________________
(૩) જે જીવે જૈનદર્શનનો બુદ્ધિથી સ્વીકાર કર્યો હોવાથી સમ્યકત્વ પામ્યો હોય, પણ પછી તે સર્વજ્ઞ કથિત કોઈ એકાદ-બે વાતો પોતાની બુદ્ધિમાં ન બેસે અથવા વિપરીત બેસે તો એ વિપરીત માન્યતાને પોતાની બુદ્ધિના કારણે કુતર્કોથી પકડી રાખે. તે આભિનિવેશિકમિથ્યાત્વ કહેવાય.
સંશય = શંકા
(૪) સર્વજ્ઞભગવંતે કહેલા વચનો સાચા છે કે ખોટા ? એવી શંકા કરવી તે સાંશયિકમિથ્યાત્વ કહેવાય. દા.ત. સ્વર્ગ, નરક, મોક્ષાદિ છે કે નહી ? એવી શંકા થવી તે સાંશયિકમિથ્યાત્વ કહેવાય. - અનાભોગ = અજ્ઞાનતા.
(૫) અજ્ઞાનતાના કારણે દેવ, ગુરુ કે ધર્મ પ્રત્યે અશ્રદ્ધા હોવી, તે અનાભોગ મિથ્યાત્વ કહેવાય છે.
અશ્રદ્ધા = શ્રદ્ધાનો અભાવ. (ધર્મપ્રત્યે રુચિ ન હોવી.) અશ્રદ્ધા = વિપરીત શ્રદ્ધા.
એકેન્દ્રિયાદિજીવોને મન ન હોવાથી વિચાર કરવાની શકિત હોતી નથી. માટે કયો ધર્મ સાચો છે ? ક્યો ધર્મ ખોટો છે ? એવો નિર્ણય કેવી રીતે કરી શકે ? તેથી તેને કોઈ પણ ધર્મ પ્રત્યે શ્રદ્ધા (રુચિ) હોતી નથી. એટલે અસંજ્ઞીજીવને શ્રદ્ધાના અભાવરૂપ અનાભોગ મિથ્યાત્વ હોય છે.
અવિરતિ = પાપકાર્યોથી ન અટકવું.
ઇન્દ્રિયના ઇષ્ટ વિષયોમાં રાગ અને અનિષ્ટવિષયોમાં દ્વેષ થવા છતાં ઈષ્ટવસ્તુને મેળવવા અને અનિષ્ટવસ્તુને છોડવારૂપ પ્રવૃત્તિથી અટકવું નહીં, તે ઇન્દ્રિયની અવિરતિ કહેવાય છે. તેમજ ઇષ્ટ વિષયોની પ્રાપ્તિ અને અનિષ્ટ વિષયોમાંથી મુક્તિ મેળવવા માટે અનેક પ્રકારના
૨૦૫ છે
