________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
'
'
હરિજન કેઈ એક કેમ નથી
શ્રી. રોહિણી પૃથ્વીરાજ “હરિજન” એટલે એક કામ એવી સમજ મારા મન પર છવાયેલી રહી હતી. હરિજન' નામકરણ મહાત્મા ગાંધીએ કર્યું હતું. એ છ ! કાઢતા તેનું નામ “હરિજન” રાખ્યું હતું. એમણે પેરેલી, સેવા-સંસ્થાનું નામ પણ “રિજન સેવક સંઘ' પડયું હતું.
જેને અડવાથી બીજી વર્ણના અભડાતા તેવા બધાની ઓળખ “હરિજન” બની ગઈ. એ ઉત્તરોતર ઘૂંટાતી ગઈ એમાં એ સૌની ઓળખાણનાં મૂળ ઢંકાતાં ગયાં. હવે તે વળી સંશોધન કરવાવાળા એમાં લાગશે ત્યારે એના મૂળ પધરાં થશે, પણ ત્યારે એનાં મૂલ્ય પણ “એક અભ્યામ” “એક સંશોધનનાં જ હાથ આવશે. ત્યારે એટલું મોડું થયું હશે કે એને બીજો કશો ખપ રહ્યો નહિ હોય.
કચ્છ સિવાયના ભારતની તે મને ખબર નથી, પણ કચ્છ માં “હરિજન”ની ઓળખ પામેલા બધા એક કેમના નથી એવું મારા જેવા માં આવ્યું છે વળી, એ કોમે પૈકી કોઈ એક કેમને બીજી કોમ સાથે બેટી -વહેવાર છે. નદી જ, બધે પસંગો પતને નાત-જમણમાં રિટીનાય વહેવાર એમને નથી.
મતથી હરાછાને પ્રશ્ન પણ ના કેમેને એક-સરખે લાગુ પડતું નથી. અમકને તે એ નામ માત્રને છે અને અમને તે ભાવ નથી, બામ છે એ કામ પણ આ “હરિજન'ની ઓળખમાં આવી ગઈ છે; જેમકે કચ્છી “ગરવા કામ, ગરવા વ્યવસાયે ઘણાખરા દરજી છે અથવા વણકર. માબા પર જે પાટીદારની મુખ્ય વસતીને ગામમાં ગરવા દર ની પંદર-વીસ દુકાન છે અને એ બધી જાહેર માર્ગ પર આવેલી છે તેવા પાટીર પટેલે.ને ઘરની બેઠકમાં ચાલે છે. આ દુને પર સૌને વહેવાર હાથોહાથને છે.
બીજી એક કામ “યરણિયા'ની છે. એ મૂળે પી ચાર-ગરી સાથે સંકળાયેલી છે. મા મેટેરાએને એવું કહેતા સાંભળ્યા છે કે વીતા વખતમાં તે “સ.થે બેસી જનતા” અને અટક સટક એક ભાણે બેસીને પણ જમી લેવાતું. લાપસી કે બી ડીમાં વચ્ચે વચ્ચે લીટા તાણી બે ભાગ જા દર્શાવી દેવાતા. “ચારણિયા' એ ગઢ ના “વાકર.” ચ કરને અર્વ આકર' થશે. આકર' એટલે કહ્યાવ- આજ્ઞાતિ.” ગઢવી એના હાજા પણ એ એ ભરી બા ૫ હેકાની વાત તો જરાકાર જાણી શકે છે કે હકા ભરી આપનારને હેકાના દમ ભી મેરે સામા પી લોક કરી આપવાના હોય છે.
ગરવા કચ્છી બોલે છે, જયારે ચારણિયા ચારણ બે સી બેચનારા છે.
ત્રીજા એકનું દર્શન થાય છે તે તે સવા શે સવિશેષ છે. એ છે “મહેશ્વરી કે. મહેશ્વરી કોમના સંસ્થાપક માતંગદેવ હતા. કચ્છના રાજવીને રાજયાભિષેકનું તિલક છેવટ સુધી માતંગ જ કરતા રહ્યા હતા. આ બધું જોતાં ને જાણતાં એ પ્રશ્ન ચિટ બને છે તે આ બધી કેમ હરિજનની ઓળખમાં કેવી રીતે સમાઈ. આજે પણ એમની ધર્મસભાઓ તેમ ધર્માચારના અવસરોએ એમને પિશાક રજવાડી વેશભૂષાને હોય છે.
એક ગ્રંથસ્થ થયેલી કપકર્ણની ઈતિહાસકથા કે જેની પ્રસ્તાવના શ્રી, કે. કા. શાસ્ત્રીજીએ લખી છે તેમાં નધિાયેલી મુખ્ય મુખ્ય વાત ટૂંકમાં એવી વંચવામાં આવી છે કે મહેશ્વરીની ઓળખ ધરાવતી કેમ મહેશપંથી છે. એના સંસ્થાપક માતંગદેવ ભગવાન શંકરના અવતાર કહેવાતા હતા. માતંગદેવને જન્મ સિંધના સૌ નગરમાં માતૃષિ અને એમનાં પત્ની જશદેવીથી અલૌકિક યોગે થયો કહેવાય છે. એમનાં લગ્ન ગેહિલવાડના રાજા પૂનસિંહ ગોહિલનાં મોટા પુત્રી શેખાદે સાથે થયાં હતાં. એમના પુત્રનું નામ લુણંગદેવ હતું. એમની ત્રીજી પેઢી એ “મામૈ પંડિત' અવતર્યા હતા. દેવ કેટલી મહાવપુરીના પથિક
માર્ચ/
૧૦
For Private and Personal Use Only
