema, karuNAnI bhAvanAne potAnA jIvanamAM prasthApita karavI joIze. jyAM sAcI ahiMsA hoya che tyAM jIvono paraspara jAtigata verabhAva hoya to te paNa cAlyo jAya che. ahiMsAnI sAthe sAthe satya, asteya, brahmacarya, aparigraha ema pAMce mahAvratonuM paripAlana bIjA jIvone te te prakAranuM abhayadAna ApavA mATe vyaktine pAtra banAve che. 240 mRtyunA bhaya uparAMta jIvane anya prakAranA bhaya hoya to te paNa dUra thaI jAya che. tIrthaMkara paramAtmAnA sAMnidhyamAM jIvane koI paNa prakArano bhaya rahato nathI. eTale ja tIrthaMkara bhagavAna mATe 'zakrastavamAM vaparAyelAM vizeSaNomAMnuM eka vizeSaNa te 'amayavavALuM' paNa che. zAMtinAtha bhagavAna pUrvanA megharatha rAjAnA bhavamAM pakSIne bacAvavA potAnA prANa ApavAnI taiyArI batAve che e abhayadAnanuM eka uttama udAharaNa che. mahAbhAratamAM zibirAjAnuM paNa tevuM ja udAharaNa che. neminAtha bhagavAna potAnA lagnanA jamaNavAra nimitte ekaThAM karAyelAM pazuone choDAve che. meghakumAra pUrvanA hAthInA bhavamAM sasalAne bacAve che. gardabhilla muni ane saMyati rAjA paNa pazuone abhayadAna devA mATe prasiddha che. anya jIvane bacAvavA jatAM potAnA prANano paNa bhoga ApyAnAM udaharaNo duniyAmAM jovA maLe che. anya jIvo prati aMtaramAM sAcI prIti ane karuNA vagara ema banI zake nahi. abhayAnano hindu dharmamAM paNa eTalo ja mahimA darzAvAyo che. nIcenA keTalAka zloka parathI te jaNAze : varamekasya sattvasya dattA hyabhayadakSiNA / na tu vipresahasrebhyo gosahasramalaGkRtam / / hajAro brAhmaNone alaMkAro vaDe zaNagArelI gAyo dAnamAM ApavI tenA karatAM eka ja prANIne abhayarUpI dakSiNA ApavI te vadhu uttama che. vaLI kahyuM che : jIvAnAM rakSaNaM zreSTha, jIvA jIvitakAGkSiNaH / tasmAtsamastadAnebhyo'bhayadAnaM prazasyate|| (mArkaMDeyapurANa) Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAnadharma 241 sarva jIvone jIvavAnI icchA hoya che, tethI sarva jIvonuM rakSaNa karavuM te zreSTha che. eTalA mATe ja samasta prakAranAM dAnomAM abhayadAnanI adhika prazaMsA thAya che. A ane AnA mA eka che. A ma ma mA yo dadAti sahasrANi gavAmazvazatAni c| abhayaM sarvasattvebhyastadhAnamatiricyate / / (mahAbhArata-zAMtiparva) je manuSya hajAro gAyo ane seMkaDo azvonuM dAna kare che tenA karatAM sarva prANIone je abhayadAna Ape che te vadhI jAya che. * * * abhayaM sarvabhUtebhyo datvA yazcarate muniH| na tasya sarvabhUtebhyo bhayamutpadyate kvacit / / je muni sarva prANIone abhayadAna ApIne vicare che tene sarva prANIo taraphathI kyAreya bhaya utpanna thato nathI. abhayadAna pachI bIjA mahattvanA dAna tarIke jaina zAstragraMthomAM supAtradAnane gaNAvyuM che. suyogya vyaktine dAna ApavuM te ubhayane mATe gauravabharyuM che. supAtra zabdamAM su + pA + 2 ema traNa akSaro che. eTale pApa ane tra eTale rakSaNa. jeo potAnI jAtane ane upadeza dvArA anyane pApathI bacAve che te "pAtra' kahevAya che. emAM paNa je vadhu sArI yogyatAvALA hoya te "supAtra' kahevAya che. sAdhusaMto supAtra kahevAya che. je vyaktimAM jJAna, darzana, cAritra, tapa, kSamA, zIla, dayA, saMyama