________________
(૨) ક્ષાયિકભાવ :- જેમ જલમાંથી કચરો નીકળી જવાથી જલશુદ્ધ બની જાય છે. તેમ આત્મા ઉપર રહેલો કર્મરૂપ કચરો નાશ પામી જવાથી સદાને માટે જે અત્યંત વિશુદ્ધ પરિણામ ઉત્પન્ન થાય છે, તે ક્ષાયિકભાવ કહેવાય છે.
(૩) ક્ષાયોપશમિકભાવઃ-કર્મની ક્ષય અને ઉપશમની પ્રક્રિયાથી જે પરિણામ ઉત્પન્ન થાય છે, તે ક્ષાયોપશમિકભાવ કહેવાય છે.
(૪) ઔયિકભાવ :-કર્મના ઉદયથી જે પરિણામ ઉત્પન્ન થાય છે, તે ઔયિકભાવ કહેવાય છે.
(૫) પારિણામિકભાવ ઃ-ઉપશમાદિ કાર્મિક પ્રક્રિયાદિની અપેક્ષા વિના સાહજિક રીતે જ પોત-પોતાના સ્વભાવાનુસારે જીવ અને અજીવદ્રવ્યોનું પરિણમવું, તે પારિણામિકભાવ કહેવાય છે. દા.ત. જીવદ્રવ્યનું જીવત્વરૂપે (સ્ફૂરણા થવા રૂપે) પરિણમન થયા કરવું....ધર્માસ્તિકાયનું જીવ અને પુદ્ગલને ગતિમાં સહાયક થવા રૂપે પરિણમન થવું.... તે પારિણામિકભાવ કહેવાય છે.
ઔપશમિકભાવ....... ૨ પ્રકારે છે. ક્ષાયિકભાવ .............. પ્રકારે છે.
ક્ષાયોપશમિકભાવ . ૧૮ પ્રકારે છે.
ઔદિયકભાવ ........ ૨૧ પ્રકારે છે. પારિણામિકભાવ. ૩ પ્રકારે છે.
પાંચભાવના કુલ -૫૩ ભેદ થાય છે.
ઔપમિકાદિ- ૫ ભાવમાંથી કોઇપણ બે, ત્રણ, ચાર કે પાંચ ભાવના સંયોગથી ઉત્પન્ન થતાં પરિણામને “સાંનિપાતિકભાવ” કહે છે.
૩૦૨
