________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૯૮૧
પથિ [ કરછ ઈતિહાસ અને સંસ્કૃતિ મીટરગેજ અને ૮૩ કિ.મી. ની બ્રોડગેજ રેલવે-સગવડને કારણે મુંબઈ જવું સરળ બનેલ છે. વાત બાદ મધ્યમ કદના સિંચાઈબંધ સારા પ્રમાણમાં બંધાય છે, જેમાં માતા નિરોણા વગેરે બંધ મુખ્ય છે. આ બંધની સિંચાઈ-શક્તિ ૪૦,૦૦૦ હેકટરથી વધારે છે. આ ઉપરાંત ૧૬૯ પાતાળકુવા સ્વાતંર બાદ દાયા છે, આનાથી પણ સિંચાઈ-શક્તિ ૩૨૦૦ હેકટર વધી છે. આમ થવાથી જમીનની રસાળતા વધી છે. મીઠાના ઉદ્યોગને વિકાસ થ છે. એ ઉપરાંત કંડલામાં ઇફકેનું ખાતરનું કારખાનું તથા બીજા કારખાનાં ઉભા કરાયાં છે. વિશેષમાં લખપત તાલુકામાં લિગ્નાઈટ કેલસાનું મેટા પાયે ખેદકામ શરૂ થયું છે અને બીજાં ખનિજોનું ખોદકામ પણ ચાલુ છે, જયાંથી દરરોજ સેંકડે કે ભરીને લિગ્નાઈટ બેકસાઈટ વગેરે ખનિજની નિકાસ થાય છે. કેળવણીક્ષેત્રે કચ્છમાં સ્વાતંત્રય બાદ કેન્દ્રશાસનના વહીવટ દરમ્યાન ભૂજમાં શેઠ રામજી રાજી લાલન આર્ટસ કૉલેજનું મકાન બંધાયું અને કોલેજને વહીવટ રાજય સરકાર કરે છે. ત્યારબાદ કચ્છમાં ભૂજ માંડવી તથા આદિપુરમાં મળીને સાયન્સ અ કોમર્સ તથા કાયદાની વગેરે મળીને બીજી છ કલેજે સ્થપાઈ છે અને વધારામાં આદિપુરમાં તેલાણી પિલિટેકનિક કોલેજ સ્થપાઈ છે. ભૂજમાં જનરલ ઠેસ્ટિલ રાજય તરફથી તથા બીજી હેપિટલ અને દવાખાનાં સખાવતી સંસ્થાઓ તરફથી ચલાવવામાં આવે છે. એ જ રીતે માંડવી અંજાર મુંદ્રા તથા બીજા નગરમાં હંસ્પિટલે તથા દવાખાનાની સગવડે તથા આરે "કેન્દ્રોની સગવડ થયેલ છે. વીજળીની સગવડો પણ કચ્છનાં ઘણાં ગામોને ઉપલબ્ધ થઇ છે અને હજારો કેવાઓ ઉપર વીજળી ની મોટરે બેસાડવામાં આવી છે. ટેલિકોનની સગવડે પણ હવે તાલુકા ના મુખ્ય શહેરમાં થયેલ છે. કરછમાં ત્રણ પંચપી ય ાજના દરમ્યાન કલે રૂપિયા સેળ કરોડનું ખ કરવામાં આવ્યું છે, કંડલા પોર્ટ ટ્રસ્ટ પણ થપાયું છે અને અનેક સગવડો પણ ત્યાં થયેલ છે. કચ્છમાં આમ સવાંગી વિકાસ થવા પામ્યો છે અને એ માટે કેન્દ્ર સરકારની ઉદાર અને વિશેષ કરીને સહાયભૂત થઈ છે, જે માટે કચ્છની પ્રજા સરદાર પટેલની પ્રાણી છે. કરછને િિો સ્ટેશન પણ કેન્દ્ર તરફથી મળેલ છે.
ઈ.સ. ૧૯૫૬ ના નવેમ્બર માસમાં કચ્છ ભાગ “સી” રટેઈટનું વિસર્જન કરીને મુંબઈ દ્વિભાષી રજને એક હિલે બનાવો અને ૯૬૦ના એપ્રિલ માસ સુધી કરછ મુંબઈ દ્વિભાષી રાજ્યને એક જિ રહ્યો. રાજ્યની વિધાનસભામાં છ સભ્યોને ચૂંટી મોકલવા કરછ જિ લાને અધિકાર મો. ત્યારબાદ ઈ.સ. ૧૯૨૦ના મે માસથી કચ્છ ગુજરાત રાજપને એક જિલ્લે બંનેલ છે અને રાજયની વિધાનસભા માટે છ સભ્યને ચૂરી મેકલવા ને એને અવિકાર મળે છે, પણ કેન્દ્રની સંસદની લે કસમ માટે હવે માત્ર એક જ સનને ચૂંટણી મેકલવાને કરને અધિકાર છે અને રાજયસભા માટે એક સભ્ય ચુંટવાને કાર પણ ખરી રીતે ઝૂટવાઈ ગયો છે તથા રાજય સરકારમાં સત્તાધારી પક્ષની ઇચછા પર હવે માત્ર કોઈક વાર કચ્છમાંથી રાજ્યસભા માટે સવ્ય ચૂટવાની શક્યતા રહે છે. કચ્છમાં થી પહેલાં એક ધારાસભ્યને રાજ્યના પ્રધાનમંડળમાં અવય સ્થાને મળતું હતું', પરંતુ હમણાં થોડાં વર્ષો થયાં એ પણ ઝુંટવાઈ ગયું છે અને એ સત્તાધારીઓની મુન્સફી પર રહેલ છે, કચ્છનું સરહદી પ્રદેશ તરીકે તથા વિસ્તારની નજરે ઈ.સ. ૧૯૪૭ થી ભારત સરકારે જે મહત્વ સ્વીઠારીને કચ્છને વિશિષ્ટ સ્થાન આપેલ અને કર ના વિકાસ અથે જે ઉદાર સહાય આપવાનું ચાલુ કરેલા તથા નર્મદાના પાણી કચ્છને વિપુલ પ્રમાણમાં મળે, કચ્છના રણને નવસાધ્ય બનાવવા અસરકારક પગલાં લેવાય, કચ્છીઓને હુન્નર ઉદ્યોગ વેપાર વગેરેનાં વિકાસ માટે સગવડો તથા સહાય મળે અને નોકરીમાં વધુ તક મળે એ માટે પ્રબંધ કરેલ એ બધું લગભગ બંધ છે અને કચ્છની અવગણના થઈ રહી છે એવું જણાવા લાગ્યું છે, આ કારણે કચ્છને ફરીથી કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ કરવાની માગણી પણ છે,
For Private and Personal Use Only