vagere guNo hoya te supAtra gaNAya. mukhyatve sAdhu-saMtomAM evA guNa hoya che eTale te dAnanA vizeSa adhikArI bane che. gRhasthomAM paNa keTalAka supAtra hoya che. eTalA mATe supAtranA traNa prakAra batAvavAmAM Ave che : uttama, madhya ane jaghanya, sAdhusAdhvI, saMta-saMnyAsIo uttama supAtra che, vratadhArI zrAvaka-zrAvikA madhyama supAtra che ane mArgAnusArI sAdharmika baMdhuo jaghanya supAtra gaNAya che. uttama supAtra evAM sAdhu-sAdhvIomAM paNa mArgamAM cAlavAthI thAkI gayelA, roga vagerene kAraNe pIDA anubhavatAM, loca karelAM, adhyayana karavAvALAM tathA uttara pAraNAMvALAM supAtrone dAna ApavAthI vadhu phaLa maLe che. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 jinatatva anya rIte dhanano upayoga karavA karatAM supAtrane ApavAthI vizeSa lAbha thAya che. nIcenA zloka parathI teno mahimA jaNAze : vyAje syAdviguNaM vittaM, vyavasAye caturguNam / kSetre dazaguNaM proktaM, pAtre'nantaguNaM bhavet / / (pUrvezataraMjI ) vyAje dhana ApavAthI te dhana bamaNuM thaI zake che, vepAramAM dhana cAragaNuM thAya che, sArA kSetramAM vAparavAthI dazagaNuM thAya che, ane pAtra vyaktine ApeluM dhana anaMtagaNuM thAya che ema kahyuM che. supAtradAnano mahimA darzAvatAM zAstrakAra kahe che : cAritraM cinute tanoti vinayaM jJAnaM nayatyunnati, puSNAti prazamaM tapaH prabalayatyullAsayatyApadam / puNyaM kandalayatyadhaM dalayati svarga dadAti kramAnirvANazriyamAtanoti nihitaM pAtre pavitraM dhanam / / (likura prAra) pavitra dhanane supAtramAM sthApana karyuM hoya to te cAritrane ekaThuM kare che, vinayane vistAre che, jJAnane unnata kare che, prazama-zamatAne poSe che, tapane baLavAna kare che, Agamane ullasita-vikasvara kare che, puNyane utpanna kare che. pApano nAza kare che, svargane Ape che ne anukrame - paraMparAe - mokSalakSmIne paNa Ape che. dAna ApavuM ane te paNa supAtrane dAna ApavuM e ApaNe dhArIe teTaluM saraLa nathI. mANasanI pAse nyAyanItithI prApta thayeluM zuddha dhana hovuM e pahelI AvazyakatA che. evuM dhana hoya paNa dAna ApavA jeTalI hRdayanI udAratA na hoya. kyAreka hRdayanI udAratA hoya paNa tyAre potAnI pAse evuM ane eTaluM dhana na hoya. kyAreya dhana hoya ane hRdayanI udAratA hoya to paNa dAna lenAra yogya pAtra na hoya. cittanI udAratA, yogya dhana ane supAtraA traNeno yoga to prabaLa puNyanA udaya vinA thavo zakya nathI. eTale ja kahevAyuM che : kesiM ca hoI vittaM citaM kesipi ubhymnnesiN| cittaM vittaM ca pAtraM ca tinni labhanti puNhehiM / / Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAnadharma 243 mATe evo yoga jyAre prApta thAya tyAre mANase te taka jhaDapI levI joIe. kyAreka supAtra cAlyuM jAya che, kyAreka kALa vItI jAya che ane kyAreka avasara cUkI jatAM, samaya vItatAM mananA bhAvo paNa badalAvA lAge che. "bhagavatIsUtramAM gautamasvAmI bhagavAna mahAvIra svAmIne supAtradAna vize je prazna kare che te nIce pramANe che : samaNovAsagassaNaM bhaMte / tahArUvaM samaNaM vA, mAhaNaM vA, phAsuesaNijjeNaM asnnpALavAma-sALa pakAmamANasa vi ? goyamA egaMtaso nijjarA