________________
તા. ૧૬ નવેમ્બર, ૨૦૦૮
પ્રબુદ્ધ જીવન
|
૧૭
શ્રી જૈન-શ્રદ્ધા યોગ-મહાવીર ગીતા : એક દર્શન
pપ. પૂ. મુનિશ્રી વાત્સલ્યદીપ પ્રથમ અધ્યાયઃ શ્રદ્ધા ચોગ
બંનેનો છંટકાવ પ્રકટે છે. તેમનાં ગ્રંથરત્નોમાં ‘કર્મયોગ',
કાલ્પનિક અધ્યાત્મ મહાવીર' વગેરે મુખ્ય છે. તેમણે ત્રણ (‘પ્રબુદ્ધ જીવન'ના ઑક્ટોબર અંકમાં ‘શ્રી મહાવીર ગીતા' ઉપનિષદ લખ્યાં છેઃ ૧. જૈનોપનિષદ, ૨ શિષ્યોપનિષદ. ૩ જૈન વિશે પ્રાસ્તાવિક વિગત પ્રસ્તુત કરી હતી અને ગ્રંથના વિવિધ દૃષ્ટિએ ઈશાવાસ્યોપનિષદ. તેમણે સાત ગીતાઓ આલેખી છે: અધ્યાયનો પૂ. મુનિશ્રી વાત્સલ્યદીપ આપણને સ્વાધ્યાય કરાવશે ૧. આત્મદર્શન ગીતા, ૨. પ્રેમગીતા, ૩. ગુરુગીતા, ૪. જૈન એવું જણાવેલ, એ મુજબ અત્રે પ્રથમ અધ્યાયનો સ્વાધ્યાય પ્રસ્તુત ગીતા, ૫. અધ્યાત્મ ગીતા, ૬. શ્રી જૈન મહાવીર ગીતા, ૭. કરીએ છીએ. હવેથી પ્રત્યેક મહિને એક-એક અધ્યાયના કૃષ્ણગીતા. ‘કર્મયોગ' નામના ગ્રંથને આવકારતા લોકમાન્ય સ્વાધ્યાયનો આપણને લાભ મળશે.
બા.ગં, ટિળકે માંડલ જેલમાંથી લખેલું કે “જો મને પહેલેથી ખબર યોગાનુયોગ પૂ. મુનિશ્રી વાત્સલ્યદીપને ૧૮ નવેમ્બરના હોત કે તમે આ કર્મયોગ લખી રહ્યા છો તો હું મારો કર્મયોગ અમદાવાદમાં પરમ પૂજ્ય આચાર્યશ્રી કીર્તિસેનસૂરિજીના વરદ્ કદી ન લખત. આ ગ્રંથ વાંચી હું પ્રભાવિત થયો છું.' હસ્તે આચાર્ય પદ પ્રદાન થઈ રહ્યું છે. પંચ પરમેષ્ટિના ત્રીજા પદે શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરિજીએ ગદ્ય અને પદ્યમાં સમાન ખેડાણ આચાર્ય સ્થાન વિરાજમાન છે.
