________________
૨૮ ]
દર્શન અને ચિંતન
થઈ અને તેને લગતું સાહિત્ય ખૂબ રચાયું તેમ જ લેકપ્રિય થતું ગયું ત્યારે સમયસૂચક .જૈન લેખકાએ પણ રામચંદ્રની પેઠે કૃષ્ણને પણ અપનાવ્યા અને પુરાગત કૃષ્ણવર્ણનના જૈન દૃષ્ટિએ દેખાતા હિંસાના વિષને ઉતારી તેને જૈન સસ્કૃતિ પ્રમાણે મેળ બેસાડવો અને તેમાં અહિંસાની દષ્ટિએ લખાતાં થાસાહિત્યના વિકાસ સાધ્યું.
ત્યારે કૃષ્ણજીવનના તફાની અને યુગારી પ્રસંગે પ્રામાં લોકપ્રિય થતાં ગયાં ત્યારે એ જ પ્રસંગો એક બાજુએ જૈન સાહિત્યમાં પરિવતન સાથે સ્થાન પામતા ગ્યા અને બીજી બાજુ તે પરાક્રમપ્રધાન અદ્ભુત પ્રસંગોની મહાવીરજીવનવન ઉપર અસર થતી ગઈ હોય એવા વિશેષ સંભવ છે. અને તેથી જ. આપણે જોઇએ છીએ કે, પુરાણોનાં કૃષ્ણના જન્મ, બાળક્રીડા અને યૌવનવહાર આદિ પ્રસંગે માનુધી કે અમાનુષી અસુરાએ કરેલા ઉપદ્રવેશ અને ઉત્પાતાનું જે અસ્વાભાવિક વર્ણન છે અને તે ઉત્પાતાના, કૃષ્ણે કરેલ નિવારણનું અસ્વાભાવિક છતાં માત્ર મનોરંજક, જે વર્ષોંન છે તેજ અસ્વાભાવિક છતાં લોકમાનસમાં ઊંડે સુધી ઊતરી ગયેલ વન, અહિંસા અને ત્યાગની ભાવનાવાળા જૈન ગ્રન્થકારાને હાથે યોગ્ય સંસ્કાર પામી મહાવીના જન્મ, બાળક્રીડા અને જુવાનીની સાધનાવસ્થાને પ્રસંગે દેવકૃત વિવિધ ઘટના તરીકે સ્થાન પામે છે, અને પૌરાણિક વર્ણનની વિશેષ અસ્વાભાવિકતા તથા અસંગતિ દૂર કરવાનો જૈન ગ્રન્થકારાના પ્રયત્ન હોવા છતાં તત્કાલીન લોકમાનસ પ્રમાણે મહાવીરના જીવનમાં સ્થાન પામેલ પૌરાણિક ધટનાઓના વનમાં એક જાતની અમુક અંશે અસ્વાભાવિકતા અને અસતિ રહી જ કાય છે, ૩. કથાગ્રંથોનાં સાધનાનુ પૃથક્કરણ અને તેનુ ઔચિત્ય
હવે આપણે ‘લોકોમાં ધર્મભાવના જાગ્રત રાખવા તેમ જ સમ્પ્રદાયના પાયા મજબૂત કરવા તે વખતે મુખ્યપણે કઈ જાતના સાધનને ઉપયોગ કથાપ્રન્થામાં કે જીવનવૃતાન્તોમાં થતા, તેનુ પૃથકરણ કરવું અને તેનુ ઔચિત્ય વિચારવું. ’—આ ત્રીજા દૃષ્ટિબિન્દુ ઉપર આવીએ છીએ.
ઉપર જે કાંઈ વિવેચના કરવામાં આવી છે તે શરૂઆતમાં કાઈ પ અતિબધાળુ સામ્પ્રદાયિક ભક્તને આધાત પહોંચાડે એ દેખીતું છે. કારણ એ છે કે સાધારણ ઉપાસક અને ભક્ત જનતાની પોતાના પૂન્ય પુરુષ તરતી શ્રદ્ધા · બુદ્ધિસાધિત કે તક પરિમાર્જિત નથી હોતી. એવી જનતાને અન શાસ્ત્રમાં લખાયેલ દરેક અક્ષર ત્રૈકાલિક સત્યરૂપ હોય છે અને વધારામાં જ્યારે એ શાસ્ત્રને ત્યાગી ગુરુ કે વિદ્વાન પતિ વાંચે કે સમજાવે છે ત્યારે તે એ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