kajjai, natthi ya se pAve kamme kjji| gautamasvAmI pUche che, "he bhagavAna! koI zramaNopAsaka jo tathArUpa zramaNa athavA mAhaNane prAsuka eSaNIya azana, pANa, khAIma ane sAImarUpI cAra prakArano AhAra Ape to tene zo lAbha thAya ?' bhagavAne kahyuM, "he gautama ! ethI tene ekAnta karmanirjarA thAya che. ethI ene jarA sarakhuM paNa pApakarma baMdhAtuM nathI." AthI spaSTa che ke supAtradAnano mahimA ghaNo moTo che, kAraNa ke temAM pApakarma mATe avakAza nathI ane karmanI nirjarAnuM te kAraNa bane che. koIka kadAca prazna kare ke supAtradAna ApavA chatAM keTalAka karmanI nirjarA nathI pAmatA tenuM kAraNa zuM ? teno uttara e che ke supAtra paNa sarva prakAranA AraMbhathI rahita hoya, vaLI ApavA mATenI khAvApIvAnI vastuo AdhAkamadinA doSathI rahita hoya ane ApanAra kapaTarahita tathA zuddha bhAvavALo hoya evI rIte traNeno yoga maLe to ja karmanI nirjarArUpI phaLa prApta thAya. eTalA mATe ja kahevAyuM che ke nyAyathI upArjana karelAM ane gurune kahyuM tevAM annapAnAdika dravyo vaDe deza, kALa, zraddhA ane satkAranA kramapUrvaka atyaMta bhaktithI sAdhubhagavaMtone -- supAtrone dAna ApavuM joIe. upadezaciMtAmaNimAM supAtra dAna vize vicAraNA karatAM kavi jayazekharasUri tenA mahimAnI gAthA TAMke che : jaM kAlaviseseNaM patte bhAveNa dijjae daannN| taM kappahamaciMtAmaNINamAhappabhavaharai / / Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 jinatattva kAlavizeSe pAtrane bhAvathI je dAna apAya che te dAna kalpavRkSa ane ciMtAmaNiratnanA prabhAvane paNa haThAvI Ape che. dAtA to supAtrane dAna Ape, paraMtu supAtra evA munioe dAna letI vakhate dAtAnA mananA bhAvono paNa vicAra karIne te pachI jo yogya lAge to ja dAna levuM joIe. kavi jayazekharasUri upadezaciMtAmaNi'mAM bIjI eka gAthA nIce pramANe TAMke che : karuNAi parikhAe lobheNa bhayeNa amariseNaM vA / jasapasiThA dANaM arihaMti kayAvi na hu munninno|| karUNAthI, parIkSAthI, lobhathI, bhayathI athavA adekhAIthI temaja yaza ane jyotiSAdi nimittathI dAna levAne kyAreya paNa munio yogya nathI. mArA ApyA vinA A bicArA munionuM zuM thaze ema vicAravuM te karuNA kahevAya, munio nirlobhI hoya che ema sAMbhaLyuM che paNa te sAcuM che ke nahi te mATe mAruM ApeluM le che ke nahi ema vicAravuM te parIkSA kahevAya, dAna ApavAthI te bhavamAM ke bIjA bhava mATe bhogAdikanI prArthanA karavI te lobha kahevAya, A munione satkArapUrvaka huM dAna nahi ApuM to teo mane zApa Apaze ema vicAravuM te bhaya kahevAya, amuka mANase dAna ApyuM che paNa tenAthI huM jarAya ocho nathI ema vicArIne ApavuM te amarSa kahevAya. dhana lenAranA ke bIjAnA mukhathI prazaMsA sAMbhaLavAnI icchA karavI te yaza kahevAya. meM dAna ApyuM che eTale have te muni huM jyAre paNa pUchIza tyAre jyotiSa, maMtravidyA vagere mane kaheze.' - sAcA munioe AvI rIte maLatuM dAna levuM na joIe. potAnA vistAranI buddhithI yogya bhaktidAna levAne ja temano adhikAra che. supAtradAnanI jema jJAnadAna athavA zrutadAnanuM paNa eTaluM ja mahattva svIkArAyuM che. eka apekSAe sarva dAnomAM zrutadAnane pradhAna