________________
ધર્મવીર મહાવીર અને કમંૌર કૃષ્ણ
[ z&
ભાળી જનતાના મન ઉપર શાસ્ત્રના અારાના યથાર્થ પણાની છાપ વક્ષેપ જેવી થઈ જાય છે. આવી સ્થિતિમાં શાસ્ત્રીય વનાની પરીક્ષા કરવાનું કામ અને પરીક્ષાપૂર્વક તેને સમાવવાનું કામ ઘણું જ અધુરું થઈ જાય છે. તે વિશિષ્ટ વના લાકાના ગળે ઊતરતાં પણ લાંી વખત હું છૅ અને ધણા ભાગો માગે છે. આવી સ્થિતિ માત્ર જૈન સમ્પ્રદાયનીજ નથી, પણ દુનિયા ઉપરના દરેક સમ્પ્રદાયની લમભગ એક જ જેવી સ્થિતિને તિહાસ આપણી સામે છે.
σε
આ યુગ વિજ્ઞાનનો છે. એમાં દૈવી ચમત્કાર અને અસંગત કલ્પનાઓ પ્રતિષ્ઠા પામી શકે નહિ. એટલે અત્યારની દૃષ્ટિએ પ્રાચીન મહાપુરુષોનાં ચમત્કારપ્રધાન જીવન વાંચીએ ત્યારે તેમાં ધણું અસખ અને કાલ્પનિક દેખાય એ તદ્દન સ્વાભાવિક છે. પરંતુ જે યુગમાં એ વૃત્તાન્તા લખાયાં, જે લાકાએ લખ્યાં, જે લોકા વાસ્તે લખ્યાં અને જે ઉદ્દેશથી લખ્યાં તે યુગમાં આપણે દાખલ થઈ તે લખનાર અને સાંભળનારનું માનસ તપાસી, તેમના લખવાના ઉદ્દેશને વિચાર કરી, ગભીરપણે જોઇ એ તે આપણને ચેોખ્ખુ દેખાશે કે એ પ્રાચીન અને યુગમાં મહાન પુરુષોનાં જીવનવૃત્તાન્તા જે રીતે આલેખાયેલાં છે તેજ રીત તે વખતે કારગત હતી. આદર્શ ગમે તેવા ઉચ્ચ હોય અને તેને ક્રાઇ અસાધારણ વ્યક્તિએ દેશુદ્ધ કરી વનગમ્ય કર્યાં હાય, છતાં સાધારણ લોક એ અતિ સૂક્ષ્મ અને અતિ ઉચ્ચ આદર્શને બુદ્ધિગમ્ય કરી શકતા નથી અને છતાં સૌની એ આદશ તર ભક્તિ ડાય : સૌ એને ઇચ્છે છે અને પૂજે છે.
આવી સ્થિતિ હાવાથી સાધારણ લોકોની એ આદશ પ્રત્યેની ભક્તિ અથવા તે! ધર્મભાવના જાગ્રત રાખવાને સ્થૂળ માગ સ્વીકારવેલ પડે છે; જેવું લાકમાનસ તેવી ફલ્પના કરી તેમના સામે એ આદર્શો મૂકવા પડે છે. લોકેનું મન સ્થૂળ હોઈ ચમત્કારપ્રિય હાય અને દેવજ્ઞનવાના પ્રતાપની વાસનાવાળુ હોય ત્યારે તેમની સામે સુક્ષ્મ અને શુદ્દતર આદશ ને પણ ચમત્કાર અને દૈવી પાસનાં વાજાં પહેરાવીને મૂકવામાં આવે તે જ સાધારણ લાધ્રને સાંભળવા ગમે અને તેમને ગળે ઊતરે. આ કારણથી તે યુગમાં ધર્મભાવના નમન રાખવા તે વખતના શાસ્ત્રકારોએ મુખ્યપણે ચમત્કારો અને અદ્ભુતતાએનાં વર્ષોંનના આશ્રય લીધેલો છે. વળી, પોતાની જ પડાશમાં ચાલતા અન્ય સમ્પ્રદાયામાં જ્યારે દેવતા વાતે અને ચમત્કારી પ્રસંગાની ભરમાર હાય સાથે પોતાના સમ્પ્રદાયના લોકાને તે તરફ જતા અટકાવ પેાતાના
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
