________________
નેન્દ્રિય, પગ, હાથ અને વા. આ રીતે જીભ અને જનનેન્દ્રિય વચ્ચે નજીકના સમ ય છે. આ મતે જળતત્ત્વોથી સંબંધિત છે. બંને વચ્ચે ગાઢ સબંધ છે. જ્યારે જીને રસ વધારે મળશે, ત્યારે કામુકતા વધશે. રસ (જળ તત્ત્વ) અનેને પુષ્ટ કરે છે, સિંચન કરે છે.
રસના સયમ અને જીભના અગ્ર ભાગની પ્રેક્ષા અને બ્રહ્મચર્યના સાધક છે. જિહ્વાયની પ્રેક્ષા કરતી વખતે જીભને નીચલા હાઠ પર રાખવામાં આવે છે અને તેના અગ્ર ભાગ પર વિશિષ્ટ પ્રકારનાં સ્પદનેને અનુભવ થાય છે. જીભ પર સંયમ કરવા, જીભને સ્થિર રાખવી, જભને શિથિલ કરવી, મૌન પાળવું, જીભની પ્રેક્ષા કરવી—આ બધું જ બ્રહ્મચર્ય માં સહાયક થાય છે.
અપ્રમાદકેન્દ્ર
આપણા કાન અને તેની
આ
આસપાસને કાનપટ્ટીના ભાગ એક પ્રબળ ચૈતન્યકેન્દ્ર છે. આ અપ્રમાકેન્દ્ર છે. તેની પ્રેક્ષાથી વ્યક્તિમાં જાગરુકતા વધે છે, પ્રમાદ આછે થાય છે. વ્યસનનું સેવન પ્રમાદની નિષ્પત્તિ છે. અપ્રમાદ કેન્દ્રની પ્રેક્ષાથી વ્યક્તિ આપેાઆપ વ્યસનથી મુક્ત થઈ જાય છે. રુસી વૈજ્ઞાનિકાએ વ્યસન મુક્તિ માટે અપ્રમાદ– કેન્દ્ર પર વિદ્યુત-પ્રવાહના પ્રયાગા કર્યાં અને સફળતા પ્રાપ્ત કરી. લેાકપરંપરામાં પણ ભૂલ થઈ જાય ત્યારે પેાતાના કાન પકડવામાં આવે છે, ભૂલ કરનારનેા કાન પકડીને ખેચવામાં આવે છે. આ બધું અપમાદકેન્દ્રને પ્રમાવિત
53
Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
