________________
૧૨૦
પ્રભાદષ્ટિની સક્ઝાય
દોષને તે તે અનુષ્ઠાનનો રોગ કહેવાય છે. યોગની પરિભાષામાં પ્રસિદ્ધ તે રોગસ્વરૂપ અનુષ્ઠાનની પીડા આ સાતમી દષ્ટિમાં હોતી નથી. . દેવાધિદેવે ઉપદેશેલાં તે તે અનુષ્ઠાનોને અતિચાયુક્ત અથવા તો ખંડિત બનાવવાનું કાર્ય રોગ નામના દોષનું છે. આ દોષની વિદ્યમાનતામાં અનુષ્ઠાનસામાન્યનો નાશ થતો નથી. પરંતુ નિરતિચાર અનુષ્ઠાનનો નાશ થવાથી તેવા પ્રકારના સાતિચાર અનુષ્ઠાનનું અસ્તિત્વ હોય તોપણ ઈષ્ટની સિદ્ધિ થતી નથી. એટલે એવું રોગયુક્ત અનુષ્ઠાન કરવાનું ખરેખર તો ન કરવા જેવું જ છે. સાતમી દષ્ટિમાં મુમુક્ષુઓને શરીરસંબંધી રોગ આવે તોપણ આ અનુષ્ઠાનસંબંધી રોગ હોતો નથી. આથી જ આ દોષમુક્ત અનુષ્ઠાનના કારણે ક્રોધાદિ કષાયના કે વિષયના વિકારથી શૂન્ય એવા મુમુક્ષુને કુશલાનુબંધી ધ્યાન હોય છે. આવા ધ્યાનને લઈને જ યોગીજનોને સુખનો પાર નથી. “સાધુ સદા સુખિયા, દુઃખિયા નહિ લવલેશ.” આ ઉક્તિનો પરમાર્થ જ સાતમી પ્રભા દષ્ટિ છે. અનેકાનેક પરીષહો અને ઉપસર્ગોને સદાને માટે સમતાપૂર્વક સહન કરનારા સાધુભગવંતોને સુખ સદા માટે હોય છે અને દુઃખનો લેશ પણ હોતો નથી. આ વાત સાતમી દષ્ટિને આશ્રયીને જ સંગત થઈ શકે છે. અન્યથા તો સાધુભગવંતોનાં દુઃખનો કોઈ પાર નથી.
સાતમી દષ્ટિમાં વર્તતા મુમુક્ષુજનોને જે અપાર સુખ છે અને દુ:ખનો લેશ પણ નથી, તે સુખ અને દુઃખનું વાસ્તવિક સ્વરૂપ બીજી ગાથાથી જણાવાય છે
સઘળું પરવશ તે દુઃખલક્ષણ, નિજવશ તે સુખ લહીએ; એ દરે આતમગુણ પ્રગટે, કહો સુખ તે કુણ કહીએ રે,
Iભવિવાર
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
