Vaisheshika Sutram

Author(s): Jambuvijay
Publisher: Oriental Research Institute Vadodra

Page 294

२२४
वैशेषिकाणां लिङ्गदेवतादिस्वरूपम् । सा स्यान्नव सहस्राणि, परा तु किरणावली । सा तूदयनसन्हब्धा उद्देशात् षट्सहस्रिका ॥ १२६ ॥ श्रीवत्साचार्यरचिता टीका लीलावती मता। सापि स्यात् षट् सहस्राणि, एकं त्वात्रेयतन्त्रकम् ॥ १२७ ॥ तत्तु सम्प्रति व्युच्छिन्नं शिष्या मन्दोद्यमा यतः ।
आचारव्यवहारौ च प्रायश्चितं च ते विदुः ॥ १२८ ॥ शिवेनोलूकरूपेण कणादस्य मुनेः परः। मतमेतत् प्रकथितं तत औलूक्यमुच्यते ।। १२९ ॥ अक्षपादेन ऋषिणा रचितत्वानु यौगिकम् आक्षपादमिति ख्यातं प्रायस्तुल्यं मतद्वयम् ॥ १३० ॥"
-राजशेखरसूरिविरचितः षड्दर्शनसमुच्चयः पृ० ८.११. १ हरिभद्रसूरिरचितषड्दर्शनसमुच्चयस्य बृहद्वृत्तौ बाहुल्येनैतदेवोपजीव्य गुणरत्नसूरिभिनैयायिकवैशेषिकागां समानं लिङ्गदेवतादिस्वरूपं वर्णितम् । तद्यथा---
"अयादौ नैयायिकानां योगापराभिधानानां लिङ्गादिव्यक्तिरुच्यते । ते च दण्डधराः प्रौढकौपीन15 परिधानाः कम्बलिकाप्रावृता जटाधारिगो भस्मोद्धूलनपरा यज्ञोपवीतिनो जलाधारपात्रकरा नीरसाहारा:
प्रायो वनवासिनो द्रोमूले तुम्ब के विभ्रामाः कन्दमूलफलाशिन आतिथ्यकर्मनिरताः सस्त्रीका निःस्त्रीकाश्च, निःस्त्रीकास्तेषूत्तमाः। ते च पञ्चाग्निसाधनपरा: करे जटादौ च बागलिङ्गधराश्चापि भवन्ति । उत्तमां संयमावस्थां प्राप्तास्तु नग्ना भ्रमन्ति । एते प्रातईन्तपादादिशौवं विधाय शिवं ध्यायन्तो भस्मनाऽङ्गं
त्रिस्त्रिः स्पृशन्ति । यजमानो वन्दमानः कृताञ्जलिर्वक्ति ॐ नमः शिवाय ' इति । गुरुस्तथैव 'शिवाय 20 नमः' इति प्रतिवक्ति । ते च संसद्येवं वदन्ति--
शैवीं दीक्षा द्वादशाब्दी सेवित्वा योऽपि मुश्चति ।
दासीदासोऽपि भवति सोऽपि निर्वाणमृच्छति ॥ तेषामीश्वरो देवः सर्वज्ञः सृष्टिसंहारादिकृत् । तस्य चाष्टादशावतारा अमी- 'नकुलीशोध्य(शोऽथ ? ) कौशिकः- गार्योः 'मैत्र्योऽकौरुषः ईशानः पारगार्यः कपिलाण्डो मनुष्यक: 1 °कुशिकोऽत्रिः11 25 पिङ्गल:91 1 पुष्पको 'बृहदार्योऽगस्ति:15 16 सन्तानो राशीकरो 1 विद्यागुरुश्च । एते तेषां तीर्थशाः
पूजनीयाः। एतेषां पूजाप्रणिधानविधिस्तु तदागमाद् वेदितव्यः। तेषां सर्वतीर्थेषु भरटा एव पूजकाः । देवानां नमस्कारो न सन्मुखैः कार्यः । तेषु ये निर्विकारास्ते स्वमीमांसागतमिदं पचं दर्शयन्तिन स्वधुनी न फणिनो न कपालदाम नेन्दोः कला न गिरिजा न जटा न भस्म ।
यत्रान्यदेव च न किञ्चिदुपास्महे तद् रू पुराणमुनिशीलितमीश्वरस्य ॥ 30 .. स एव योगिनां सेव्यो हर्वाचीनस्तु भोगभाक् । । .. र
: स ध्यायमानो राज्यादिसुखलुब्धैर्निषेव्यते ॥ .....