________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પરિશિષ્ટ
૧ સાંવલાપીર: લખપત તાલુકાના નારાયણ સરોવર ગામના રહીશ અને નાની સાહિત્યકાર શ્રી માધવ જોશી(અશ્ક)ના જણાવ્યા પ્રમાણે સાવવા અથવા સમલુ નામે કોઈ જત સરદાર રોકને જના સમયમાં થઈ ગયેલ અને એ મીર કાસમ સામેના યુદ્ધમાં શહીદ થયેલ હેવા વિશે કઈ અતિહાસિક પુરાવા મળેલ નથી, પરંતુ સવિલાપીર નામે સંત કચ્છના રાવશ્રી ગેડછ ર જાન સમયમાં (ઈ.સ. ૧૭૬૧થી ૧૭૭૮) થઈ ગયા હતા. એમને રાવશ્રી ગેડછ તરફથી લખપત તાલુકામાં ગરાસ મળ્યો હતો, જે એમને ચોથી પેઢીને વારસ આજે પણ ભોગવે છે. વિશેષમાં એમ જણાવવામાં આવે છે કે કેરીનાળની પશ્ચિમે સાંવલાપીરનું સ્થાનક અત્યારે જ્યાં છે ત્યાં “સર્વે ઑફ ઈન્ડિયા'ના નકશામાં “શ” કજ' નામ જણાવેલ છે અને બાજુમાં દહેરીનું ચિત્ર નિશાન તરીકે દર્શાવેલ છે. બોમ્બે ગેઝેટિયટર, ગ્રંથ ૫ માં “સાંવલાપીર' સ્થાનક દર્શાવેલ છે અને જૂની સમાધિ પર કૂને સાંવલાપીરના પુત્ર હજારીએ બંધાવેલ હોવાનું જણાવેલ છે. •
ર. રિયાણપટ્ટણમાંથી મળેલ સૂર્યમૂતિ : માંડવી તાલુકાના માંડવી બંદર નજીકના જના , રાયણ ગામેથી એક કુવામાંથી સૂર્યની લધુ પ્રતિમા છેડા વખત પર મળેલ છે. આ પ્રતિમા ૧૪.૫
સે.મી, ઊંચાઈ, ૮૫ સે.મી. પહોળાઈ તથા પ.૦૦ સે.મી. દઈની અને ભુજાવાળી તથા માથે મુગટ, કાનમાં લટકણિયાં, શરીર વનમાળા તથા પગ માં હેલબૂટ પહેરેલ હોય એ પ્રમાણે કંડારલી આસરે ત્રીજી કે જેથી સદીની હોવાનું કછ મ્યુઝિયમના ભૂતપૂર્વ કયુરેટર શ્રી પુષ્પકાંત બકિયા ('ગુજરાત' દીપેસવી અંક, સં. ૨૦૪૨ નાં પૃષ્ઠ ૧૧૫ થી ૧૨૪ પર પ્રગટ થયેલ) એમના લેખ “સૂર્ય પ્રતિમાઓ માં જણાવેલ છે તથા એ પ્રતિમા અત્યારે શ્રી કચ્છ મ્યુઝિયમ-ભૂજમાં રાખેલ છે એમ જણાવેલ છે. આ પ્રતિમા પરથી કચ્છમાં સૂર્યપૂજ છે પૂ. ત્રીજી-ચેથી સદીમાં એટલે કે કાઠાઓના આગમન પહેલાં પણ પ્રચલિત હતી એમ સિદ્ધ થાય છે.
૩. કચ્છમાંથી મળેલ હડપીય સા(મુદ્રાઓને ઉકેલઃ કોકમાંથી નવા ખિરસરા પાસે ગઢવાળો વાડીમાંથી સીલ(મુદ્રા) મળ્યા પહેલાં દેશલપર (નખત્રાણા) અને પછી ધોળાવીરામાંથી મળેલ છે. આ બંને સીલના ઉકેલ વિશે આ ઈતિહાસગ્રંથના લેખકે ગઈ સાલ પં, કિશચંદ્ર જેતલીને પૂના પત્ર લખીને તથા એ સાથે સંલે પરના વર્ણન કરત-ક (ચિત્રાંકન) મેકલીને ઉકેલ માટે વિનંતી કરેલ. આ પરથી શ્રી જેતલીજીએ એ મુદ્રાઓ વિશે અભ્યાસ કરીને પોતાને ઉકેલ્સ દવેલ, જે નીચે પ્રમાણે છે:
(૧) દેસલપુર સીલ : “સાના પુત્ર સીસ(ત્રષિ) ખરે ખર શુક જેવા છે."
(૨) ધોળાવીરા સીલ : “નાગને યર વખાણવા જેવો છે.” સીલમાં પશુનું ચિત્ર છે તે યજ્ઞ-પશુનું છે.
શ્રી જેતલીજીના અભિપ્રાય પ્રમાણે સૂસા પાને શશ કપિ તથા નભગ કષિ અદના અમુક સૂક્તોના દ્રષ્ટા છે અને સમા સાષિના પુત્ર જયોતિષ-વિદ્યાના વિશારદ ગણાય છે. શુક્ર કૃતિકા રોહિણી તથા મૃગશીર્ષ એ ત્રણ નો સ્વામી ગણાય છે અને એ નક્ષત્રો વસંતપાતને સમય દર્શાવે છે, જે ય માટે શ્રેષ્ઠ ગણાય છે. શ્રી જેતલીજીના અભિપ્રાય પ્રમાણે બદકાલ ઈ.સ. પૂ. ૬૦૦૦ અરસાને ગણાય છે અને ઉપર્યુક્ત બીજું સીલ એ અરસાનું છે,
For Private and Personal Use Only
