Vaisheshika Sutram

Author(s): Jambuvijay
Publisher: Oriental Research Institute Vadodra

Page 295

॥ ॐ अह सद्गुरुभ्यो नमः॥
नवमं परिशिष्टम् । चन्द्रानन्दविरचितवृत्तौ विद्यमानानामवतरणानामकारादिक्रमेण सङ्ग्रहः ।
पृष्ठम् अग्निहोत्रं जुहुयात् स्वर्गकामः [ मैत्रायण्युपनिषत् ६ । ३६ ]
४५ 5 अघोऽम्बूनि नयति अशरीरं वाव सन्तं प्रियाप्रिये न स्पृशतः [ छान्दोग्योपनिषत् ८ । १२ । १.] ' एवंविधप्रसिद्धसम्बन्धस्याथै क देशभ सन्दिग्धं पश्यतः शेषानुव्यवसायो यः स लिङ्गदर्शनात् सञ्जायमानो लैङ्गिकम्' इति वृत्तिकारः
६९ 10 उक्तं च तैः स्वयोगशास्त्रेवीतरागंस्मरन् योगी वीतरागत्वमश्नुते । सरागं ध्यायतस्तस्य सरागत्वं तु निश्चितम् ॥ येन येन हि भावेन युज्यते यन्त्रबाहकः । तेन तन्मयतां याति विश्वरूपो मणियथा ।। इति ।
एतत् सर्व लिङ्गदेवादिस्वरूपं वैशेषिकातेऽप्यवसातव्यम् , यतो नैयायिकवैशेषिकाणां हि मिथः प्रमागतत्वानां सङ्ख्याभेदे सत्यप्यन्योन्यं तत्वानामन्तर्भावेऽल्पीयानेव भेदो जायते । तेनैतेषां प्रायो 15 मततुल्यता । उभयेऽप्येते तपस्विनोऽभिधीयन्ते । ते च शैवादिभेदेन चतुर्धा भवन्ति । तदुक्तम्-- आधा(चा)रभस्मकौपीन जटायज्ञोपवीतिनः। स्वस्वाचारादिभेदेन चतुर्धा स्युस्तपस्विनः। शैवाः पाशुपताश्चैव महाव्रतधरास्तथा। तुर्याः कालमुखा मुख्या भेदा एते तपस्विनाम् ॥
तेषामन्तर्भेदा भरटभक्तरलैङ्गिकतापसादयो भवन्ति । भरटादीनां व्रतग्रहणे ब्राह्मगादिवर्णनियमो नास्ति । यस्य तु शिव भक्तिः स व्रती भरटादिभवेत् । परं शास्त्रेषु नैयायिकाः सदा शिवभक्तत्वाच्छैवा 20 इत्युच्यन्ते, वैशेषिकास्तु पाशुपता इति । तेन नैयायिकशासनं शैवमाख्यायते, वैशेषिकदर्शनं च पाशुपतमिति । इदं मया यथाश्रुतं यथादृष्टं चात्राभिदधे । तत्तद्विशेषस्तु तद्ग्रन्थेभ्यो विज्ञेयः [पृ. २०२१]। ......मुनिविशेषस्य कापोती वृत्तिमनुष्ठितवतो रथ्यानिपतितांस्तण्डुलकणानादायादाय कृताहारस्याहारनिमित्तात् कगाद इति संज्ञाऽ जनि । तस्य कगादस्य पुरः शिवेनोलू करूपेग मतमेतत् प्रकाशित तत औलूक्यं प्रोच्यते, पशुपत्तिभक्तत्वेन पाशुपनं चोच्यते । कगादस्य शिष्यत्वेन वैशेषिका काणादा र भण्यन्ते । आचार्यस्य च प्रागभिधानीपरिकर(नात् परं कर ?) इति नाम समाम्नायते [पृ. १०७ ] 1......षट्पदार्थी कग दकृता, तद्भाष्यं प्रशस्तकर कृतम् , तट्टीका कन्दली श्रीधराचार्टीया, किरणावली तूदयनसन्दृब्धा, व्योममतिव्यमिशिवाचार्यविरचिता, लीलावतीतर्कः श्रीवत्साचार्यायः, आत्रेयतन्त्रं चेत्यादयो वैशेषिकतर्काः [ पृ० ११४] ।” इति हरिभद्रसूरिप्रणीतषड्दर्शनसमुच्चयस्य [जैन आत्मानंद सभा, भावनगर, इत्यतः प्रकाशतायाम् ] गुगरत्तसूरिकृतायां बृहवृत्तौ । १४६६ विक्रमाब्दे 38 गुगरत्न मूरिभिः क्रियारत्नपमुबायो ग्रन्थो विरचित इति तदानीं तेषामस्तित्वमासीदिति ध्येयम् ॥