________________
*. I
દર્શન અને ચિંતન
તો સવિશેષ પ્રાચીન છે, એ વસ્તુ ધ્યાનમાં રાખવી બ્લેઈ એ. અગ પછીના સાહિત્યમાં આવશ્યકનિયુક્તિ અને તેનુ ભાષ્ય આવે છે, જેમાં મહાવીરના જીવનને લગતી ઉપર્યુક્ત ઘટનાએ આવે છે. અહીં એટલું યાદ રાખવું જોઈએ કે જોકે એ નિયુŚક્તિ અને ભાષ્યમાં એ ઘટનાને નિર્દેશ છે, પણ તે બહુ ટૂંકમાં અને પ્રમાણમાં ઓછા છે. ત્યાર બાદ એ જ નિયુક્તિ અને ભાષ્યની ચૂર્ણિનું સ્થાન આવે છે, જેમાં એ ઘટના વિસ્તારથી અને પ્રમાણમાં વધારે વર્ણવાયેલી છે. આ ચૂર્ણિ સાતમા અને આમા સૈકા વચ્ચે બનેલી હોય એમ મનાય છે. મૂળ નિયુક્તિ ઈ. સ. પહેલાંની હોવા છતાં એનો અતિન સમય ઇ. સ. પાંચમા સૈકાથી અને ભાષ્યને સમય સાતમા સૈકાથી અર્વાચીન નથી. ચૂર્ણિકાર પછી મહાવીરના જીવનનો વધારેમાં વધારે અને પૂરો હેવાલ પૂરા પાડનાર આચાય હેમચંદ્ર છે, એમણે ત્રિષષ્ટિકાલાકાપુરુષચરેત્રના દશમ પર્વમાં મહાવીરવન સંબંધી પૂર્વવતી બધા જ ગ્રન્થોનુ દાહન કરી પેાતાના કવિત્વની કપનાના રંગે સાથે આખું જીવનવર્ણન આપ્યું છે. એ વણૅતમાંથી અમે ઉપર લીધેલી બધી જ ઘટનાએ બેંકે ણિમાં છે, પણ તે હેમચંદ્રના વર્ષાંત અને ભાગવતમાંના કૃષ્ણવર્ણનને એકસાથે સામે રાખી વાંચવામાં આવે ત્તા એમ જરૂર લાગે કે હેમચંદ્ર ભાગવતકારની કવિત્વશક્તિના સંસ્કારોને અપનાવ્યા છે.
જેમ જેમ અંગ સાહિત્યથી હેમચંદ્રના કવિતર્મય ચરિત્ર સુધી અષણે ઉત્તરાત્તર વાંચતા જઈએ છીએ તેમ તેમ મહાવીરના જીવનની સહજ ઘટના કાયમ રહેવા છતાં તેના ઉપર દૈવી અને ચનકારી ઘટનાના રંગે વધારે ને વધારે પૂરાતા જાય છે ત્યારે એમ માનવાને કારણ બળે છે કે જે બધી અસહજ દેખાતી અને જેના વિના પણ મૂળ જૈન ભાવના અબાધિત રહી શકે છે એવી ઘટના, એક અથવા બીજે કારણે, જૈન સાહિત્યમાંના મહાવીરત્વનમાં બહારથી પ્રવેશ પામતી ગઈ છે.
આ વસ્તુની સાબિતી માટે અહી' એક ઘટના ઉપર ખાસ વિચાર કરીએ તે તે પ્રાસગિક જ ગણાશે. આવશ્યકનિર્યું ક્તિ, તેનું ભાષ્ય અને ચૂણિ એમાં મહાવીરના જીવનની બધી ઘટના સક્ષિપ્ત કે વિસ્તારથી વણાયેલી છે. નાનીમોટી બધી ઘટનાને સંગ્રહી સાચવી રાખનાર નિયુક્તિ, ભાષ્ય અને ધૃણિના લેખએ મહાવીરે કરેલા મેરુમ્પન જેવા આ મહાબનાવની તોંધ લીધી નથી, જ્યારે ઉક્ત ગ્રન્થાને આધારે નહા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