gaNavAmAM AvyuM che, kAraNa ke e dAnathI ja AtmA mokSamArga para ArUDha thaI mokSagati prApta kare che. anya keTalAka prakAranAM dAno te meLavanArane bhautika sukhasagavaDa ke anukULatA karI ApanArAM hoya che, je darekanI paraMparAe pariNati ekasarakhI na hoya. sAcuM jJAnadAna, ApanAra ane lenAra baMnenA AtmAne Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAnadharma vadhu vizuddha banAvanAra hoya che. sarva prakAranAM zrutadAnomAM tIrthaMkara paramAtmA samavasaraNamAM je dezanA-dAna Ape che te sarvottama che. jJAnI bhagavaMtoe jJAnadAnanA vitaraNa vakhate te grahaNa ka2nA2nI pAtratA ke apAtratAno vicAra karavo joIe. jJAnadAnane lAyaka pAtramAM paNa bALaka jevA, maMdabuddhivALA ane buddhapaMDita) evA prakAro hoya che ane utsargapriya, apavAdapriya ane pAriNAmika evA prakAro paNa hoya che. te darekanI pAtratA anusAra jJAnadAna karavuM joIe, ke jethI je kakSAe lenArano AtmA hoya tyAMthI te UMce caDe. 'dharmaratnaprakaraNa'mAM kahyuM che : savyaMpi jao dANaM dinnaM pattammi dAyagANa hiyaM / iharA aNatthajaNagaM pahANadANaM ca suyadANaM / / [je sarva dAna yogya pAtrane devAyuM hoya to te tenA ApanArane hitakara thAya che. anyathA te anartha utpanna kare che. badhAM dAnamAM zrutadAna te pradhAna dAna che.] vAcaka umAsvAtie kahyuM che ke jeo jIvAjIvAdi tattvone jANanAra hoya ane samabhAvathI sarva koI jIvonI rakSA mATe udyamI hoya te jJAnadAna mATe yogya pAtra kahevAya. jeo parigrahamAM ane AraMbhasamAraMbhamAM tIvra AsaktivALA hoya teo jJAnadAnane mATe kupAtra gaNAya. teone apAyeluM jJAnadAna anartha karanAruM ane viparIta phaLa ApanAruM banavA saMbhava che. eTalA mATe apAtra ke kupAtrane zrutadAna na ApavuM joIe. dharmaratnaprakaraNa'mAM kahyuM che : suThuyaraM ca na deyaM eyamapattammi nAyatattehiM / iya deNAvi suddhA iharA micchattatramagaNAi / / 245 [jJAnatattva eTale tattvanA jANakAre, AgamonA sadbhAvane jANanAra mahAtmAoe AvuM uttama zrutajJAna apAtrane ApavuM na joIe. rAgavAna, dveSavAna, mUDha ke bhramita mativALA apAtrane zrutadAna ApavAthI dezanA azuddha thAya che ane mithyAtvamAM gamana thAya che.] dAnanA eka prakAra tarIke ucitadAna gaNAvavAmAM Ave che. vastutaH ucitatA athavA aucitya e dAnanuM lakSaNa hovuM ghaTe che. mANase potAnI zakti anusAra dAna ApavuM joIe. zakti karatAM ochuM dAna ApavAno bodha Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 dAnadharma kyAMya paNa apAyo nathI. paraMtu zaktinuM mApa to dareke potapotAnI meLe prAmANikatAthI ane zuddha bhAvathI kADhavuM joIe. dAna ApatI vakhate potAnA AgaLapAchaLanA saMjogono ane bhinnabhinna apekSAono vicAra paNa karavo paDe che. eTalA mATe Ana devAmAM mANase viveka na cUkavo joIe. mANase potAnA utsAhanA pUrane na aTakAvavuM joIe e sAcuM, kAraNa ke AvelA sAvo jhAjhI vAra Take ke na Take paraMtu koI mANasa potAnuM devuM jANIjoIne na cUkavato hoya ane dAna karavA nIkaLe to te yogya gaNAya nahi. keTalAka mANaso AraMbhamAM atyutsAhane kAraNe ghaNuM badhuM dAna Ape che, khyAti pAme che, paraMtu pachIthI yAcakono jyAre dhasAro thAya che, tyAre trAsa, kheda, udvega anubhave che. yAcako pratye roSe bharAya che, apamAna kare che ane emane dhikkAravA lAge che. keTalIka vAra AraMbhanA atizaya dAnane kAraNe maLelI pratiSThAne kAraNe e ADAavaLA dhaMdhA karavA lAge che, dhananAM ApelAM vacano pALato nathI. eTalA mATe dAna ApavAmAM mANase viveka na cUkavo joIe. 