કર્યું છે. તેમના અનેક કાવ્યગ્રંથો પણ છે. તેમણે કાવ્યો, ગઝલો, પ. પૂ. યોગનિષ્ઠ આચાર્યશ્રી શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગર સૂરીશ્વરજી ભજનો, પદો, સ્તવન, ગહુલી વગેરે લખ્યાં છે તો પૂજાઓ પણ સમુદાયના પ. પૂ. આચાર્યશ્રી દુર્લભસાગર સૂરીશ્વરજી મ.સા. પાસે અનેક સર્જી છે. તેમનાં ભજનોના ૧૧ સંગ્રહો પ્રકટ થયાં છે. પૂ. મુનિશ્રી વાત્સલ્યદીપે એઓશ્રીની અગિયાર વર્ષની બાળ વયે ભજનપદસંગ્રહ-૧ની તો છ છ આવૃત્તિઓ તે સમયે પ્રકટ થઈ દીક્ષા ગ્રહણ કરી હતી. –ધનવંત શાહ)
હતી. ઘણાં ગ્રંથોની અનેક આવૃત્તિઓ થઈ. તેમણે પોતાના ભક્તો વિ.સં. ૧૯૫૭થી વિ.સં. ૧૯૮૧ સમયકાળમાં પરમપૂજ્ય તથા શિષ્યોને સંબોધીને અનેક પ્રેરક પત્રો લખ્યા છે. તેના ૩ યોગનિષ્ઠ, જૈનાચાર્ય શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરિજીએ નિત્ય, નિયમિત ભાગ પ્રકટ થયા છે. શ્રીમદ્જી પ્રતિદિન ડાયરી લખતા. એ અનેક લખ્યું છે. દીક્ષાજીવનનું પ્રથમ ચાતુર્માસ સૂરતમાં થયું તે સમયે ડાયરીઓ પ્રકટ થઈ છે. હજી થોડી બાકી પણ છે. તેમણે જયમલ પર્મીંગ નામના ખ્રિસ્તીએ પ્રવચનો કરીને જૈનધર્મ પર જીવનચરિત્રો, પદોના ભાવાર્થ, પ્રતિમાજીના શિલાલેખો વગેરે પ્રહાર કર્યો. જૈન શાસનને પોતાના જીવનના પ્રત્યેક અણુમાં અનેક ગ્રંથો સર્યા છે. આમ, તેમની લેખનદિશા વિવિધતાપૂર્ણ રમમાણ કરી ચૂકેલા અને જૈન ધર્મના સત્યને પામી ચૂકેલા શ્રી અને વિશદ રહી છે. તેમનાં પ્રવચનો ‘અધ્યાત્મ વ્યાખ્યાનમાળા'ના બુદ્ધિસાગરજી મહારાજે મા શારદાનું સ્મરણ કરીને કાગળ તથા નામે મળે છે. પેન્સિલ હાથમાં લીધાં ને તત્કાળ એક ગ્રંથ સર્યો ને પ્રકટ કરાવ્યોઃ આજથી ૩૭૫ વર્ષ પૂર્વે થયેલા ઉપાધ્યાય યશોવિજયજી પછી જૈન ધર્મ અને ખ્રિસ્તી ધર્મનો મુકાબલો.”
શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરીશ્વજી જેવું વિપુલ ઉપદેશાત્મક સાહિત્ય અન્ય એ ગ્રંથ પ્રગટ થતાં જ જયમલ પમીંગ સૂરતમાંથી નાસી ગયો. કોઈએ લખ્યું નથી. એ મૂળ જૈન સાધુ હતો. શ્રી મોહનલાલજી મહારાજનો શિષ્ય, શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરિજીનાં અંતિમ બે ગ્રંથરત્નો તેમની જિતમુનિ તેનું નામ. પછી ખ્રિસ્તી થઈને તેનો પ્રચારક થયો. પણ હયાતી પછી પ્રકટ થયાં છે ને તેણે પણ ઇતિહાસ સર્જ્યો છે. કહે છે કે ત્યાર પછી તે કદી સૂરતમાં ન આવ્યો !
જીવનના અંતિમ સમયે તેમણે પોતાના અંતેવાસી અને ગુરુભક્ત શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરિજીને જીવનના પ્રથમ પગથિયે મળેલો કવિ મ.મો. પાદરાકરને “કાલ્પનિક અધ્યાત્મ મહાવીર’ અને ‘શ્રી ધર્મયુદ્ધ માટેનો પ્રથમ વિજય અપ્રતિમ પ્રતિભાશાળી પુરવાર જૈન મહાવીર ગીતા'ની હસ્તપ્રત સોંપી અને કહ્યું કે “મારા મૃત્યુ કરનાર નીવડ્યો.
પછી એક પચીસી વીતે પ્રકટ કરજો.’ દીક્ષાજીવનનાં ૨૪ વર્ષમાં શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરિજીએ અખંડ ભગવાન મહાવીરને અધ્યાત્મ દૃષ્ટિએ નિહાળવાની એ ગ્રંથોમાં લખ્યું છે. તેમનાં લગભગ ૧૪૦ પુસ્તકોમાં વૈવિધ્ય અને વિદ્વત્તા કોશિશ થઈ છે. કિંતુ શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરિજી સમજ્યા કે હજી
