________________
વિવેચન :- બેઇન્દ્રિયાદિ ત્રસ જીવોને મતિ-અજ્ઞાન, શ્રુતઅજ્ઞાન, અચક્ષુદર્શન અને સંજ્ઞીને વિર્ભાગજ્ઞાન પણ હોય છે. ચઉરિન્દ્રિયાદિને ચક્ષુદર્શન હોય છે. સમ્યગદૃષ્ટિત્રસજીવોને મતિજ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન, અવધિજ્ઞાન અને અવધિદર્શન હોય છે. સર્વવિરતિધરને મન:પર્યવજ્ઞાન હોય છે અને કેવલીભગવંતને કેવલજ્ઞાન અને કેવલદર્શન હોય છે. તેથી ત્રસકાયમાર્ગણામાં (૧) મતિ-અજ્ઞાનોપયોગ (૨) શ્રુતઅજ્ઞાનોપયોગ (૩) વિર્ભાગજ્ઞાનોપયોગ (૪) મતિજ્ઞાનોપયોગ (૫) શ્રુતજ્ઞાનોપયોગ (૬) અવધિજ્ઞાનોપયોગ (૭) અવધિદર્શનોપયોગ (૮) મન:પર્યવજ્ઞાનોપયોગ (૯) ચક્ષુદર્શનોપયોગ (૧૦) અચક્ષુદર્શનોપયોગ (૧૧) કેવલજ્ઞાનોપયોગ અને (૧૨) કેવલદર્શનોપયોગ હોય છે.
સમ્યકત્વ વિનાના મનોયોગીને ત્રણ અજ્ઞાન હોય છે. સમ્યગ્નદૃષ્ટિમનોયોગીને ત્રણ જ્ઞાન અને અવધિદર્શન હોય છે. સર્વવિરતિધરને મન:પર્યવજ્ઞાન હોય છે અને તે સર્વેને ચક્ષુ-અચક્ષુદર્શન હોય છે. તેમજ સયોગી કેવલીભગવંતને કેવલજ્ઞાન અને કેવલદર્શન હોય છે. તેથી મનોયોગમાર્ગણામાં (૧) મતિ-અજ્ઞાનોપયોગ (૨) શ્રુતઅજ્ઞાનોપયોગ (૩) વિર્ભાગજ્ઞાનોપયોગ (૪) મતિજ્ઞાનોપયોગ (૫) શ્રુતજ્ઞાનોપયોગ (૬) અવધિજ્ઞાનોપયોગ (૭) અવધિદર્શનોપયોગ (૮) મન:પર્યવજ્ઞાનોપયોગ (૯) ચક્ષુદર્શનોપયોગ (૧૦) અચદર્શનોપયોગ (૧૧) ક્વલજ્ઞાનોપયોગ અને (૧૨) કેવલદર્શનોપયોગ હોય છે.
એ જ રીતે, વચનયોગમાર્ગણામાં અને કાયયોગમાર્ગણામાં ૧૨ ઉપયોગ હોય છે.
સમ્યકત્વ વિનાના પુરુષોને ત્રણ અજ્ઞાન હોય છે. સમ્યગદષ્ટિ પુરુષોને ત્રણ જ્ઞાન અને અવધિદર્શન હોય છે. સર્વવિરતિધર
૧૩૩ છે