'paMcasUtra'mAM kamANI anusAra ucita dAna ApavAnI bhalAmaNa eTalA mATe karI che ke jethI dAna ApavAnI mANasanI pravRtti kAyama cAlyA kare. avivekI dAna kyAre baMdha thaI jaze te kahevAya nahi paNa ucita dAna dIrgha kALa sudhI satata cAlyA kare che. vaLI dAna evI rIte ApavuM joIe ke jethI potAnAmAM rahelo dAnano guNa uttarottara vRddhi pAmato rahe. dAna ApatI vakhate pAtranI ucitatA paNa jovI joIe. keTalAMka dAna vRthAdAna jevAM nIvaDe che. jene dAnanI jarUra nathI ene dAna ApavAthI kaMI artha sarato nathI. vRthA pAnuM dhanAjyeSu eTalA mATe ja kahevAya che. vaLI je vyaktine je ucita hoya tenuM Ana devuM joIe. anucita vastunuM dAna ApavAthI te dAna vRthA bane che. kahyuM che : yatine kAJcanaM datte, tAmbUlaM brahmacAriNe / caurebhyo'pyabhayaM datte sa dAtA narakaM vrajeta / / [ti-sAdhune sonuM ApanAra, brahmacArIne pAna ApanAra ane corane abhayadAna ApanAra dAtA narake jAya che.] Ama, dAna devAmAM vividha paristhiti pravarte che ane pratyeka paristhitine vyAvahArika ane saiddhAntika ema vibhinna apekSAthI tapAsI zakAya che. te darekamAM aucitya e paNa eka mahattvanuM lakSaNa che. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAnadharma 247 dAnano anya eka mahattvano prakAra te anukaMpAdAna che. e dayAdAna ke karuNAdAna tarIke paNa oLakhAya che. saMsAramAM jema sukha che tema du:kha paNa che ane duHkhamAM bIjAnI sahAyanI jarUra paDe che. svajananuM mRtyu, saMkaTa, kudaratI Apatti, asAdhya roga, devALuM, daridratA, anyAya, lAcArI vagerene kAraNe mANasane mAthe jyAre du:kha AvI paDe che tyAre te jonAranA hRdayamAM dayA ke karuNAno bhAva jo UbharAya che to tarata madada karavAnuM mana thAya che. AvuM anukaMpAdAna jAti, dharma, saMpradAya, rAjya vagerenA bhedabhAvathI para rahIne ApavAmAM Ave to te vadhu phaLa ApanAra bane che. jyAM hRdayamAM sAcI mAnavatA che temAM anukaMpAdAna pragaTa thayA vagara rahe nahi. jaina dharma to pazupaMkhI sahita nAnAmoTA sarva pratye dayAno bhAva rAkhIne te pramANe tenuM pAlana karavAnuM kahe che. eTale jainomAM anukaMpAdAnano mahimA paNa ghaNo badho che. ethI dayA, udAratA, hRdayanI vizALatA, jIvo pratye maitrI ane AtmIyatAnI bhAvanA vikAsa pAme che. anukaMpAdAna puNyopApArjananuM moTuM nimitta bane che. pote meLavelI aDhaLaka saMpatti te samAjanA sIdhI ke ADakatarA zoSaNa dvArA prApta thaI che evI samajaNa bahu ochA zrImaMtone hoya che. jo AvI samajaNa Ave to kartavyabuddhithI ane zraddhAthI samAjane anukaMpAdAna ApavuM joIe. anukaMpAdAnanA viSayamAM jaina dharmamAM eka sUkSma vicAraNA karavAmAM AvI che. koI vyakti garIba ke dukhI hoya tene sahAya karavA mATe dAnanI rakama ApavAmAM Ave paraMtu e rakamathI jo te mAMsAhAra karavAno hoya athavA vyasanI hovAne kAraNe te dArU, jugAra ke anya vyasanamAM te rakama vAparavAno hoya to tevI vyaktine dAna ApavuM ke nahi ? A ghaNo vivAdAspada prazna che. vyavahAra ane siddhAMtanI dRSTie tathA mAnavatA ane AtmadharmanI dRSTie enA judA jugha uttaro che. alabatta dAna detI vakhate lenAra vyaktinI paristhiti ane dAnamAM maLelI vastu vAparavA mATenA Azaya viSe badhI ja mAhitI hotI nathI. eTale jyAM khabara ke jANakArI hoya tyAM ahiMsAdi dharmanI puSTi thAya evI rIte dAna ApavuM joIe, paraMtu jyAM kazI mAhitI na hoya tyAM kevaLa anukaMpAnA bhAvathI paNa dAna avazya ApavuM joIe. dAtAnA hRdayamAM anukaMpAno bhAva rahyA kare te ja iSTa che. jo anukaMpAdAnano niSedha karavAmAM Ave to paraMparAe supAtradAna, zAnadAna, abhayadAnano paNa niSedha karavAno vakhata Avaze. sAdhune anna-vastrAdinuM dAna ApavAthI te - Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 jinatattva supAtra hovAthI jJAnAbhyAsa ane svaparakalyANamAM pravRtta banI zake, paNa koI sAdhu annavastrAdi meLavyA pachI pramAdamAM paDI rahe, kAmabhoganA vicAra, tIvra abhilASa ke pravRtti kare to te badhI mAhitI dareka vakhate meLavavI dAtAne mATe zakya nathI. koI bIjAne jJAnadAna kare paNa te meLavanAra vyakti tethI kadAca ahaMkAra kare, teno durupayoga paNa kare. AvI aneka prakAranI samaviSama pravRttionI zakyatA che. ane anukrame vividha prakAranI uttarakriyAnI paraMparAnI paNa zakyatA che. eTale te darekamAM zubhAzaya ane zubhapravRtti raheze ema pahelethI kema kahI zakAya ? eTalA mATe to dAtAnuM kartavya jyAM potAne yogya lAge tyAM dAna ApavAnuM che ane pachI tyAMthI khasI javAnuM che. eTalA mATe ja 'nekI kara aura kUvemeM DAla' ema kahevAya che. dAna ApanAra potAnA dAnanI vyavasthA kevI rIte thAya che tenI varSo sudhI dekhabhALamAM ke vahIvaTamAM jo paDI jAya che, to tyAM dAna ApyA pachI kleza, pazcAttApa, ArdradhyAna, raudradhyAna vagerenA prasaMgo AvavAno ghaNo saMbhava rahe che. eTalA mATe ja 'vavA yAnena vardhata' e niyamAnusAra hradayamAM dayAnI vRddhi mATe dAna ApatAM rahevuM ema kahevAya che. daMtakathA pramANe hemacaMdrAcArye rAjA kumArapALane kahyuM hatuM ke jyAM sudhI teo anukaMpAnA bhAvathI anya dharmIone dAna na Ape tyAM sudhI 'mahAzrAvaka'nA birudane yogya na gaNAya. evI ja rIte bhagavAna pArzvanAthanA samayamAM dAnanI bAbatamAM jinamatanI niMdA-laghutA na thAya e mATe phezI gaNadharanA upadezathI pradezI rAjAe dIna, anAtha, du:khI vagere sarva mATe dAnazALA maMDAvI hatI. anukaMpAdAna viSe 'hitopadezamAlA'mAM zrI prabhAnaMdasUri lakhe che : dINANa aNAhANa ya bandhavarahiyANa vAhivihurANa / cAraya paDiyANa viesiyANa basaNAvalIDhANaM / / aMdhANa ya paMgUNa ya kuNImarakujjANaM vAmaNANaM ca / bAlANa ya buDDhANa ya, chuhiyANa mivAsiyANaM ca / / evaM vihANa pANINa, diMti karuNAmahannavA jamie / taM aNukaMpAyANaM mannai sannANasAlIhiM / / [dIna, anAtha, bAMdhavarahita, vyAdhithI du:khI, jelamAM purAyelA, videzathI AvelA (thAkelA musApharo), vyasanomAM sapaDAyelA aMdha, paMgu, ThUMThA, kubaDA, vAmaNA, bALaka, gharaDA, bhUkhyAM, tarasyAM evAM du:khI prANIone Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAnadharma 249 karUNAnA sAgara evA mANaso potAnuM je kaMI Ape che tene kevaLajJAnIoe anukaMpAdAna kahyuM che.] eTalA mATe ja mokSaphaLane meLavavAnI bAbatanA dAnane vize supAtraapAtrano vicAra karavo joIe, paraMtu dInaduHkhI loko mATe karuNAbhAvathI apAtA dAnano niSedha karavAmAM nathI Avyo. kahyuM che : jaM mukhaThA dANaM taM pai eso vihI samara uN| aNukaMpAdANaM puNa jiNehiM na kayAvi paDisiddhaM / / [je mokSane arthe dAna che tenA saMbaMdhamAM A vidhi (sAdhu vinA bIjA koIne dAna na ApavuM) kahyo che, paraMtu jinezvaroe anukaMpAdAnano kyAMya niSedha karyo nathI.] iyaM mokSaphale dAne paatraapaatrvicaarnnaa| dayAdAnaM tu sarvajJaiH kutrApi na nissidhyte|| A pAtra che ane A apAtra che evo vicAra mokSarUpI phaLa meLavavAnA dAnane vize karavAno che. paraMtu dayAdAna (anukaMpAdAna)no to sarvajJoe kyAMya paNa niSedha karyo nathI.] eTalA mATe ja "sUtrakRtAMga'mAM kahyuM che ke - je eNaM paDisehati vitijcheyaM kareMti te| je Ano - anukaMpAdAnano asvIkAra kare che te vRtti-AjIvikAno cheda kare che. bhagavAna mahAvIranA samayamAM taMgiyA nagarInA Adarza zrAvako eTalA mATe anukaMpAdAna ApatA hatA. keTalAka mANaso potAnI tevI zakti na hovAne kAraNe dAna ApI zakatA nathI. keTalAka potAnI zakti hovA chatAM dAna ApatA nathI ane bIjAe ApelA dAnathI, zreNika mahArAjanI kapiladAsInI jema AnaMdita thatA nathI, paraMtu dAna ApanAranI TheSapUrvaka IrSA, niMdA ke TIkA karavA lAge che. potAnI zakti hoya ke nahi, anya mANase ApelA dAnanI sAcA dilathI anumodanA karavI te paNa eTaluM ja phaLa ApanAra che ema zAstrakAro kahe che : Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 jinatattva phalaM yacchati dAtRbhyo dAnaM nAnAsti sNshyH| phalaM tulyaM dadAtyetadAzcarya tvanumodakam / / (upadezaprAsAda) dAna dAtArane phaLa Ape che, temAM to kaMI paNa saMzaya nathI; paraMtu dAtAranA jevuM phaLa anumodanA karanArane paNa Ape che e Azcarya che. vaLI kahevAyuM che ke : cirAdekena dAnAdiklezaiHpuNyaM yadarjitam / tasyAnumodanAbhAvAt kSaNAdanyastadarjayet / / eka manuSya cirakALa sudhI dAnAdikanA kleza vaDe-kaSTa vaDe je puNya upArjana karyuM hoya te puNya bIjo manuSya eka kSaNa vAra tenI anumodanA karavAthI upArjana kare che. dAnano keTalo badho mahimA che te varNavatAM 'dharma-kalpadruma mAM kavie sarasa kahyuM che : dAnaM durgativAraNaM guNagaNaprastAravistAraNaM, tejaHsantatidhAraNaM kRtavipacchreNIsamutsAraNam / aMhaHsantatidAraNaM bhavamahAkUpAranistAraNam, dharmAbhyunnati kAraNaM vijayate zreyaH sukhAkAraNam / / dAna durgatine nivAranAra che, guNanA samUhane vistAranAra che, tejanA samUhane dhAraNa karanAra che, vipattinA samUhano nAza karanAra che, pApanA samUhane vidAranAra che, bhavarUpI samudramAMthI tAranAra che, dharmanI ammunnatinuM kAraNa che ane mokSanA sukhane apAvanAra che. evuM dAna vijaya pAme che. Ama, dAnanuM kSetra ghaNuM vizALa che, enuM svarUpa atyaMta gahana che, enA prakAra aneka che ane eno mahimA apAra che.